عزیزی و روشن ( ۱۳۹۰)، در بررسی خشک­سالی­ها – ترسالی­ها و امکان پیش ­بینی آن­ها با بهره گرفتن از مدل سری زمانی هالت وینترز، در استان هرمزگان دوره­ های خشکسالی، ترسالی تداوم و شدت آن­ها از طریق شاخص استاندارد Z محاسبه شده و با بهره گرفتن از مدل سری زمانی هالت وینترز پیش ­بینی سال­های آینده گرفته است. برای این منظور از داده ­های بارندگی ماهانه سه ایستگاه هواشناسی استان به مدت ۳۷ سال ( ۱۳۸۱ – ۱۳۴۸ )، استفاده شده است. نتیجه این مطالعه نشان می­دهد که سه دوره خشکسالی و دو دوره ترسالی در منطقه رخ داده است، به طوری که خشکسالی­ها ضعیف و متوسط اما با تداوم زیاد بوده است. در حالی که ترسالی­ها شدید و بسیار شدید اما با تداوم کم ظاهر شده ­اند. بررسی مقادیر فصلی مشاهده و پیش ­بینی شده داده ­ها با بهره گرفتن از مدل سری زمانی مذکور دوچرخه سینوسی افزایش و کاهش بارندگی را ارائه می­ کند. اولین چرخه شامل ۲۰ سال ( ۴۵ تا ۶۵ ) و اولین چرخه نیز ۱۷ سال ( ۶۶ تا ۸۱ ) بوده که با پیش ­بینی روند کاهشی بارش در دو سال بعد ( ۸۲ تا ۸۳ ) تقریبا چرخه کامل می گردد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

