شبکه جهانی وب
قراردادهای شرینک رپ و کلیک رپ
تراکنشهای تجاری مستقیم
قراردادهای اتوماتیک الکترونیکی
قراردادهای منعقده از طریق نمایندگان الکترونیکی
قراردادهای مصرف کننده
نکته مشترک در کلیه این وسایل این است که ایجاب و قبول ، همزمان نبوده و با فاصله زمانی از یکدیگر ، انجام میشود.^[۴۶]
بند۲- قراردادهای الکترونیکی بر حصب اشخاص معامله کننده
روش دیگری که قراردادهای الکترونیکی تقسیم بندی میشوند ، بر اساس ماهیت و مشخصه اشخاصی است که قرارداد را منعقد مینمایند.
در این تقسیم بندی طرفین قرارداد ، مستقل از ماهیت حقیقی یا حقوقی خود ، به سه نوع تفکیک میشوند :
خریداران (که بطور اختصار با حرف C نمایش داده میشود)
فروشندگان(که بطور اختصار با حرف B نمایش داده میشود)
منطقه تجاری یا مرکز تجاری منطقه ای (که بطور اختصار با حرف P نمایش داده میشود)
اداره یا سازمان یا نهاد (که بطور اختصار با حرف A نمایش داده میشود)
دولت و نهادهای دولتی(که بطور اختصار با حرف G نمایش داده میشود)
تجارت الکترونیک (که بطور اختصار با حرف EC یا E نمایش داده میشود)^[۴۷]
در این تقسیم بندی ، قراردادها بصورت مخفف (مثلا B2C)نمایش داده میشود و دارای انواع متنوعی از جمله موارد زیر میتواند باشد :
C2A^[48]–^[49]B2A-^[50]P2P-^[51]P2C-^[52]B2P-^[53]P2B-^[54]B2C-^[55]B2B
که البته مهمترین آنها شاید قراردادهای نوع B2C (تجار با خریداران) باشد که به جهت حمایت قانونگذار از مصرف کنندگان دارای نظام خاص قراردادی است.
در زیر به اختصار موارد مهم انواع مدل های تجارت الکترونیکی توضیح داده میشود :
الف- تجارت تجار با تجار یا فروشنده با فروشنده (B2B)
این الگو اولین روش خرید وفروش معاملات الکترونیکی است . داد و ستد های الکترونیکی که بطور الکترونیکی و از طریق اینترنت ، اکسترانت ، اینترانت و یا شبکه های خصوصی میان شرکت های تجاری یا افراد تاجر انجام میشود را تجارت الکترونیکی بین تجار گویند و به اختصار با B2B نمایش میدهند. این دادو ستد ها ممکن است میان شرکت و عرضه کنندگانش و یا میان دو شرکت خصوصی و یا عمومی صورت پذیرد. منظور از شرکت در اینجا ، یک سازمان خصوصی ، عمومی ، انتفاعی یا غیر انتفاعی میباشد. این مدل تجارت الکترونیکی از دیگر مدلها رایج تر است . تقریبا۸۵ درصد مبادلات تجارت الکترونیکی ، امروزه با این روش انجام میشود . در این مدل ، تاجر اول ، تولید کننده است و تاجر دوم ، خریدار است ولی مصرف کننده نهایی نیست ، هدف تاجر دوم از خرید ، فروش مجدد کالا و یا مصرف کالا برای تولید کالای جدید

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

است . ویزگی اصلی این مدل این است که در این مدل ، شرکتها کلیه مراحل داد و ستد ، از مرحله سفارش تا تحویل کالا و پایان معامله را ، بطور الکترونیکی و خودکار انجام میدهند.
ب- تجارت تجار با مصرف کننده (B2C)
بیشترین سهم در انجام این مدل از تجارت الکترونیکی را خرده فروشی تشکیل میدهد. این نوع تجارت ، معمولا توسط صفحات وب انجام میگیرد و خریداران با جستجو در این صفحات ، کالاها یا خدمات مورد نظرشان را یافته و خریداری مینمایند . نمونه بارز این مدل ، خرید از منزل است که به واسطه آن ، افراد قادراند تا زا منزل یا محل کار خود ،اقدام به خرید مایحتاج نمایند. معمولا پرداخت بهای کالا از طریق اینترنت و بصورت خط روشن (ONLINE)انجام میشود.
