نخست، ارائه برآوردی معقول و منطقی از سودآوری آتی شرکت به استفاده‌ کنندگان جهت ارزیابی اوضاع مالی شرکت، دوم ارائه ابزارهای لازم به استفاده‌ کنندگان برای ارزیابی منطقی اطلاعات افشاشده. ارائه پیش‌بینی‌های سود همراه با ابزارهای لازم به استفاده‌ کنندگان برای ارزیابی منطقی این پیش‌بینی‌ها، مسئله‌ای است که امروزه در گزارشگری مالی بسیار موردتوجه قرارگرفته است. برای مثال در اکتبر ۱۹۷۴، کمیته تحقیقات حسابداری انجمن حسابداران خبره کانادا، اظهار می‌دارد: «روش‌های حسابداری یک شرکت، وضعیت مالی، نتایج عملیات و تغییرات در وضعیت مالی را که در صورت‌های مالی آن انعکاس یافته است، تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ ‌بنابرین‏، افشا روش‌های حسابداری به کار گرفته‌شده در یک مؤسسه‌، مورد تأکید هدف سودمندی صورت‌های مالی قرار می‌گیرد.» اصول حسابداری، روش‌ها و فرآیندها ممکن است از یک صنعت به صنعت دیگر فرق کند و نمی‌توان فرض نمود استفاده‌کننده در صورت‌های مالی با این تفاوت‌ها آشناست. بدین ترتیب استفاده‌ کنندگان پیش‌بینی سود می‌بایست از مبانی تهیه و ارائه این پیش‌بینی‌ها مطلع گردند. سوم، ارائه و افشای اطلاعات تا جایی که توانایی شرکت برای دستیابی کلی به اهداف پیش‌بینی شده‌اش به‌طورجدی به مخاطره نمی‌اندازد (آزاد،۱۳۸۳).

۲-۲-۳-۱- اهمیت و کاربرد پیش‌بینی سود

یکی از اولین و مهم‌ترین پرسش‌هایی که در بازارهای سهام همواره مطرح بوده است، امکان پیش‌بینی قیمت سهام است. سرمایه‌گذاران، سهام‌داران، مدیران، پژوهشگران سایر متصدیان بازار به دنبال آن هستند تا امکان پیش‌بینی قیمت سهام را آزمون کرده و هرکدام بنا به دیدگاه، بهره لازم از این پیش‌بینی ببرند. شاید بتوان مهم‌ترین عامل تأثیرگذار بر قیمت سهام را در پیش‌بینی سود رسم جستجو کرد (جنابی، ۱۳۸۱) سود ازجمله شاخص‌های اندازه‌گیری فعالیت یک واحد اقتصادی است. سرمایه‌گذاران برای سود حسابداری به عنوان ابزار پیش‌بینی، جایگاه خاصی در نظر دارند. ارزش جاری هر واحد تجاری با جریان سود مورد انتظار پیوند خورده است و سرمایه‌گذار معمولاَ بر مبنای انتظاراتش از سود آتی، به نگهداری یا فروش سهام تصمیم می‌گیرد. بیانیه مفهومی شماره ۱ هیئت تدوین استاندارهای حسابداری مالی معتقد است: سرمایه‌گذاران و اعطاکنندگان و سایرین به ارزیابی دورنمای خالص جریان نقد آتی واحد تجاری علاقه‌مندند و غالباً سود به دست‌آمده را برای کمک به ارزیابی قدرت سودآوری، پیش‌بینی‌های سود آتی، برآورد ریسک اعطای اعتبار و سرمایه‌گذاری واحد تجاری به کار می‌گیرند (آزاد،۱۳۸۳).

۲-۲-۳-۲-استفاده کنندگان پیش‌بینی های سود

یکی از اهداف اصلی حسابداری ارائه اطلاعاتی است که بتوان با بهره گرفتن از آن رویدادهای تجاری آینده را پیش‌بینی کرد. از این دیدگاه روش مبتنی بر پیش‌بینی برای تدوین و ارائه یک تئوری حسابداری، باید روش‌های گوناگون حسابداری را، ازنظر توانایی آن‌ ها جهت پیش‌بینی رویدادهای اقتصادی یا تجاری، ارزیابی کرد. به‌طورکلی، شاخص سودمندی در پیش‌بینی عبارت از رابطه احتمالی بین رویدادهای اقتصادی موردنظر تصمیم‌گیرنده و متغیرهای پیش‌بینی کننده مربوط که تا حدی از اطلاعات حسابداری نشأت می‌گیرد.

استفاده‌ کنندگان ‌در یکی از سه گروه ذیل قرار می‌گیرند:

۱-گروه استفاده‌ کنندگان دارای امتیاز، از قبیل ممیزین مالیاتی، سازمان‌های نظارتی و بازرسی دولتی، بانک‌ها

۲-گروه سهام دران، اعم از سهام‌داران گذشته، حال و آینده و مشاوران آنان

۳-گروه ذینفعان ویژه، مثل رقبا، گروه‌های اعتباردهنده و سایر ذینفعان اقتصادی که تحت تأثیر افشای اطلاعات قرار دارند (آزاد،۱۳۹۳)