علیجانی و همکاران (۱۳۹۰ )، در بررسی تغییرات کمینه­ها و بیشینه­های سالانه در ایران از آزمون آماری _ گرافیکی من _ کندال استفاده کرده ­اند. برای بررسی این روند و دستیابی به یک الگوی مناسب در این زمینه، داده ­های مربوط به دو متغیر فوق برای ۴۴ ایستگاه هواشناسی سینوپتیک در یک دوره آماری ۴۰ ساله (۲۰۰۸- ۱۹۶۹) از سازمان هواشناسی کشور اخذ گردید. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد بیشتر کشور ایران شاهد تغییرات در میانگین دماهای حداقل و حداکثر بوده ­اند، که همگی این افزایش­ها در سطح اطمینان ۹۵ درصد معنی­دار بوده ­اند. از این میان دو ایستگاه چابهار و تربت حیدریه دارای روند کاهشی بوده ­اند و در بقیه ایستگاه­ها تغییراتی مشاهده نشده است. میانگین حسابی آماره­ های آزمون من – کندال برای دماهای حداکثر ۲۴/۰ و برای میانگین دماهای حداقل ۴/۰ به دست آمده که حاکی از تقریبا دو برابر بودن تغییرات در میانگین دماهای حداقل در مقایسه با میانگین دماهای حداکثر است.
مرادی و حاتمی (۱۳۹۱)، با تحقیق بر روی توزیع مکانی شدت یخبندان در استان لرستان، ۳ آستانه دمایی صفر تا ۳ و ۴- تا ۹ و ۱۰- درجه سلسیوس و کمتر را به ترتیب به عنوان یخبندان ضعیف، متوسط و شدید بررسی و انتخاب کردند. نتایج این بررسی نشان داد که همه ایستگاه­های استان در طول سال یخبندان ضعیف، متوسط و شدید را تجربه کرده ­اند.
جهانبخش اصل و همکاران (۱۳۹۱)، در مطالعه روند تغییر اقلیم در حوضه آبریز دریاچه ارومیه با بهره گرفتن از تحلیل های آماری چند متغیره و مدل­های پیش ­بینی باکس جنکینز و ARIMA، به منظور بررسی روند بارش دمای حداکثر، دمای حداقل و میانگین دمای سالانه در دوره­ آماری ۲۰۰۵-۱۹۵۱ به این نتیجه رسیدند که در ایستگاه تبریز بارش سالانه روند کاهشی و دمای حداکثر دمای حداقل و دمای میانگین سالانه روند افزایشی و در ایستگاه ارومیه بارش سالانه و دمای حداکثر، دمای حداقل و میانگین دمای سالانه روند کاهشی را نشان داده­اند.
خورشیددوست و همکاران (۱۳۹۱)، در بازسازی سری­های زمانی دمای حداکثر و حداقل روزانه در طول دوره آماری ۱۱ ساله و با بهره گرفتن از روش­های نزدیک­ترین همسایه و شبکه عصبی مصنوعی ۵ ایستگاه هواشناسی واقع در غرب تهران را مورد بررسی قرار دادند. در روش نزدیک­ترین همسایه از رابطه بین دمای حداکثر و حداقل روزانه با نزدیک ترین ایستگاه استفاده شده و در روش شبکه عصبی مصنوعی با بهره گرفتن از شبکه ایستگاه­های هواشناسی دمای حداکثر و حداقل روزانه بازسازی گردیده است. نتایج حاصل از این تحقیقات نشان داده که برای ایستگاه­های مورد مطالعه روش شبکه عصبی متوسط خطای مطلق کمتری را نسبت به روش نزدیک­ترین همسایه داشته است. در روش نزدیک­ترین همسایه با افزایش فاصله ایستگاه­ها خطای برآورد افزایش می­یابد. همچنین دقت دو روش در تخمین دمای حداکثر روزانه بیشتر از دمای حداقل روزانه بوده است. نتایج نهایی این پژوهش نشان داده است که به ترتیب ایستگاه­های ژئوفیزیک، تهران، چیتگر، اقدسیه و کرج دارای کم­ترین مقدار خطا بوده ­اند.
رحیمی (۱۳۹۱ )، در بررسی مدل­های زمانی و پیش ­بینی دما­های فرین پایین تهران، به مطالعه داده ­های دمای حداقل مطلق سالانه و دمای روزانه ایستگاه سینوپتیک مهرآباد تهران طی دوره آماری ۲۰۱۰- ۱۹۵۱ پرداخته است. در این مطالعه از روش­های رگرسیون (لگاریتمی و پلی نومیال) و آماره من – کندال برای آزمون معنی­داری روند­های تغییرات سری­ها استفاده شده است. نتایج کلی این تحقیق مبین معنی­داری در روند بلند مدت دما­های فرین حداقل تهران است. دماهای فرین حداقل تهران از سال ۱۹۷۰ به بعد تحت تاثیر پدیده آغاز سرد قرار گرفته و دچار تحول شده و تغییر افزایشی را طی می­ کند. نتیجه آشکار سازی روند تغییرات دماهای فرین حداقل تهران مثبت بوده که این امر به معنی کاهش شدت سرمای زمستان و معتدل­­­تر شدن آن می­باشد.
قویدل رحیمی (۱۳۹۱ )، در پژوهشی با عنوان تحلیل نوسانات و پیش ­بینی سری زمانی دماهای فرین تهران، داده های بیشینه سالانه دمای روزانه، ایستگاه سینوپتیک مهرآباد تهران طی بازه آماری ۲۰۱۰ – ۱۹۵۱ به مدت ۶۰ سال مورد تحلیل قرار داده است. در این تحقیق از روش تحلیل رگرسیون و آماره من – کندال برای آزمون معناداری روندهای تغییرات سری­های دمایی استفاده شده است. با توجه به متوسط دماهای فرین بیشینه بلند مدت و مقایسه آن با متوسط ۶ دهه موجود در سری آماری معلوم شد که دمای ۳ دهه ۵۰ ، ۸۰ ، ۹۰ پایین­تر از بلند مدت ۶۰ ساله بوده، و در عوض دمای ۳ دهه ۶۰ و ۷۰ و دهه اول قرن ۲۱ بالاتر از حد متوسط بلند مدت قرار داشته اند. در این ارتباط دهه ۸۰ سردترین دهه و دهه اول قرن ۲۱ با توجه به کمینه و دامنه بالاتر از دهه­های ۶۰ و ۷۰ گرم­ترین دهه های ایستگاه مهرآباد تهران هستند. نتایج کلی این تحقیق نشانگر وجود ۲۰۱۸ نوسانات فصلی در سری دماهای فرین حداکثر تهران است که روند این نوسانات معنادار نیستند. روند تغییرات دماهای فرین حداکثر تهران مثبت بوده که این امر به معنای افزایش شدت گرمای تابستان می­باشد. نتایج حاصل از پیش ­بینی دماهای فرین بیشینه تهران نشان می­دهد که دمای فرین حداکثر تهران در سال­های آتی به بیش از ۲۵ تا ۴۳ درجه سانتی گراد صعود خواهد کرد. نتایج نکویی برازش مدل نشان داد که مدل هالت وینترز مدل خوبی برای پیش ­بینی آتی دماهای فرین حداکثر تهران می باشد.
عساکره (۱۳۹۱ )، در تحلیل تغییرات مولفه­های مبنای نمایه­ی فرین بارش شهر زنجان، بیشینه نمایه­های فرین بارش ایستگاه زنجان طی دوره آماری ۲۰۰۶ – ۱۹۶۱ به مدت ۴۶ سال را از لحاظ تغییرات کوتاه و بلند مدت در معرض توجه قرار گرفته داده است. در این راستا از سه تکنیک تحلیل مولفه­های اصلی به منظور کاهش حجم داده ­ها، تحلیل روند به روش ناپارامتری با هدف ردیابی تغییرات بلند مدت و نیز تحلیل طیفی به منظور ردیابی چرخه­های نهان و آشکار در نمایه­های فرین استفاده شده است، در این تحقیق از ۲۶ نمایه فرین بارش زنجان استفاده شده است. با بهره گرفتن از تکنیک تحلیل مولفه­های اصلی، ۶ مولفه از ۲۶ نمایه حدود ۴/۸۶ درصد از تغییرات را نشان می­دهد. این ۶ مولفه از لحاظ وجود روند، جهش و چرخه آزمون شده ­اند. از سال ۱۹۸۲ به بعد مولفه اول با تغییر سطح معنی­دار بر کاهش بارش­های حاصل از صدک اول دلالت دارند. مولفه دوم به عنوان نمایه فراوانی و تداوم بارش­های بزرگ حاوی روند کاهشی معنی­داری بوده است، بقیه­ی مولفه­ها فاقد روند و جهش بوده ­اند. تحلیل طیفی مولفه­ها­ی اصلی فرین بارش نیز نشان داده که مولفه دوم علاوه بر روند بلند مدت، حاوی چرخه­های حدودآ ۳ ساله بوده است. مولفه چهارم به عنوان نماینده بارش­های ابرسنگین با چرخه­های تقریبی چهارساله و مولفه پنجم که نماینده میزان، فراوانی و تداوم بارش های کم مقدار بوده، حاوی چرخه­های ۳ – ۲ ساله بوده ­اند.
دارند و دولتیاری (۱۳۹۲)، با بکارگیری آزمون­های آماری جهت واکاوی نوسانات اقلیمی در ایستگاه همدید خرم­آباد طی دوره آماری ۲۰۱۲ – ۱۹۶۱، و با بهره گرفتن از داده ­های روزانه بارش، دمای کمینه (شبانه ) و دمای بیشینه (روزانه )، به تحلیل نوسانات اقلیمی در این ایستگاه با بهره گرفتن از آزمون­های انحرافات تجمعی و آزمون نسبت درست ورسلی، پرداختند و نمایه­های فرین را توسط روش ناپارامتریک من- کندال مورد ازمون قرار دادند. نتایج این تحقیق نشان داد سری زمانی نمایه­های فرین دما اغلب در سال ۱۹۸۱-۱۹۸۰و نمایه­های فرین بارش اغلب در سال­های ۱۹۹۹- ۱۹۹۸دچار جهش معنی­داری شده ­اند. میزان رخداد نمایه­های فرین­های گرم رو به افزایش، و فرین­های سرد روند نزولی داشته اند، بارش و روزهای مرطوب نیز روند رو به کاهش نشان دادند.
منتظری و مسعودیان (۱۳۹۲)، در بررسی تقویم دمای روز هنگام ایران، به مطالعه زمان آغاز و پایان بخش گرم و سرد سال پرداختند. برای دستیابی به این هدف داده ­های شبکه­ ای دمای بیشینه­ی ایران با تفکیک مکانی ۱۵*۱۵ کیلومتر و بازه­ی زمانی روزانه از سال ۱۳۸۲- ۱۳۴۰ شامل ۱۵۷۰۵ روز از پایگاه داده ­ها برداشت گردید. به کمک آرایه­های داده ­های روز هنگام ایران به ابعاد ۷۱۸۷*۱۵۷۰۵ میانگین بلند مدت دما محاسبه و هموار سازی شد. بر پایه میانگین بلند مدت دمای هر یک از نقاط کشور سال به دو بخش گرم و سرد تقسیم شده و نقشه­های تاریخ­های بالاترین و پایین­ترین دمای روزانه، تاریخ آغاز و پایان بخش گرم و میانگین دمای روزانه در بخش سرد و گرم محاسبه و ترسیم گردید. میانگین دمای روز هنگام ایران ۲/۲۵ درجه سلسیوس از ۲۸ فروردین تا ۳ آبان گرم بوده و از ۴ آبان تا ۲۷ فروردین سال بعد در دوره سرد به سر می­برد. با این حال فصل گرم در همه جای ایران همزمان آغاز نمی­ شود. در بخش­های شرقی و جنوب شرقی فصل گرم زودتر آغاز می­ شود و اوج سرما تقریبا در سراسر ایران همزمان پیش می ­آید. اختلاف زمانی اوج سرمای نقاط مختلف کشور حدود ۱۵روز است، یعنی از ۲۲ دی در پاره­های جنوب­شرقی تا ۷ بهمن در پاره­های شمال­غربی، در بخش­های جنوب و جنوب­شرقی کشور که دما مدت نسبتا درازی در اوج می­ماند. نوسان­های اندک دما آرایشی چند نمایی به آهنگ دما بخشیده است. در برخی نقاط این ویژگی چنان برجسته است که آهنگ دما عملا دو و گاهی سه اوجی می باشد.
یغمایی و همکاران (۱۳۹۲)، با برازش مدل­های آماری به تحلیل داده ­های حداکثر و حداقل درجه حرارت شهرستان گرگان بر اساس اطلاعات مربوط به ۲۰ سال گذشته پرداخته­اند؛ و پس از حذف فصلی و تغییرات نامنظم از سری مشاهده ها یک مدل آماری ARIMA تعیین گردیده است. در جهت شناسایی بهتر مدل تعیین شده باقی مانده­ها و خطاها مورد بررسی قرار گرفت و ضرایب مدل برآورد شده ­اند. سرانجام با بهره گرفتن از مدل به­دست آمده مقادیر آتی حداکثر و حداقل درجه حرارت شهرستان گرگان تا سال ۱۳۹۳ پیش ­بینی شد و مشاهده گردیده است که حداکثر و حداقل درجه حرارت در سال­های آینده روند افزایشی خواهند داشت.
میر موسوی و بابایی (۱۳۹۳)، در مطالعه توزیع زمانی – مکانی احتمال وقوع یخبندان در استان زنجان با بهره گرفتن از روش­های توزیع نرمال، لوگ نرمال و توزیع احتمال تجمعی یکنواخت به تحلیل زمانی و مکانی احتمال وقوع شاخص های یخبندان پرداخته­اند. این تحقیق در ایستگا­های زنجان، خرمدره، خدابنده و ایستگاه­های کلیماتولوژی باروت آقاچی، فیله، خاصه و خیرآباد در طی دوره آماری ۹ تا ۴۵ سال انجام گرفته است. نتایج نشان می­دهد به­ طور متوسط اولین یخبندان­های منطقه در فصل پاییز ۷ مهر تا ۲۴ آبان رخ می­دهد و میانگین تاریخ خاتمه یخبندان­ها از ۲۰ فروردین تا ۳۰ اردیبهشت است؛ و بیشترین میانگین تعداد روزهای وقوع یخبندان در ایستگاه خیرآباد و کم­ترین میانگین در ایستگاه فیله خاصه بوده است.
۲ – ۶ – ۲ – منابع خارجی:
ساکلینگ^[۳۷] (۱۹۸۸)، با بهره گرفتن از شاخص انحراف آب­و­هوا به مطالعه نوسانات تاریخ وقوع یخبندان­های بهاره و اولین یخبندان­های پاییزه و طول مدت فصل رشد در جنوب آمریکا پرداخته است. وی با مقایسه آمار ثبت شده ایستگاه های مورد مطالعه نتایج مناسبی را تشخیص داده بود، این نتایج نشان داد که یک دوره نسبتا نرمال در اواخر دهه ۱۹۵۰تا دهه ۱۹۷۰در تاریخ وقوع آخرین یخبندان­های بهاره و اولین یخبندان­های پاییزه و طول مدت رشد حاکم بوده است. اما در دهه ۱۹۸۰ناهنجاری مشاهده شده که قبلا در دهه ۱۹۴۰ نیز قابل رویت بوده و مقادیر به دست آمده از میانگین بلند مدت منطقه رقم بیشتری را نشان داده و وقوع روزهای یخبندان سیر نزولی داشته اند .
واتکینز (۱۹۹۱ )، در انگلستان با بهره گرفتن از مدل رگرسیون خطی پی برد که طول مدت فصل یخبندان در حدود دو روز برای هر دهه کاهش یافته که این کاهش را می­توان با افزایش دما توجیه کرد.
لیت^[۳۸] و پیکسوتو^[۳۹] (۱۹۹۶)، طی تحقیقات خود درکشور پرتغال و با کاربرد مدل­های اتورگرسیون در بررسی تغییرات دما با بهره گرفتن از بلند­ترین سری­های زمانی پرداخته­اند. نتایج به­دست آمده از این تحقیق نشان داد که تغییر­پذیری قابل ملاحظه­ای در مقیاس­های سالانه و ماهانه رخ داده است. نتیجه دیگر این تحقیق نشان داد که نمی­ توان وجود روند افزایش دما را در مقیاس جهانی به اثر گلخانه­ای نسبت داد.
هینو و همکاران^[۴۰] (۱۹۹۹ )، با بررسی ۱۹ ایستگاه هواشناسی در اروپا شمالی و مرکزی دریافتند که دمای حداقل تقریبا در همه ایستگاه­های مورد بررسی و دمای متوسط و حداکثر در شمال و مرکز اروپا افزایش یافته است. این نتایج نظرات اسمیت و همکاران (۱۹۹۸ ) را که مناطق واقع در عرض­های میانی، همچون نیمه غربی آمریکا، جنوب اروپا و آسیا گرم­تر و خشک­تر و عرض­های پایین­تر گرم­تر و مرطوب­تر شده ­اند را تایید می­کرد.
یو و همکاران^[۴۱] (۲۰۰۰)، گرمایش اقلیم مناطق شرق و مرکزی فلات تبت را در ارتباط با تغییرات جوی بررسی کردند، آن­ها نخست به کمک روش تحلیل مولفه­های اصلی (PCA ) منطقه مورد مطالعه را از لحاظ تغییرات دما به چهار زیر ناحیه تقسیم کردند. سپس برای هر کدام از نواحی تحلیل روند فصلی و ماهانه دما را انجام دادند.
کلارک^[۴۲] (۲۰۰۳)، روند دمای ایستگاه کانادا را با بهره گرفتن از روش­های پیشرفته آماری ناپارامتریک مورد بررسی قرار داد. نتایج پژوهش حاکی از این بود که دما در بیشتر ایستگاه­های کانادا افزایش داشته ولی گواه محکمی مبنی بر تغییر بارش به جز افزایش بارش در چند نقطه­ی محدود وجود ندارد.
تیبا^[۴۳] و فریدن رایچ^[۴۴] (۲۰۰۴)، در بررسی سری­های زمانی داده ­های ماهانه ساعتی آفتابی و تابش خورشیدی در اقلیم هوای حاره­ای برزیل و با بهره گرفتن از روش خود رگرسیون برای تابش خورشید و ترکیب آن با ضریب تغییر خود هم بسته می­باشد؛ که این ضریب در نواحی شمالی برزیل بین ۴۷/۰- ۳۰/۰ و در نواحی دیگر صفر است.
