گزارش شده است که فسفر يكي از عناصر ضروري براي رشد و تكثير گياهان مي باشد و براي ذخيره سازي و انتقال انرژي، حفاظت و انتقال كدهاي ژنتيكي به كار مي­رود و جزء تركيبات ساختماني سلول­ها و بسياري از تركيبات شيميايي مي­باشد و نقش مهمي در متابوليسم كربوهيدرات­ها دارد و مقدار آن تحت شرایط تنش شوری در رقابت با یون سدیم کاهش می­یابد. گیاهانی که مقاومت بیشتری نسبت به تنش شوری داشته باشند، محتوای فسفر برگ آنها به مقدار کمتری کاهش می­یابد ]حيدری شريف­آباد، 1380 و همايی، 1381. وجود مقدار کافی²⁺ Ca برای جلوگيری از انباشت⁺ Na در گياه ضروری است ]همايی، 1381[. شوری باعث افزايش نسبت²⁺ Na⁺/Ca می­ شود ]حيدری شريف­آباد، 1380; همايی، 1381 و همايی، 1381[. كلسيم در گياهان نقش‌هاي بسياري از مقادير اندك در تنظيم برخي متابوليسم‌هاي سلولي گرفته تا مقادير زياد در ساختار ديواره سلولي دارد. اين در حالي است كه در شرايط تنش‌هاي محيطي بخصوص تنش شوري علاوه بر بروز تداخل كلسيم با برخي عناصر ديگر (مانند سديم)، كاركرد اين عنصر در فعاليت‌هاي حياتي گياه نقش ويژه‌اي در ميزان تحمل به تنش پيدا مي‌كند. توانایی کلسیم در تشکیل پیوندهاي بین مولکولی سبب می­ شود که در پایداري و حفظ غشاها و دیواره سلول مهم باشد و از این طریق از ورود سدیم به داخل سلول جلوگیری می کند . از این سو، گیاهانی که تحت شرایط تنش شوری مقدار کلسیم آن­ها کمتر کاهش یافته باشد، نفوذپذیری غشاء آن­ها نیز به مقدار کمتری افزایش یافته و سدیم کمتری به داخل سلول وارد می­ شود. مانس وهمکاران ، بيان کردند که عدم توانايي گياهان در دفع سديم در شرايط شور احتمالاً به دليل جايگزيني کلسيم به‌وسيله سديم در غشاء سلول مي‌باشد که اين جايگزيني منجر به کاهش استحکام غشاء سلولي شده و در نتيجه سديم بيشتري از ريشه به اندام هوايي منتقل مي‌شود.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