۲-۲-۳-۳- قابلیت پیش‌بینی سود و اندازه گیری آن

قابلیت پیش‌بینی یکی از خصوصیات کیفی اطلاعات حسابداری است که به مربوط بودن اطلاعات می‌گردد. مطالعه ادبیات موضوعی بیانگر آن است که قابلیت پیش‌بینی توسط بسیاری از محققین، به‌عنوآن‌یکی از معیارهای مرتبط با خصوصیات سری زمانی سود معرفی‌شده است. برخی محققین (ازجمله شیپر و وینسنت، ۲۰۰۳؛ فرانسیس و همکاران، ۲۰۰۴؛ جینگ،۲۰۰۷) قابلیت پیش‌بینی را به‌عنوآن‌یک معیار مجزای کیفیت سود در نظر می‌گیرند؛ اما برخی دیگر (ازجمله دچو و همکاران،۲۰۰۹) قابلیت پیش‌بینی را در سرفصل پایداری سود مطرح می‌کنند. عده‌ای دیگر (ازجمله باروا،۲۰۰۶؛ولوری،۱۹۹۹) نیز، قابلیت پیش‌بینی را دریک سرفصل مجزا تحت عنوان معیارهای مرتبط با خصوصیات کیفی اطلاعات حسابداری جای می‌دهند. برخی بر این باورند که قابلیت پیش‌بینی به مجموعه گزارشگری مالی (شامل سود و اجزای آن) مرتبط است بیانیه مفهومی شماره ۲ هیئت تدوین استانداردهای حسابداری مالی (پاراگراف ۵۳) قابلیت پیش‌بینی را به‌عنوآن‌یک ورودی در فرایند پیش‌بینی بیان می‌کند. قابلیت پیش‌بینی «ظرفیت کل گزارشگری مالی شامل اجزاء سود و دیگر اقلام غیر انباشته عدد سود برای پیش‌بینی» تعریف‌شده است تا توانایی استفاده‌ کنندگان برای پیش‌بینی مواردی که مدنظر دارند، بهبود پیدا کند. از این نظر، قابلیت پیش‌بینی به مفید بودن در تصمیم‌گیری مرتبط می‌رود. بااین‌حال، محققان گاهی از قابلیت پیش‌بینی به عنوان «توانایی سودهای گذشته برای پیش‌بینی سودهای آتی» یاد می‌کنند (لایپ، ۱۹۹۰). از این نظر، قابلیت پیش‌بینی را می‌توان به وظیفه خاص «کاهش واریانس نوآوری‌های سود» مرتبط کرد ولی بندرت می‌توان آن را به ارائه صادقانه سودهای گزارش‌شده مرتبط دانست. قابلیت پیش‌بینی نیز به شیوه های مختلف اندازه‌گیری می‌رود. این معیار کیفیت سود، در قالب توانایی سود در پیش‌بینی سودها و جریان‌های نقدی آتی سنجیده می‌رود. در این راستا ۴ مدل در ادبیات موضوعی معرفی گردیده است.

این مدل‌ها به شرح زیر می‌باشند:

۱) مدل پیش‌بینی سودهای آتی با استفاده سودهای جاری

۲) مدل پیش‌بینی سودهای آتی با بهره گرفتن از اجزای نقدی و تعهدی سودهای جاری

۳) مدل پیش‌بینی جریان‌های نقدی آتی با بهره گرفتن از سودهای جاری

فصل دوّم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق

مقدمه

یادگیری سازمانی چیزی فراتر از مجموع توان یادگیری افراد است، یعنی سازمان توانایی یادگیری خود را با خروج افراد سازمان از دست می‌دهد‌. یادگیری سازمانی به مفهوم یادگیری افراد و ‌گروه‌های درون‌ سازمان و سازمان ‌یادگیرنده به معنی یادگیری سازمان به عنوان سیستمی کلی است (رهنورد،۱۳۷۸،ص۲۴)‌. به عبارت دیگر باید گفت سازمان یادگیرنده حاصل یادگیری سازمانی است‌. سازمان یادگیرنده را نوعی از سازمان می‌دانند که یادگیری اعضای خود را به گونه‌ای فراهم می‌آورد که نتایج ارزشمندی را نظیر نوآوری، کارایی، هم سوئی بهتر با محیط و مزیت رقابتی پایدار به ارمغان ‌آورد. در این بخش سعی بر این است که ادبیات نظری یادگیری سازمانی و سازمان یادگیرنده مورد بررسی قرار گیرد. تاریخچه، مفاهیم، تعاریف، رویکردها و … در ابتدا مورد بحث قرار می‌گیرند. سپس تحقیقات و مطالعات داخلی و خارجی در رابطه با موضوع بیان می شود.

۲-۱- یادگیری

یاد گرفتن به معنای تقویت دانایی، به کمک تجربه است که از پیگیری امور به دست می‌آید. یادگیری به طور مداوم در طی زمان و در مسیر زندگی واقعی به دست می‌آید و کنترل آن تقریبا دشوار است اما به واسطه این یادگیری، دانشی پایدار تولید شده و فرد یادگیرنده این توانایی را می‌یابد که هنگام برخورد با موقعیت‌های مختلف، رفتاری اثربخش داشته باشد. همه سازمان‌ها یاد می‌ گیرند، ‌به این معنا که با پیرامون خود سازگاری یافته و راه های درست مواجهه با تغییرات محیطی را می آموزند، منتهی برخی سازمان‌ها سریع‌تر و اثربخش‌تر یاد می‌گیرند. آنچه که موجب اثربخشی بیشتر سازمان‌های یادگیرنده می‌شود، پیاده‌سازی فرایند مدیریت دانش در این سازمانهاست. سنگه چهار عنصر اصلی یادگیری را به شرح زیر تعریف می‌کند:

۱ـ اقدام^[۱]: انجام یک وظیفه یا کار در قالب چهارچوب موارد مشابه تجربه شده.

۲ـ تأمل^[۲]: مشاهد‌ه‌ اعمال و افکار خود و کالبدشکافی کارهای انجام‌شده.

۳ـ ارتباط^[۳]: خلق ایده هایی برای اقدام و ساماندهی آن ها در قالب‌های جدید.

۴ـ تصمیم^[۴]: تهیه و تدوین رویه و رویکردی برای اقدام

یادگیری وسیله­ای است که نه تنها از طریق آن به کسب مهارت و دانش پرداخته می­ شود بلکه ارزش‌ها و نگرش‌ها و واکنش‌های هیجانی نیز به دست می ­آید. یادگیری ریشه در علم روانشناسی دارد.