گوساین و همکاران^[۴۵] (۲۰۰۶ )، در تحقیق خود ارزیابی اثرات تغییر آب­و­هوا در هیدرولوژی حوضه رودخانه هند دو رودخانه کریشنا و ماهانادی را مورد بررسی قرار دادند. در این مطالعه اطلاعات آب­و­هوایی را با بهره گرفتن از سیستم HadRm2 استراج نمودند. برای ارزیابی وضعیت آب­و­خاک از روش SWAT استفاده کردند. اطلاعات مربوط به ۴۰ سال و ۱۲ رودخانه در سطح کشور هند بوده است. تغییرات آب­و­هوایی را با بهره گرفتن از مدل شبیه­سازی هیدرولوژیکی انجام داده­اند که در این روش با بهره گرفتن از سیستم GIS حوضه رودخانه اصلی را به چند زیر حوضه تقسیم می­ کنند و اطلاعات روزانه بارش، دما، تابش خورشید، سرعت باد و رطوبت نسبی در تمام نقاط شبکه مورد استفاده قرار می­گیرد. نتایج حاصله از بررسی در حوضه رودخانه کریشنا و ماهانادی یکی با شرایط خشکسالی شدید پیش ­بینی شده و دیگری با شرایط سیل­خیزی مواجه خواهد شد. رودخانه کریشنا طبق سناریوی (GHG ) به ۲۱ زیر حوضه فرعی تقسیم و خشکسالی شدید برای آن تشخیص داده شد. در این حوضه بارش سالانه به طور متوسط، تبخیر و تعرق واقعی و عملکرد واقعی توسط SWAT شبیه­سازی شده است. طبق برآورد سری­های زمانی این حوضه رودخانه با کاهش سطح بارش شدید روبرو خواهد شد. طبق سناریو GHG کاهش بارش ۲۰% ارزش فعلی است. حوضه رودخانه ماهانادی نیز به ۲۱ زیر حوضه تقسیم شد و طبق بررسی سری­های زمانی این رودخانه از سطح نسبتا بالاتری از بارش در آینده برخوردار بود در نتیجه همین برآورد بارش نیز افزایش تبخیر و تعرق پیش ­بینی شده است.
ژانگ و همکاران^[۴۶] (۲۰۰۷)، اثرات روند تغییرات زمانی و فضایی بارش رژیم جریان رودخانه یانگ تسه را در ۱۴۷ ایستگاه در طی دوره آماری ۲۰۰۰- ۱۹۶۱با استفاده از روش من _ کندال و رگرسیون خطی تحلیل کرده و دریافتند که روند بارش تابستانه افزایشی بوده و همبستگی معنی­داری بین میزان دبی سیلاب با تغییرات الگوی زمانی و فضایی بارش وجود داشته است.
گائو و همکاران^[۴۷] (۲۰۰۷ )، در برآورد روند تبخیر و تعرق در کشور چین در طول دوره آماری ۲۰۰۲ – ۱۹۶۰ و با معرفی روش تعادل آب توسط فرنت وایت و ماتر در ۶۸۶ ایستگاه در سراسر چین به برآورد تبخیر و تعرق با بهره گرفتن از روش پنمن – مانتیث (Penman – Monteith ) پرداختند. پس از آن روند و توزیع فضایی از تبخیر و تعرق واقعی سالانه در طول ۴۳ سال گذشته را مورد بررسی قرار دادند. نتایج حاصله از این تحقیق نشان داد که در تبخیر و تعرق واقعی در چین یک روند رو به رشد وجود دارد و روند توزیع فصایی تبخیر و تعرق واقعی در شمال و جنوب چین متفاوت می­باشد. برای اکثر مناطق چین تغییر در میزان بارش یک نقش کلیدی در برآورد تبخیر و تعرق داشته است؛ و به طور کلی چرخه آب در غرب چین رو به افزایش می­باشد در حالی که در حوضه­ی رودخانه زرد شمال چین بین سال­های ۲۰۰۲ – ۱۹۶۰ ضعیف شده است.
مارنگو و مارگو^[۴۸] (۲۰۰۸)، در ایستگاه­های جنوب برزیل با بررسی سری­های بلند مدت دمای حداکثر و حداقل و با بهره گرفتن از روش رگرسیون خطی و آزمون ناپارامتریک من – کندال به این نتیجه رسیدند که روند دمای حداقل افزایش شیب داشته اما روند دمای حداکثر دارای شیب ملایم بوده است.
سهین^[۴۹] و سیگزلو^[۵۰] (۲۰۱۰)، ۶ متغییر هواشناسی شامل دمای حداکثر، دمای حداقل و متوسط، کل بارش، رطوبت نسبی و فشار محلی ۲۳۲ ایستگاه هواشناسی برای دوره زمانی ۲۹ ساله در کشور ترکیه را مورد بررسی قرار دادند، و از روش­های آزمون همگنی (SNHT) و درون­یابی مقادیر مفقود شده برای سری­های زمانی استفاده کردند؛ و از آزمون دو متغیره تحلیل داده ­ها استفاده شد. طبق این آزمون ۳۰ ایستگاه از ۲۳۲ ایستگاه بارش ناهمگن بودند. اغلب ناهمگنی­های آماری مربوط به تغییرات طولانی مدت و روند معنی­داری داشتند.
های^[۵۱] و مک کاپ^[۵۲] (۲۰۱۰ )، اثرات هیدرولوژیک تغییر اقلیم در حوضه رودخانه یوکان را با بهره گرفتن از مدل ماهانه تعادل آب ( WB ) در حوضه رودخانه یوکان و برآورد میانگین ماهانه بارش و دما را در طول دوره آماری ۳۰ ساله ( ۲۰۹۹ – ۲۰۰۵ ) به دست آوردند. روش رگرسیون ارتفاع بارش در دامنه­های مستقل را با بهره گرفتن از مدل (PRISM ) برآورد کردند. در این تحقیق ۵ سناریوی گردش عمومی جو (GSM) شبیه سازی شد. نتایج این تحقیق نشان می دهد که میزان رواناب سالانه حوضه رودخانه یوکان در قرن بیست و یکم در حال افزایش است. افزایش درجه حرارت در بررسی سری­های زمانی به ذوب بیشتر برف­ها انجامیده و همین امر باعث افزایش میزان رواناب رودخانه یوکان شده است .
مامارا و همکاران^[۵۳] (۲۰۱۲)، دمای متوسط ماهانه درکشور یونان را مورد بررسی قرار دادند. برای این منظور از دو روش همگنی MASHو CLIMATOL در دوره آماری ۳۵ تا ۴۵ سال استفاده شد. نتایج این تحقیق نشان داد که روند دمای متوسط سالانه و فصلی تغییرات معنی­داری را قبل و بعد از همگنی دارد و روند افزایش دمای متوسط نمایان­تر بوده است .
دنبرگ^[۵۴] (۲۰۱۲) در بررسی تغییرات دو سری زمانی دما و بارش در تورینگن آلمان و با بهره گرفتن از روش من _ کندال به تجزیه و تحلیل دما و بارش پرداختند. در این تحقیق دوره­ آماری ۵۰ ساله در دو سری زمانی جداگانه مورد بررسی قرار گرفتند. از مجموع ۱۷۱ سری زمانی ۱۸ درصد آن افزایش قابل توجهی نشان دادند و ۱۰درصد آن افزایش معنی­داری را نشان می­دادند. در مقابل ۱۵ درصد کل مجموع روندها ۵ درصد کاهش داشته اند، نتایج روی این دو دوره آماری ۲۰۰۵ – ۱۹۲۲ نشان داد که، میزان رواناب این رودخانه در فصل تابستان افزایش داشته است.
حسن و همکاران^[۵۵] (۲۰۱۲ ) پژوهشی را تحت عنوان تغییر آب­و­هوا و روند بارش در بخش جنوب­شرقی ساحل بنگلادش و در طول دوره آماری ۲۰۱۱ – ۱۹۴۹ انجام دادند، در این تحقیق با بهره گرفتن از روش من _ کندال به بررسی تغییرات زمانی بارش در سواحل جنوب شرقی بنگلادش پرداختند. از این برآرورد چنین نتیجه شد که بعد از سال ۱۹۹۰ به بعد میانگین بارش سالانه به طور قابل ملاحظه­ای در جنوب­شرق بنگلادش نسبت به دوره بین ۱۹۹۹- ۱۹۸۹ افزایش یافته است، نرخ افزایش ۱۰% و ۴۶۳ میلی­متر در سال برآورد شد، اما این افزایش بارندگی در میان چهار فصل به­ طور برابر توزیع نشده است. تجزیه و تحلیل روندها نشان داد که افزایش بارندگی قبل از باران­های موسمی ۳ میلی­متر در سال است. تجزیه و تحلیل روند بارندگی در دو دهه گذشته (۲۰۱۱ – ۱۹۹۰ ) نشان داد که کمی روند متفاوت بوده است. این نشان­دهنده افزایش روند بارش در فصل باران­های موسمی و کاهش روند بارش درپیش از باران­های موسمی است. این روند از نظر آماری معنی­دار نبوده، اما آزمون سن نشان می­دهد بارش باران در طول باران­های موسمی ۱۰% افزایش داشته است.
لیمجیراکان^[۵۶] و لیمساکل^[۵۷] (۲۰۱۲)، روند مشاهده شده درجه حرارت و بالاترین دما در تایلند را از سال ۲۰۰۹ – ۱۹۷۰ مورد بررسی قرار دادند. در این تحقیق روند روزانه حداقل، متوسط و حداکثر درجه حرارت از سه ایستگاه هواشناسی در سرتاسر تایلند مورد بررسی قرار گرفته­اند. در مجموع ۱۲۲ ایستگاه آب­و­هوا مجهز به ابزار هواشناسی استاندارد استفاده شده است. طول دوره آماری ۴۰ ساله انتخاب شده در این تحقیق با بهره گرفتن از روش من ­_کندال و سری­های زمانی دوره آماری ۴۰ ساله به دو دوره ۲۰ ساله جدا از هم تقسیم شدند. سپس برای توزیع ریاضی برای هر یک از شاخص­ های انتخاب شده تولید شد. با بررسی دما و بارش در مقیاس سالانه و فصلی با توجه به چرخه سالانه دما و بارش تایلند به یک فصل بارانی از مه _ اکتبر و یک فصل خشک از نوامبر تا آوریل تقسیم شده است. نتایج نشان داد که تایلند در چهار دهه گذشته روند رو به افزایش داشته است. متغیرهای دما نشان­دهنده روند مثبت فضایی منسجم و گسترده بوده و بسیاری از ایستگاه­ها روند مثبت معنی­دار را نشان دادند. روند متغیرها در سطح سالانه نیز نشان داد که بیشتر ایستگاه­ها روند معنی­دار رو به رشد افزایشی داشته اند، گرمایش در هر دو فصل مشاهده شده، اما روند گرم شدن در طول یک فصل خشک در مقایسه با فصل مرطوب قوی­تر بوده است. نتایج حاصل از بررسی روند در ۱۷ شاخص درجه حرارت در تایلند برای دوره ۲۰۰۹ – ۱۹۷۰ نشان­دهنده روند رو به بالا قابل توجهی در تعداد سالانه شب و روز­های گرم پیدا شده و روند رو به پایین قابل توجهی در تعداد روزها و شب های سرد مشاهده شده است. با توجه به مقایسه دو سری زمانی در دوره آماری ۱۹۷۰ – ۱۹۸۹ و ۲۰۰۹- ۱۹۹۰ یک تغییر سیستماتیک قابل توجه در توزیع دما نسبت به شرایط گرم­تر دیده شده است.
۲ – ۷ – نتیجه گیری:
در دهه اخیر با ا­فزایش تداوم گرمایش جهانی هوا موضوع بررسی روند متغیرهای جوی بیشتر توجه جوامع علمی و سیاستمداران را به خود جلب نموده است. به نحوی که تحقیقات متعددی بر­روی ایجاد سری­های زمانی طولانی مدت و قابل اعتماد برای تحلیل­های دقیق روند واقعی متغیرهای جوی انجام گرفته که در مراجع علمی تحت عنوان همگنی داده ­ها از آن نام برده می­ شود و در بخش مروری بر منابع بر آن­ها اشاره گردید. بیشتر این مطالعات بر روی سری زمانی دما و بارش فصلی و سالانه متمرکز بوده ­اند. اگر چه هدف از این تحقیق تحلیل روند دما در ایستگاه خرم آباد می­باشد. اما سری­های زمانی اقلیمی دقیق در بسیاری از تحقیقات دیگر در زمینه آب­و­هوا به خصوص تغییرپذیری اقلیم کاربرد دارد.
با توجه به موضوعات گفته شده، این تحقیق در نظر دارد تا در مرحله اول ضمن بررسی همگنی داده ­ها قبل از تحلیل روند ناهمگنی­های ممکن را تا حد امکان شناسایی نموده و تعدیل نماید و از خطاهای فاحش در این زمینه جلوگیری کند. در مرحله دوم برای تحلیل روند دمای حداقل با بهره گرفتن از روش­های مناسب و کاهش خطا محاسبه نماید. و برای صحت پیش بینی برای سال­های آینده از دو روش ARIMA و هالت – وینترز بهره جسته است تا نهایتا بتواند بهترین مدل را انتخاب نماید.
فصل سوم : ویژگی های عمومی منطقه مورد مطالعه
فصل سوم
ویژگی های عمومی منطقه مورد مطالعه
۳ – منطقه مورد مطالعه
۳ – ۱- موقعیت جغرافیایی استان لرستان :
لرستان با مساحتی حدود ۲۸۲۹۴ کیلومتر مربع در ناحیه غربی ایران بین ۴۶ درجه و ۵۰ دقیقه تا ۵۰ درجه و ۱ دقیقه طول شرقی از نصف النهار مبداء و ۳۲ درجه و ۴۰ دقیقه تا ۲۴ درجه و ۳۲ دقیقه عرض شمالی از خط استوا واقع شده؛ و ۷/۱ درصد مساحت کشور را به خود اختصاص داده است. میانگین ارتفاع آن بیش از ۲۲۰۰ متر از سطح دریاست. پست­ترین نقطه استان با ارتفاع ۲۳۹ متر در دشت­های استان و بلندترین قله آن اشترانکوه با ارتفاع ۴۰۸۰ متر از سطح دریا در میان رشته کوه زاگرس قرار دارد. استان لرستان از طرف شمال به استان­های همدان و اراک، از جنوب به خوزستان، از شرق به اصفهان و از غرب به استان­های ایلام و کرمانشاه محدود می­ شود (بانک اطلاعات استانداری لرستان سال ۱۳۸۵ ).
۳ – ۲ – موقعیت جغرافیایی شهرستان خرم­آباد:
خرم آباد در غرب ایران و در حاشیه جنوب­غربی آبریز کرخه با وسعتی معادل ۱۸۰۸۵ کیلومتر مربع دارای عرض جغرافیایی ۲۲/۳۳ درجه شمالی و طول جغرافیایی ۲۴/۴۸ درجه شرقی و ارتفاع ۱۲۶۰ متر از سطح دریاست. شهرستان خرم­آباد مرکز استان لرستان می­باشد. این شهرستان از شمال به شهرستان­های سلسله و دلفان از مشرق به شهرستان­های بروجرد و الیگودرز، از جنوب به شهرستان­های دره شهر و اندیمشک و از غرب به شهرستان کوهدشت محدود است ( گزارش نیمه تفضیلی آب زیرزمینی خرم­آباد شرکت آب منطقه­ای استان لرستان سال ۱۳۹۱ ).
۳ – ۳ – موقعیت نسبی شهرستان خرم­آباد:
شهرستان خرم­آباد مرکز استان لرستان با مساحتی حدود ۶۲۳۳ کیلو­متر مربع بزرگ­ترین شهر استان به حساب می آید، این شهر بین دره تنگی که اطراف آن را کوه فرا گرفته است، قرار دارد. عرض این دره بسیار کم است به طوری که در بعضی نقاط به یک کیلومتر هم می­رسد و شهر خرم­آباد به صورت کشیده در طول این دره قرار دارد (بانک اطلاعات مدیریت و برنامه ریزی استان لرستان ۱۳۸۳ ).
شکل ۳ – ۱ – نقشه منطقه مورد مطالعه
۳ – ۴ – سیمای اقلیمی شهرستان خرم­آباد:
استان لرستان و به تبع آن شهرستان خرم­آباد دارای تنوع آب­و­هوایی قابل توجهی است که به سبب فاکتورهای اصلی تاثیرگذار بر اقلیم­های استان به وجود آمده است. این فاکتورها شامل دو دسته عوامل بیرونی مثل: توده­های هوا و سیستم­های هواشناسی تاثیرگذار و عوامل درونی یا محلی شامل: عرض جغرافیایی، ارتفاع از سطح زمین، دوری و نزدیکی به منابع رطوبتی است که در کنار عوامل چهارگانه فوق بر اقلیم شهرستان موثر واقع می­شوند، که مهم­ترین آن­ها پوشش گیاهی و فعالیت­های کشاورزی است (سازمان هواشناسی کشور سال ۱۳۸۱ ).
۳ – ۴ – ۱ – عوامل محلی:
توپوگرافی، عرض جغرافیایی، پوشش گیاهی و دسترسی به منابع رطوبت از جمله عوامل محلی موثر بر تنوع آب­و­هوا می­باشد. گاهی در مورد توپوگرا­­­­­فی استان می­توان گفت که اختلاف ارتفاع در استان زیاد است. همچنین ارتفاعات با تغییر زاویه­ی تابش خورشید و کاهش ضخامت غلظت جو در مقدار دریافتی موثرند به نحوی که دامنه­های آفتاب­گیر گرم تر از دامنه­های پشت به آفتاب می­باشد. در ارتفاعات به علت نازکی جو نیز خروج انرژی آسان­تر صورت گرفته و نوسان دما بیشتر است.
۳ – ۴ – ۲ – عرض جغرافیایی:
مناطق شمال و شمال­شرق با اقلیم سرد کوهستانی و بخش­های جنوبی اقلیم گرم مناطق پست را دارند. استان در معرض تاثیر انواع توده­های مهاجر قرار می­گیرد که بر شرایط اقلیمی استان تاثیر دارند. عرض جغرافیایی موجب تفاوت­هایی در طول روز و شب مناطق شمالی و جنوبی استان می­ شود، ولی به طور کلی به علت اختلاف نه چندان زیاد عرض جغرافیایی شمال و جنوب استان نقش توپوگرافی موثرتر است، به طوری­که می­توان گفت اقلیم سرد مناطق شمال و شمال­شرق استان در اثر ارتفاع بالا و اقلیم گرم مناطق پست جنوب استان در اثر ارتفاع کم و مجاورت با جلگه پست خوزستان است .
۳ – ۴ – ۳- دسترسی به منابع رطوبتی
در استان منبع رطوبت به سه دسته آب­های سطحی­، کانون­های آب­گیر و آب­های زیر زمینی تقسیم می­شوند که البته این منابع آبی بیشتر بر میزان رطوبت هوا موثر می­باشد (سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان ۱۳۸۷ ).
۳ – ۵ – وضعیت اقلیمی شهر خرم­آباد
شهرستان خرم­آباد دارای آب­و­هوای معتدل نسبت به نواحی دیگر استان می­باشد و همان­طور که گفته شد، تحت تاثیر ارتفاع، عرض جغرا­فیایی و توده­های هوایی موجب تنوع اقلیمی در این منطقه شده است. شهر خرم­آباد را می­توان جزو مناطق چهار فصل به­شمار آورد زیرا دارای اقلیم بسیار متنوع و متغیر است و اثرات این تنوع آب­و­­هوایی نیز در زندگی مردم به خوبی مشهود می­باشد. در مجموع آب­و­­هوای خرم آباد به سه بخش کاملا متمایز تقسیم می­گردد :
الف ) مناطق کوهستانی که دارای قلل مرتفع است، ارتفاع آن ها بین ۲۰۰۰ تا ۴۰۰۰ متر است. مشخصات اقلیمی این نواحی اکثرا سرد و زمستان پوشیده از برف است؛ و در تابستان برف­ها ذوب می­شوند و دارای چشمه سارها و منابع آب فراوان می­باشد. زمستان، بهار و پاییز در این نواحی اکثرا بارش دارد.
ب ) مناطق دره­های بزرگ که بین ۱۲۰۰ و ۲۰۰۰ متر قرار گرفته و وضع اقلیمی و آب­و­هوایی این دره­ها بدین
ترتیب است که در تابستان هوای آن بسیار گرم و خشک و در زمستان سرد و در بهار و پاییز بارندگی زیاد دارند.

