گفتار اول: الگوهای قابل انطباق با قرارداد آتی

در این قسمت با توجه به اینکه اوصاف قراردادهای آتی نفت مورد معامله در بورس‌های موفق انرژی پیش‌ازاین شناخته‌شده است، سعی می‌کنیم الگوهایی را که می‌توان با آن اوصاف قراردادی که شرح آن‌ ها ‌دسترس است، تطابق داد، را شناخت و میزان انطباق این قراردادها با آن الگوهای مألوف را دریافت. اعم از اینکه الگوهای مذکور در قالب عقود معین شناخته‌شده در پیشینه حقوق اسلامی و فقه باشند و یا تأسیسی همچون وعده بیع باشند که هرچند امروزه مألوف اذهان حقوق ‌دانان است اما سابقه ندارد و ذیل عمومات قابل‌دسترسی است.

الف: انطباق قراردادهای آتی بر شرط ابتدایی

قراردادهای آتی ازاین‌جهت که در قالب الگوهای عقود معین شکل نمی‌گیرند ممکن است شرط ابتدائی خوانده شود و این‌چنین بیان شود که تعهدات و تکالیفی که طرفین در قرارداد آتی بر عهده می‌گیرند بر مبنای توافق است که واجد وصف و عناصر اصلی متشکله عقد و قرارداد نیست بلکه شرط ابتدائی است که جهت اعتبار دادن به آن لازم است در ضمن عقد الزامی‌آورده شود. این نظر را تعریف آئین‌نامه معاملات بورس کالا از قرارداد آتی بیشتر تقویت می‌کند که در تعریف آتی می‌گوید: قراردادی است که به عنوان شرط ضمن عقد لازمی می‌توان آورد. اما حقیقت این است که در قرارداد آتی، احراز اراده انشائی دو طرفی، کار چندان مشکلی نیست و آنچه اتفاق می‌افتد تقابل دو تعهد در مقابل یکدیگر و برخورد اراده جهت تشکیل یک ماهیت است که عقدی به نام قرارداد آتی را می‌سازد. حال این تعهد متقابل، می‌تواند تعهد به انشائی یک ماهیت حقوقی مانند بیع باشد و یا تعهد به انجام عملی مادی مثل تحویل کالای فیزیکی، که هر یک از این دو را بپذیریم، درهرصورت منافی عقد بودن موضوع موردبحث ما نخواهد بود. با توجه به اعتقاد فقها و حقوق ‌دانان بر وعده محض و یک‌طرفه بودن شرط ابتدائی نیز عدم نفوذ و اعتبار آن و همچنین فقدان یکی از عناصر اصلی عقد، قرارداد آتی را نمی‌توان قولی ساده و وعده محض دانست. البته دلیل قید ضمن عقد لازم، در تعریف ارائه شده در آئین‌نامه بورس کالا، جهت انعقاد قرارداد آتی، شاید پیروی ازنظر کسانی است که معتقدند چون حقوق نمی‌تواند وفای به عهد را در این‌گونه قراردادها تضمین کند، سعی می‌کند آن را به شکل شرط ضمن العقد درآورد^[۲۱۰] و الا با وضع و استقرار ماده ۱۰ قانون مدنی دیگر مجالی برای بحث‌های این‌چنینی باقی نمی‌ماند و طبق عمومات “أوفوا بالعقود و المومنون عند شروطهم”اصل آزادی قراردادی در قراردادها حکمفرما است که در این تحقیق به صورت مستقل و مبسوط پس‌ازاین بحث می‌گردد و با اهتمام به اصل آزادی قراردادی عملاً بحث از اعتبار یا بی‌اعتباری شرط ابتدائی و انطباق آن با قراردادهای موردتحقیق ما موضوعا منتفی می‌شود.