روانشناسان دو نوع تعریف از یادگیری دارندکه دو مفهوم مشترک، ولی کاملاً متفاوت می­باشند:

۱- رفتارگرایانه^[۵]: یادگیری عبارت است از یک تغییر نسبتاً با دوام(دائمی) در رفتار که در نتیجه تمرین و تجربه حاصل می­ شود.

۲- شناخت­گرایانه^[۶]: یادگیری عبارت است از یک تغییر نسبتاً بادوام (دائمی) در ارتباطات (پیوندهای) ذهنی^[۷] که در اثر تجربه صورت ‌می‌گیرد.

هر دو تعریف در این وجه مشترکند که تغییر را به تجربه^[۸] نسبت می­ دهند. دیدگاه رفتارگرا بر ارتباط میان محرکها و پاسخهای قابل مشاهده تأکید دارد. دیدگاه شناختی بر نقش فرآیندهای ذهنی مربوط به یادگیری اصرار می­ورزد. اطلاع از اصول و نظریات رفتارگرایی و شناخت­گرایی می ­تواند یادگیری سازمانی را تسریع بخشد. یادگیری فرآیندی مادام­العمر است، یادگیری قلب تغییر و تحول و فعالیت‌های بهره ­وری است. یادگیری به معنای تقویت دانایی به کمک تجربه است که از پیگیری امور به دست می ­آید و فرد یادگیرنده این توانایی را می­یابد که هنگام برخورد با موقعیتهای مختلف رفتاری اثربخش داشته باشد. (سبحانی­نژاد، ۱۳۸۵، ص ۵۰)

۲-۲- نظریات یادگیری

نظریات مختلفی درباره یادگیری توسط نظریه پردازان ارائه شده که که مهمترین آن ها در ذیل به طور مختصر توضیح داده می شود.

۲-۲-۱- نظریات رفتاری یادگیری

پاولف ، واتسون^[۹]و اسکینر از جمله نضریه پردازان رفتار گرا در یادگیری هستند . به طور کلی آن ها به رفتار و نتایج قابل مشاهده به عنوان محصول یادگیری توجه دارند. از این رو به نقش پاداش و تنبیه در ظهور رفتار مورد نظر به عنوان نتیجه یادگیری فرد بسیار تأکید دارند . فرایند شکل گیری یادگیری در این نظریات از طریق مجاورت بین محرک اصلی و محرک خنثی می‌باشد .(شرطی کردن) به عنوان مثال پاولف یاد آور می شود که بعد از چندین بار تلفیق صدای زنگ (محرک خنثی) با نشان دادن تکه گوشت (محرک اصلی، غیر شرطی) مشاهده کردکه سگ با شنیدن صدای زنگ نیز ترشح بزاق نشان می‌دهد. بر خلاف روش پاولف ، اسکینر معتقد است که نتایج مطلوب یا نامطلوب رفتار تعیین کننده تکرار یا به عبارتی یادگیری می‌باشد. به نظر او تشویق یا تنبیه بعد از انجام رفتاری، تعیین کننده تکرار و یادگیری خواهد بود. علارغم تفاوت در زمان ارائه محرکات جهت یادگیری ، نکته قابل توجه دیدگاه مکانیکی و سطحی آن ها به موضوع پیچیده یادگیری در انسان می‌باشد. هر چند محرکات بیرونی در یادگیریی نقش بسزایی دارند اما نمی توانند کل پدیده یادگیری در انسان را تبیین کنند. (رسته مقدم،۱۳۸۴،ص۱۷).

۲-۲-۲- نظریات شناختی یادگیری

در نظریه های شناختی بیشتر به فرایندهای شناختی توجه می شود. از جمله این فرایندها می توان به ادراک امور، سازمان دادن اطلاعات ، تجزیه و تحلیل اطلاعات ، کسب دانش، درک معنی وایجاد انتظارات اشاره کرد.هیچ یک از این فرایندها به طور مستقیم قابل مشاهده نیستندزیرا به باور روانشناسان شناختی یادگیری در نتیجه تغییر در ساخت شناختی افراد حاصل می شودبه طوری که یادگیرنده در نتیجه یادگیری در ذهن ذهن یا حافظه خود یک ساخت شناختی تشکیل می دهدکه در آن اطلاعات مربوط به رویدادهای مختلف نگهداری می شوندو سازمان می‌یابند. لذا از دیدگاه روانشناسان شناختی یادگیری ایجادتغییر در رفتار اشکار نیست بلکه ایجاد تغییر در ساخت شناختی و فرایند های ذهنی است.(سیف ،۱۳۸۰،ص۲۵۸). در زیر به طور مختصر به توضیح مهمترین نظریه های شناختی خواهیم پرداخت:

۲-۲-۳- نظریه یادگیری گشتالت

نظریه گشتالت را سردسته نظریه های شناختی یادگیری می توان به حساب آورد. بر خلاف روانشناسان مکتب رفتارگرایی که برای مطالعه پدیده‌های پیچیده روانشناختی آن ها را به اجزای ساده تجزیه می‌کردند. روانشناسان مکتب گشتالت توجهشان بیشتر به کل پدیده متمرکز است. به اعتقاد آن ها ، اندیشه‌های انسان از ادراکات کلی معنادار تشکیل می‌یابد ، نه از مجموعه هایی از تصاویر ذهنی جزیی که از راه تداعی به یکدیگر مرتبط می‌شوند.لذا از آنجا که پدیده‌های ادراکی جنبه کلی دارند، یادگیری را باید با توجه ‌به این کل نگری مورد مطالعه قرار داد. از جمله قوانین یادگیری در این نظریه، می توان به قانون طرح گرایی^[۱۰]قانون شباهت،قانون مجاورت^[۱۱]،قانون بستن یا تکمیل^[۱۲]، قانون ادامه خوب ^[۱۳]، قانون سادگی و قانون شکل و زمینه^[۱۴] اشاره کرد.(سیف،۱۳۸۰ص۲۵۹)

۲-۲-۴- نظریه یادگیری شناختی اجتماعی

تغییر در شیوه های کار

شناخت پایین بودن راندمان

نیاز به دانش جدید برای اجرای روش های مدرن انجام کار

ترفیع یا انتقال کارکنان ممتاز(گراهام،۲۵۲،۱۳۸۷)

دوره های ضمن خدمت می‌توانند در زمینه بهبود ارائه خدمات و تولیدات به طرق مختلف هم به فرد و هم به سازمان کمک کنند.