اثر تیمار شوری ناشی از کلرید سدیم در سه غلظت صفر، 50 و 100 میلی مول در لیتر بر غلظت عناصر غذایی در دو پایه GF₆₇₇ و تووانو بررسی و گزارش شد که با افزایش غلظت شوری غلظت پتاسیم، نیتروژن، فسفر کاهش و غلظت سدیم و کلر نسبت به شاهد افزایش یافت ] اورعی و همکاران، 1388[.
اثر تیمار شوری کلریدسدیم بر میزان جذب عناصر غذایی در بادام تلخ در محیط کشت درون شیشه ­ای نيز بررسی و گزارش گرديد که با افزایش سطوح شوری، غلظت نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم و آهن کاهش و غلظت عناصر روی، مس، منگنز، بر، سدیم و کلر با افزایش سطوح شوری افزایش نشان دادند .
اثر تيمار­های شوری آب آبیاری بر دانهال­های 4 رقم بادام (آذر، سهند، تونو و نان­پاریل) بررسی و گزارش شده است که با افزايش سطح شوری، مقدار سدیم، کلر و نسبت سدیم به پتاسیم در ساقه هر چهار رقم به طور معنی­داری افزايش پيدا کرد بطوریکه کمترين ميزان اين نسبت مربوط به رقم سهند بود که نشان­دهنده انتقال کمتر سدیم و کلر از ريشه به ساقه و انتقال مقدار زياد پتاسیم به بخش هوايی اين رقم بود. ]گریگوریان و همکاران، 1381[.
با بررسی اثر تنش شوری کلرید سدیم بر رشد رويشی و توليد ميوه دو رقم توت فرنگی السانتا و کرونا گزارش شد که غلظت يون کلر در هر دو رقم با افزايش شدت تنش شوری، به طور معنی­داری افزايش يافت و بيشترين غلظت اين يون مربوط به رقم السانتا بود. يون کلر در رقم کرونا بيشتر در ريشه­ها و طوقه ذخيره شد ولی در رقم السانتا بيشترين غلظت کلر در دمبرگ­ها وجود داشت و به طور کلی رقم کورونا قادر بود 33% کلر بيشتری را نسبت به رقم السانتا در ريشه­های خود انباشته کند و غلظت کلر در برگ­های آن کمتر از رقم السانتا بود. يون کلر بر خلاف يون سديم سريعاً به برگ­های گياه انتقال می­يابد و در­ واقع تحمل بيشتر رقم کرونا به شوری به علت جلوگيری از انتقال اين يون به برگ­های گياه است .
گزارش شده است که اختلال در رشد و فتوسنتز تا حد زیادی به تجمع کلر در برگ­ها مربوط است. تحمل به شوری به میزان جذب و انتقال یون­ها از ریشه به شاخه بستگی دارد. گیاهانی قابلیت بیشتری برای دفع کنندگی یون­های سدیم و کلر دارند، این عناصر را بیشتر در بافت ریشه خود ذخیره می­ کنند .
در تحقیق دیگری، غلظت عناصر غذایی در دو رقم گیلاس ‘Bigarreau Burlat’ و ‘Tragana Edessis’ پیوند شده بر روی پایه مازارد، تحت شرایط تنش شوری کلرید سدیم (0، 25 و 50 میلی مول در لیتر) بررسی و گزارش شد که با افزایش میزان شوری، غلظت سدیم در برگ های بالایی، وسطی و پایینی شاخساره گیاهان در در هر دو رقم افزایش یافت بطوریکه میزان افزایش در رقم ‘Bigarreau Burlat’ بیشتر بود. رقم ‘Tragana Edessis’ دارای سطح بالاتری از پتاسیم بود. با توجه به بررسی سایر صفات گزارش شده بود که این رقم دارای تحمل بیشتری نسبت به شوری است .
کریمی و همکاران (2012)، تحمل به شوری پایه‌های وحشی پسته ایران (آتلانتیکا، موتیکا، کردیکا و کابلیکا) را با بهره گرفتن از 4 سطح شوری (75/0، 5، 10 و 15 دسی زیمنس بر متر) کلرید سدیم مورد ارزیابی قرار دادند. نتایج آن­ها نشان داد که سدیم در ریشه و اندام هوایی به‌طور قابل توجهی با افزایش در سطح شوری در تمام پایه‌ها به جز پایه آتلانتیکا افزایش یافت. مقایسه غلظت سدیم در ریشه و اندام هوایی نشان داد که مقدار جذب و انتقال سدیم در پایه‌ها متفاوت بود، بطوریکه کمترین جذب سدیم در پایه موتیکا (47/0 درصد وزن خشک) و بیشترین مقدار در پایه آتلانتیکا (77/1درصد وزن خشک)، و بیشترین میزان انتقال سدیم در پایه کابلیکا و موتیکا (به ترتیب 39/1، 92/ 0درصد وزن خشک) و کمترین میزان انتقال در پایه آتلانتیکا مشاهده شد. همچنین ایشان عنوان کردند که گونه‌هایی با قدرت رشد بیشتر (آتلانتیکا و موتیکا) نسبت به‌ گونه‌های با قدرت رشد کمتر (کابلیکا) تحمل بیشتری نسبت به تنش شوری دارند.
در تحقیقی، اثر تنش شوری کلرید سدیم در 4 سطح صفر (شاهد)، 20، 40 و 60 میلی مول بر لیتر بر غلظت عناصر غذایی برگ­های دو رقم نارنگی کلمانتین و پرتقال وانشگتن ناول که روی پایه کلئوپاترا پیوند شده بودند، بررسی و گزارش شد که میزان تجمع کلر و سدیم در برگ­های پرتقال واشینگتن ناول به طور معنی­داری بیشتر بود .
فصل دوم
مواد و روش­ها
2-مواد و روش­ها
2-1- محل انجام آزمایش
اين پژوهش طي سال­هاي 1391 و 1392 در گلخانه­ی تحقیقاتی موسسه نهال و بذر کرج انجام شد. ايستگاه تحقيقاتي مذكور در طول جغرافيايي 51 درجه شرقي و عرض جغرافيايي 35 درجه و 48 دقیقه شمالي واقع شده است و ارتفاع آن از سطح دريا برابر 1320 متر است. ميانگين درجه حرارت ساليانه 7/13 درجه سانتي­گراد مي­باشد. متوسط بارندگي منطقه 5/254 ميليمتر در سال است كه بيشترين آن در فروردين با 6/26 ميليمتر و كمترين آن در مرداد و شهريور است كه برابر صفر ميليمتر مي­باشد ]ایمانی و همکاران، 1388[. گلدان­ها در مدت آزمایش در گلخانه­ی تحقیقاتی موسسه نهال و بذر کرج در نور طبيعي و میانگین دمایی(5±) 30 درجه سانتیگراد و میانگین رطوبت نسبی (10%±) 40% نگهداری شدند.
2-2- طرح آزمايشي
این تحقیق، به صورت آزمايش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با دو فاکتور ژنوتیپ در 11 سطح و شوری آب آبیاری در 5 سطح و با سه تکرار انجام شد. ژنوتیپ­های مورد مطالعه شامل تونو، نان­پاریل، مامایی، شکوفه، سهند، شاهرود 12، A₂₀₀ ، 25 -1، 16-1 و 40-13 پیوند شده روی پایه GF₆₇₇ و پایه GF₆₇₇ (پیوند نشده به عنوان شاهد) و فاکتور شوری آب آبیاری شامل صفر، 2/1، 4/2، 6/3 و 8/4 گرم در لیتر نمک طبیعی که به ترتیب هدایت الکتریکی برابر 5/0، 5/2، 9/4، 3/7 و 8/9 دسی زیمنس بر متر داشتند، بودند.
2-3- مواد آزمايشي
به منظور انجام این تحقیق، ابتدا پایه­ های GF₆₇₇ که از طریق کشت بافت تولید شده بودند، در اواخر اسفند ماه در داخل گلدان­های 25 کیلویی حاوی خاکی با بافت لوم متشکل از 46% شن، 34% سیلت و 20% رس کاشته شدند (جدول 2-1). سپس ژنوتیپ­های مورد مطالعه با بهره گرفتن از پیوند شکمی در ابتداي خردادماه روی آن­ها پیوند شدند و پس از رشد کافی پیوندک­ها (دو ماه پس از عمل پیوند)، اعمال تیمارهاي شوری آغاز شد و به مدت 13 هفته، ادامه یافت. مشخصات ژنوتیپ­های مطالعه شده در آغاز تیمار شوری در جدول 2-2 ارائه شده است.
جدول 2-1- خصوصیات فیزیکی و شیمیایی مخلوط خاکی مورد استفاده

مقدار

واحد

نماد

ویژگی

مقدار

واحد

نماد

ویژگی

لوم

–

Texture

بافت

39

درصد

S.P

رطوبت اشباع

1230

قسمت در میلیون

Ca