ب: انطباق قرارداد آتی بر وعده بیع

در خصوص قراردادهای آتی در حوزه نفت نهایتاًً به نظر می‌رسد که، با توجه به آنچه در تعریف قراردادهای آتی گفته شده است، مشاهده خصوصیات این قراردادها که بخشی از آن‌ ها آورده شده و با عنایت به آنچه در خصوص وعده بیع گفته شد، می‌توان این قراردادها را وعده تشکیل بیع دانست. اما این قراردادها یک قرارداد ساده نیستند بلکه این قراردادها، وعده بیعی هستند که اولاً گریزی از آن‌ ها نیست بدین معنا که به عنوان‌مثال شما با خرید یک قرارداد تحویل فیزیکی نفت خام WTIدر بازار نایمکس گروه بورس تجاری شیکاگو برای تحویل در شش ماه آتی، ملزم به تسلّم ۱۰۰۰ بشکه نفت خام وست تگزاس اینترمدیت در کوشینگ اوکلاهما هستید، این امر نیاز به انشای مجدد اراده شما در سررسید ندارد و نیز انشای مجدد اراده فروشنده را نیز نیاز ندارد. ثانیاً با این‌که اصل تعهد شما، تعهد نسبت به موضوع قرارداد است، شما می‌توانید طرق دیگر خروج از بازار را برگزینید و تعهد شما تسویه شود. شما می‌توانید یک معامله معکوس کرده و از بازار خارج شوید و یا حتی اگر روز قبل سررسید از بازار خارج نشوید و موضع معاملاتی خود را حفظ نمایید می‌توانید با تسویه نقدی تعهد خود را ایفا نمایید، یعنی در مثال قبل به‌جای تحویل ۱۰۰۰ بشکه نفت خام وست تگزاس اینترمدیت در کوشینگ اوکلاهما، بر اساس قیمت تسویه اعلامی از بازار نایمکس گروه بورس تجاری شیکاگو اختلاف قیمت قرارداد را با آن تسویه نموده و بریء الذمه می‌شوید. همچنین اگر شما مثلاً یک قرارداد آتی مالی ^[۲۱۱] نفت حرارتی را در بازار نایمکس گروه بورس تجاری شیکاگو خریده باشید که قاعدتاً تسویه فیزیکی و تحویل برای آن وجود ندارد و اصولاً آن را تبدیل به EFP قرارداد آتی مالی به همین معنا است، اما شما می‌توانید با بهره گرفتن از روش ۲ قرارداد تحویل فیزیکی نموده و خود را آماده تحویل ۴۲۰۰۰ گالن نفت حرارتی در سررسید نمایید. ثالثاً نباید نقش تسویه روزانه و اتاق پایاپای را در این خصوص نادیده گرفت. این دو تأسیس باعث می‌شود شما هرروز در حال تسویه موضوع تعهد باشید، موضوع تعهدی که هنوز زمان ایفای آن نرسیده است و اگر قرارداد را صراحتاً قرارداد تشکیل بیع بدانیم، هنوز ایجاد نشده است، به عنوان فروشنده متعهد به ،(DME) ^[۲۱۲]مثال اگر در یک قرارداد آتی نفت خام عمان در بورس تجاری دبی تحویل ۴۲۰۰۰ آمریکائی نفت خام نرمال صادراتی عمان است، اما اتاق پایاپای نایمکس در سیستم تسویه گروه بورس تجاری شیکاگو که به عنوان اتاق پایاپای بورس تجاری دبی نیز فعال است، روزانه با توجه به‌حساب ودیعه خریدار تعهد وی را تسویه مالی می‌کند. این امر بی‌شباهت به وجه التزام که در قرارداد تشکیل بیع رایج است نیست اما می‌دانیم که وجه التزام، یا در مقابل تأخیر در انجام تعهدات یا در برابر انجام تعهد بوده و با تخلف متعهد، متعهد له حق انتخاب دارد. و یا در برابر عدم انجام تعهد است و متعهد حق انتخاب دارد. اما به نظر می‌رسد که تسویه روزانه در اتاق پایاپای^[۲۱۳]، هرچند شباهت‏هایی با وجه التزام در وعده قرارداد دارد اما به‌روشنی با آن تفاوت دارد و از قرارداد جدایی‌ناپذیر است. بدین معنا که هر خریدار یا فروشنده با ورود در یک قرارداد آتی به عنوان شرط ضمنی می‌پذیرد که با توجه به شرایط بازار بورس، بابت آنچه مورد معامله قرارداده است، روزانه حساب ودیعه‌اش تسویه شود و نواقص آن را با توجه به دستور بورس جبران نماید. با توجه به آنچه گفته شد، به نظر می‌رسد که مسامحتا می‌توان قراردادهای آتی را وعده بیع دانست اما باید دانست که این تعبیر از حیثیاتی که گفته شد با مسامحه روبرو است. حقیقتاً باید گفت با توجه به اوصاف قراردادی این‌گونه قراردادها می‌دانیم که در اینکه دو تعهد در مقابل یکدیگر، این‌گونه قراردادها را می‌سازند شکی نیست؛ اما اینکه این تعهد، تعهد به بیع آتی باشد با این مسئله مواجه است که انشای مجدد در سررسید را نیاز دارد ‌در صورتیکه می‌دانیم در این‌گونه قراردادها انشای مجدد صورت نمی‌گیرد” اللهم الا ان یقال” قراردادها به گونه‌ای تنظیم می‌شوند که اراده طرفین بر این استوار است که انشای مجدد در تاریخ آتی نیاز نباشد و یا اینکه گفته شود همین‌که تسلیم و تسلم در تاریخ آتی صورت گیرد قرینه بر وقوع انشای بیع است و از سوی دیگر اگر این امر محقق نشود و انشای عقد بیع و به‌تبع آن تحویل دارایی صورت نگیرد به صورت مکانیسم خودکار،از حساب ودیعه، وجه‌الضمان قرارداد که جانشین اصل تعهد است برداشته می‌شود و تسویه نقدی صورت می‌پذیرد. با این کیفیت نمی‌توان قراردادهای آتی را وعده بیع دانست^[۲۱۴].

ج: انطباق قراردادهای آتی بر بیع العربون

به بیان دیگر، تئوریسین ها ‌در زمینه عدالت سازمانی بین مفهوم سازی هایی ازعدالت که به محتوی تصمیمات می پردازد(عدالت توزیعی) و مفاهیمی که بر این امر متمرکز می شود که تصمیمات چگونه گرفته می‌شوند(عدالت رویه ای)، تمایز قائل می‌شوند(لی^۱،۲۰۰۷).

۲-۱-۱۷- اهمیت عدالت سازمانی :

با وجود عدم توافق بر مفهوم ، ساختار و چگونگی تفکیک ابعاد عدالت ، پژوهشگران برروی اهمیت رعایت عدالت و تأثیر آن بر رفتارها و نگرش های افراد اتفاق نظر دارند . وقتی افراد در سازمان احساس می‌کنند به طور غیر منصفانه با آنان رفتار شده است ، هم به طور نگرشی(تعهد کم تر) و هم به طور رفتاری (افزایش ترک خدمت ، دزدی و سرقت ، رشوه و کاهش رفتارهای تبعی و کمک کننده به سازمان) ‌به این رفتار سازمان ، پاسخ می‌دهند. افراد بنا به سه دلیل اصلی نسبت به رعایت عدالت در سازمان حساس اند:

۱٫ وجود عدالت به افراد قدرت پیش‌بینی در کسب منافع مادی را می‌دهد.

۲٫ در او حس ارزشمندی و تعلق داشتن به گروه تقویت می شود.

