آداب اجتماعی

۷۱/۰

۰۰۰۱/۰

۷۷/۰ – ۶۲/۰

کل

برای محاسبه روایی مقیاس سنجش رفتار شهروندی سازمانی، از روش تحلیل گویه استفاده شد. نتایج بر اساس طیف همبستگی (کمترین و بیشترین ضرایب) و سطح معناداری ارائه‌شده است. طوری که در جدول شماره (۳-۴) ملاحظه می‌گردد تمامی زیر مقیاس‌ها با نمره کل همبستگی مثبت و معناداری را نشان دادند.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

برای محاسبه پایایی مقیاس رفتار شهروندی سازمانی از روش آلفای کرونباخ استفاده گردید. با توجه به جدول شماره (۳-۴) تمامی ابعاد گویه ها دارای پایایی مطلوبی می باشند. و پایایی کل مقیاس نیز محاسبه گردید که ۷۱/۰ می‌باشد.
۳-۶- روش جمع‌ آوری اطلاعات:
در این پژوهش به‌منظور تهیه و تدوین مبانی نظری و سوابق پژوهش‌های انجام‌شده از روش کتابخانه‌ای و با بهره گرفتن از کتب، مقالات و پایان‌نامه‌های مربوطه استفاده گردید و در خصوص جمع‌ آوری اطلاعات جهت سنجش فرضیه‌های پژوهش از روش میدانی با بهره گرفتن از ابزار پرسشنامه بهره گرفته شد. به‌منظور اجرای پرسشنامه‌ها و گردآوری اطلاعات با دریافت معرفی‌نامه از دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شیراز و سپس با اخذ مجوز از ریاست دانشگاه کابل، با مراجعه مستقیم به اساتید و اعضای هیئت‌علمی در دانشکده‌های مختلف در این دانشگاه و بابیان هدف پژوهش به نمونه موردمطالعه نسبت به اینکه اطلاعات صرفاً جهت پژوهش می‌باشد اعتماد آن‌ها را جلب و سپس توضیحات لازم در مورد نحوه تکمیل پرسشنامه‌ها ارائه و پرسشنامه‌ها در اختیار اعضای هیئت‌علمی دانشگاه مذکور قرار داده شد و از آنان خواسته شد تا پاسخ‌های مناسب را به پرسش‌نامه داده و سپس به محقق بازگردانند.
۳-۷- روش تجزیه‌وتحلیل داده‌ها:
اطلاعات جمع‌ آوری‌شده توسط مقیاس‌های مورداستفاده، پس از کدگذاری‌های لازم، به‌وسیله نرم‌افزارهای SPSS-21 و LISREL-8.54 مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. جهت تجزیه‌وتحلیل اطلاعات از برخی روش‌های آماری شامل: آمار توصیفی، مانند توزیع فراوانی، درصد فراوانی، میانگین، واریانس و انحراف معیار و آمارهای استنباطی برای سنجش فرضیه‌ها استفاده گردید؛ که شامل آزمون تی تک نمونه‌ای، تحلیل واریانس اندازه‌گیری‌های مکرر و مدل معادلات ساختاری بر اساس مدل بارون و کنی می‌باشد.
برای پرسش‌های مطرح‌شده در پژوهش، روش مناسب به شرح زیر است:

• آیا فرهنگ‌سازمانی پیش‌بینی کننده‌ای معناداری رفتار شهروندی سازمانی اعضای هیئت‌علمی دانشگاه کابل می‌باشد؟

• آیا جوسازمانی پیش‌بینی کننده‌ای معناداری رفتار شهروندی سازمانی اعضای هیئت‌علمی دانشگاه کابل می‌باشد؟

• آیا جوسازمانی با کنترل نوع فرهنگ‌سازمانی پیش‌بینی کننده‌ی معناداری رفتار شهروندی سازمانی می‌باشد؟

• آیا جوسازمانی در رابطه بین فرهنگ‌سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی نقش واسطه‌گری را ایفا می‌کند؟

• رفتار شهروندی سازمانی اعضای هیئت‌علمی دانشگاه کابل به چه میزان است؟ (آزمون تی تک نمونه ای).

• بُعد غالب فرهنگ‌سازمانی در دانشگاه کابل کدام است؟ ( تحلیل واریانس اندازه‌گیری‌های مکرر).

برای تحلیل سؤالات ۱ تا ۴ بر مبنای مدل واسطه‌گری بارون و کنی (۱۹۸۶) و روش تحلیل مدل معادلات ساختاری مراحل زیر اجرا شد:

• بررسی رابطه متغیر برونزای اولیه با متغیر درون‌زای نهایی: در این مرحله متغیر فرهنگ‌سازمانی به‌عنوان متغیر برون‌زاد و متغیر رفتار شهروندی سازمانی به‌عنوان متغیرهای درون‌زاد نهایی در نظر گرفته شد.

• بررسی رابطه متغیرهای برون‌زای اولیه با متغیر واسطه‌ای: در این قسمت متغیر فرهنگ‌سازمانی به‌عنوان متغیر برون‌زای اولیه و جوسازمانی به‌عنوان متغیر واسطه‌ای در نظر گرفته شد.

• بررسی رابطه متغیرهای واسطه‌ای با متغیر درون‌زا با کنترل متغیرهای برون‌زا: در این قسمت رابطه‌ی متغیرهای جوسازمانی با متغیر رفتار شهروندی سازمانی با کنترل متغیر فرهنگ‌سازمانی موردبررسی قرار گرفت تا تأثیر مستقیم متغیر واسطه و هم‌چنین برون‌زای اولیه بر متغیر درون‌زای رفتار شهروندی سازمانی به دست آید.