۱- در ارتباط با فرد، ایجاد فرصت برای:

– افزایش میزان آگاهی افراد نسبت به وظایف خود

– انجام بهترودقیقتر وظایف ومسئولیت های افراد

– بهره گیری ازشیوه وروش های مناسب ابتکاری درانجام وظایف

۲- در ارتباط با سازمان، فراهم آوردن امکانات:

– تحقق سریعتر اهداف سازمان

– افزایش کمیت و کیفیت تولیدات و خدمات

– تقبل هزینه های سازمان

– ایجاد فضای اعتمادو تفاهم در محیط کار

– افزایش میزان همکاری کارکنان با یکدیگر

– افزایش هماهنگی افراد با مدیریت

نهایتاً˝ هدف نهایی این دوره ها توسعه توانایی‌های نیروی کار است به ترتیبی که وظایف سازمانی با مهارت و صرف کمترین هزینه صورت گیرد(آبیلی،۱۳۸۲).

۲-۱۴ اصول آموزش ضمن خدمت:

فعال بودن یادگیرنده: معمولاً به عوامل متعددی نظیر ارتباط محتوی با مسایل شغلی و شخصی ، جالب بودن موضوع ، ارتباط با تجربیات قبلی ، انگیزه و… بستگی دارد. از اصل کلی فعال بودن یادگیرنده ، مجموعه ای از پیام ها قابل استخراج است:تأکید ‌بر مشارکت فعال یادگیرندگان بجای پذیرش منفعلانه مطالب ؛ تشویق فراگیران به شکل دهی عقاید و نظریاتشان و آزمون آنان از طریق فعالیت های مختلف جسمی وذهنی ؛ فراهم کردن فرصت های مختلف برای یادگیرندگان به منظور بیان آزادانه و خلاق عقاید ، مهارت ها ونگرش های خویش؛ تأکید براندیشیدن ، استدلال کردن وتصمیم گیری.

احترام به یادگیرنده: این امر مستلزم تلاش برای درک وفهم شرایط بزرگسالان ، نیازهایشان و سعی در ازبین بردن موانع موجود بین مدرس و فراگیران بزرگسال است (موسانه،mossane ، ۲۰۰۰) . نکته مهم ، اعتقاد و باور به توانایی یادگیرندگان بزرگسال است.

اصل تناسب: توفیق آموزش های ضمن خدمت در گرو تناسب محتوای آموزشی با نیاز های واقعی یادگیرندگان بزرگسال است.بطوراساسی کارکنان مطالبی را ‌بهتر می ‌آموزند که با موقعیت های آنان مرتبط باشد.

اصل تداوم: روش ها وفنون اجرای کار با توجه به پیشرفت های علمی وفناوری دائم در حال تغییراست.

اصل مسئله محوری: توجیه منطقی برگزاری هردوره آموزشی ، وجود مسأله ، شکل یا ضرورت ویژه ای در سطح سازمان است و از این رو، این نوع آموزش ها باید بیشتر به صورت عملگرا و مبتنی برمشکلات اساسی محیط کار افراد سازماندهی واجرا شوند.

اصل استقلال یادگیرنده: منظور، تلقی فراگیران به منزله یادگیرندگان مستقلی است که خود مسئولیت یادگیری خویشتن را برعهده دارند.یادگیرندگان بایدخود هدایت جریان آموزشی را بر عهده گیرند و طراحان ومدرسان فقط نقش تسهیل کننده را برعهده داشته باشند.

اصل یادگیری متقابل: تجربیات افراد شرکت کننده در دوره ها یکی از غنی ترین منابع یادگیری است و مدرسان باید افرادی با روحیه باز و جستجو گر باشند و امکان تبادل عقاید و نوآوری ها رافراهم سازند.

( فتحی واجارگاه، ۱۳۸۵: ۴۰-۳۶).

۲-۱۵ فرایند آموزش کارکنان

فرایند آموزش کارکنان، یکی از مباحثی است که در حیطه کلی برنامه ریزی آموزشی کارکنان کمتر به آن پرداخته شده است . نظر به اهمیت چنین فعالیتی که در سازماندهی و هماهنگی عوامل و عناصر دخیل درامر آموزش دارد.ضرورت پرداختن به کلیاتی که از این بحث اجتناب ناپذیر است .

۲-۱۵-۱ تعیین نیازهای آموزشی

نخستین گام برای آماده کردن برنامه های آموزش و توسعه منابع انسانی عبارت ‌از تعیین نیازهای آموزشی کارکنان است. راجرکافمن نیاز را فاصله و شکاف بین آنچه هست و آنچه مورد انتظار است می‌داند.