ترکیبی از هوش خارجی با هوش داخلی
استفاده از هوش خارجی در هوش داخلی یا ترکیبی از گروه های فوق، به این معنی است که بخش های خاصی از قابلیت های ممکن در خارج انجام شود و فقط قطعات خاصی در داخل قرار می گیرند. در این نوع ردیابی ممکن است توسط یک دوربین خارجی انجام شود و سیستم ناوبری در داخل، یا بالعکس. به عنوان مثال سیستمی به منظور تست الگوریتم برای هلیکوپتر چهار روتور بدون سرنشین ساخته شده است. در این سیستم، دو دوربین به منظور برآورد موقعیت کنترل از راه دور هلیکوپتر چهار روتور مورد استفاده قرار می گیرد. یکی از دوربین ها روی زمین و دیگری در هلیکوپتر قرار گرفته است. هر یک از این دوربین ها به کامپیوتر های مختلفی که توسط یک شبکه به هم متصلند، کنترل می گردند. دوربین اطلاعات را به کامیپوترهای خارجی از طریق شبکه ارسال کرده و دوربین های خارجی اطلاعات را به هلیکوپتر با بهره گرفتن از دستگاه کنترل از راه دور و یک پورت سریال ارسال می کند. عیب این کار اضافه شدن وزن به هلیکوپتر و مقدار تجهیزات گران قیمت است [۲].