• بررسی مقدار کاهش ضرایب رگرسیون متغیرهای برون‌زا از مرحله یک به مرحله سه: در این مرحله مقدار ضریب پیش‌بینی متغیرهای برون‌زا از مرحله یک به مرحله سه بررسی شد.

فصل چهارم
تجزیه‌وتحلیل یافته‌ها
مقدمه
در این فصل ابتدا از طریق تحلیل توصیفی نمونه‌ی آماری با ویژگی‌های جمعیت شناختی نمونه آشنا شده و آن‌ها را به تفکیک جنسیت و سطح تحصیلات موردبررسی قرار می‌دهیم. سپس شاخص‌های آمار توصیفی مربوط به متغیرهای پژوهش گزارش و ماتریس همبستگی متغیرها، ضرایب مسیر، مشخصه‌ های نکویی برازش و نمودار مسیر مدل برازش شده ارائه‌شده است و درنهایت به سؤالات پژوهش به تفکیک موضوع پاسخ داده می‌شود.
۴-۱-یافته‌های توصیفی
۴-۱-۱- تحلیل توصیفی ویژگی‌های افراد موردبررسی
برای شناخت خصوصیات افراد نمونه‌ی آماری چندین سؤال جمعیت شناختی، با توجه به ویژگی‌هایی نظیر جنسیت و سطح تحصیلات در جداول زیر مندرج و مورد تجزیه‌وتحلیل قرارگرفته است.
۴-۱-۱-۱- توزیع فراوانی و درصد جنسیت افراد نمونه نسبت به‌کل جامعه
جدول شماره(۴-۱) نشان می‌دهد که از ۲۳۸ نفر نمونه‌ی آماری شرکت‌کننده در پژوهش حاضر، تعداد ۶۴ نفر(۹/۲۶ درصد) زن و ۱۷۴ نفر(۱/۷۳ درصد) مرد بوده‌اند. بنابراین مندرجات جدول زیر گویای آن است که بیشتر پاسخگویان مرد بوده‌اند.
جدول شماره(۴-۱): توزیع فراوانی و درصد حجم نمونه اعضای هیئت علمی برحسب جنسیت

جنسیت

فراوانی

درصد

زن

۶۴

۹/۲۶

نمودار ۴-۳ توزیع میزان تحصیلات پاسخگویان ۹۴
نمودار ۴-۴ توزیع میزان سابقه خدمت پاسخگویان ۹۴
چکیده :
هدف از انجام تحقیق حاضر بررسی رابطه بین مولفه های کیفیت زندگی کاری با رفتار ضد بهره ور کارکنان بانک ملت استان اردبیل می باشد. جامعه آماری در این پژوهش شامل کلیه کارکنان بانک ملت استان اردبیل بوده که به تعداد ۲۸۲ نفر می باشد و حجم نمونه آماری با بهره گرفتن از فرمول کوکران محاسبه و تعداد ۱۶۳ نفر به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب گردید. برای جمع‎آوری داده ها از پرسشنامه استفاده گردید که مشتمل بر ۴۶ سوال و در دو بخش طراحی شده بود که بخش اول مربوط به گویه های کیفیت زندگی کاری بود و براساس پرسشنامه استاندارد ریچارد والتون تهیه شده بود و بخش دوم مربوط به گویه‎های رفتار ضد بهره‎ور بود. در ارتباط با روایی پرسشنامه به مشاوره و تایید اساتید مجرب و متخصص اکتفا شده است و پایایی پرسشنامه با بهره گرفتن از روش ضریب آلفای کرونباخ (برای گویه های متغیر رفتار ضد بهره ور ۸۶/۰ و برای گویه های متغیر کیفیت زندگی کاری ۹۲/۰) مورد تایید واقع گردید. در تجزیه و تحلیل داده ها، برای توصیف ویژگیهای جمعیت شناختی و طبقه بندی و تهیه نمودارها و جداول فراوانی از آمار توصیفی استفاده شده و برای آزمون روابط بین متغیرها از آمار استنباطی استفاده کرده ایم، بدین صورت که برای آزمون فرضیه اصلی و فرضیه های ۱ تا ۸ ابتدا با بهره گرفتن از فرمول ضریب همبستگی اسپیرمن شدت رابطه را بدست آورده و سپس به آزمون معنی داری آن پرداخته ایم و برای آزمون فرضیه ۹ فرعی جهت اولویت‎بندی مولفه های کیفیت زندگی کاری از روش ” فریدمن ” استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که بین کیفیت زندگی کاری و همچنین مولفه های آن (به غیراز حقوق منصفانه و کافی و فضای کلی زندگی) با رفتار ضدبهره ور کارکنان بانک ملت استان اربیل رابطه معنادار و معکوس وجود دارد. و همچنین مولفه های کیفیت زندگی کاری از دید کارکنان بانک ملت استان اردبیل از اولویت و اهمیت یکسانی برخوردار نیستند و کارکنان بیشترین اهمیت و اولویت را به وابستگی اجتماعی زندگی کاری (با میانگین گروهی ۱۶/۶) داده اند و کمترین اهمیت نیز مربوط به فضای کلی زندگی (با میانگین گروهی ۷۵/۲) است.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