اصولا˝ در هر سازمانی مواردی از عملکرد و فعالیت کارکنان توأم با نارسایی است ونیاز به انجام آموزش های لازم به منظور تأمین هدف های مورد نظر دارد ، نیاز آموزشی نامند. تعیین نیازهای آموزشی ، عبارت است ازبرآورد تغییرات کیفی و کمی در نحوه ی ایفای وظایف و فعالیت های شغلی کارکنان ، با بهره گرفتن از اجرای برنامه ی آموزشی به منظورافزایش کارایی کارکنان (کاظمی۲۰۳،۱۳۸۲)

استیفن رابینز معتقد است تشخیص نیازهای آموزشی یک سازمان از طریق چهار پرسش زیر حاصل می شود:

هدف های سازمان چیست؟

چه کارهایی برای رسیدن ‌به این هدف ها انجام گیرد؟

متصدیان مشاغل برای انجام کامل وظایف خود چه رفتارهایی باید داشته باشند؟

متصدیان مشاغل چه شیوه هایی از نظر دانش ، تکنولوژی برای ارائه ی رفتارهای ضروری احساس می‌کنند؟

۲-۱۵-۲ تعیین اهداف آموزشی

بعداز تعیین نیازهای آموزشی،گام بعدی هدف گزینی است. موریس در کتاب خود تحت عنوان مدیریت بر مبنای هدف و نتیجه ،هدف را این گونه تعریف ‌کرده‌است:

هدف را می توان بیان نتایج مورد انتظار دانست. هدف شامل کار مشخص و قابل اندازه گیری مورد انتظار ما در یک محدوده زمانی و با یک هزینه معین است (حاجی شریفی،۱۹۳،۱۳۸۶)

کامپو می‌گوید شرحی از عملکردی که می‌خواهیم یادگیرندگان بیاموزند تا بتوانند پیش ازاینکه افرادی شایسته گردند، آن ها را به نمایش بگذارند

اهداف آموزشی می بایستی طوری تعیین شده باشند که بتوانند به سوالات زیر پاسخ دهند(ابطحی ۱۳۸۷،۱۱۳)

۱-چه رفتارهایی را می‌خواهیم در منابع انسانی ایجاد کنیم؟

۲- این رفتارها باید در چه شرایطی بروز کنند؟

۳- معیارها و ملاک ها در سنجش میزان یادگیری این رفتارهاچیست؟

استاندارد عملکرد چیست؟ یعنی آنچه را که کارآموز آموخته است در چه سطحی باید انجام شود تا قابل قبول باشد

۲-۱۶ مدل‌های گوناگون از مراحل و فرایندهای آموزش

صاحب‌نظران آموزشی از دیدگاه های مختلف به مدلسازی درباره آن پرداخته‌اند . اهمیت آن رویکردها ازآن جهت است که هر کدام اولا˝ مبتنی بر مفروضات خاصی هستند و برای شرایط مناسب با آن مفید هستند و ثانیاً˝ اینکه پذیرش و اعمال یک رویکرد خاص ویا ترکیبی از چند رویکرد کلیت اجزا فرایندها و روش های آموزش وتبعا˝ نتایج وپیامدهای آن را به نوعی جهت داده و در مسیر خاصی قرار می‌دهد . در زیر به چند مدل مهم اشاره می شود :

1. مدل‌های ساده وخطی

رالف تایلر در کتاب خود تحت عنوان اصول اساسی برنامه آموزشی و درسی برای برنامه ریزی چهار مرحله قائل است.

۱-تعیین اهداف

۲-انتخاب تجارب یادگیری

۳-گسترش فرآیندتدریس

۴-ارزشیابی برنامه آموزش ( تایلر , ۱۳۸۶ , ۸ ).

‌در تعریفی دیگر فرایند نظام برنامه ریزی آموزشی شامل موارد زیر است :

۱-تدوین برنامه

۲-تلفیق برنامه

۳-تصویب برنامه

۴-نحوه اجرا و چگونگی ارزشیابی برنامه ( تقی پور ظهیر , ۱۳۸۲ , ۱۷)

ونتلینگ (۱۹۹۶) نیز فرایند آموزش را متشکل از سه جزء اصلی :

برنامه ریزی : تعیین اهداف و چگونگی دستیابی به آن ها ,

اجرا: انجام عملیات ضروری جهت دستبابی به اهداف ,

ارزشیابی: بررسی میزان موفقیت برنامه در دستیابی به اهداف می‌داند . او در این مدل نیاز سنجی را جزئی از برنامه ریزی تلقی می کند . ( ونتلینگ , ۱۹۹۵ , ۲۴ )

با بهره گرفتن از دانش به دست آمده، مدیران سازمان می‌توانند با طرح برنامه های عملی برای سازمان، فعالیت‎های تجاری را به صورت مؤثرتری انجام دهند.هوشمندی کسب و کار تنها یک ابزار نیست بلکه معماری است و در راستای شناسایی، جمع‌ آوری، پردازش و نتیجه گیری از داده ها فرآیندهای مختلفی طی می شود و از ابزارهای متفاوتی استفاده می‌کند (رونقی و فیضی؛۱۳۹۲:۵۳).مرور ادبیات در حوزه هوش تجاری “تقسیم بندی” را در تلا ش های تعریف این مفهوم نشان می‌دهد.این تقسیم بندی در دو دیدگاه مدیریتی و فنی با دو الگوی متفاوت خلاصه می‌شوند.رویکرد مدیریتی هوش تجاری را یک فرایند میبیند که در آن داده ها از درون و بیرون سازمان جمع‌ آوری و یکپارچه می‌شوند تا بتوانند اطلاعات مرتبط با فرایند تصمیم گیری را ایجاد نمایند.نقش هوش تجاری در این دیدگاه ایجاد یک محیط و فضای اطلاعاتی است که در آن داده های عملیاتی اکتساب شده از سیستم های پردازش تراکنشی و منابع خارجی می‌توانند تحلیل شوند تا دانش راهبردی کسب و کار در جهت پشتیبانی تصمیم گیری ساخت نیافته کسب و کار، تامین گردد.رویکرد فنی، هوش تجاری را به عنوان مجموعه ای از ابزارها که فرآیندهای ذکر شده را پشتیبانی می نمایند در نظر می‌گیرد.تمرکز این رویکرد بر روی فرایندها نیست بلکه بر روی فناوری ها، الگوریتم ها و ابزارهایی است که قابلیت ذخیره سازی، بازیابی، تجمیع و تحلیل داده ها و اطلاعات را ایجاد می‌کنند (روحانی و زارع؛۱۳۹۱:۱۰۵(.