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

پردازش تصویر
پردازش تصویر روشی برای تبدیل یک تصویر به صورت دیجیتال و انجام برخی از عملیات بر روی آن، به منظور دریافت یک تصویر بهبود یافته و یا برای استخراج برخی از اطلاعات مفید از آن است. در اوایل دهه ۶۰ سفینه فضایی رنجر ۷ متعلق به ناسا شروع به ارسال تصاویر تلویزیونی مبهمی از سطح ماه به زمین کرد. استخراج جزئیات تصویر برای یافتن محلی برای فرود سفینه آپولو نیازمند اعمال تصمیماتی روی تصاویر بود[۱۸]. این کار مهم به عهده لابراتوار قرار داده شد. بدین ترتیب زمینه تخصصی پردازش تصاویر رقمی آغاز گردید و مثل تمام تکنولوژی های دیگر سریعاً استفاده های متعدد پیدا کرد. از سال ۱۹۶۴ تاکنون، موضوع پردازش تصویر، رشد فراوانی کرده است. علاوه بر برنامه تحقیقات فضایی، اکنون از فنون پردازش تصویر، در موارد متعددی استفاده می شود. برای نمونه در پزشکی شیوه های رایانه ای Contrast تصویر را ارتقا می دهند یا این که برای تعبیر آسانتر تصاویر اشعه ایکس یا سایر تصاویر پزشکی، سطوح شدت روشنایی را با رنگ، نشانه گذاری می کنند[۱۸]. متخصصان جغرافیایی نیز از این روش ها یا روش های مشابه برای مطالعه الگوهای آلودگی هوا که با تصویر برداری هوایی و ماهواره ای بدست آمده است، استفاده می کنند. در باستان شناسی برای تصویربرداری سه بعدی از اجسام و فسیل ها مورد استفاده قرار می گیرد[۱۸]. در موزه های نیز روش های پردازش تصویر برای بازیابی عکس های مات شده ای که تنها باقی مانده آثار هنری نادر هستند، مورد استفاده قرار می گیرد[۱۸]. کاربردهای موفق دیگری از پردازش تصویر را نیز می توان در نجوم، زیست شناسی، پزشکی هسته ای، صنعت بیان کرد. پردازش تصویر در صنایع مختلف از جمله صنایع هوافضا،صنایع بسته‌بندی و چاپ، صنایع خودرو، داروسازی و پزشکی، صنایع الکترونیک، صنایع غذایی، صنایع فولاد، آلومینیوم، مس و …،صنایع سلولوزی(کاغذ، مقوا، کارتن)، صنایع لوله، پروفیل فلزی، لوله پلیمری و کابل، صنایع منسوجات (پارچه، موکت، فرش و بافته‌های صنعتی)، صنایع کاشی، سرامیک کاربردهای فراوانی دارد [۸].

ردیابی شی
امروزه ردیابی اجسام کاربردهای بسیاری در زندگی بشر دارد. از کاربردهای نظامی گرفته تا کاربردهای نظارتی، رباتیک، بینایی ماشین، کنترل ترافیک، اتوماسیون و غیره [۲۳]. هر سیستم بینایی که مرتبط با دنبال کردن، تفسیر و تشخیص اشیای متحرک در تصویر است، نیازمند به آشکارسازی مطمئن و بخش بندی نواحی متناظر شی متحرک می باشد. آشکارسازی لکه های متحرک، حجم اطلاعات مورد پردازش در مراحل بعدی مانند دنبال کردن و تشخیص را کاهش می دهد. چون در این مراحل فقط پیکسل های تغییر کرده باید مورد آزمایش قرار گیرند. معمولترین روش برای آشکارسازی حرکت در یک دنباله از تصاویر، تفاضل پس زمینه است که به وسیله محاسبه تفاضل قدر مطلق بین فریم ورودی و یک مدل پس زمینه فیلم ویدئویی، به دست می آید. در این پایان نامه الگوریتمی جدید برای ردیابی هدف به کمک مدل کردن پس زمینه ارائه گردیده است. برای مدل کردن پس زمینه از دو مدل مختلف استفاده شده است. در مدل پیشنهادی اول از تبدیل موجک برای مدل کردن پس زمینه بهره برده و از مزایای تبدیل موجک یعنی فیلترینگ و کاهش نرخ داده بهره گرفته است. در ادامه مدل پس زمینه کدبوک (codebook) مورد مطالعه قرار گرفته و پیشنهاداتی به منظور بهینه کردن آن ارائه شده است. در پایان روشی جدید برای ردیابی هدف بر اساس مدل های پیشنهادی و تکنیک تجزیه مقادیر یگانه، پیاده سازی گردیده است.

چالش های در ردیابی شی
برخی از چالش های اصلی که ممکن است مسیر دارای یک شی با آن مواجه شود عبارتند از:
تغییرات روشنایی – که نور و یا طول نور در دنباله تصویر را تغییر می دهد. تغییر در روشنایی یک مشکل در ردیابی شی به عنوان رنگ پس زمینه و اشیاء و ردیابی شدن ایجاد می کند. این کار اغلب در محیط های بیرون از منزل رخ می دهد، اما می تواند در محیط داخل ساختمان با نورپردازی ثابت کنترل شود.
انسداد – یک شیء به خودی خود، شی دیگری یا پس زمینه را از نظر پنهان کند [۲۳].
پس زمینه متحرک – ما که در تصویر در حال دنبال کردن جسم های متحرک در صحنه می باشیم. اشیاء خاصی نیز ممکن است در پس زمینه در حرکت باشند. در محیط بیرون از منزل، این می تواند شامل جریان آب، افراد یا ماشین های در حال حرکت باشند.
انتخاب ویژگی
ویژگی های خاص باید از یک شی به منظور متمایز کردن آن از بقیه صحنه استخراج شود. این ویژگی باید با توجه به نوع و ظاهر شی انتخاب شوند. جهت انتخاب ویژگی های مختلف شی در تصویر، تغییرات بزرگ به عنوان مثال نور و نویز می تواند تاثیر منفی در تشخیص داشته باشد.

رنگ
رنگ از محبوب ترین ویژگی های بصری است که می تواند در پردازش تصویر مورد استفاده قرار گیرد. این ویژگی برای اشیاء، که از یکنواخت بودن آن ها جلوگیری می کند. بهبود یک روش ردیابی که تنها از اطلاعات رنگ در یک تصویر استفاده می کند، نشان داده شده است [۷]. روش ردیابی رنگ بکار رفته، شناسایی مناطق ​​رنگی در هر فریم تصویر است. رنگ نیز به عنوان یکی از ویژگی های پیگیری روشن اشیاء رنگی مورد استفاده قرار می گیرد[۲۲]. از آنجا که رنگ قرمز، سبز و آبی (RGB) به تغییرات نور بسیار حساس است[۲۲]، روش تبدیل رنگ RGB به فضای رنگ YUV تبدیل و استفاده می شود. YUV رنگ مفید است زیرا جزء شدت، از جزء رنگ جداست که به آن معنی می توان به طور جداگانه پرداخته شده است. این تبدیل در توالی تصویر که در آن رنگ جسم کاملا مجزا از پس زمینه بود قابل مشاهده است. رنگ جسم در حال ردیابی بسیار شبیه به اشیاء دیگر در پس زمینه است. رنگ ها همچنین نباید در صحنه از تغییرات نور شدید برخوردار گردند، که این عمل به عنوان یک رنگ با شدت نور بیش از حد و متفاوت خواهد بود. با این حال، راه های غلبه بر آن وجود دارد. روش ردیابی شیء ترکیبی از توزیع رنگ با فیلتر ذره پیشنهاد شده است. ذرات فیلتر برای تخمین حالت پویا، که بدان معنی توزیع رنگ به روز شده برای تغییر در نور اجازه می دهد، مشاهده می شود[۱۴]. نتایج مطالعه را می توان در شکل ۱٫۲، که در آن از روش ردیابی شیء بر روی یک خودرو مورد آزمایش قرار گرفته دیده می شود[۱۴].

لبه
اطلاعات لبه یکی دیگر از ویژگی های محبوب در ردیابی اشیا است که می تواند مورد استفاده قرار گیرد، این روش حساسیت کمتری نسبت به تغییرات نور از رنگ دارد. لبه نیز دارای نویز بسیار قوی می باشد[۱۹].
شکل ۱،۲: توزیع رنگ و فیلتر کردن ذرات برای پیگیری یک وسیله نقلیه مورد استفاده قرار گرفت[۱۴].
یافت لبه هایی که در آن تغییرات شدت بزرگ در تصویر وجود دارد درون دایره مشاهده می شود. بسیاری از الگوریتم های تشخیص لبه وجود دارند و این به طور کلی با الگوریتم ردیابی که مرز اشیاء مشخص می شود، ردیابی می گردد. در [۹] چهار الگوریتم تشخیص لبه مشترک مقایسه شده از جمله تشخیص لبه Canny ، تشخیص لبه Sobel و تشخیص لبه Sarkar-Boyer و تشخیص لبه Nalwa-Binford. که نتایج مقایسه نشان داد که تشخیص لبه به زمینه وابسته است و هر الگوریتم نتایج بهتری از دیگر الگوریتم ها برای یک تصاویر خاص نمایش می دهد[۹]. آشکارساز Canny، به طور کلی به عنوان بهترین روش همه جانبه برای تشخیص لبه شناخته شده است [۱۹]. تشخیص لبه Canny ایجاد شده در سال ۱۹۸۶ در مقاله ای تحت عنوان “یک روش محاسباتی برای تشخیص لبه” ارائه شده است. سه معیارهای اصلی آن عبارتند از:
نرخ خطای کم، از دست ندادن لبه های مهم.
یافت نقاط لبه، فاصله بین آنها.
حداقل پاسخ، به معنی شناسایی فقط لبه یک جسم
در [۲۲] از فیلتر Canny به عنوان بخشی از الگوریتم ردیابی شی مبتنی بر رنگ thresholding استفاده شده است. که یک تابع در کتابخانه منبع باز OpenCV جهت نمایش لبه های شیء وجود دارد [۲۲]. شکل ۲،۲ تصویری را نشان می دهد که در آن یک بخش به رنگ زرد انتخاب شده و برای پیدا کردن لبه در آن از فیلتر canny کمک گرفته شده است.
شکل ۲،۲: لبه در یک تصویر با بهره گرفتن از ماسک فیلتر Canny [22].

