جدول ۴-۲۷- مقادیر میانگین و انحراف معیار نظرات دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی درخصوص میزان اثربخشی دوره کارشناسی بر نگرش آن ها نسبت به اینترنت ‌بر اساس سن ۶۸

جدول ۴-۲۸- نتایج آزمون لوین فرض همگنی واریانس­ها ۶۹

جدول ۴-۲۹- نتایج آزمون F (مانوا) مقایسه میانگین نظرات دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی درخصوص میزان اثربخشی دوره کارشناسی بر نگرش آن ها نسبت به اینترنت ‌بر اساس سن ۶۹

جدول ۴-۳۰- مقادیر میانگین و انحراف معیار نظرات دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی درخصوص میزان اثربخشی دوره کارشناسی بر نگرش آن ها نسبت به اینترنت ‌بر اساس سال تحصیلی ۷۰

جدول ۴-۳۱- نتایج آزمون لوین فرض همگنی واریانس­ها ۷۰

جدول ۴-۳۲- نتایج آزمون F (مانوا) مقایسه میانگین نظرات دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی درخصوص میزان اثربخشی دوره کارشناسی بر نگرش آن ها نسبت به اینترنت ‌بر اساس سال تحصیلی ۷۱

ح

فصل اول

کلیات پژوهش

مقدمه

ورود به هزاره سوم، موجب تشدید علاقه پژوهشگران اجتماعی در دهه های ١۹٨۰ و ١۹۹۰ میلادی به تولید علم در دو حوزه نظریه‌پردازی و پژوهش در خصوص اهمیت، جایگاه، و چگونگی استفاده از فناوری اطلاعات به طور عام و اینترنت به طور خاص در جامعه شده­ا­ست. بخشی از این تولیدات علمی اختصاص به سنجش و اندازه‌گیری نگرش افراد نسبت به اینترنت داشته­است. رایانه و اینترنت و نفوذ گسترده آن در دنیای امروز باعث شده که هر آن کس به نحوی با این تکنولوژی درگیر شده و با آن سر­و­کار داشته باشد. این تقاضای فزآینده برای بسیاری از افراد، با اضطراب و استرس همراه است. در این بخش ابتدا انگیزه­ انجام پژوهش و مسأله تحقیق تشریح شده و سپس اهمیت، ارزش، و کاربرد نتایج آن بیان و در ادامه اهداف و سؤالات اصلی و فرعی پژوهش مطرح می­ شود. در در نهایت تعریف اجزاء مسأله­ پژوهش توضیح و تبیین می­ شود.

۱-۱- شرح و بیان مسأله پژوهشی

فناوری اطلاعات و ارتباطات^[۱] در طول دهه­های گذشته، شیوه ­های برقراری ارتباط و کسب و کار را از بنیان تغییر داده، تحولات چشمگیری در صنعت، کشاورزی، پزشکی، تجارت، مهندسی، و دیگر زمینه­ ها پدید آورده و یکی از عوامل عمده در شکل­دهی اقتصاد نوین جهانی بوده ­است. نظام­های آموزشی در سراسر جهان، فشار فزآینده­ای را جهت استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات، به منظور فراگیری دانش و مهارت­ های مورد نیاز دانش ­آموزان و دانشجویان تجربه ‌می‌کنند (حقایق و همکاران، ١٣٨۷). از طریق شبکه­ های رایانه­ای و نظام‌های مخابراتی و فناوری اطلاعات، افراد می ­توانند با یکدیگر ارتباط برقرار کرده، به ذخایر عظیم اطلاعات دسترسی داشته باشند و اطلاعات را برای خود ذخیره نمایند؛ مانند هر گونه کار روزمره، استفاده از رایانه نیز جزیی از زندگی در قرن بیست و یکم را تشکیل می­دهد. رایانه و اینترنت امروزه مهم­ترین عامل تغییر در ارتباطات انسانی، از زمان اختراع چاپ و احتمالاً از زمان ابداع نوشتار تاکنون بوده ­است (فیدر^[۲]، ١٣٨۰).