۳٫ فرد برای عدالت به عنوان یک ارزش والای انسانی واخلاقی اهمیت قائل است.

۱٫ Lee

۲-۱-۱۸-کانون های عدالت سازمانی:

کارهای جدید در این حوزه نشان می‌دهد که کارکنان حداقل با دو منبع ‌در مورد اجرای عدالت در سازمان یا نقض آن مواجه هستند. واضح ترین این منابع سرپرست یا مدیر مستقیم فرد است. این سرپرست نسبت به زیردست اختیار تام دارد. او می‌تواند بر پیامد های مهمی از قبیل افزایش پرداخت‌ها یا فرصت‌های ترفیع زیردست اثر بگذارد.

منبع دومی که کارکنان ممکن است این عدالت یا بی‌عدالتی را به آن منسوب کنند، خود سازمان به عنوان یک کل است. اگر چه این منبع نامحسوس تر است، ولی توجه به آن نیز مهم است. اغلب اوقات افراد ‌سازمان‌هایشان را به عنوان عاملان اجتماعی مستقلی در نظر می گیرند که قادربه اجرای عدالت یا نقض آن هستند. برای مثال زمانی که کارفرمایان (سازمان‌ها ) قراردادها را نقض کنند، کارکنان نیز ‌به این عمل واکنش نشان می‌دهند. بدین ترتیب طبق تحقیقات مربوط به تبعیض در سازمان‌ها، کارکنان بین تبعیض از سوی سرپرست و تبعیض از سوی سازمان تمایز قائل می‌شوند (کروپانزانو،۲۰۰۶).

۲-۱-۱۹- اصول عدالت سازمانی:

۱-اصل انصاف : آن چه افراد در سازمان دریافت می دارند ، باید به تناسب سهم شان در سازمان باشند.

۲- اصل ادراکی: به ادراک فرد از عدالت در حس کلی عدالت نقش دارد. در واقع عدالت هم یک رویداد جمعی و هم یک داوری فردی است.

۳- اصل رأی‌: مشارکت در تصمیم گیری باعث ارتقاء عدالت می شود.

۴- اصل عدالت بین فردی : رفتار محترمانه از روی حساسیت پذیری ، ارج نهادن به شان افراد ، موجب ارتقاء داوری های به عمل آمده در خصوص عدالت می شود.

۵- اصل همسانی: رفتار رهبری همسان یک شرط لازم برای ادراک عدالت زیر دستان می‌باشد.

۶- اصل برابری طلبی: تصمیم گیری باید عاری از سلائق بوده و از سوی مأموریت‌ جمعی سازمان باشد.

۷- اصل اصلاح نمایی: تصمیمات ضعیف یا اشتباه باید اصلاح شود.

۸- اصل دقت : تصمیمات باید بر مبنای اطلاعات دقیق اتخاذ شود.

۹- اصل معرف بودن: تصمیمات اتخاذ شده باید منعکس کننده علایق ‌گروه‌های درگیر باشد.

۱۰- اصل اخلاقی: از استانداردهای اخلاقی غالب پیروی کند مانند صداقت،یکپارچگی،راستی،برابری و امانتداری.(هوی و بارتر^۱،۲۰۰۴).

۲-۱-۲۰- واکنش های اشخاص در مقابل برابری و نابرابری:

بهرحال شخصی که احساس نابرابری می‌کند خواهان کاهش این نابرابری است و هرقدر این نابرابری بیشتر باشد ، انگیزه فرد برای از بین بردن آن نیز بیشتر خواهد بود. دو نوع احساس نابرابری وجود دارد: «نابرابری منفی» و « نابرابری مثبت ». نابرابری منفی هنگامی ایجاد می شود که فرد احساس کند در مقایسه با دیگران دریافتی کمتر دارد و نابرابری مثبت هنگامی ایجاد می شود که فرد احساس کند نسبت به دیگران بیشتر دریافت می‌کند. هر دو نوع نابرابری موجب واکنش هایی می شود. آدامز (۱۹۶۵) جهت کاهش نابرابری ۶ روش پیشنهاد ‌کرده‌است:

۱- تغییر داده های خویش. ‌بنابرین‏ شخص می‌تواند با توجه به اینکه جهت نابرابری به کدام طرف است ، به کوشش خود برای انجام وظایف بیافزاید و یا از آن بکاهد ، اگر شخصی احساس کند متناسب با کوشش انجام شده پاداش دریافت نمی کند ممکن است از تلاش خود بکاهد.

۱٫ Hoy & Barter

۲- ممکن است شخصی ستاده خودرا با درخواست اضافه حقوق و جستجوی راه های جدیدی برای رشد ، افزایش دهد.

۳- یکی از واکنش های پیچیده ، تغییر ادراک فرد از خویش می‌باشد. فرد ممکن است بعد از دیدن نابرابری ارزیابی اولیه ای را که از خود به عمل آورده است تغییر دهد و ‌به این نتیجه برسد که او کمتر از آنچه که فکر می ‌کرده‌است از سازمان دریافت کند.

۴- شخص ممکن است ادراک خود را از داده یا ستاده دیگری تغییر دهد. به عنوان مثال ، ممکن است شخصی که احساس نابرابری می‌کند ‌به این نتیجه برسد به دیگری بیشتر از آن چه که تصور می کرده کار می‌کند.

۵- یکی دیگر از راه های کم کردن نابرابری ، تغییر موضوع مقایسه است. ممکن است فردی ‌به این نتیجه برسد که شخصی مورد مقایسه با رئیس رابطه خاصی دارد ، خوش اقبال بوده و یا دارای مهارت ها و توانایی‌های خاصی هستند و شخص دیگری وجود دارد که می‌تواند مبنای مقایسه قرار بگیرد.