بافت
بافت یکی دیگر از ویژگی هایی است که اقدامات خواصی مانند صافی و نظم یک شی را نمایش می دهد. این ویژگی، مانند لبه، بسیار حساس به تغییرات نور است. اگر بافت هدف، بسیار متمایز از پس زمینه باشد بافت یک انتخاب خوب برای استخراج ویژگی است. برنامه ممکن است در یک تصویر به انجام استخراج بافت های مختلف انحراف یا واریانس، آنتروپی و محدوده های محلی بپردازد[۱۹]. اطلاعات بافت در اغلب موارد همراه با اطلاعات رنگ یک شئ جهت انجام ردیابی شئ همراه است. در [۱۳] یک مدل دیگر الگوریتم ردیابی شئ می باشد که در آن از هیستوگرام رنگ و بافت مشترک استفاده می شود. این هیستوگرام برای ردیابی اشیاء مختلف، از جمله مردم، ماشین و چهره از الگوریتم تغییر میانگین استفاده کرده است.

تشخیص شی
تشخیص شی یا می تواند بر داده های زمانی یا داده های فضایی استوار باشد [۱۲]. زمانی که داده ها متکی بر پس زمینه ایستا و شی در حال جنبش هست بنابراین با تفاوت بین دو فریم قبلی شی قابل مشاهده می باشند. تفریق پس زمینه در تشخیص شی بسیار مطلوب است. داده های زمانی، فرض می کند که تنها یک شی متحرک در صحنه وجود دارد. این به این معنی است که هر تفاوت بین عکس به دلیل حرکت شی می باشد. Thresholding از اطلاعات مکانی یا روش های آماری استفاده می کند [۱۲].

تفریق پس زمینه
تفریق پس زمینه، یک راه تشخیص اشیاء در حال حرکت با پیدا کردن تفاوت بین تصویر فعلی و زمینه است. تفریق پس زمینه متکی به یک دوربین ثابت می باشد و دوربین مورد استفاده در پردازش تصویر، جهت تفریق پس زمینه نمی تواند متحرک باشد[۵]. تفریق پس زمینه با بهره گرفتن از تنها دو عکس انجام می شود، در [۱۲] یک روش بهبود یافته معرفی شده که استفاده از تصاویر متعدد آن راقوی تر می سازد. روش رایج تفریق زمینه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج هر یک از این روش در زیر دیده می شود. در شکل ۳٫۲ Basic، اشاره به تمکین فریم دارد. G -1، اشاره به گاوسی دارد. GMM، اشاره مدل مخلوط گاوسی دارد. KDE، اشاره به برآورد چگالی و MinMax اشاره به حداقل و حداکثر تفاوت بین فریم اشاره دارد.
شکل ۳،۲: نمایش نتایج: انجام چند الگوریتم تفریق زمینه های مختلف در یک فریم از یک ویدئو [۵].
ساده ترین شکل تفریق پس زمینه تفاوت فریم subtracts کنونی فریم تصویر از فریم تصویر های قبلی است. این روش تنها روش خوب تشخیص شی ای که دائما در حال حرکت است می باشد و شی از پس زمینه کاملا متمایز است[۱].

قطعه بندی تصاویر
قطعه بندی تصویر، جهت تقسیم نمودن قطعات یا مناطق مشابه استفاده می شود. در بینایی کامپیوتر ، تقسیم بندی تصویر، فرایند پارتیشن بندی یک عکس دیجیتال را به بخش های متعدد (مجموعه ای از پیکسل ها ، به عنوان superpixels شناخته می شود) می باشد. هدف از قطعه بندی تصویر این است که یک تصویر را به چیزی که تجزیه و تحلیل آن معنی دار تر و آسان تر می باشد تقسیم نمائیم [۱]. قطعه بندی تصویر به طور معمول برای قرار دادن اشیاء و مرز (خطوط، منحنی ها، و غیره) در تصاویر استفاده می شود . در حقیقت، تقسیم بندی تصویر فرایند تخصیص دادن یک برچسب به هر پیکسل در یک تصویر است به طوری که پیکسل با همان برچسب ویژگی های بصری خاص به نمایش در می آید. در نتیجه تقسیم بندی تصویر مجموعه ای از بخش هایی است که در مجموع، کل تصویر یا مجموعه ای از خطوط استخراج شده از تصویر پوشش داده شده را نمایش می دهد. هر یک از پیکسل ها در منطقه ای مشابه با توجه به برخی از ویژگی ها و محاسبات، مانند رنگ، شدت، و یا بافت را دارا می باشند. مناطق مجاور با توجه به همان ویژگی ها به طور قابل توجهی متفاوت هستند[۱].

مغز به عنوان یک سیستم پردازش با ساختار موازی دارای۱۰^۱۱ واحد پایه به نام نرون است و هر نرون تقریباً به ۱۰^۴ نرون دیگر اتصال دارد. نرون عنصر اصلی مغز است و به تنهایی مانند یک واحد پردازش منطقه­ای عمل می­ کند. نحوه عملیات نرون بسیار پیچیده است و هنوز در سطح میکروسکوپی چندان شناخته شده نیست، هر چند قوانین پایه آن نسبتاً روشن است. هر نرون ورودیهای متعددی را پذیراست که با یکدیگر به طریقی جمع می­شوند. اگر در یک لحظه تعداد ورودیهای فعال نرون به حد کفایت برسد نرون نیز فعال شده و آتش می­ کند، در غیر این صورت نرون به صورت غیر فعال و آرام باقی می­ماند. نمایشی از ویژگیهای عمده نرون در شکل (۱-۱۸) آمده است.
شکل(۱-۱۸): مشخصات اصلی یک نرون بیولوژیک[۲۶].
اکثر نرون­ها از سه قسمت ­اساسی تشکیل شده ­اند:
بدنه­ی سلول(که شامل هسته و قسمت­ های حفاظتی دیگر می­باشد و سوما نامیده می­شوند)
دندریت
اکسون
که دو قسمت آخر عناصر ارتباطی نرون را تشکیل می­دهد. نرون­ها براساس ساختارهایی که بین آنها پیام­ها هدایت می­شوند به سه دسته تقسیم می­گردند:
نرون­های حسی که اطلاعات را از ارگان­های حسی به مغز و نخاع می­فرستند.
نرون­های محرک که سیگنال­های فرمان را از مغز و نخاع به ماهیچه­ها و غدد هدایت ­می­ کنند.
نرون­های ارتباطی که نرون­ها را به هم متصل می­ کنند.
۱-۸-۲- مدل ریاضی یک نرون
نرون کوچکترین واحد یک شبکه عصبی مصنوعی است. بدنه هر سلول عصبی از دو بخش تشکیل می‌شود، بخش اول را تابع ترکیب می‌گویند، وظیفه تابع ترکیب این‌است که تمام ورودی‌ها را ترکیب و یک عدد تولید کند. در بخش دوم سلول تابع انتقال قرار دارد که به آن تابع تحریک نیز می‌گویند [۲۶]. در شکل(۱-۱۴)، ساختار یک نرون مصنوعی نشان داده‌شده است. رایج‌ترین انواع توابع تحریک بر پایه مدل‌های بیولوژیک استوار گردیده است. درواقع همان‌گونه که یک سلول بیولوژیک باید به سطح آستانه تحریک خاصی برسد تا یک سیگنال تولید کند، توابع تحریک نیز تا زمانی که ورودی‌های ترکیب شده و وزن‌دار شده به یک حد آستانه‌ای خاص نرسند مقدار خروجی بسیار کوچکی تولید می‌کنند.
شکل(۱-۱۹): ساختار یک نرون مصنوعی [۶]
وقتی ورودی‌های ترکیب شده به حد آستانه‌ای خاصی برسند، سلول عصبی تحریک شده و سیگنال خروجی را تولید می‌کند.
ارتباط داخلی بین نرونهای موجود در یک شبکه عصبی مصنوعی بسیار ساده می‌باشد. اکثر شبکه‌های عصبی دارای یک لایه‌ی ورودی، حداقل یک لایه‌ی مخفی^[۴۱] و یک لایه‌ی خروجی^[۴۲] می‌باشند.
لایه‌ی ورودی: اطلاعات را از یک منبع خارجی دریافت کرده و در داخل شبکه پخش می کند.
لایه‌ی مخفی، اطلاعات را از لایه‌ی قبلی دریافت می‌کند. پردازش اطلاعات در این لایه انجام می‌شود.
لایه‌ی خروجی، اطلاعات پردازش‌شده را دریافت و نتایج را به یک دریافت‌کننده‌ی خارجی انتقال می‌دهد.
پردازش اطلاعات درون نرونهای شبکه عصبی به صورت عددی انجام می‌شود. اندازه‌ی سیگنالی که به هر نرون وارد می‌شود به دو عامل بستگی دارد:
– اندازه سیگنال ورودی از نرون قبلی.
– وزن یا طول ارتباطی که بین دو نرون وجود دارد.
۱-۸-۳- یادگیری شبکه
الف)یادگیری با ناظر
در یادگیری با ناظر، قانون یادگیری اینگونه می­باشد که به ازای مجموعه ­ای از بردار ورودی به شبکه و خروجی مطلوب شبکه برای ورودی ها وجود دارد. پس از اعمال ورودی به شبکه عصبی در خروجی شبکه، مقدار خروجی با مقدار خرجی مطلوب مقایسه شده و سپس خطای یادگیری محاسبه و از آن جهت تنظیم پارامترهای شبکه استفاده می­ شود، به گونه ­ای که اگر دفعه­ی بعد به شبکه همان ورودی اعمال شود خروجی شبکه به مقدار مطلوب خروجی نزدیکتر گردد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

ب)یادگیری بدون ناظر
در یادگیری بدون ناظر یا یادگیری خودسازمانده، پارامترهای شبکه عصبی تنها توسط پاسخ سیستم اصلاح می­ شود. به عبارتی تنها اطلاعات دریافتی از محیط به شبکه را بردارهای ورودی تشکیل می­ دهند و بردار جواب مطلوب به شبکه اعمال نمی­ شود و طبقه ­بندی موجود در الگوهای ورودی و شاخص­ های موجود در ورودی­ ها و ارتباط میان آنهاتنها توسط شبکه تنظیم می­ شود.
ج)یادگیری تشدیدی
این الگوریتم یک حالت ویژه از یادگیری نظارت شده است که به جای استفاده از خروجی مطلوب، یک معیار را فقط برای تعیین میزان خوب بودن خروجی شبکه عصبی متناظر با یک ورودی به کار می­گیرد. یک مثال از این نوع الگوریتم یادگیری، الگوریتم ژنتیک است. در این نوع یادگیری به جای فراهم نمودن جواب واقعی­، به شبکه عددی که نشانگر میزان عملکرد شبکه است ارائه می­ شود­.
۱-۸-۴- تقسیم بندی بر اساس ساختار
الف) شبکه های پیش خور^[۴۳]
در این شبکه ها سیگنالها از لایه ورودی به لایه خروجی توسط اتصالهای یک جهته جریان پیدا می­ کنند. نرونهای یک لایه به نرونهای لایه بعد متصل هستند اما با نرونهای لایه خود ارتباطی ندارند. شبکه های پیش خور یک ارتباط ثابت و ایستا بین فضای ورودی و خروجی برقرار می­ کنند به این معنا که خروجی در یک لحظه فقط تابعی از ورودی در همان لحظه است. شبکه های MLP، LVQ، GMDH مثالهایی از شبکه های پیش خور می باشند[۳۰].
ب) شبکه های بازگشتی^[۴۴]
در یک شبکه بازگشتی خروجی بعضی نرونها به همان نرون یا نرونهای لایه قبل بازگردانده می­ شود. در نتیجه سیگنال می ­تواند در دو جهت رفت و برگشت جریان داشته باشد. شبکه های بازگشتی یک حافظه پویا دارند، به این معنا که خروجی آنها در یک لحظه بازتابی از ورودی در همان لحظه و ورودیها و خروجی های پیشین می­باشد. شبکه های Hopfield، Elman و Jordan جزء شبکه های بازگشتی می باشند[۲۴].
۱-۸-۵- شبکه پرسپترون
شبکه­ عصبی پرسپترون، به ویژه پرسپترون چند لایه، در زمره­ی کاربردی ترین شبکه­ های عصبی می­باشند. این شبکه­ ها قادرند با انتخاب مناسب تعداد لایه ­ها و سلول­های عصبی،که اغلب زیاد هم نیستند، یک نگاشت غیر خطی را با دقت دلخواه انجام دهند. قانون یادگیری این شبکه از نوع یادگیری با ناظر است. در شبکه­ عصبی پرسپترون چند لایه عموماً دو نوع سیگنال استفاده می­ شود که بهتر است از هم تمیز داده شوند یک نوع سیگنال در مسیر رفت حرکت می­ کنند(از سمت چپ به راست ) و دسته­ی دیگر سیگنال­هایی هستند که در مسیر برگشت حرکت می­ کنند(از سمت راست به چپ). به دسته­ی اول سیگنال­های تابعی^[۴۵] و به دسته­ی دوم سیگنال­های خطا^[۴۶] گویند. شکل (۱-۲۰) یک MLP با سه لایه را نشان می­دهد. نرونها در لایه ورودی فقط به عنوان فضاهایی برای توزیع سیگنالهای ورودی به نرونهای لایه مخفی عمل می­ کنند. هر نرون l در لایه مخفی مجموع سیگنالهای ورودی را که در وزن مربوطه ضرب شده است حساب کرده و خروجی را که تابعی از این مجموع است تولید می­ کند. خروجی نرونهای لایه خروجی هم به همین صورت محاسبه می­شوند.
(۱-۴۸)
Input Layer
Hidden Layer
Output Layer
Bias
Bias
Environment
Environment
External Input
External Output