ارسال و دریافت ثمن معامله ، از طریق یک واسطه بانکی الکترونیکی ، بنام سیستم بانکی تجاری (merchant account)انجام میگیرد . در این مدل ، یک طرف معامله فروشنده (تولید کننده) محصول و در طرف دیگر ، خریدار (مصرف کننده نهایی) قرار دارد. شرکت هایی همچونAMAZON . CDNOW .REI در این مدل بیشتر میباشند.^[۵۶]
ج- تجارت مصرف کننده با مصرف کننده (C2C)
این مدل از تجارت الکترونیکی ، داد و ستد تجاری بین افراد عادی است . برای مثال افراد میتوانند برای فروش لوازم و اقلام مازاد بر نیاز خود (اقلام دسته دوم –SECOND HAND) به ایجاد یک وب سایت مبادرات نمایند و محصولات خود را به متقاضیان ارائه نمایند. این مدل شبیه نیازمندیهای طبقه بندی شده در یک روزنامه یا شبیه به یک دکه در بازار سمساریها میباشد.
ایده اصلی این مدل این است که مصرف کنندگان با یکدیگر ، بدون واسطه به خرید و فروش بپردازد.
Ebay به عنوان بزرگترین حراجی خط روشن (online) از نمونه های این مدل است . این سایت فروشنده کالا ، خدمات ویا هر چیز دیگری نیست بلگه به عنوان واسطه ای میان خریداران فروشندگان (خریداران سابق) عمل میکنند ، به دلیل ناچیز بودن هزینه تبلیغات و سهولت بازاریابی در اینترنت ، استفاده از این مدل توسط کاربران ، مورد توجه قرار گرفته است.^[۵۷]
د-تجارت نقطه به نقطه (P2P)
این مدل تجارت الکترونیکی ، برای تسویه حساب پولی بین خریدار و فروشنده در حراجی استفاده میشود . این مدل ، در چهار چوبی کار میکند که افراد بتوانند مستقیما با هم پول ، تبادل نمایند . قادر باشند پول خود را از یک کارت اعتباری به کارت اعتباری دیگری منتقل نمایند. سرویس PAYPAL نمونه مشهور این مدل است.^[۵۸]
بند ۳ – قراردادهای الکترونیکی کلیک رپ^[۵۹] و شرینک رپ^[۶۰]
خرید و فروش نرم افزار های رایانه ای باعث رشد هرچه بیشتر در اعطای مجوز های شرینک رپ و کلیک رپ شده است. قراردادهای منعقد شده به شکل مذکور ، که در سراسر اینترنت دیده میشود ، مشتریها را ملزم میکند که از طریق فشار دادن دکمه ماوس بر دکمه ای که بر روی آن نوشته شده است ، (موافقم^[۶۱]) یا عباراتی شبیه آن ، موافقتشان را با شرایط فروشنده کالا یا خدمات ، که از طریق الکترونیکی ایجاب نمده است ، اعلام نمایند ، هر یک از اصطلاحات بالا ، که در معنی و مفهوم تقریبا معادل یکدیگر هستند ، در زیر تعریف میگردد.^[۶۲]
الف – موافقتنامه کلیک رپ
این توافق عبارتست از قرارداد یا توافقنامه ای درباره نرم افزار یا یک وب سایت که شرایطی را برای استفاده از نرم افزار یا خدماتی را مطرح میسازد که از طریق وب سایت ارائه میشوند. کاربران پیش از آنکه بتوانند نرم افزار را نصب نمایند یا از خدمات بهره مندش شوند لازم است با شرایط مطرح شده ، موافقت کنند. این موافقت ، عموما از طریق برگزیدن دکمه ای بنام (موافقم) که بر روی نماینگر ظاهر میشود ، اعلام میشود. این موافقتنامه ها ، نسخه الکترونیکی ” موافقتنامه های لیسانس برای کاربر نهایی^[۶۳] ” هستند.