۲-۱-۲) عناصر مؤثر بر هوش تجاری

هوش تجاری در قالب هر تعریفی به دنبال افزایش سودآوری سازمان با بهره گرفتن از اتخاذ تصمیمات هوشمند و دقیق است فرایند تصمیم گیری می‌تواند به سه بخش کلی تقسیم شود که عبارتند از:

۱- اکتساب داده ها و اطلاعات مورد نیاز

۲- پردازش و تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات

۳- اقدام و نظارت بر پیامدهای اجرای آن

در هر یک از موارد فوق، سازمان های که از هوش تجاری استفاده نمی کنند، دارای مشکلاتی هستند که اغلب به دلیل حجیم بودن داده ها، پیچیدگی تحلیل ها و ناتوانی در ردگیری پیامدهای تصمیم گرفته شده، به وجود می‌آیند.هوش تجاری با کمک به حل مشکلات فوق، به دلیل ساختاری که در سازمان به وجود می‎آورد، خالق فرصت های جدیدی برای سازمان است (ناظمی و آقایی؛ ۱۳۹۱: ۲۹ ).سیستم های هوش تجاری عواملی هستند که به طور عمده شکاف های اطلاعاتی را در سطح استراتژیک و تحلیل های مالی، تحلیل های مربوط به انتظارهای مشتریان و تحلیل های خاص یک شرکت و بازار ویژه آن، پر می‎کنند (محمودی؛۱۳۸۷:۵۴).سیستم های هوش تجاری در واقع کاربرد تکنولوژی اطلاعات و تحلیل در پشنتیبانی از تصمیم گیری در کسب و کار است امروزه لزوم استفاده از ابزارهای جدید در تحلیل و ساخت سیستم های اطلاعاتی بر کسی پوشیده نیست.استفاده از ابزارهای تحلیل در چهار چوب یک مدل منطقی می‌تواند مسیر دستیابی به هدف را برای سازمان تسهیل نماید، یکی از چهارچوب ها هرم فرایند ایجاد ارزش افزوده مطابق شکل می‌باشد که فرایند هوش تجاری را به زبان ساده بیان می‌کند (ناظمی و آقایی؛ ۱۳۹۱: ۳۰).

شکل (۲-۱) هرم فرایند ایجاد ارزش افزوده در هوش تجاری (ناظمی و آقایی؛ ۱۳۹۱).

۲-۱-۳) اجزای هوش تجاری

ابزار هوش تجاری به طور عمده به عنوان ابزار جدید واسطه ای بین کارهای اجرایی و کارهای پشتیبانی تصمیم گیری پذیرفته شده است.قابلیت های هوش تجاری شامل تأیید تصمیم گیری، فرایند تحلیل بلادرنگ، تحلیل آماری، پیش‌بینی و داده کاوی است.در ادامه اجزای اصلی تشکیل دهنده هوش تجاری را تشریح می نماییم:

انبار داده : مخزن یا انبار داده جزء مهمی از هوش تجاری است که بر پایه موضوع خاصی شکل می‌گیرد.در اوایل دهه ۱۹۹۰، ویلیام اینمون^[۲۱] مفهومی را که مخزن داده نامیده می شود تعریف کرد که تعدادی از نیازهای پشتیبانی تصمیم گیری مدیران را نشان می‌دهد.سیستم های مخزن داده به یکپارچگی سیستم های کاربردی گوناگون کمک می‌کند.

این سیستم ها از طریق فراهم نمودن یک پایگاه ثابت از داده های تاریخی تجمعی و یکپارچه برای تجزیه و تحلیل، پردازش اطلاعات را پشتیبانی می‌کند.

یک مخزن داده یک مخزن مرکزی اطلاعات است که برای جستجو و تحلیل های کارآ تشکیل می شود.یک مخزن داده، داده های متنوع جمع شده از سراسر سازمان را در برمی گیرد و به شکلی محکم و نامتناقض یکپارچه می شود (محقر و حسینی و علی منش;۱۳۸۷).در واقع مخازن داده فضایی را برای ذخیره‎سازی موضوعی داده هایی که قبلاً جمع شده و تحلیل شده‎اند، فراهم می‎کند (محمودی؛ ۱۳۸۷: ۵۴).

منابع داده : منابع داده می‌تواند پایگاه داده (سبد اطلاعاتی)، داده گذشته، (مثلاً اطلاعات خارجی، از سازمان های تحقیق در بازار یا از اینترنت) یا اطلاعات از محیط انبار داده کنونی باشد.منابع داده می‌تواند پایگاه اطلاعات متقابل یا هر ساختار داده دیگر که از مسیر کارکرد کسب و کار تبعیت می‌کند، باشد.این ها حتی ممکن است بر پلتفرم های بسیار مختلفی استوار باشد و می‌تواند شامل اطلاعات طبقه بندی شده مانند جداول و برگه های مدون، یا اطلاعات طبقه بندی نشده مانند فایل ها یا عکس ها و دیگر اطلاعات اسنادی باشد (جلالی و روحانی؛ ۱۳۸۹ : ۳۸۱).

مرکز عرضه داده ^۱۶.یک مرکز عرضه داده مشابه آنچه توسط اینمان^۱۷(۱۹۹۹) توصیف شد، مجموعه ای از نواحی مشخص است که برای تأیید تصمیمات بر اساس نیازهای قسمت داده شده، سازماندهی شده است.شاید بیشترین اهمیت را بخش های مشخص سخت افزار، نرم افزار، اطلاعات و برنامه های مشخصی دارند که مراکز عرضه داده را تشکیل می‌دهند.هر بخش تعبیر خودش را از آنچه یک مرکز عرضه داده باید شبیه آن باشد دارد و مرکز عرضه داده مربوط به هر بخش ویژه خود و نیاز های خود است.مشابه انبار داده، مرکز عرضه داده شامل اطلاعات کاربردی است که به کارشناسان کسب و کار کمک می‌کند استراتژی را بر اساس تحلیل گرایشات و تجربیات گذشته تعیین کنند.تفاوت کلیدی در این است که ایجاد یک مرکز عرضه داده بر یک نیاز ویژه و از پیش تعیین شده برای گروه بندی و موقعیت خاص انتخاب داده مبتنی است.