۶- در نهایت به عنوان آخرین عمل ، شخص ممکن است شغل خود را رها کند. به عبارت دیگر تغییر یا انتقال به قسمت دیگر و یا به طور کلی ممکن است آخرین راه برای حل کاهش نابرابری باشد. (گریفین^۱،۱۹۹۶ترجمه الوانی:۱۳۸۸).

۲-۱-۲۱- اجرای عدالت درسازمان:

درمورد اجرای عدالت درسازمان، کارکنان با دومنبع مواجه اند :

۱-مدیر:که باتصمیم گیری هاوبرنامه ریزی ها واختیاراتش بااین امرسروکاردارد.

۲-سازمان: عدالت درسازمان بیانگرادراک کارکنان ازبرخوردهای منصفانه است که دوعامل موثربراین

درک هستند: ۱٫ Grifin

• • پیامدهای سازمانی : به معنای ادراک ازپیروی سازمان ‌از قوانین عدالت توزیعی مثل برابری ومساوات.

• رویه های سازمانی : به معنای ادراک ازپیروی سازمان ‌از قوانین عدالت رویه ای.

عدالت انسجام آوراست و بی عدالتی تفرقه آور. مشاهده ناعدالتی توسط کارکنان موجب بروزرفتارهای ناهنجار،انتقام جویی یا نشان دادن سطوح پایین تری ‌از تعهد خود به سازمان خواهد شد. در نتیجه ،رعایت عدالت یکی ازمهمترین وظایف مدیر و با ارزش ترین معیارزندگی اجتماعی است (حسین زاده وناصری ،۲۲:۱۳۸۶).

۲-۱-۲۲- عوامل مؤثر بر درک عدالت درسازمان:

۱-پیامدهایی که شخص از سازمان دریافت می‌کند.

۲- رویه های سازمانی (رویه ها وکیفیت تعاملات).

۳- خصوصیات ادراک کننده .

الف- پیامدهای سازمانی: درک عدالت می‌تواند مبتنی بر پیروی سازمان از قوانین عدالت توزیعی (مثل برابری ، مساوات و یا نیاز) و همچنین توسط ارزش پیامدها باشد. ‌بنابرین‏ عدالت حداقل تا اندازه ای توسط ادراک مثبت یا منفی پیامدها ازسوی ادراک کننده تعیین می شود. مانند پاداشها یا تنبیه ها که بستگی به قوانین حاکم بر سازمان در خصوص عدالت توزیعی است و معمولا توسط مدیر یا سرپرست سازمان به کارکنان القاء می شود.

در آموزش سنتی،ارتباط بین معلم و یادگیرنده عمدتاً به صورت چهره به چهره و بدون واسطه شکل می‌گیرد.با این حال در مواردی که از رسانه هایی نظیر فیلم،نوار شنیداری،اسلاید و تلویزیون استفاده می شود ـموزشبه کمک یک واسطه شکل می‌گیرد . در یادگیری الکترونیکی،ارتباط بین فرستنده و گیرنده پیام از طریق واسطهای غیر انسانی شکل می‌گیرد.این واسط های غیر انسانی تحت عنوان رابط کاربر^[۳۷] نامیده می شود. رابط کاربر عامل اصلی در اثر بخشی و کیفیت آموزش های ارائه شده در محیط الکترونیکی است.(نوروزی،۱۳۸۷). رابط کاربر که به آن رابط کاربر گرافیکی^[۳۸] نیزمی گویند،به عنوان رابط بین برنامه رایانه ای و کاربر عمل می‌کند. به عیارت دیگر یک رابط کاربر مجموعه ای از فنونی است که به کاربر اجازه می‌دهد با برنامه رایانه ای تعامل داشته باشد.

قبل از طراحی رابط کاربر باید طراح آموزشی شناخت دقیق و درستی از ویژگی های کاربران، ماهیت موضوع آموزشی و امکانات موجود داشته باشد. همچنین لازم است بافتی که درآن فناوری مورد استفاده قرار می‌گیرد،به درستی شناسایی شود.تابرز،کستر ،هیومل و نادولسکی^[۳۹] به منظور طارحی یک رابط کاربر مناسب و مبتنی بر اصول علمی ، چندین رهنمود ارائه کرده‌اند بدیهی است که پیروری از این رهنمودها به افزایش انگیزه و تداوم فعالیت‌های یادگیری کاربران کمک می‌کند:

1. 1. 1. رابط کاربر را به گونه ای طراحی کنید که استفاده از آن آسان باشد.استفاده از رابط کلربر گرافیکی نباید دشوار باشد. یک رابط کاربر گرافیکی خوب به کاربر اجازه نمی دهد که به فعالیت غیر معمول بپردازد و او را از مواجه با اعمال غیر ضروری و مشاهده شیوه کار کردن برنامه رایانه ای که موجب حواس پرتی کاربر می شود،باز می‌دارد. رابط کاربر گرافیکی مناسب، تعادل بهینه ای را میان توانایی کاربر، توانایی مورد نیاز برای استفاده از برنامه و امکان استفاده از نرم افزار ایجاد می‌کند. این امر سبب می شود که کاربران از هدف ها و فعالیت های مورد نظر برنامه فاصله نگیرند.

   

1. 1. تسلط کاربران بر رابط کاربر گرافیکی را افزایش دهید.کاربر باید چگونگی کار با رابط کاربر گرافیکی را یاد بگیرند. طراحی رابط کاربر گرافیکی باید این فرایند را آسان کند. ‌بنابرین‏ بسیار مهم است که موضوع آموزشی را از دید کاربر ببینیم و ‌بر اساس آن به طراحی رابط بپردازیم. در طراحی رابط چنانچه”اصل هماهنگی” رعایت شود،کاربر خواهد توانست به سرعت شیوه استفاده از رابط را یاد بگیرد و بر آن تسلط یابد. بر اساس این اصل بهتر است صفحاتی که برای رابط طراحی می شود، و هم چنین دکمه ها،پیوندها و شیوه های اجرای دستور کارها، در سراسر رابط به شکل یکسان باشند.