واژگان کلیدی : کیفیت زندگی کاری، رفتار ضد بهره ور، مدل والتون، کارکنان بانک ملت استان اردبیل
فصل اول
کلیات تحقیق
مقدمه
بیان مسأله
اهمیت و ضرورت انجام تحقیق
جنبه جدید بودن و نوآوری در تحقیق
اهداف تحقیق
فرضیه های تحقیق
تعریف واژه ها و اصطلاحات فنی و تخصصی
مدل مفهومی تحقیق
۱-۱ مقدمه
فلسفه وجودی یک سازمان متکی به منابع انسانی آن می باشد. اداره سازمانها بدون وجود منابع انسانی میسر نخواهد بود حتی اگر با پیشرفت تکنولوژی، سازمانها مجهز به فناوریهای پیشرفته روز گردند. زیرا این انسان است که این تکنولوژیها را خلق کرده و اهداف و استراتژیهای سازمان را تدوین مینماید و برای رسیدن به این اهداف تدوین شده برنامه ها و راه حل هایی ارائه نموده و تصمیمات لازم را اتخاذ مینماید و مسائل و مشکلات سازمان را حل کرده و کارآیی و اثربخشی و در نهایت بهره وری سازمان را بهبود می بخشد. بنابراین سازمانها کاملا به این نکته پی برده اند که با ارزش ترین منبع برای هر سازمانی نیروی انسانی آن سازمان میباشد.
بانکها و موسسات مالی نیز با توجه به اهداف سازمانی که دارند (جذب منابع و ارائه خدمات بهینه به مشتریان) برای کسب رضایت مشتریان و حفظ آنها، بیشتر از سازمانهای دیگر نیاز به کارکنانی با عملکرد بسیار بالا دارند بنابراین به منابع نیروی انسانی خود به عنوان یک دارایی با ارزش نسبت به سایر داراییهای سازمان توجه دارند.
عوامل و شاخصهای زیادی وجود دارند که کیفیت زندگی کاری کارکنان را تحت تاثیر قرار می دهند و این امر باعث توجه مدیران سازمان به این مقوله شده است.
کارکنان یک سازمان انتظار دارند بدانند که در مقابل انجام تلاشهای بی وقفه خود جهت تحقق اهداف سازمانی، به خواسته ها و انتظارات و شان آنها چگونه توجه میشود. یا به عبارتی تا چه اندازه به کیفیت زندگی کاری کارکنان اهمیت داده می شود. که چه بسا برآورده نشدن خواسته ها و انتظارات کارکنان و عدم توجه به کیفیت زندگی کاری آنها باعث بوجود آمدن یک سری رفتارهای انحرافی و کناره گیرانه و ضد بهره ور در کارکنان گردیده و در نهایت بهره وری سازمان را پایین بیاورد.
دراین تحقیق ابتدا به بیان مسئله پرداخته شده و سپس به اهمیت و ضرورت تحقیق اشاره می گردد، در ادامه جنبه جدید بودن و نوآوری در تحقیق تشریح و سپس با یک نظم سیستماتیک اهداف و فرضیه های تحقیق مطرح می گردد و متغیرهای پژوهش به صورت مفهومی و عملیاتی تعریف می شود. سپس ادبیات تحقیق و روش شناسی تحقیق و در انتهای تحقیق به تجزیه و تحلیل داده ها و نتایج حاصل از آن پرداخته شده است.
۱-۲ بیان مسئله
سازمانهای عصر حاضر با نگاه راهبردی به منابع انسانی، آن را به عنوان یک دارایی هوشمند و ارزشمند در نظر داشته و بیش از پیش به ارتقاء عملکرد و رضایت شغلی کارکنان توجه دارند. بهبود زندگی کاری کارکنان مستلزم اهتمام مدیریت سازمان به تدوین سیاستهای حمایت گرایانه از منابع انسانی است. (مهدی زاده اشرفی و ایلکا ، ۱۳۸۸ ، ۲)
بهبود کیفیت زندگی کاری به صورت یکی از مهمترین اهداف سازمان وکارکنان درآمده است. از آنجایی که بین رویه های مدیریت منابع انسانی و کیفیت زندگی کاری رابطه مستقیمی وجود دارد فلذا حیات مجدد برای کارکنان از طریق ارتقاء کیفیت زندگی کاری کلید موفقیت هر سازمانی محسوب می شود. (خدیوی، ۱۳۸۶)
اصطلاح کیفیت زندگی کاری در سالهای اخیر رواج زیادی داشته است. اما در مورد معنای آن توافق کمی وجود دارد. حداقل سه استفاده رایج از این اصطلاح وجود دارد. اول اینکه کیفیت زندگی کاری اشاره به مجموعه ای از نتایج برای کارکنان، نظیر رضایتمندی شغلی و فرصتهای رشد روانشناختی و امنیت شغلی و روابط مناسب کارفرما و کارکنان و میزان پایین حوادث دارد. شاید این شایع ترین استفاده از این اصطلاح باشد. دوم اینکه کیفیت زندگی کاری همچنین به مجموعه ای از کارها یا عملکردهای سازمانی نظیر مدیریت مشارکتی و غنی سازی شغلی و سیستم پرداختی که عملکرد خوب را تشویق می کند و تضمین شغلی و شرایط کاری مطمئن اشاره دارد. بالاخره کیفیت زندگی کاری اغلب به یک نوع برنامه تغییر سازمانی اشاره دارد. (میر سپاسی، ۱۳۸۶، ۱۴۵)