هیئت داوری که در اختلافات تجاری بین‌المللی قضاوت می‌کند، صلاحیت خود را از قرارداد داوری می‌گیرد. قرارداد داوری تنها منبع ایجاد صلاحیت برای هیئت داوری است. اگر هیئت داوری فاقد صلاحیت باشد، اقدامات او که در رأی نهایی منعکس گردیده غیرقابل اجرا و بلااثر می‌گردد. مخصوصاً اگر بدون هیچ صلاحیتی رأی صادر کرده باشد. ولی اگر ضمن رسیدگی به موضوعاتی که در صلاحیت اوست، به اختلافاتی بپردازد و در مورد آن تصمیم بگیرد که خارج از محدوده صلاحیتی (قرارداد داوری) است در این صورت هیئت داوری از حدود صلاحیت خود خارج‌شده است.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در زمینه‌ی حقوق داخلی نیز موضوع به همین صورت است، مرجع داوری که برای فصل اختلاف مشخصی تشکیل گردیده در محدوده‌ای کاملاً متفاوت از دادگاه دولتی اقدام می کند. اختیارات دادگاه دولتی برای فصل اختلاف بسیار وسیع است. در مقابل، اختیار مرجع داوری منحصر به آن‌هایی است که طرفین در محدوده مقررات به داور داده‌اند و یا مرجع مزبور در اجرای قانون دارا می‌شود. البته اختیارات علی‌الاصول به‌اندازه‌ای است که به مرجع داوری اجازه می‌دهد به گونه‌ی مناسب و کاملی وظیفه‌ی خود را در چهارچوب مطلبی که موضوع داوری بوده است به سرانجام برساند.^[۸۹]
بند دوم: چگونگی ابطال رأی داوری به جهت تجاوز داوران از حدود اختیار و موضوع
قانون‌گذار در بند (۳) ماده ۴۸۹ قانون آیین دادرسی مقرّر می‌دارد: «داور خارج از حدود اختیار خود رأی صادر نموده باشد…» این فرضی است که داور به‌عنوان‌مثال حق اظهار عقیده در مورد قرارداد بیع معینی داشته، اما در خصوص قرارداد وکالتی که ارتباط با آن داده‌شده است نیز اظهار عقیده نموده و رأی صادر کرده باشد.
مرجع داوری باید حدود اختیارات خود را رعایت و در آن محدوده اقدام به صدور رأی نماید. بنابراین چون دعوا ورشکستی، دعوای راجع به اصل نکاح، فسخ آن، طلاق و نسب و مسائل مربوط به وقوع جرم قابل ارجاع به داوری نمی‌باشد، صدور رأی در موارد مزبور خارج از حدود اختیار داور می‌باشد. همچنین داور تنها اختیار رسیدگی به دعوای اشخاصی را دارد که دخالت و شرکت در تعیین داور داشته‌اند (ماده ۴۹۵ ق.آ.د.م) افزون بر آن درصورتی‌که داور اختلاف را به سازش خاتمه داده باشد بی‌آنکه اختیار صلح داشته باشد، خارج از حدود اختیار خود رأی صادر کرده است.^[۹۰]
مشابه همین موضوع در بند (ه) (۱) ماده ۳۳ ق.د.ت.ب وجود دارد: «داور خارج از حدود اختیار خود رأی داده باشد…»
مطابق این بند چنانچه داوران از اختیارات اعطایی تجاوز نمایند، رأی صادره قابل‌ابطال است. به‌عبارت‌دیگر تصمیم داوران در موضوعاتی که به آن‌ها ارجاع نشده مثل این است که در خصوص آن موضوعات موافقت‌نامه داوری وجود ندارد. تجاوز داوران از حدود اختیارات زمانی مطرح می‌شود که داوران از حدود موافقت‌نامه داوری به معنای اعم تجاوز کرده‌اند. موافقت‌نامه داوری به معنای اعم تنها ناظر به موافقت‌نامه کتبی منعقده قبل از بروز اختلاف نیست طرفین ممکن است در مراحل داوری نیز به‌طور صریح یا ضمنی محدوده موافقت‌نامه داوری را گسترش داده باشند. مثل‌اینکه در «ارجاع نامه»^[۹۱] محدوده داوری توسعه‌یافته باشد و یا در طول رسیدگی طرفین به‌طور ضمنی بر توسعه قلمرو موافقت‌نامه داوری توافق کرده باشند. مسئله تجاوز از حدود اختیارات اصولاً زمانی مطرح می‌شود که موضوع در فرایند رسیدگی توسط یکی از طرفین ابرازشده ولی دیوان داوری به آن توجه نکرده است.^[۹۲]
همچنین به‌موجب ماده ۴۸۹ ق.آ.د.م و بند دوم آن چنانچه داور نسبت به مطلبی که موضوع داوری نبوده رأی صادر نماید از موارد ابطال رأی داوری است. به‌عبارت‌دیگر داور برخلاف مراجع قضاوتی عمومی که صلاحیتی عام دارند، تنها در محدوده‌ی موضوع موافقت‌نامه داوری تعیین‌شده می‌تواند نسبت به صدور رأی اقدام نماید، البته آن‌هم درصورتی‌که طرفین در مراجعه به داور مأموریت رسیدگی داور را محدودتر از موضوع موافقت‌نامه نکرده باشند.^[۹۳] به‌عنوان‌مثال اگر در موافقت‌نامه داوری موضوع رسیدگی داور صرفاً محدود به رسیدگی به دعوی فسخ باشد در این صورت داور حق اظهارنظر در مورد خسارت ناشی از آن را ندارد. اگرچه در ق.د.ت.ب نص صریحی در خصوص صدور رأی نسبت به مطلبی که موضوع داوری نبوده، دیده نمی‌شود اما به نظر می‌رسد در این قانون نیز با توجه به اهمیت آن داور نمی‌تواند نسبت به مطلبی که موضوع داوری نبوده اظهار عقیده نماید.
حاصل بحث اینکه در خصوص چگونگی ابطال رأی داوری چه در داوری داخلی و چه در داوری تجاری بین‌المللی، داور باید مطابق موضوعات معین‌شده در موافقت‌نامه داوری رأی خود را صادر نماید و از حدود آن تجاوز ننماید در غیر این صورت مورد از موارد ابطال رأی داوری می‌باشد و طرف محکوم‌علیه داوری می‌تواند به آن اعتراض نماید و رأی داور را از درجه اعتبار ساقط نماید.
بند سوم: چگونگی ابطال به جهت بی‌اعتباری قسمتی از رأی و تفکیک آن
شق دوم بند ۳ ق.آ.د.م مقرّر داشته: «… در این صورت فقط آن قسمت از رأی که خارج از اختیارات داور است ابطال می‌گردد.» بنابراین درصورتی‌که داور از حدود اختیار خود خارج شود و یا در مورد اشخاصی که در موافقت‌نامه داوری مشارکت نداشته رأی صادر کند، تنها آن قسمت از رأی که از حدود اختیار داور خارج است و یا در مورد کسانی که طرف داوری نبوده‌اند ابطال می‌گردد.
همچنین در خصوص این بند باید به شرایط قرارداد و قصد مشترک طرفین از ارجاع اختلاف به داوری توجه نمود بدین‌صورت که ممکن است در نظر آن‌ها، تفکیک بخش‌هایی از اختلاف منع شده باشد یا این تفکیک سبب به هم خوردن تعادل در روابط یکی از آن‌ها شود. همچنین می‌توان تصور نمود که اگر داور در همه موضوعات رأی دهد اما دادگاه، بخشی از آن را ابطال نماید، ازنظر طرفین، همانند این است که داور، در بخشی از آن رأی نداده است؛ زیرا مقصود طرفین از غیرقابل‌تفکیک بودن، این است که تمام وجوه اختلاف آن‌ها، بررسی و راهکار نهایی آن به دست آید و این مقصود، در فرضی که بخشی از رأی داور ابطال می‌شود، حاصل نیامده است. بنابراین درجایی که طرفین، تفکیک موضوعات اختلاف را منع می‌کنند، رأی داور به دلیل ماده ۴۷۷^[۹۴] قابل‌ابطال است حتی اگر رأی جزئی^[۹۵] داور، از سایر جهات، صحیح باشد زیرا صرف تفکیک رأی برخلاف قرارداد طرفین است.^[۹۶] حاصل بحث اینکه داور باید از تمامی جهات به شرایط قرارداد و قصد طرفین توجه نماید در غیر این صورت مورد از موارد ابطال رأی داوری است به جهت اینکه برخلاف توافق طرفین رأی صادر نموده است.
همچنین در ق.د.ت.ب در شق دوم بند (ه) ماده ۱-۳۳ در این رابطه مقرّر می‌دارد: «…چنانچه موضوعات مرجوعه به داوری قابل‌تفکیک باشد، فقط آن قسمت از رأی که خارج از حدود اختیارات “داور” بوده، قابل‌ابطال است». این بند دقیقاً مطابق با بند ۳ الف ماده ۲-۳۴ قانون داوری آنسیترال و بند (پ) ماده ۵-۱ کنوانسیون نیویورک است.
بدین ترتیب، اگر رأی صادره قابل‌تفکیک باشد، در این صورت دادگاه باید آن بخش از رأی را که در محدوده اختیارات اعطایی صادرشده، تأیید و بخش دیگر را نقض نماید.^[۹۷] البته همان‌گونه که در حقوق داخلی بیان شد در اینجا هم این تفکیک مشروط بر این است که موضوعات قابل‌تجزیه باشد در غیر این صورت کل رأی باطل می‌گردد.
گفتار سوم: چگونگی ابطال رأی داوری به جهت عدم رعایت مقررات ابلاغ
آنچه در این گفتار می‌آید، مربوط به یک قسمت ابلاغ رأی داور است، ابلاغی که هم پایان مهلت اعتراض به رأی داور را معین می‌کند، وهم در صورت عدم اعتراض به رأی، اجرای آن را ممکن می‌سازد و لذا می‌تواند خالی از اهمیت نباشد. در ذیل ابتدا به بررسی ابلاغ اوراق و اخطاریه‌ها (بند نخست)، و سپس چگونگی ابطال رأی داوری به جهت عدم رعایت مقررات ابلاغ (بند دوم) از منظر ق.د.ت.ب و ق.آ.د.م می‌پردازیم.
بند نخست: ابلاغ اوراق و اخطاریه‌ها
نیاز به ارسال اوراق و اخطاریه‌ها به طرفین ممکن است قبل یا بعد از رسیدگی، یا در جریان رسیدگی مطرح شود. به نظر می‌رسد که ق.د.ت.ب بین این دو تفاوتی قائل نشده است. درحالی‌که در قانون نمونه داوری آنسیترال صراحتاً مقرراتی را در خصوص ابلاغ اوراق قبل یا بعد از شروع رسیدگی مطرح کرده است، اما در بند (۳) ماده ۳، تبادل مکاتبات در جریان رسیدگی را از شمول آن مقررات استثنا کرده است.
در نظام داوری بین‌المللی، طرفین مجازند که در مورد نحوه و چگونگی ابلاغ اوراق مربوط به داوری توافق کنند. این توافق ممکن است قبل از بروز اختلاف یا بعد از آن انجام گیرد. این اختیار به‌صراحت در ماده ۳ ق.د.ت.ب به اصحاب دعوا اعطا شده است.^[۹۸]
همچنین در نظام داوری داخلی داور مکلف است تا قبل از اتمام مهلت داوری، رأی خود را صادر و ابلاغ نماید. ابلاغ رأی به طریقی خواهد بود که در موافقت‌نامه داوری تعیین‌شده یا آنکه به هر ترتیب دیگری که از سوی طرفین معین‌شده است صورت می‌پذیرد؛ ولی اگر طرفین، ترتیبی جهت ابلاغ رأی پیش‌بینی نکرده باشند، ابلاغ رأی موافق ماده ۴۸۵ ق.آ.د.م خواهد بود. بر اساس این ماده: «چنانچه طرفین در قرارداد داوری طریق خاصی برای ابلاغ رأی داوری پیش‌بینی نکرده باشند، داور مکلف است رأی خود را به دفتر دادگاه ارجاع‌کننده دعوا به داور یا دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا را دارد تسلیم نماید…»^[۹۹]
در خصوص نحوه ابلاغ اوراق قضائی در جریان داوری باید به سابقه ابلاغ توجه نمود و بین دو قضیه فرق قائل شد: اول، موردی‌ که داور از طرف دادگاه مأموریت انجام داوری را پیدا می‌کند، و دوم موردی که داوری خارج از دادگاه عملی می‌گردد. در صورت اول یعنی موردی که داور در تعقیب قرار صادره از طرف دادگاه و نسبت به پرونده مطروحه در دادگستری مأمور رسیدگی و صدور رأی می‌شود، ابلاغ اوراق قضائی به اصحاب دعوا با اشکال زیادی مواجه نمی‌شود. زیرا نشانی طرفین دعوا و سابقه ابلاغ به آنان، در پرونده موجود است و داور با مراجعه به پرونده و اطلاع از نشانی طرفین، و با بهره گرفتن از کوتاه‌ترین طریق ممکن برای تماس با اصحاب دعوا، می‌تواند آنان را برای ادای توضیحات و رسیدگی به پرونده دعوت کند و چون فرض بر این است که طرفین در دادگاه به اختیار نسبت به داوری و احتمالاً تعیین شخص داور توافق کرده‌اند، بعید است آنان به دعوت داور، به هر شکلی که صورت بگیرد، ترتیب اثر ندهند و در فرض عدم ترتیب اثر نیز، چون داور ابلاغ به آنان را با اطمینان از مشخصات و نشانی آنان (که در پرونده دادگاه موجود است) انجام می‌دهد و پرونده دعوا نیز برای مطالعه داور در دادگاه موجود است، به‌هرتقدیر رسیدگی به پرونده و صدور رأی، حتی در غیاب یک‌طرف یا طرفین دعوا، با اشکال عمده‌ای مواجه نمی‌شود.
در صورت دوم یعنی موردی که داوری در خارج از دادگاه و بدون ارتباط با دادگاه انجام می‌پذیرد، چون طبعاً سابقه‌ای از ابلاغ اوراق قضائی به اصحاب دعوا وجود ندارد، مسئله ابلاغ دادخواست و اوراق قضایی به اصحاب دعوا، بخصوص به خوانده، به‌طورجدی‌تری مطرح می‌شود.^[۱۰۰] در این حالت دوم داور می‌بایست رأی خود را به دفتر دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا را دارد تسلیم نماید.
در ابلاغ اولین مسئله تعیین مرجع و یا آدرس کسی است که ابلاغ به او انجام می‌شود. درجایی که طرفین در فرایند داوری ورود پیدا می‌کنند، آدرس آن‌ها طی تبادل درخواست داوری و دفاعیه عنوان می‌شود و بنابراین کلیه مکاتبات و مراسلات به آدرس آن‌ها ارسال می‌شود. درجایی که خوانده در فرایند داوری ورود پیدا نمی‌کند، طبیعتاً آدرس خوانده همان نشانی خواهد بود که خواهان اعلام می‌دارد و بنابراین کلیه مکاتبات و مراسلات به آن آدرس ارسال می‌شود.
دومین مسئله نحوه ابلاغ است. ابلاغ ممکن است به‌صورت تحویل دستی انجام شود که در این صورت باید رسید دریافت گردد. چنانچه اوراق به‌صورت دستی تحویل نشود، این اوراق ممکن است از طریق پست، مؤسسات حمل‌ونقل مراسلات (مثل دی اچ ال) تلگرام، تلکس، فاکس یا سایر وسایل الکترونیکی انجام شود. درصورتی‌که ابلاغ از طریق این ابزارها امکان‌پذیر است که آن‌ها متضمن ثبت و ضبط بوده و بتوان انجام ابلاغ را ثابت کرد.
سومین مطلب، تاریخ ابلاغ یا مراسله است. تاریخ ابلاغ یا مکاتبه روزی است که ابلاغ یا مراسله مربوط را مخاطب یا نماینده او دریافت کرده است. چنانچه ابلاغ مزبور از طریق پست، یا به شیوه الکترونیکی ارسال‌شده باشد، تاریخ ابلاغ زمانی خواهد بود که ابلاغ دریافت شده محسوب گردد.
چهارمین مطلب، شروع مهلت‌ها و موعدهاست. در بسیاری از موارد برای پاسخ یا اعتراض مواعدی مقرّر است که باید مشخص شود که شروع این مهلت‌ها از چه زمانی است. معمولاً این مواعد از روز بعد از تاریخ ابلاغ یا مراسلات به شرح فوق محاسبه می‌شود. هرگاه روز بعد از ابلاغ، تعطیلی رسمی یا روز غیر کاری باشد، موعد مزبور از روز بعد از تعطیل شروع می‌شود، اما تعطیلی‌های بین مهلت جزء موعد محسوب می‌گردد. چنانچه آخرین روز مهلت، روز تعطیلی یا غیر کاری باشد، مهلت در روز بعد از تعطیلی پایان می‌پذیرد.^[۱۰۱]
بند دوم: چگونگی ابطال رأی داوری به جهت عدم رعایت مقررات ابلاغ
قانون‌گذار در ق.آ.د.م در خصوص ابطال رأی داوری به جهت عدم رعایت مقررات ابلاغ مقرّره خاصی ندارد و به‌بیان‌دیگر آن را از موارد ابطال رأی داوری مذکور در ماده ۴۸۹ این قانون قرار نداده است؛ باوجوداین چون رعایت اصل تناظر لازمه هر قضاوت عادلانه‌ای است باید به طرفین داوری فرصت دفاع و ارائه مستندات خود و اعتراض به رأی نهایی یا موقت داور داده شود این مهم با اعمال قواعد ابلاغ میسر است. در مقابل در ق.د.ت.ب قانون‌گذار صریحاً عدم رعایت مقررات ابلاغ را در بند (ج) ماده ۱-۳۳ از موارد ابطال رأی داوری دانسته است و مشکل قابل‌توجهی وجود ندارد. در اینجا ابتدا به بررسی چگونگی ابطال رأی داوری به‌ جهت عدم رعایت مقررات ابلاغ در ق.آ.د.م (الف) و سپس در ق.د.ت.ب (ب) پرداخته می‌شود.
الف- چگونگی ابطال رأی داوری به‌ جهت عدم رعایت مقررات ابلاغ در ق.آ.د.م
در داوری داخلی، اگر ثابت شود که داور بدون توجه به مدارک و یا اعطای فرصت دفاع یا اطلاع‌رسانی غیرمعقول، رسیدگی نموده است، رأی او درخور نقض می‌باشد. این جهت، هرچند به‌صراحت در ماده ۴۸۹ ق.آ.د.م ذکر نشده اما ازآنجاکه مقتضی قضاوت در اقدام داور وجود ندارد یا مشکوک است، عقلا باید رأی او را نقض نمود. به‌عبارت‌دیگر، هر جا که مقتضی رسیدگی داور محقق نشود و رسیدگی داور، عقلاً و عرفاً، بنابر اقتضائات خود که بر اساس شرایط طرفین و ماهیت موضوع احراز می‌شود، قابل سرزنش و ناپسند تلقی شود، اساساً نوبت به ماده ۴۸۹ نمی‌رسد و باید رأی داور را نقض کرد. ماده ۴۸۹ ق.آ.د.م، به‌جایی منصرف است که اقتضای رسیدگی داور تحقق یابد اما داور دچار اشتباه یا خطا گردد. سلب حق دفاع، با توجه به شرایط طرفین، از مواردی است که رسیدگی داور را عبث می‌کند و حق ابطال تصمیم داور را به زیان‌دیده می‌دهد.^[۱۰۲]
اصل تناظر یکی از اصول راهبردی آیین دادرسی مدنی است. بر اساس این‏ اصل هر یک از اصحاب دعوا باید، علاوه بر این‌که فرصت و امکان مورد مناقشه‏ قرار دادن ادعاها، ادله و استدلالات رقیب را داشته باشد، باید فرصت و امکان‏ طرح ادعاها، ادله و استدلالات خود را نیز دارا باشد. و این مهم با ابلاغ رأی به اصحاب دعوا محقق می‌شود.
پرسشی که مطرح می‏شود این است که آیا اصل تناظر منحصراً در مراجع قضایی می‏بایست مورداحترام قرار گیرد یا در تمامی مراجع‏ قضاوتی‏ باید رعایت شود. با توجه به منشأ و مبنای اصل تناظر، این اصل‏ در کلیه مراجع قضاوتی اعم از قضایی، اداری و انتظامی باید مورداحترام‏ قرار گیرد و قانون‌گذار به نحوی اجرای آن را تضمین نموده است. از سوی‏ دیگر تفاوتی بین مراجع عمومی و مراجع استثنایی در این خصوص وجود ندارد و بنابراین اصل تناظر حتی در مراجع قضاوتی غیر دادگستری‏ می‏بایست رعایت ‏شود. و نهاد داوری ازجمله این مراجع است که رعایت اصل تناظر در جهت قضاوت عادلانه لازمه آن می‌باشد.^[۱۰۳]
اگر رسیدگی داوری را به یک بنا تشبیه نماییم، ابلاغ به‌منزله رکنی از ساختار آن است که بطلان آن موجب ویرانی و بطلان هر آنچه بر آن بناشده، می‌شود. بنابراین ابلاغ صحیح و قانونی نقش اساسی و مهمی در تحقق دادرسی عادلانه و ترافعی بودن به‌عنوان یکی از ارکان آن خواهد داشت. دادگاه‌ها در پرونده‌هایی که داور بدون ابلاغ به محکوم‌علیه رأی صادر کرده باشند، حکم به ابطال آن صادر نموده‌اند. برای مثال شعبه ۲۷ دادگاه شهید بهشتی در دادنامه شماره ۸۹۰۹۹۷۰۲۲۸۷۰۰۵۵۳ خود چنین نوشته است: «دادگاه توجه دارد که داور قاضی منتخب اراده طرفین دعوا است و ملزم به رعایت تشریفات ق.آ.د.م نیست اما تکلیف دارد اصول دادرسی مدنی که مصداق بارز آن اطلاع خوانده از جریان داوری است را رعایت کند. آنچه مصداقی از تشریفات دادرسی است نحوه و شیوه ابلاغ است اما اصل ابلاغ مصداقی از اصول دادرسی مدنی است… بنابراین دادگاه به استناد ۴۷۶ و ۴۷۷ و ۴۸۲ وحدت ملاک ماده ۴۸۴ و بند ۱ ماده ۴۸۹ قانون آیین دادرسی حکم به بطلان رأی داوری مورد اعتراض صادر و اعلام می کند حکم صادره ظرف بیست روز پس از ابلاغ قابل‌تجدید نظر است».^[۱۰۴]
حاصل بحث آنکه به نظر می‌رسد اگرچه داور ملزم به رعایت تشریفات ابلاغ همچون نحوه ابلاغ نمی‌باشد اما اصل ابلاغ رأی به طرفین داوری از اصول دادرسی بوده و موجب ابطال رأی داوری می‌باشد.
ب- چگونگی ابطال رأی داوری به‌ جهت عدم رعایت مقررات ابلاغ قانون داوری تجاری بین‌المللی
برای اینکه داوری به‌صورت منصفانه انجام گیرد، ضروری است که به هرکدام از طرفین فرصت مناسب داده شود که بتواند در تشکیل دیوان داوری مشارکت کند و در فرایند رسیدگی حضورداشته باشد و بتواند ادعاها و دفاعیات خود را به نحوه مقتضی مطرح نماید. در تمام مراحل داوری دو مرحله از آن از بقیه اهمیت بیشتری دارد. نخست درخواست داوری است که به شروع داوری منجر شده و بنابراین طرفین باید از آن به نحوه مناسبی مطلع باشند. دوم تشکیل دیوان داوری و مشارکت طرفین در انتخاب داور اختصاصی و مشترک است. آگاهی از شروع داوری و همچنین اطلاع از تعیین داوران به هرکدام از طرفین امکان می‌دهد که نسبت به مراحل رسیدگی مراقبت کنند.
بند (ج) ماده ۱-۳۳ در این خصوص مقرّر می‌دارد: «مقررات این قانون در خصوص ابلاغ اخطاریه‌های تعیین داور یا درخواست داوری رعایت نشده باشد».^[۱۰۵]
در ق.د.ت.ب ، عدم رعایت مقررات قانونی در خصوص ابلاغ کلیه اخطاریه‌ها در کلیه موارد مستلزم نقض رأی دادگاه نیست. دادگاه صرفاً در دو مورد می‌تواند به دلیل عدم رعایت شرایط ابلاغ اخطاریه‌ها رأی صادره را نقض کند و در سایر موارد چنین حقی ندارد. اولین مورد راجع به درخواست داوری است. به‌موجب بند (الف) ماده ۴ ق.د.ت.ب ، «داوری زمانی شروع‌شده محسوب می‌شود که درخواست داوری بر اساس مفاد ماده ۳ این قانون به خوانده داوری ابلاغ‌شده باشد، مگر اینکه طرفین به نحوه دیگری توافق کرده باشند». دومین مورد، در خصوص تعیین داور اختصاصی و مشترک است. به‌موجب ماده ۱۱ ق.د.ت.ب طرفین حق بنیادی دارند که نسبت به تعیین داوران اختصاصی و مشترک اقدام نمایند. برای اینکه طرفین از چنین حق محروم نشوند، باید به آن‌ها فرصت انتخاب داده شود. بنابراین اگر به یکی از طرفین فرصت انتخاب داده نشود تا بتواند داور اختصاصی یا مشترک خود را انتخاب کند، در این صورت رأی صادره قابل‌ابطال خواهد بود.^[۱۰۶]
گفتار چهارم: چگونگی ابطال رأی داوری به جهت مشارکت داور جرح شده یا غیرمجاز در صدور رأی
داوران باید دارای اوصاف خاصی باشد و بتوانند وظایف محوله را انجام دهند در صورت از دست دادن آن اوصاف صلاحیت خود را در صدور رأی از دست می‌دهند. همچنین بعضی افراد از انتخاب شدن به‌عنوان داور منع شده‌اند. در ذیل ابتدا موجبات و آیین جرح (بند نخست)، سپس شرایط و موانع شخص داور (بند دوم) و آخر چگونگی ابطال رأی به جهت تأثیر نظر موافق و مؤثر داوری جرح شده یا غیرمجاز در صدور رأی (بند سوم) موردبررسی قرار می‌گیرد.
بند نخست: موجبات و آیین جرح
جرح داور عبارت است از اینکه یکی از طرفین اختلاف، معتقد باشد که داور، واجد صلاحیت داوری نیست و خواستار برکناری و تغییر داور شود. در مورد جرح، این سؤال پیش می‌آید که داور در چه صورتی قابل جرح است؟ چه کسی می‌تواند جرح را انجام دهد؟ تا چه مدتی می‌تواند این کار را انجام دهد؟ آیین جرح چگونه است؟ در ادامه به پاسخ این پرسش‌های می‌پردازیم:
داور در چه صورتی قابل جرح است؟
در نظام‌های حقوقی مختلف مبانی مختلفی برای جرح پیش‌بینی‌شده اما دو موجب از این موجبات شهرت و فراگیری بیشتری دارند که یکی فقدان استقلال است و دیگری فقدان بی‌طرفی، علاوه به این دو مورد موارد دیگری هم هستند که البته شیوع کمتری دارند مانند فقدان اهلیت داور، فقدان قابلیت‌های ویژه برای داور، از لحاظ تخصص که مدنظر طرفین بوده، سوء رفتار داور همچنین ناتوانی داور در اداره جلسات رسیدگی به موضوع داوری^[۱۰۷] بند ۱ از ماده ۱۲ ق.د.ت.ب در مقام پاسخگویی به این سؤال برآمده است و مقرّر می‌دارد: «داور در صورتی قابل جرح است که اوضاع‌واحوال موجود، باعث تردیدهای موجهی در خصوص بی‌طرفی و استقلال او شود. یا اینکه واجد اوصافی که موردتوافق و نظر طرفین بوده است، نباشد».
در خصوص معنای فقدان استقلال و فقدان بی‌طرفی می‌توان گفت فقدان استقلال بدین معناست که داور با یکی از طرفین رابطه قبلی یا شغلی یا تجاری یا استخدامی داشته باشد. فقدان بی‌طرفی بدین معناست که داور در حین رسیدگی به نفع یکی از طرفین، موضع‌گیری بکند یا از طرف دیگر سلب حق دفاع بکند.^[۱۰۸]
به‌طور خلاصه می‌توان گفت هرگاه یکی از طرفین اختلاف، دلایل و مستنداتی ارائه نماید که حاکی از این باشد که داور، واجد تمام یا برخی از شرایط لازم یا موردتوافق نیست، می‌تواند او را جرح نماید.
چه کسی می‌تواند داور را جرح نماید؟
بند ۱ از ماده ۱۲ ق.د.ت.ب در ادامه پاسخ این پرسش را نیز می‌دهد:
«هر طرف صرفاً به استناد عللی که پس از تعیین داور از آن‌ها مطلع شده است می‌تواند داوری را که خود تعیین کرده و یا در جریان تعیین او مشارکت داشته است، جرح کند».
بنابراین هر یک از طرفین حق‌دارند داور یا داوران را جرح نماید اما شرط چنین کاری این است که در زمان تعیین آن داور، آگاه به اسباب جرح نبوده باشد. مثلاً اگر در داوری میان حسن و حسین، داور با حسین رابطه نسبی داشته است و حسن هم این نکته را می‌دانسته و اعتراضی نکرده، بعداً نمی‌تواند داور را به این سبب جرح نماید. بنابراین اگر داور فاقد یکی از شرایط نباشد و ما هم این نکته را در هنگام انتخاب او نمی‌دانسته‌ایم، بعد از انتخاب وی می‌توانیم او را جرح نماییم و اگر علی‌رغم اطلاع از فقدان شرایط داوری در یک داور، به انتخاب او اعتراض نکردیم، بعداً هم نمی‌توانیم به این مطلب اعتراض کنیم.
آیین جرح داوری چگونه است؟
در این مورد طرفین اختلاف می‌توانند در موافقت‌نامه داوری در مورد آیین و شیوه جرح توافق کنند. این آزادی همانند اکثر نظام‌های حقوقی ملی در ایران نیز به‌موجب ق.د.ت.ب پذیرفته‌شده است. در بند (۱) ماده ۱۳ ق.د.ت.ب مقرّر شده است که «طرفین می‌توانند در مورد تشریفات جرح داور توافق نمایند». در این توافق فرق ندارد که طرفین خودشان ترتیب خاصی را مقرّر کنند، یا از مقررات داوری خاصی مثل داوری آنسیترال استفاده کنند یا اختلاف را به یک‌‌ سازمان داوری ارجاع نمایند که آن سازمان برای جرح تشریفات خاص خود را داشته باشد. کلیه این روش‌ها مورد تأیید ق.د.ت.ب قرار دارد. چنانچه طرفین در مورد تشریفات داوری توافقی نکرده باشند، تشریفات داوری بر اساس قانون مقر داوری انجام می‌گیرد.
بند دوم: شرایط و موانع شخص داور
الف- ممنوعیت مطلق
ممنوعیت مطلق از داوری در صورتی است که شخص نه‌تنها علی رقم تراضی طرفین، از داوری ممنوع باشد بلکه این ممنوعیت عام بوده و شامل تمامی اختلافات و دعاوی گردد. این نوع ممنوعیت در مواد ۴۶۶ و ۴۷۰ ق.آ.د.م پیش‌بینی‌شده است.
در ق.آ.د.م شرط خاصی برای داور مقرّر نشده است و لحن قانون به نحوی است که ظاهراً فقط موانع را برشمرده است. باوجوداین، چون داور، با پذیرش داوری تکلیفی بر عهده می‌گیرد و در همان حال با صدور رأی به‌نوعی در حقوق و تکالیف طرفین داوری مداخله می‌کند باید اهلیت استیفاء داشته باشد. بنابراین بلوغ، عقل و رشد از شرایط داور محسوب می‌شود.^[۱۰۹] بی‌گمان طرفین هرگز در نظر ندارند شخص محجوری در رابطه آن‌ها داوری کند و حتی اگر حجر به دلیل سفاهت و تنها در امور مالی باشد، بازهم خارج از قصد طرفین است و نباید ادعا کرد که اگر موضوع، از زمره امور غیرمالی باشد، سمت داور باقی می‌ماند. اعتمادی به داوری سفیه در امور غیرمالی هم نمی‌باشد و نباید قضاوتی را، ناخواسته بر طرفین تحمیل نمود.^[۱۱۰]
صدر ماده ۴۶۶ ق.آ.د.م و بند اول آن به این موضوع اشاره داشته است و بیان می‌دارد: «اشخاص زیر را هرچند با تراضی نمی‌توان به‌عنوان داور انتخاب نمود: ۱- اشخاصی که فاقد اهلیت قانونی هستند».