1. 1. صرفا اطلاعات مناسب و ضروری را ارائه کنید.به جای آنکه همه اطلاعات موجود ارائه شود،باید اطلاعات مناسب را نمایش داد تا جایی که توجه کاربران تنها بر اطلاعات مورد نظر متمرکز شود و حواس آن ها پرت نشود.طراحی دقیق صفحه رابط باید چنین امکانی را فراهم کند. برای تحقق این امر علاوه بر رعایت اصل هماهنگی،باید امکاناتی فراهم آید که کاربر بتواند تغییرات دلخواه خود را در آن اعمال کند.

1. 1. رابط را به گونه ای طراحی کنید که از حساسیت لازم برخوردار باشد. حساسیت مناسب یا سرعت مناسب نرم افزار برای کاربران بسیار مهم است . برای بهینه سازی سرعت پاسخ دهی برنامه،نرم افزار باید ‌در مورد کاری که انجام می‌دهد، به کاربر بازخورد مناسب بدهد و به او اطلاع دهد که آیا برنامه کار می‌کند و یا اینکه دستور داده شده،انجام نمی شود. در عین حال کاربر باید از میزان پیشرفت یک فرایند آگاهی داشته باشد.

1. 1. از تفاوت‌های فردی غافل نشوید. یک رابط کاربر گرافیکی مناسب باید برنامه آموزشی را بر اساس تجارب قبلی یادگیرنده در اختیار وی قرار دهد.فردی که در زمینه استفاده از ‌فناوری‌هایی از قبل رایانه و اینترنت بی تجربه یا کم تجربه است،نسبت به یک فرد مجرب نیاز به آموزش بیشتری دارد. ‌بنابرین‏ رابط کاربر گرافیکی باید این امکان را فراهم سازد.

1. 1. سعی کنید تجربیات مختلفی که برای یادگیرندگان تدارک می بینید،ارزش آموزشی یکسانی داشته باشند.هدف یادگیری الکترونیکی ایجاد شرایطی است که در آن کاربر بتواند با حداکثر کارایی به یادگیری بپردازد.در یک برنامه آموزشی فعالیت های متعددی پیش‌بینی می شود تا بر اساس آن کاربران بتوانند به اهداف یادگیری دست یابند.اگر در رابط کاربر به تفاوت های فردی توجه می شود،لازم است محتوایی ارائه شود که بتواند همه یادگیرندگان را به هدف آموزشی برنامه برساند؛ در غیر این صورت نوعی نابرابری آموزشی اتفاق می افتد که محصول بی توجهی به اصول طراحی رابط کاربر است.

1. 1. آزادی فردی را افزایش دهید.در یادگیری الکترونیکی، یادگیری به صورت مستقل و فعال از اهمیت زیادی برخوردار است.کاربران نرم افزارهای آموزشی،مسئول فرایند یادگیری خویش هستند؛ ‌بنابرین‏ یک رابط کاربر گرافیکی باید به بهترین وجه به خواسته های آنان توجه کند.

1. 1. برنامه خود را بر ویژگی‌های کاربران منطبق سازید.این مورد یکی از مهم ترین رهنمودهای طراحی رابط کاربر گرافیکی برای یادگیری الکترونیکی است. یک رابط کاربر گرافیکی مطلوب از محیطی استفاده می‌کند که برای یادگیرنده آشنا و برای آموزش نیز مناسب است. در این محیط به نیاز های یادگیرندگان توجه می شود.

1. 1. اطلاعاتی را که نمی توان جداگانه فهمید، با یکدیگر ترکیب و تلفیق کنید. یک روش مؤثر برای کاهش پراکندگی حواس و افزایش تمرکز یادگیرندگان، تلفیق فیزیکی اطلاعات جداگانه و در عین خال مرتبط با یکدیگر است؛ برای مثال می توان به جای نوشتن متن در پایین تصویر، آن را در درون تصویر قرار داد. این کار به کاهش بار شناختی نامطلوب نیز کمک می‌کند.

1. 1. . مهرانگیز ، کار ، همان ، صص ۱۶۱ و ۱۶۲ ↑

1. 1. . ناصر ، کاتوزیان ، قانون مدنی در نظم حقوق کنونی ، نشر میزان ، تهران ، ۱۳۸۸ ، ص ۷۰۵ ↑

   

1. 1. . عبدالرسول ، دیانی ، همان پیشین ، ص ۳۲۸ ↑

1. 1. . نظریه ۷/۳۵۶۳ -۱۳/۴/۱۳۸۰اداره حقوق قوه قضاییه ↑

1. 1. . سید حسین صفایی و امامی ، پیشین ، ص ۳۴۷ ↑

1. 1. . ناصر کاتوزیان ، دوره مقدماتی حقوق مدنی ، نشر میزان ، تهران ، ۱۳۸۷ ، ص ۳۷۸ ↑

1. 1. . اسداله ، لطفی ، پیشین ، ص ۲۶۷ ↑

1. 1. . ابن قدامه حنبلی ، المغنی ، ج۷ ، دارالکتب الاسلامیه ، بیروت ، ص ۶۱۲ ↑

1. 1. . احمد علی حمیتی واقف ، حقوق مدنی ، انتشارا دانش نگار ، تهران ، ۱۳۸۶ ، ص ۱۹۰ ↑