بطور کلی کیفیت زندگی کاری به معنی تصور ذهنی و برداشت کارکنان یک سازمان از مطلوبیت فیزیکی و روانی محیط کار و شرایط کار خود است. با وجود تفاوت در برداشتها، تحقیقات نشان می دهد که برخی از شاخصها در اغلب جوامع مشترک هستند که از آن جمله می توان به حقوق و مزایا و خدمات رفاهی و بیمه بازنشستگی و مواردی از این قبیل اشاره کرد که دانشمندان متعددی آنها را به عنوان اجزای کیفیت زندگی کاری معرفی کرده اند. (سلمانی، ۱۳۸۴، ۱۶)
والتون (۱۹۷۳) در تجزیه و تحلیل کیفیت زندگی کاری هشت متغیر اصلی را به عنوان هدف ارتقاء کیفیت زندگی کاری مورد توجه قرار می دهد که همه این متغیرها با یکدیگر ارتباط دارند. این متغیرها عبارتند از: ۱- پرداخت منصفانه و کافی ۲- محیط کاری ایمن و بهداشتی ۳ – تامین فرصت رشد و امنیت مداوم ۴ – قانون گرایی در سازمان کار ۵- وابستگی اجتماعی زندگی کاری ۶- فضای کلی زندگی ۷- یکپارچگی و انسجام در سازمان کار ۸- توسعه قابلیت‌های انسانی. (میر سپاسی، ۱۳۸۶، ۱۴۵)
در هر سازمانی یک سری فعالیتهایی وجود دارد که متضاد با اهداف سازمانی است و به رفتار های ضد بهره ور معروف می باشد و به عنوان رفتارهای کارکنانی که بصورت عمدی مانع رسیدن به اهداف سازمان می‎شوند تعریف شده است. رفتار ضد بهره ور اقداماتی است که کارکنان آگاهانه انجام می دهند و اقداماتی نیست که بر حسب تصادف آن را انجام دهند. اگر چه انواع بسیار متفاوتی از رفتارهای ضد بهره ور وجود دارد ولی تحقیقات این رفتارها را به دو طبقه مشخص دسته بندی کرده است که عبارتند از رفتارهای ضد بهره ور بین فردی و رفتارهای ضد بهره ور بین سازمانی (کول کویت و همکاران به نقل از فیضی و همکاران، ۱۳۹۰، ۴۲)
رفتارهای ضد بهره ور بین سازمانی:
شامل: ۱ – انحرافات شخصیتی (خرابکاری، سرقت) ۲ – انحرافات از تولید (اتلاف منابع، سوء استفاده از اشیاء)
رفتارهای ضد بهره ور بین فردی:
شامل: ۱- انحرافات سیاسی (شایعه پراکنی، گستاخی و بی ادبی) ۲ – پرخاشگری فردی (آزار و اذیت، سوء استفاده کردن). (کول کویت و همکاران به نقل از فیضی و همکاران، ۱۳۹۰، ۴۲)
بنابراین سوال اصلی تحقیق حاضر این بوده است که آیا بین مولفه های کیفیت زندگی کاری با رفتار ضد بهره ور کارکنان بانک ملت مدیریت شعب استان اردبیل رابطه ای وجود دارد.
۱-۳ اهمیت و ضرورت انجام تحقیق
نظر به اینکه مدیریت محترم عامل بانک ملت ، منابع انسانی را به عنوان سرمایه اصلی بانک می شمارند و آنها را یکی از عوامل اصلی در جهت نیل به اهداف سازمانی می دانند و همواره بر ارتقاء سطح کیفیت زندگی کاری کارکنان تاکید دارند و از آنجائیکه رفتارهای ضد بهره ور کارکنان چه از نوع بین فردی و چه از نوع بین سازمانی رفتارهایی هستند که بصورت عمدی و آگاهانه باعث صدمه زدن به سازمان و کاهش کارآیی و اثربخشی و در نهایت مانع رسیدن سازمان به اهداف تعیین شده میباشد و چون بانک یک موسسه مالی می باشد و رفتارهای ضد بهره ور کارکنان می تواند صدمات جبران ناپذیری به سازمان وارد آورد لذا با بررسی رابطه کیفیت زندگی کاری با رفتار ضد بهره ور کارکنان بانک ملت مدیریت شعب استان اردبیل به دنبال راهکارهایی هستیم تا بتوانیم رفتارهای ضد بهره ور کارکنان را کاهش داده و سازمان را در راه رسیدن به اهداف تعیین شده یاری نماییم.
همچنین مطالعه حاضر می تواند درک ما را از متغیرهایی که در کاهش رفتارهای منحرف موثر هستند ارتقاء دهد.
۱-۴ جنبه جدید بودن و نوآوری در تحقیق
در کتابهای رفتار سازمانی به رابطه انواع متغیرهای مدیریتی با رفتار ضد بهره ور پرداخته شده است و همچنین تحقیقات و پژوهشهای متعددی در خصوص رابطه بین مولفه های کیفیت زندگی کاری با سایر متغیرهای مدیریتی صورت پذیرفته است ولی رابطه مولفه های کیفیت زندگی کاری با رفتارهای ضد بهره ور از این قاعده مستثنی شده است و با توجه به اینکه بانک یک موسسه مالی است و تبعات حاصل از رفتارهای ضد بهره ور می‎تواند در این سازمان سنگین باشد بنابراین شدت ارتباط این دو متغیر در بین کارکنان بانک ملت می تواند دارای اهمیت بوده و یک نوع نوآوری محسوب گردد.
۱-۵ اهداف تحقیق
اهداف آرمانی:
کاهش رفتارهای انحرافی در سر کار در بانک ملت استان اردبیل.
اهداف کلی:
شناخت رابطه بین مولفه های کیفیت زندگی کاری و رفتارهای ضد بهره ور کارکنان بانک ملت استان اردبیل.
اهداف ویژه:
۱-شناخت رابطه بین پرداخت منصفانه و کافی با رفتار ضد بهره ور کارکنان بانک ملت استان اردبیل.