ب- موافقتنامه شرینک رپ
این توافق نسخه چاپ شده یا مکتوب موافقتنامه های لیسانس برای کاربر نهایی است که معمولا بر روی لفاف خارجی بسته بندی محصولات نرم افزاری و یا ارتباطاتی و خدماتی درج میشود و به صورت آشکار یادآوری میکند که باز شدن پوشش (شرینک) این بسته ، به معنی و مفهوم موافقت کاربر با شرایط و شرایط استفاده^[۶۴] از آن است و تخلف از آن موجب ایجاد مسئولیت برای کاربر خواهد بود. به این نوع قراردادها ، قرارداد- روی جعبه ^[۶۵]نیز گفته میشود.
البته مواردی از جمله رعایت حق تالیف^[۶۶] و عدم تکثیر و بهره برداری تجاری از محصول ، نیاز به موافقت خریداد ندارد و به دلیل عرفی بودن ، قابل پی گیری است . این مورد در قانون مدنی ایران و در ماده ۲۵۶ چنین بیان شده است:
” هر چیزی که بر حسب عرف و عادت جزء یا تابع مبیع شمرده و یا قرائن دلالت بر دخول آن در منبع نماید ، داخل در بیع و متعلق به مشتری است ، اگر چ در عقد صریحا ذکر نشده باشد و اگر چه متعاملین ، جاهل بر عرف باشند.
این قراردادها بیشتر در مواقعی که مسئولیت مشتری منوط به موافقت وی است ، کاربرد دارد.
در قانون تجارت الکترونیکی مصوب ۱۳۸۲ هیچ ماده ویا تبصره ای ، به این موافقتنامه ها اختصاص نیافته است. لیکن در ماده ۱۹۳ قانون مدنی ایران ، قبول یک ایجاب ، بصورت فعل یا عمل را پذیرفته است :
” انشاء معامله ممکن است بوسیله عملی که مبین قصد و رضا باشد ، مثل قبض یا اقباض ، حاصل گردد ، مگر در مواردی که قانونگذار استثنا کرده باشد.”
لذا در این موافقتنامه ها ، که توافق خریدار با شرایط فروشنده ، بوسیله انجام اعمالی نظیر کلیک بر روی آیکون (موافقم) ویا باز کردن پلاستیک شفاف جعبه و یا بازکردن نامه محتوی موافقتنامه ویا حتی اجرای برنامه نصب نرم افزاری بر روی رایانه شخصی ، اعلام میشود ، میتوان حکم به صحت انعقاد عقد و موافقتنامه مربوطه داد.^[۶۷]
گفتار ۳- اهمیت تعیین قانون حاکم در مورد قراردادهای الکترونیکی
تعیین قانون حاکم بر قراردادهای الکترونیکی از جهات مختلف ، دارای اهمیت است. از یک سو ، این قانون است که تعیین میکند آیا قرارداد الزام آوری بین طرفین منعقد است یا خیر.^[۶۸] از سوی دیگر برخی از مسائل ویژه در قراردادهای الکترونیکی ، نظیر اثبات تشکیل آن یا زمان و مکان انعقاد قرارداد ، ممکن است به موجب قوانین مختلف ، دارای احکام گوناگونی باشد که این مسئله ، به خودی خود ، بر تشکیل یا عدم تشکیل آن تاثیر میگذارد.
در اینجا باید به این نکته اشاره نمود که امروزه ، اعتبار قراردادهای الکترونیکی وفایل شدن تمام آثار حقوقی برای این قراردادها (همانند سایر شیوه های انعقاد قرارداد) به هیچ وجه ، محل تردید نیست . حتی در برخی از موارد این امر ، به موجب قانون یا دستورالعمل در سطح بین المللی تثبیت شده است . بند ۱ ماده ۹ دستورالعمل اتحادیه اروپا نیز از کشورهای عضو میخواهد که انعقاد قرارداد از طریق الکترونیکی را مجاز بدانند و ضوابط قانونی حاکم بر قراردادها در سیستمهای حقوقی انها ، مانعی در استفاده از قراردادهای الکترونیکی به وجود نیاورد و به صرت استفاده از شیوه های الکترونیکی این قراردادها را بی اثر و فاقد اعتبار ندانند.