1. 1. . کاتوزیان ، ناصر ، پیشین ، ص ۳۸۹ ↑

1. 1. . لطفی ، اسداله ، پیشین ص ۲۶۸ ↑

1. 1. . سید حسین ،صفایی و امامی ، پیشین ، ص ۳۴۸ ↑

1. 1. . سید حسن ،امامی ، پیشین ص ۲۰۰ ↑

1. 1. . سید حسین صفایی و امامی ، پیشین ، صص ۳۴۸ و ۳۴۹ ↑

1. 1. . شهید ثانی ، منبع پیشین ص ۵۸۱ و شیخ محمد حسن نجفی ، پیشین ص ۲۹۰ ↑

1. 1. . سید ابوالقاسم ، خویی ، منهاج الصالحین ، ج ۲ ، انتشارات دارالمرتضی ، بیروت ، ۱۴۲۷ ه. ق ص ۲۸۵ ، ↑

1. 1. . محسن جهانگیری ، بررسی تمایزهای فقهی زن و مرد ، ص ۲۱۶ ↑

1. 1. . اسداله لطفی ، پیشین صص ۲۶۸ و ۲۶۹ ↑

1. 1. . سید محمد موسوی بجنوردی ، اندیشه‌های حقوق ۱ ، انتشارات مجد ، تهران ، ۱۳۸۶ ، صص ۵۶ ، ۵۷ ↑

1. 1. . نقل از روزنامه شماره ۱۷۱۴۱ مورخ ۱۰/۱۰/۱۳۸۲ ↑

1. 1. . شهید ثانی ، پیشین ص ۳۲۸ و شیخ محمد حسن نجفی ، پیشین ص ۲۹۵ ↑

1. 1. . شهید ثانی ، شرح لمعه ، ج۳ ص ۳۳۱ ↑

1. 1. . همان ص ۳۲۹ ↑

1. 1. . سید حسن امامی ، پیشین صص ۲۰۹ و ۲۱۰ و سید حسین صفایی و امامی ، پیشین ، صص ۳۵۵ و ۳۵۶ ↑

1. 1. . ناصر ، کاتوزیان ، پیشین ، صص ۳۹۱ و ۳۹۲ ↑

1. 1. . محمد ، روشن ، انتشارات جنگل ، تهران ، ۱۳۹۰ ، ص ۳۹۴ ↑

1. 1. . اشرفی ، شعائر الاسلام ، ص ۶۱۲ ↑

1. 1. . انفال ، آیه ۷۵ ↑

1. 1. . شیخ محمد حسن ، نجفی ، پیشین ، ص ۲۹۳ ↑

1. 1. . ابن قدامه حنبلی ، المغنی ، ج۹ ، دارالکتب الاسلامیه ، بیروت ،ص ۳۰۸ ↑

1. 1. . سید حسین صفایی و اسداله ، امامی ، پیشین ، ص ۳۵۳ ↑

1. 1. . محمد ، روشن ، منبع پیشین ، ص ۳۹۳ ↑

1. 1. . سید حسن ، امامی ، منبع پیشین ، ص ۲۰۵ ↑

1. 1. . ابن قدامه حنبلی ، منبع پیشین ، ص ۲۹۸ ↑

1. 1. . شیخ محمد حسن ، نجفی ، منبع پیشین ، ص ۲۸۹ ↑

1. 1. . شیخ محمد حسن ، نجفی ، پیشین ، ص ۲۸۹ ↑

1. 1. . شهید ثانی ، پیشین، ص ۴۸۱ ↑

1. 1. . اسداله ، لطفی ، پیشین ، ص ۲۷۲ ↑

1. 1. . شیخ محمد حسن ، نجفی ، پیشین ، ص ۲۸۶ ↑

1. 1. . اسداله ، لطفی ، پیشین ص ۲۷۲ ↑

1. 1. . سید حسین صفایی و اسداله امامی ، منبع پیشین ص ۳۵۷ ↑

1. 1. . شهید ثانی ، منبع پیشین ، ج۱ ص ۵۸۳ ↑

1. 1. . شیخ طوسی ، مبسوط ، ج۶ ، مؤسسه‌ نشر الاسلامی ، قم ، ۱۴۲۵ ه. ق ، ص ۴۰ ↑

1. 1. . سید علی حائری شاه باغ ، منبع پیشین ص ۱۰۴۲ ↑

1. 1. سوره نساء آیه ۱۴۱ ↑

1. 1. . سید حسن امامی ، منبع پیشین ، ج۵ ، ص ۲۰۷ ↑

1. 1. . ناصر کاتوزیان ، منبع پیشین ، صص ۳۵۹ و ۳۹۶ ↑

1. 1. . سید حسن امامی ، پیشین ، ص ۲۰۷ ↑

1. 1. . کاتوزیان، منبع پیشین ، ص ۳۵۹ و ۳۹۶ ↑

1. 1. عبدالرحمن جزیری ، الفقه علی المذاهب الاربعه ، ج۴ ، انتشارات دارالفکر ، بیروت ، صص ۵۶۷ و ۵۹۶ ↑

1. 1. . سید علی حائری شاه باغ ، منبع پیشین ، ص ۱۰۳۳ ↑

1. 1. . شیخ طوسی ، منبع پیشین ، ص ۱۳۱ ↑

1. 1. . سید حسن امامی ، منبع پیشین ، ص ۲۰۶ ↑

1. 1. . سید علی ، حائری ، شاه باغ ، پیشین ، ص ۱۰۳۴ ↑

1. 1. . سید محمد ، موسوی بجنوردی ، منبع پیشین ، ص ۵۸ ↑

1. 1. . سید حسن امامی ، منبع پیشین ، ص ۲۰۶ ↑

1. 1. . سید حسین صفایی و اسداله ، امامی ، منبع پیشین ، ص ۳۵۸ ↑

1. 1. .اسداله ، لطفی ، منبع پیشین ، ص ۲۷۵ ↑

1. 1. . عبدالرحمن ، جزیری ، منبع پیشین ، ص ۵۹۸ ↑

1. 1. . شیخ محمد نجفی ، منبع پیشین ، صص ۲۸۷ و ۲۸۸ و …. شهید ثانی ، منبع پیشین ص ۵۸۲ ↑