رابطه بین استرس، کنار آمدن و سلامتی
تعریف استرس دشوار است. نظریه پردازان مختلف این اصطلاح را به شیوه های متفاوتی به کار برده اند. یکی از شیوه های رایج تعریف استرس در نظر گرفتن آن به عنوان محرک است. توماس هولمز (۱۹۷۹) استرس را واقعه محرکی که لازم است فرد با آن سازگار شود، تعریف کرد. بنابراین، استرس به عنوان یک محرک، هر موقعیتی است که درخواستهای غیرمعمول و فوق العاده داشته و نیازمند تغییر در الگوی زندگی جاری فرد باشد (هولمز و راهه، ۱۹۶۷). موارد استرس به عنوان یک «محرک» شامل امتحان، بلایای طبیعی، شغلهای خاطره آمیز و جدایی زناشویی است. این وقایع استرس زا هستند، چون فرد را ملزم به انجام رفتارهای سازگارانه برای کنار آمدن با درخواستهای محیطی تحمیل شده می کنند و چون سلامتی فرد توسط پیشامدهای محیطی تهدید شده است، چون سازگاری با چنین وقایعی دشوار و بالقوه خطرناک است، مردم دچار استرس می شوند. استرس به شکل دیگر می تواند به صورت یک پاسخ فیزیولوژیکی در نظر گرفته شود (سلیه، ۱۹۷۶)، طبق نظر سلیه فیزیولوژیک الگوی نامتمایز فعالیت فیزیولوژیکی ذاتاً ناگوار است، زیرا تند شدن ضربان قلب، تند شدن تنفس و افزایش تنش عضلانی، کارکرد تعادل حیاتی را مختل می سازد. طبق نظر سلیه، هرگاه شخصی برای مدتی نسبی طولانی انگیختگی فیزیولوژیکی را تجربه کند (مثل بیمار تب دار)، بدن دچار استرس می شود. پژوهشگران دیگر می گویند: واکنش استرس نه تنها تغییرات فیزیولوژیکی، بلکه اختلال واکنشهای رفتاری، حرکتی مثل لرزش است، اختلالهای گفتار، آشفتگی هیجانی (مثل اضطراب) و بدکاری شناختی (مثل اختلال حافظه) را نیز شامل می گردد (لازاروس، ۱۹۶۶).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