(رابطه ۳) = = ۰٫۶۶۷
و حجم جامعه نمونه مورد نظر پژوهش به صورت زیر است:
(رابطه ۴) n=()= 382
۳-۶- ابزارهای پژوهش
در پژوهش حاضر از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است که شامل سه قسمت زیر می­باشد.
الف) پرسشنامه رفتار خرید
ب) پرسشنامه سبک زندگی با رویکرد روانشناسی
ج) پرسشنامه سبک زندگی با رویکرد جامعه ­شناسی
پرسشنامه حاضر شامل دو قسمت سؤالات عمومی و تخصصی است.

1. 1. سؤالات عمومی: در سؤالات عمومی سعی شده است تا اطلاعات کلی و جمعیت­شناختی در رابطه با پاسخ ­دهندگان جمع­آوری گردد. این بخش شامل ۶ سؤال است.

1. 1. سؤالات تخصصی: این بخش شامل۴۹ سؤال است. رفتار مصرف ­کننده ۱۵سؤال، سبک زندگی با رویکرد روانشناسی ۱۸ سؤال و سبک زندگی با رویکرد جامعه ­شناسی ۱۶ سؤال سنجیده شده است.

۳-۷- تحلیل پرسشنامه
پرسشنامه مجموعه سؤالات از قبل تدوین شده است. پاسخ ­دهندگان، پاسخ­های خود را درون دامنه­ای از گزینه­ های معین شده انتخاب می­ کنند. وقتی محققان واقعاً می­دانند که به چه اطلاعاتی نیاز دارند و از نحوه سنجش متغیرهای مورد نیازش نیز اطلاع دارند؛ آنگاه پرسشنامه ابزار کارآمد و مفیدی برای جمع­آوری داده ­ها محسوب می­ شود. هر چه قدر هم محتوای یک پرسشنامه بسته، خوب باشد؛ ولی اگر گزینه­ های پاسخ کافی نباشد، ارزش پاسخ­های ارائه شده پایین خواهد بود. همان­طور که قبلاً نیز ذکر شد، ابزار این پژوهش پرسشنامه بوده است. در این پایان نامه از طیف لیکرت استفاده شده است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۳-۸- روایی^[۱۰۵] ابزار پژوهش
نویسندگان برای تفهیم آزمون­های روایی اصطلاحات مختلفی را به کار می­گیرند که به صورت کلی می­توان آن­ها را تحت عنوان روایی محتوا^[۱۰۶]، روایی معیار^[۱۰۷] و روایی سازه^[۱۰۸] گروهبندی کرد. روایی وابسته به معیار زمانی مطرح می­ شود که ابزار اندازه ­گیری تفاوت میان افراد را بر پایه معیاری که قرار است آن را پیش ­بینی کند به دست می­دهد. روایی سازه بیان می­ کند نتایج به دست آمده از کاربرد یک ابزار اندازه ­گیری تا چه حد با نظریه ­هایی که آزمون بر پایه آن ­ها تدوین شده است تناسب دارد. روایی محتوا اطمینان می­دهد که ابزار مورد نظر به تعداد کافی پرسش­های مناسب برای اندازه ­گیری مفهوم مورد سنجش را در بر دارد. به بیان دیگر، روایی محتوا نشان­ می­دهد که ابعاد و عناصر یک مفهوم تا چه حد تحت پوشش دقیق قرار گرفته است. اگر سؤال­های پرسشنامه معرف ویژگی­ها و مهارت­ های ویژه­ای باشد که محقق قصد اندازه ­گیری آن­ها را داشته باشد، پرسشنامه دارای اعتبار محتوا است. برای اطمینان از اعتبار محتوا باید در موقع ساختن ابزار چنان عمل کرد که سؤال­های تشکیل­دهنده ابزار اندازه ­گیری معرف قسمت­ های محتوای انتخاب شده باشد. بنابراین، اعتبار محتوا، ویژگی ساختاری ابزار اندازه ­گیری است که همزمان با تدوین آزمون در آن تنیده شده است(سکاران، ۱۳۹۳).
اعتبار محتوای یک آزمون معمولاً توسط افرادی متخصص در موضوع مورد مطالعه تعیین می­ شود. در این پژوهش نیز اعتبار پرسشنامه توسط چند نفر که دارای مدرک دکتری و عضو هیئت علمی دانشگاه بودند، سنجیده شد.
۳-۹- پایایی^[۱۰۹] ابزار پژوهش
در این پژوهش به منظور تعیین پایایی آزمون از روش آلفای کرونباخ استفاده شده است. با توجه به اینکه ضریب آلفا بیش از ۷/۰ قابل پذیرش است و میزان آلفای کرونباخ محاسبه شده برای پرسشنامه به صورت کلی برابر۸۳% است، می­توان نتیجه گرفت که پرسشنامه از پایایی قابل قبولی برخوردار است. آلفای کرونباخ محاسبه شده برای هر کدام از متغیرها به تفکیک زیر بیان شده است.
جدول۳-۲٫ پایایی پرسشنامه به تفکیک هر متغیر

شاخص

تعداد گویه

ضریب آلفا

رفتار مصرف ­کننده

۱۵

۷۰۱/۰

سبک زندگی با رویکرد روانشناسی

۱۸

۷۰۵/۰

سبک زندگی با رویکرد جامعه شناسی

۱۶

۷۵۲/۰

کل پرسشنامه