1. 1. . سید حسن امامی ، منبع پیشین ، ص ۲۰۹ ↑

1. 1. . ناصر ، کاتوزیان ، منبع پیشین ، ص ۳۹۷ ↑

1. 1. . سید حسین صفایی ، و اسداله امامی ، منبع پیشین ، ص ۳۵۹ ↑

1. 1. . عبدالرسول ، دیانی ، منبع پیشین ، ص ۳۴۱ ↑

1. 1. . سید حسین صفایی ، و اسداله ، امامی ، پیشین ، ص ۲۷۷ ↑

1. 1. . اسداله ، لطفی ، منبع پیشین ، ص ۲۸۲ ↑

1. 1. ۴٫ سوره احزاب آیه ۴ ↑

1. 1. . دیانی ، عبدالرسول ، حقوق خانواده ازدواج و انحلال آن ص ۳۴۱ ↑

1. 1. . سید حسین ، صفایی و امامی ، اسداله ، مختصر حقوق خانواده ، چاپ سی وهشتم ، نشر میزان ، تهران ، ۱۳۹۳،ص ۳۰۴ ↑

1. 1. ۱٫ سید حسین، صفایی و امامی ،منبع پیشین ، ص۳۰۷ ↑

1. 1. ۱٫برابر تبصره ماده ۴۰ق.ج.م.ا مصوب ۱۳۹۲: «محکومیت مؤثر محکومیتی است که محکوم را به تبع اجرای حکم،بر اساس ماده ۲۵ این قانون از حقوق اجتماعی محروم می‌کند.»طبق ماده ۲۵، محرومیت از حقوق اجتماعی در جرایم عمدی بر حسب اهمیت جرم ، ۷سال،۳ سال و۲ سال است،محکومیت به جرایم غیر عمدی و جزای نقدی، محکومیت مؤثر محسوب نمی شود. ↑

1. 1. ۱٫ لن یجعل الله للکافرین علی المو منین سبیلا ( سوره نساء ، آیه ۱۴۱) ↑

1. 1. ۱٫سید حسین ، صفایی و امامی منبع پیشین ، ص۳۱۱ ↑

1. 1. ۱٫ سید حسین ، صفایی و امامی ،منبع پیشین ، ص۳۱۳ ↑

1. 1. ۱٫ تبصره ماده ۱۵ قانون ۱۳۹۲: « در صورتی که دادگاه تشخیص دهد اعطای سرپرستی بدون اجرای مفاد این ماده(یعنی اخذ تعهد به پرداخت هزینه های نگهداری و تربیت و تحصیل)به مصلحت کودک یا نوجوان می‌باشد، به صدور حکم سرپرستی اقدام می‌کند.» ↑

1. 1. ۱٫ سید حسین صفایی و امامی ، منبع پیشین ، ص۳۱۷ ↑

1. 1. ۱٫ به نظر می‌رسد که در متن تبصره چاپ روز نامه رسمی ، شماره ۱۹۹۹۷مورخ ۶ آبان۱۳۹۲ کلمات « و نام خانوادگی » از قلم افتاده است. ↑

1. 1. ۱٫ سید حسین صفایی و امامی ، منبع پیشین، ص ۳۱۹ ↑

1. 1. . همان . ↑

1. 1. ۱٫ سید محمد، موسوی بجنوردی ، روزنامه ایران ، شماره ۵۴۸۲، مورخ۱۷/۷/۹۲ ↑

1. 1. ۱٫ سوره نجم ، آیه ۶ ↑

1. 1. ۱٫ سوره اسراء ، آیه ۷۰ ↑

1. 1. ۱٫ شهید ثانی، مسالک الافهام، ج۲، ص۵۵۰ و یزدی، ترجمه شرایع الاحکام ،ج۲ ، ص۷۱۱ ↑

سوالات کوتاه پاسخ

در سوالات کوتاه پاسخ، سوال به صورت جمله­ پرسشی نوشته می­ شود و دانش ­آموز همانند سوالات تشریحی، پاسخ را تولید می­ کند. منتهی برخلاف طول پاسخ سوالات تشریحی، پاسخ تولید شده در حد یک عبارت یا جمله­ مختصر است. تصحیح این سوالات از دقت و عینیت بیشتری برخوردار است به طوری که برخی صاحب‌نظران این سوالات را زیر مجموعه­ سوالات عینی قرار می­ دهند و برخی آن­ها را حد وسط سوالات تشریحی و عینی می­دانند. از جمله مزایای این سوالات ‌می‌توان؛ سهولت تهیه، کاهش تقلب و عدم وجود حدس را نام برد. از معایب این سوالات ‌می‌توان به؛ عدم سنجش هدف­های سطوح بالاتر یادگیری، تشویق یادگیرندگان به حفظ کردن اطلاعات جزیی و کم­اهمیت اشاره کرد. همچنین ممکن است یادگیرندگان پاسخ­های متنوعی را به یک سوال بدهند که این کار تصحیح را دشوار می­ کند و بیانگر آن است که عینیت این سوالات به اندازه­ سوالات عینی نیست.