زیاد مهم نیست که چه موقعیتی موجب واکنش فیزیولوژیکی می شود، بلکه شدت، حدت و ناپایداری واکنش فیزیولوژیکی بعدی با اهمیت است. اخیراً گرایش این است که استرس را نه بعنوان واقعه محرک و نه پاسخ فیزیولوژیکی، بلکه به عنوان یک فرایند تعریف کنند، لازاروس و فراکمن (۱۹۸۴) مخالف مفهوم استرس به عنوان محرک هستند، زیرا مردم در واکنشهایشان به استرس زاهای بالقوه، کاملاً با هم فرق دارند، دو نفر موقعیت بالقوه استرس زای یکسان را به خاطر این که از نظر عوامل فردی مثل ادراک، یادگیری، حافظه و قضاوت با یکدیگر فرق دارند به صورت متفاوت تجربه می کنند. چون مردم به محرکهای یکسان به صورت متفاوت واکنش می دهند، پس باید استرس را چیزی بیش از یک محرک در نظر گرفت. لازاروس و فراکمن مخالف در نظر گرفتن استرس به عنوان پاسخ فیزیولوژیکی نیز هستند. بسیاری از وقایع زندگی، نظیر ورزش و عاشق شدن، به تشدید فعالیت دستگاه عصبی خودمختار می انجامد، ولی شخص ورزش و عشق را به صورت یک «استرس زا» تجربه نمی کند. دونده و عاشق برانگیخته شده مستعدند که از نظر جسمانی و روانی نشاط کنند حتی اگر شدیداً احساس استرس کنند. چون یک پاسخ فیزیولوژیکی یکسان می تواند در یک زمینه مثبت و در زمینه ای دیگر منفی تعبیر شود، پس استرس را باید چیزی بیش از یک پاسخ فیزیولوژیکی دانست. لازاروس و همکارانش تأکید زیادی بر فرایندهای شناختی دارند که بین شرایط محیطی و واکنش پذیری فیزیولوژیکی میانجی می شوند که این شرایط در نهایت آنها را تولید می کند. از این دید مهم ترین متغیرها، وقایع محرک دشوار و پاسخ های فیزیولوژیکی فزونکار نیستند، بلکه متغیرهای مهم آنهایی هستند که درون فعالیت ذهنی فرد قرار دارند. اهمیت بحث درباره نظریه استرس لازاروس به عنوان یک فرایند، تأکید بر این واقعیت است که بین رویارویی با یک استرس زای بالقوه و واکنشهای نهایی شخص به آن، فعالیت شناختی بسیار زیادی میانجی می شوند. طبق نظر لازاروس، ماهیت استرس تغییر و فرایند است، و بیشتر رویارویی های استرس زا از طریق فرایندی سه مرحله ای صورت می گیرد.
اولین مرحله، مرحله پیش بینی است، در ابتدا فرد باید برای وقایع استرس زا آماده شود و فکر کند به چیزی شبیه است و چه پیامدهایی ممکن است به همراه داشته باشد. هنگامی که استرس زا وارد می شود، شخص می کوشد با آن کنار آید، این مرحله انتظار است. مرحله انتظار، شامل زمانی می شود که فرد منتظر است که آیا پاسخ های کنار آمدن وی شایستگی لازم را دارد یا نه. بالاخره مرحله پیامد است، مرحله پیامد، شامل رو به رو شدن شخص و واکنشهای وی به پیامد موفق یا ناموفق پاسخ کنار آمدنش است (ریو، ۱۹۹۵).
پیامدهای استرس
وقتی واقعه استرس زا وجود ندارد، حالت هیجانی، تفکر و فیزیولوژی ما در سطح بهنجار و متعادل است. از طرف دیگر استرس حالت هیجانی را آشفته ساخته، به فعالیت شناختی آسیب می رساند و تعادل حیاتی بدن را مختل می کند. پس اختلالهای بالقوه استرس زا شامل اختلالهای هیجانی، شناختی و فیزیولوژیکی هستند (ریو، ۱۹۹۵).
اختلال هیجانی
اختلال هیجانی به صورت احساس اضطراب، زودرنجی، خشم و افسردگی و گناه است. به نظر می رسد که اضطراب و افسردگی شایع ترین اختلال هیجانی باشند، به طوری که اضطراب به صورت هیجان انتظاری و افسردگی به صورت هیجان بعد از کنار آمدن رخ می دهد. زیکا ^[۵۰] و چمبرلین ^[۵۱] (۱۹۸۷) از تعداد زیادی دانشجوی پاره وقت خواستند تا یک مقیاس گرفتاری را برای اعلام فراوانی و شدت گرفتاریهای روزانه شان که ناشی از کار، خانواده، وضعیت مالی و سلامتی است پر کنند. پژوهشگران به دنبال اثرات گرفتاریهای روزانه بر سلامت هیجانی دانشجویان بودند. دانشجویانی که گرفتاریهای روزانه زیاد و شدیدی داشتند مراتب اضطراب، ناکامی و افسردگی بیشتری را گزارش کردند. اثر هیجانی مخرب گرفتاریها بستگی به ویژگیهای شخصیت نداشت و در زنان و مردان هر دو صدق می کرد. ظاهراً یکی از پیامدهای مخرب استرس زاهای بالقوه، اضطراب، ناکامی، افسردگی و آشفتگی های هیجانی است.
اختلال شناختی
استرس علاوه بر این که بر تهییج پذیری تأثیر دارد، اختلال شناختی را نیز تولید می کند تحت استرس، الگوی تفکر شخص اغلب آشفته است. برخی اوقات، حافظه فراموش کار می شود و تمرکز آسیب می بیند. در مجموع استرس توان افزودن عناصر نگرانی و خودسنجی منفی را به الگوی تفکر ما که معمولاً سازمان یافته است، دارد. یک توجیه برای این که استرس چگونه کارکرد شناختی را آشفته می سازد این است که تمرکز توجه فرد را محدود می کند.