ابزار سوال و گزارش.فرایند تحلیل بلادرنگ دیدگاه های چندبعدی و خلاصه از داده های کسب و کار تهیه می‌کند و برای گزارش، تحلیل، مدل سازی و برنامه ریزی برای بهینه کردن کسب و کار استفاده می شود.تکنیک ها و ابزار فرایند تحلیل بلادرنگ می‌تواند برای کار کردن با انبار داده یا مرکز عرضه داده طراحی شده برای سیستم های هوش تجاری سطح بالا استفاده شود.این سیستم ها، جستجوهایی را انجام می‌دهند که برای کشف تمایلات و عوامل نقد تحلیل نیاز است.نرم افزار گزارش دادن، دیدگاه هایی به هم پیوسته از داده تهیه می‌کند تا مدیریت را آگاه و مطلع از وضعیت کسب و کارشان نگه دارد(جلالی و روحانی؛ ۱۳۸۹: ۳۸۱ ).این ابزارها قادر به خلق و به کارگیری گزارش های ترکیبی مختلف هستند (محمودی؛ ۱۳۸۷: ۵۴).

۲-۲-۱۲-۲ اضطراب

علائم و نشانه های اضطراب در بیش از ۸۰ درصد بیماران مبتلا به HIV مثبت دیده می‌شود. واکنش‌های اضطرابی به دلایل متنوعی ممکن است ایجادشده و توسعه یابند. این دلایل از نگرانی‌های بیمار ‌در مورد عفونت HIV، درمان و مراقبت از آن و مرگ خود به علت این بیماری تا دلایلی غیر مرتبط با HIV از جمله فشار روانی‌های روزمره‌ زندگی، مشکلات خانوادگی و مسائلی نظیر این را شامل می‌شود. در مواردی، فرد در گذشته سابقه یک اختلال اضطرابی را داشته و در جریان ابتلا به عفونت با HIV، اختلال اضطرابی مجدداً خود را نشان می‌دهد. اختلال اضطرابی انواع مختلفی دارد و اختلال هراس، اختلال اضطراب منتشر، اختلال وسواسی جبری، اختلال استرس پس از سانحه با شیوع قابل توجهی در بیماران مبتلا به عفونت با HIV دیده می‌شود (بایر و پاهریا، ۲۰۰۸؛ نقل از سلگی و همکاران، ۱۳۸۶). نوع دیگری از اضطراب که به عنوان اضطراب وجودی در بیماران مبتلا به بیماری‌های خاص مطرح می‌شود اضطراب ناشی از مرگ خود توسط بیماری، نابودی زندگی و در نتیجه بی­معنا شدن زندگی است.

۲-۳ مبانی نظری نشانگان افت روحیه

۲-۳-۱ اضطراب­های وجودی

زمانی که حادثه تهدیدکننده‌ای سبک زندگی آرام فرد را مختل می‌کند، وی با هسته مرکزی وجودی خود مواجه می‌شود (استیونز^[۶۹]، ١٩٩٢) و نگرانی‌های وجودی که با آگاهی فرد از مرگ و خطر بالقوه تهدیدکننده به وجود می ­آید، می‌تواند منبع قابل‌توجه آزردگی در افرادی باشد که با بیماری‌های تهدیدکننده زندگی دست به گریبان هستند (هنوک^[۷۰] و دنیلسون^[۷۱]، ٢٠٠٩، لیانگ^[۷۲] و اسپلن^[۷۳]،٢٠١٠). بر اساس دیدگاه وجودی، رویارویی هر انسانی با مسلمات هستی^[۷۴] و دلواپسی‌های غایی که از ویژگی‌های درونی قطعی و گریزناپذیر هستی انسان در جهان آفرینش به شمار می‌آیند، اضطراب‌آور‌است. سازه‌های عمیقی که ریشه در هستی انسان دارند و حقایق زندگی را می‌سازند: مرگ و نیستی، مسئولیت و آزادی، معنا و پوچی و تنهایی. هر یک از ما سخت نیازمند جاودانگی، استواری، همزیستی و الگویی برای سرمشق قرار دادن هستیم و با این وجود، همگی باید با مرگ ناگزیر، بی­پایگی، تنهایی و پوچی روبرو شویم (یالوم،۱۹۸۰/۱۳۹۰).

از آنجایی که اضطراب ویژگی هستی شناختی هر فردیست که در رابطه با تهدید نیستی در وجود ما ریشه دوانیده، لذا پذیرش آزادی و آگاهی از متناهی بودن، ناگزیر موجب اضطراب می‌شود. در واقع اضطراب چیزی نیست که داشته باشیم، بلکه چیزی است که هستیم (می،۱۹۷۷؛ نقل از پروچاسکا و نورکراس،۱۹۵۷/۱۳۸۹).