سوالات کامل کردنی

سوال به صورت یک جمله خبری نوشته می­ شود که یک جای خالی دارد. دانش ­آموز باید ضمن یادآوری پاسخ مناسب با پرکردن جای خالی جمله را کامل کند. طول پاسخ این سوالات نسبت به سوالات کوتاه پاسخ، کوتاه­تر و در حد چند کلمه است. در بعضی طبقه ­بندی­ها این نوع سوالات در زیر­گروه سوالات کوتاه پاسخ قرار می­ گیرند. سوالات کامل کردنی، مزایا و معایب سوالات کوتاه پاسخ را دارا هستند با این تفاوت که تهیه سوالات کوتاه پاسخ از سهولت بیشتر و همچنین از ابهام کمتری نسبت به سوالات کامل کردنی برخوردارند. آنچه در تهیه این نوع سوالات باید به آن توجه کرد این است که تنها کلمه­ها وعبارت­های مهم حذف شوند و تا حد امکان یک جای خالی در نظر گرفته شود که بهتر است در پایان جمله قرار گیرد. همچنین اندازه­ جای خالی در تمام سوالات یک امتحان به یک اندازه باشد.

انواع امتحانات قابل اجرا در سطح وزارت آموزش و پرورش

طبق طرح سامان­دهی آزمون­ها (۱۳۹۰) امتحانات قابل اجرا در سطح وزارت آموزش و پرورش به قرار زیر می‌باشد؛

امتحانات نوع اول :

الف) امتحانات­نهایی و هماهنگ کشوری: امتحاناتی هستند که مستقیماً توسط مرکز سنجش آموزش و پرورش با همکاری ادارات کل آموزش و پرورش استان ها برگزار می­شوند و عبارتند از ؛

• • امتحانات­نهایی رشته­ های نظری سال سوم متوسطه

• • امتحانات­نهایی رشته­ های فنی و حرفه­ای سال سوم متوسطه

• • امتحانات­نهایی دوره پیش­دانشگاهی

• امتحانات هماهنگ کشوری پایه های اول و دوم متوسطه

ب) امتحانات هماهنگ استانی پایه های اول و دوم متوسطه

ج) امتحانات پایه های اول ابتدایی تا دوره پیش­دانشگاهی خارج از کشور

امتحانات نوع دوم:

الف) امتحانات پیشرفت­تحصیلی: این نوع امتحانات به منظور کیفیت بخشی به فرایند یاددهی و یادگیری طراحی می­گردند و در قالب ارزشیابی­های آغازین، مستمر، کنکورهای آزمایشی و نظایر آن اجرا می­شوند.

ب) امتحانات ورودی مدارس خاص (سمپاد، نمونه دولتی و …)

ج) مسابقات علمی، المپیادها و … : به منظور شناسایی و معرفی استعدادهای برتر در زمینه ­های مختلف که از سوی معاونت­ها و سایر حوزه ­های ستادی وزارت آموزش و پرورش برنامه­ ریزی می­شوند.

امتحانات نوع سوم : این گروه از امتحانات توسط سایر دستگاه‌ها و مؤسسات دولتی و یا خصوصی با

هماهنگی و مشارکت آموزش و پرورش برگزار می­شوند، نظیر :

الف) امتحانات استخدامی، آزمون های ورودی مؤسسات آموزش عالی و …

ب) امتحاناتی که در راستای کمک به تحقق اهداف و برنامه ­های حوزه های مختلف ستاد و توسط مؤسسات علمی – آموزشی خصوصی برگزار می‌شوند.

شیوه طراحی سوالات امتحانات نهایی

مبنای طراحی سوالات امتحانات نهایی، محتوای کتاب­های درسی است و این سوالات در حد توان متوسط کشوری طراحی می­شوند تا مناطق برخوردار و غیر برخوردار به طور مساوی از سطح دشواری و آسانی سوالات برخوردار باشند. در طراحی سوالات امتحان نهایی دو ملاک اساسی در نظر گرفته می­ شود؛

الف) نحوه طراحی

• • مصاحبه تخصصی با طراحان سوالات

• • طراحی جدول مشخصات امتحانی توسط کارشناسان و گروه طراحان

• • طراحی سوالات هر درس توسط گروه طراحان ( متشکل از دبیران متخصص و مجرب که در همان سال تحصیلی تدریس داشته باشند)

• • استفاده از سوالات بانک سوال توسط طراحان

• • بازبینی سوالات طراحی شده توسط دبیر متخصص

• بازبینی و تولید نهایی سوالات توسط گروه طراحان

ب) ملاک­ها

– آموزش طراحان

– رعایت دستور العمل­ها و مصوبات مرکز سنجش و وزارت آموزش و پرورش

– طراحی سوالات بر مبنای اهداف کتاب­های درسی (آخرین چاپ)

– طراحی سوالات بر اساس آموزش­های داده شده

– استفاده از دبیران مجرب، متخصص، متعهد و آشنا به اصول طراحی سوال از شهر­ها و مناطق مختلف (عرفی، ۱۳۹۲).

چگونگی تصحیح امتحانات نهایی

بعد از برگزاری هر امتحان، پاسخنامه­ها با رعایت تشریفات امنیتی و قانونی در محلی به نام حوزه

تصحیح جمع ­آوری می­شوند. پس از مشخص شدن شماره رمز توسط رئیس حوزه تصحیح و قبل از جدا نمودن سربرگ اوراق امتحانی، منشی حوزه تصحیح شماره رمز را با رنگ قرمز بر روی کلیه ی سربرگ­ها و ته برگ­ها در محل مخصوص درج می­ کند. کلیه سربرگ­های جدا شده بدون اینکه ردیف شماره رمز آن ها به هم بخورد به صورت محرمانه در پاکت­های مخصوصی نگهداری می­شوند. سپس از دبیران متعهد و مجرب رسمی شاغل وزارت آموزش و پرورش که به عنوان مدرس آن درس انجام وظیفه می­نمایند به عنوان مصحح برای تصحیح دعوت می­ شود.