زمانی که استرس افزایش می یابد توجه ما به درخواستهای تکلیف کاهش می یابد، در حالی که، توجه ما به خودمان و به جنبه های نامربوط تکلیف در محیطمان افزایش می یابد، مثلاً افکار شکست، نگرانی و تردید، ذهن شخص را اشغال می کنند و با افکار مربوط به عملکرد تکلیف در تعارض قرار می گیرند، مثلاً بامیستر ^[۵۲] (۱۹۸۴) متوجه شد که ورزشکاران اغلب تحت فشار (تحت استرس) خفه می شوند، زیرا بیش از اندازه خودآگاه شده و از عملکردشان منحرف شده اند. دومین توجیه برای این که چگونه استرس به کارکرد شناختی آسیب می رساند این است که کیفیت تصمیم گیری شخص را تحت تأثیر قرار می دهد. تصمیم گیری منطقی، جستجوی فعال اطلاعات مربوط به تصمیم گیری را درگیر می سازد. یعنی جذب و درک بی طرفانه آن دانش و ارزیابی دقیق تمام چاره های دیگر. ولی تحت استرس تصمیم گیرندگان، اطلاعات مربوط را به صورت ناقص سازماندهی می کنند، زمان کافی برای بررسی چاره های دیگر مصرف نمی کنند و قبل از بررسی تمام چاره های دیگر تصمیم گیری می کنند (کینان، ۱۹۸۷).
اختلال فیزیولوژیکی
استرس باعث فزون کاری دستگاه عصبی سمپاتیک می شود، زمانی که فعالیت سمپاتیک ادامه می یابد، هورمونها و احشای فزون کاری اختلال فیزیولوژیکی را تولید می کنند (سلیه، ۱۹۵۶). سلیه برای آزمون نظریه اش، حیوانات آزمایشی را تحت محیطهای استرس زای مزمن گوناگون قرار داد. (مثل درجه حرارت سرد و گرم، تزریق مواد محرک، فعالیتهای سخت عضلانی) وی دریافت که در اثر برانگیختگی طولانی سمپاتیک، شکل واقعی اندام های احشایی تحت تأثیر قرار گرفت. وی خصوصاً متوجه شد که استرس مزمن موجب بزرگ شدن غدد آدرنال و کوچک شدن غدد لنف گردید.
سلیه برای توجیه این که چگونه استرس طولانی موجب تغییر ساختارهای اندام های درونی می شود یک الگوی سه مرحله ای از واکنش های فیزیولوژیکی ارائه می دهد.
اول بدن وارد مرحله هشدار می شود. مرحله هشدار برانگیختگی سمپاتیک است به طوری که قلب، ششها و دیگر اندامها فعالیتشان را افزایش می دهند معمولاً بعد از رفع محرک استرس زا برانگیختگی پاراسمپاتیک به طور طبیعی ایجاد می شود و بدن از واکنش هشدار خود آزاد می گردد. اما اگر محرک استرس زا ادامه یابد، بدن وارد مرحله دوم فعالیت سمپاتیک می شود یعنی مرحله مقاومت. در طول مدت این مرحله، بدن برون داد دستگاه عصبی سمپاتیک خود را برای هم خوانی با درخواستهای محرک استرس زا هماهنگ می کند. مقاومت بدنی نشان می دهد که فرد نه تنها رنج می برد (واکنش هشدار)، بلکه می کوشد تا توازن تعادل حیاتی خود را نیز حفظ کند. اگر محرک استرس زا تا آن جا پیش رود که دستگاه عصبی سمپاتیک نتواند درخواستهای استرس زا را برآورده کند، بدن وارد آخرین مرحله، یعنی فرسودگی می شود. در مرحله فرسودگی، بدن بالاخره قدرت مقاومتش را از دست می دهد به طوری که اندام های بدن در معرض آسیب قرار می گیرند (به خاطر بار اضافی). اگر محرک استرس زا ادامه یابد، ممکن است از حال رفتن یا مرگ اتفاق افتد.
کنار آمدن
وقایع استرس زا مردم را از نظر هیجانی، شناختی و فیزیولوژیکی تحت تأثیر قرار می دهند، ولی مردم روشهایی را برای برخورد با استرس زاها و اثرات آنها دارند. مردم اثرات زیان بخش استرس زاها را با راهبردهای کنار آمدن کاهش می دهند. کنار آمدن یعنی هر نوع تلاش سالم یا ناسالم، هشیار یا ناهشیار برای جلوگیری،‌ از بین بردن یا ضعیف کردن استرس زاها، یا تحمل کردن اثرات آنها به طوری که حداقل آسیب رسانی را داشته باشد. معمولاً ۲ شیوه کنار آمدن با استرس وجود دارد: به صورت مستقیم و به صورت دفاعی.
روش های مستقیم کنار آمدن مستلزم توجه شخص به واقعه استرس زا و به کارگیری امکانات رفتاری و شناختی برای تغییر دادن واقعه است، به طوری که موقعیت از استرس زا بودن به موقعیت بدون استرس تغییر کند. روش های کنار آمدن دفاعی مستلزم اجتناب از واقعه استرس زا، زمانی که رخ داده است یا جلوگیری کردن از پاسخ هیجانی، شناختی و فیزیولوژیکی به آن، و از این رو کاهش دادن اثرات آن است.
روش های کنار آمدن مستقیم
اولین گام در کنار آمدن موفقیت آمیز، ارزیابی دقیق مشکل است (یعنی فهمیدن این که چرا شخص اصلاً دچار استرس شده است). معمولاً این ارزیابی، مستلزم شناسایی منبع استرس و مسئله گشایی برنامه ریزی شده است. به دو دلیل کنار آمدن مؤثر است: اول اگر مؤثر واقع شده باشد، نتایج آن بهتر شدن رابطه بین شخص و موقعیت است؛ یعنی این که مسئله گشایی برنامه ریزی شده در تغییر مثبت موقعیت، شخص یا هر دو اثر داشته است. دوم مسئله گشایی برنامه ریزی شده باعث می شود که شخص احساس بهتری داشته باشد، حالات هیجانی بهتری را به وجود می آورد، هیجان منفی کمتر و هیجان مثبت بیشتری را تولید می کند، ظاهراً به این خاطر که توجه فرد را از اثرات و پیامدهای زیان بخش استرس زا دور می سازد و آن را متوجه امکانات امیدوار کننده تر و روشنتر می کند.
کنار آمدن مواجهه ای