توجه نظر به نگرانی‌های وجودی در این بیماران از این مفهوم ناشی می‌شود که بیماری تداعی گر مرگ و بیماری پیش‌رونده است و ‌بنابرین‏ جرقه‌ای^[۷۵] برای برانگیختن ترس‌های وجودی محسوب می‌شود (استرانگ^[۷۶]،١٩٩۷). در واقع بیماری مرگ نزدیک است»، در اینجا است که پرسش‌های وجودی^[۷۷] آغاز می‌شود (وستمن^[۷۸]، برگنمار^[۷۹]، اندرسون^[۸۰] ، ٢٠٠۶). چرا من؟ ممکن است برای بهبودی‌اش شروع به دعا و نیایش بکند چرا که همچنان در مرحله انکار بیماری و موقعیتش به سر می‌برد. از آنجایی که به دعا و درخواستش برای شفا یافتن پاسخی داده نمی‌شود، سؤالات دیگری پرسیده می‌شود: «آیا خدا داره منو به خاطر گناه های گذشته ام تنبیه و مجازات می کنه؟ آیا خدا اصلا نگران من هست؟ آیا خدا قدرت داره که تغییری توی وضعیت من به وجود بیاره؟» (کوئنیگ^[۸۱]، ۲۰۰۴). در اینجا دیدگاهش ‌در مورد خود و جهان به چالش کشیده می‌شود، چرا که شکافی بین اطلاعات نهفته در منبع فشار زا از یک طرف و انتظارات و باورهای مثبت افراد ‌در مورد جهان از طرف دیگر به وجود می‌آید (لیپور،۲۰۰۱؛ نقل از کرنان^[۸۲] و لیپور^[۸۳]، ۲۰۰۹).

نکته اصلی اینجا است که این نگرانی‌ها و اضطراب‌های وجودی در کوتاه مدت کاملاً طبیعی و قابل انتظارند و پیامد بهنجار مقابله با رویدادهای بالقوه آسیب­زا محسوب می­شوند (کالهون^[۸۴] و تدسچی^[۸۵]، ۱۹۹۹؛ نقل از فوریندر^[۸۶] و نوربرگ^[۸۷]، ۲۰۱۰)؛ اما برخی بیماران در دام این پرسش‌ها و نگرانی‌ها گرفتار می­شوند و در واقع بدون کمک اطرافیان و مخصوصاً درمانگران نمی‌توانند معانی موثقی برای آن‌ ها بیابند، چرا که نمی‌توانند با تکیه بر باورهای معنوی و معانی اصیل خودشان با این پرسش‌ها مواجه شوند (کوئنیگ، ۲۰۰۴)؛ ‌بنابرین‏ در حالی که اضطراب وجودی پاسخ صادقانه به نیستی است، اضطراب روان رنجور پاسخ بدلی و نا اصیل به هستی محسوب می‌شود. در واقع اضطراب وجودی پیامد هوشیاری است و تنها دفاع علیه آن دروغ‌گویی هوشیار است که اساس آسیب روانی بوده و به اضطراب روان رنجور می‌ انجامد (پروچاسکا و نورکراس، ۱۹۵۷/۱۳۸۹).

۲-۳-۲ آزردگی‌های وجودی و مظاهر آن

آزردگی وجودی محصول تجربه رویدادهای زندگی حاوی معانی اندک و یا فقدان معنا است (لی^[۸۸]، کوهن^[۸۹]، ادگار^[۹۰]، لایزنر^[۹۱] و گاگنو^[۹۲]،۲۰۰۶). یافته­ ها نشان داده ­اند رنج و آزردگی وجودی در مواجهه با بیماری‌های تهدیدکننده زندگی، یکی از وضعیت­های ناتوان‌کننده و طاقت فرساست (اسکریبر^[۹۳]، بروس^[۹۴] و بوستون^[۹۵]، ٢٠١١) و نتایج پژوهش­های قبلی نشان می­ دهند که وقوع آن در بین جمعیت بیماران مبتلا به سرطان پیشرفته (مولن^[۹۶] و همکاران، ٢٠٠۹)، بیماران مبتلا به سرطان در حال درمان سرپایی (لی و همکاران، ٢٠١١) و افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن و سخت درمان (وهلینگ و همکاران، ٢٠١٢)، در طی تمام مراحل بیماری احتمال بالایی دارد و یکی از جنبه‌های قابل تأمل مراقبت‌های روان‌شناختی محسوب می‌شود.

وهلینگ و همکاران (۲۰۱۲) در بررسی رابطه میزان پیشرفت تومور و مشکلات جسمی در تبیین آزردگی وجودی در بیماران مبتلا به سرطان در مطالعه‌ای طولی در بین ۲۷۰ بیمار مبتلا به سرطان ‌به این نتیجه رسیدند که خطر آزردگی وجودی در این دسته از بیماران به دلیل مواجهه با استرسورهای وجودی مختلف در سراسر مراحل بیماری وجود دارد.

مطالعه‌ای در ژاپن نشان داد، تعداد قابل توجهی از بیماران بدخیم مبتلا به سرطان، رنج و آزردگی وجودی آشکار داشتند و آزردگی‌های وجودی عمومی مثل آزادی، بی‌معنایی، ناامیدی، سربار دیگران بودن، فقدان نقش‌های کارکردی اجتماعی، بسیار رایج بود (موریتا^[۹۷]، تی سونودا^[۹۸] و اینوی^[۹۹]، ٢٠٠٠).

در ارتباط با سایر مظاهر آزردگی وجودی کرنان و لیپور (۲۰۰۹) بیان داشتند که مخمصه وجودی دوره‌ای ست که مشخصه آن آزردگی هیجانی قابل‌توجه، نگرانی ‌در مورد سلامت شخصی و امنیت، حسرت نسبت به گذشته و اشتغال فکری ‌در مورد مسائل زندگی و مرگ است.

وهلینگ و همکاران (۲۰۱۰) معتقدند احساس گناه وجودی شامل حسرت خوردن در رابطه با به اتمام نرساندن و تکمیل نکردن بالقوه های فردی و از دست دادن امکانات و موقعیت‌ها برای خلق معنای شخصی در زندگی ست و معتقدند در صورتی که احساس گناه وجودی باقی بماند و با توجه به تغییرات ناشی از بحران بیماری، معنا خلق نشود؛ ممکن است آزردگی را به همراه داشته باشد.