اینترنت از مفاهیم نوین اطلاع­رسانی و فناوری اطلاعات است، گرچه از قدمت و سوابق طولانی برخوردار نیست اما به سرعت توانسته تمامی ابزارهای سنتی اطلاع­رسانی را متأثر نموده و توانمندی­های جدیدی را برای توسعه فناوری ارتباطات و اطلاعات به ارمغان آورد، به نحوی که امروزه نگرانی جدی از توسعه و گسترش شبکه­ های اینترنتی در عرصه ­های زندگی فردی و اجتماعی در زمینه ­های اقتصادی، تجاری، آموزشی، بازرگانی، مدیریت و حتی امنیت ملی کشورها و ملت­ها به وجود آمده­است. اینترنت در واقع یک شبکه گسترده­ جهانی است که با اتصال رایانه ­ها به همدیگر، ضمن حفظ و امنیت اطلاعات موجود، در شبکه­ ها قابلیت ­های جدیدی را به صورت همزمان در همه شبکه­ ها به صورت پیوسته فراهم ‌می‌آورد (عبادی، ١٣٨٣).

از زمانی که اینترنت، در اواسط دهه­ ١۹۹۰، به صورت جدی و بین‌المللی راه ­اندازی شد و گسترش یافت، نگرش افراد نسبت به اینترنت از جمله موضوعات مورد علاقه­ پژوهشگران و جمعیت عمومی تلقی شده و به همراه سازه ­هایی مانند احساس خودکارآمدی در استفاده از اینترنت و اضطراب اینترنت، به وضوح بیش از سایر موضوعات مورد پژوهش قرار گرفته­است. در قرن بیست و یکم، نگرش شهروندان به استفاده و یادگیری از طریق اینترنت، رشد اقتصادی و آموزشی یک جامعه را تعیین می­ کند (تسای^[۳]، ۲۰۰١). نگرش کاربران نقش مهمی در استفاده از اینترنت به منظور آموزش و یادگیری دارد. اینترنت، امکان ارتباط بین مراکز مهم دانشگاهی و تحقیقاتی، مؤسسات دولتی، مراکز تجاری و تمامی کاربران سراسر جهان را به دور از تفاوت­های جنسیتی و ملیتی فراهم می­سازد.

پژوهش در رفتار استفاده از اینترنت، در مرحله ابتدایی خود قرار دارد. با مروری بر ادبیات پژوهشی، متوجه می­شویم که پژوهش­های انجام شده ‌در مورد اینترنت، بیشتر بر کاربردهای مختلف آن در تجارت، آموزش، انتخابات و مواردی از حوزه ­های دانش متمرکز شده؛ و به سازه­ های روانی و نقش و اهمیت آن­ها در مدت و نوع استفاده از اینترنت، کمتر توجه شده­است.

هر چند اینترنت افق­ها و فرصت­های جدیدی در بسیاری از جنبه­ های سازمانی گشوده، اما برای دانشجویان اضطراب­هایی را نیز به همراه داشته­است. ریشه ­های اصلی این اضطراب­ها در این واقعیت نهفته­است که فناوری اینترنت و کارکردهای مختلف آن پدیده­ای نسبتاً جدید ‌می‌باشد (لاودن و لاودن^[۴]، ١٣٨۰، ص١۶۹). اضطراب رایانه­ای^[۵] به منزله یک سازه روان­شناختی، امروزه توجه زیادی را به خود جلب کرده­است و به عنوان ترس از رایانه هنگام کاربرد آن یا بررسی امکان کاربرد رایانه، تعریف می­ شود. گروهی دیگر آن را شامل بیزاری، هراس، خصومت، و پرخاشگری به رایانه تعریف ‌می‌کنند. امروزه با توجه به نقش بسیار مهم اینترنت در زمینه ­های مختلف از جمله امور پژوهشی، مسأله اضطراب اینترنتی از اهمیت زیادی برخوردار است. اضطراب اینترنتی بنا به تعریف، ترس یا هراسی است که افراد هنگام استفاده از اینترنت تجربه ‌می‌کنند (نارمنجی و نوکاریزی، ١٣٨٨).