شکل کمتر نتیجه بخش مسئله گشایی برنامه ریزی شده، کنار آمدن مواجه ای است. کنار آمدن مواجه ای، مستلزم نزدیک شدن مستقیم به منبع استرس و تلاش برای تغییر دادن فوری آن است. مثلاً در یک رابطه کاری ممکن است مدیری به کارمندش بگوید که کار او جالب نیست و باید سخت تر کار کند و یا استعفا دهد. این نوع کنار آمدن، اغلب به جای این که تغییر سازنده ای را موجب شود به پیامدهای نامطلوب می انجامد و حالت های هیجانی منفی به بار می آورد. فولکمن و لازاروس (۱۹۸۶) متوجه شدند که ابراز خشم، خصومت و پرخاشگری که اغلب با کنار آمدن مواجه ای همراه است باعث می شود تا شخص احساس کند بدتر شده است و نه بهتر. ولی سپس توجه به اثرات خاص آن است. در کنار آمدن مستقیم لازم است فرد بکوشد تا ۱) منبع استرس را شناسایی کند و ۲) یک راهبرد مبارزه ای برای کاهش دادن استرس زا ابداع کند و به آن تحقق بخشد.
مواجه ذهنی و بدنی با منبع استرس، مهم ترین نکته روش های کنار آمدن مستقیم است، تلاش ذهنی، مثل مسئله گشایی یا تلاش بدنی مانند صحبت کردن، موقعیتها را تغییر می دهد، و از این رو راهبردهای کنار آمدن مستقیم را به وجود می آورد. ایجاد برنامه های جدید به هنگام روبرو شدن با شکست یا طرد، تنظیم کردن وقت، کمک گرفتن از یک دوست یا تغییر دادن بدن مثل ورزش و آموزش نظامی، موارد دیگری از کنار آمدن مستقیم هستند.
مسئله گشایی برنامه ریزی شده
مسئله گشایی برنامه ریزی شده یعنی محاسبه این که برای کاستن و یا از بین بردن محرک استرس زا چه اعمالی را باید دنبال کرد و بعد برای این که آن برنامه به ثمر برسد تلاش لازم به کار برده شود. برای یک وکیل یا دانشجوی پرستاری که باید یک امتحان شایستگی را برای استخدام دولتی بگذرانند، مسئله گشایی برنامه ریزی شده ممکن است این باشد که اولویتها را مشخص کنند، وقت خود را تنظیم کنند، کتابهایی را مطالعه کنند و مقالاتی را بنویسند و موادی که برای گذراندن این امتحان لازم هستند، مرور کنند. مسئله کنار آمدن مواجه ای می تواند در برخی شرایط مؤثر باشد. آلدوین ^[۵۳] و رونسون ^[۵۴] (۱۹۸۷) دریافتند که معامله (یعنی توافق یا سازش برای بدست آوردن چیزی مثبت از موقعیت)، می تواند کنار آمدن مؤثری باشد. برای این که معامله مؤثر واقع شود باید موقعیت دشوار را بدون تحریک آشفتگی هیجانی بهبود بخشید. در مجموع این روش زمانی که حالتهای هیجانی آزارنده را همانند اشکال دیگر کنار آمدن مواجه ای به حداقل برساند، روش کنار آمدن مؤثری است.
حمایت اجتماعی
جستن حمایت اجتماعی دیگران روش کنار آمدن مستقیم است. حمایت اجتماعی اصطلاحی است که بر شبکه دوستان فرد و کمک رسانهای بالقوه دلالت دارد؛ یعنی گروه محرم رازی که شخص می تواند به هنگام نیاز، بحران آشفتگی هیجانی به آنها رو آورد. نمونه هایی از عناصر شبکه اجتماعی شامل همسر، خویشاوندان، والدین، بهترین دوستان، همسایگان خوب، همکاران شغلی و دوستان گروه مذهبی است. حمایت اجتماعی فرایندی است که دیگران توسط آن امکانات عاطفی و عملی خود را برای به دوش کشیدن نیازهای فرد هنگام رنج بردن از یک بحران، به میان می آورند و او را یاری می دهند. مردم به دلایل گوناگون جویای حمایت دیگران اند. چنان که شبکه های اجتماعی، دولتی، کمک به گرفتاریهای روزانه، کمک مالی و دسترسی به منابع مورد نیاز را برای آنها تدارک می بیند. در سطح هیجانی تر، حمایت اجتماعی فرصتهایی را برای مهرورزی، پشت گرمی و تشویق، اطمینان آفرینی، دوستی و مجالست و حس هویت و مقاوم شخصی را فراهم می آورد. در نتیجه حمایت اجتماعی به صورت بالقوه از یک طرف، اطلاعات، مشاوره و کمک واقعی و از طرف دیگر، تشویق و دلگرمی و اطمینان از این که همه چیز بالاخزه درست خواهد شد را ارائه می کند. حمایت اجتماعی به دو طریق اثرات زیان بخش استرس زاها را کاهش می دهند: ۱) حمایت اجتماعی با واکسینه کردن فرد علیه تجربه کردن استرس زاها قبل از این که رخ دهند، استرس زا را کاهش می دهد. پیوستن به یک شبکه محرم راز، احتمال این که فرد وقایع زندگی منفی (مثل مشکلات اقتصادی، قانونی و حقوقی) را تجربه نکند، افزایش می دهد. اگر کسی یک حمایت اجتماعی غنی از نظر مشاوره، منابع و امکانات و کمک مالی داشته باشد، استرس زاهای بالقوه علتی برای نگرانی نخواهند بود؛ ۲) شبکه های حمایت اجتماعی به عنوان سیری در مقابل استرس عمل می کند (پاور، ۱۹۸۸). دانش و اطمینان از این که شخص می تواند هنگام استرس به شبکه حمایت اجتماعی پناه برد، این امکان را به او می دهد تا وقایع زندگی را کمتر تهدید کننده ارزیابی نماید. اگر کسی دوستی داشته باشد که می داند چگونه می تواند اتومبیل را تعمیر کرد، پس خرابی اتومبیل کمتر مسئله ساز است.
روش های کنار آمدن دفاعی
تلاشهای کنار آمدن مستقیم برای تغییر دادن منبع استرس احساس شده، مبارزه می کنند. از طرف دیگر، تلاشهای کنار آمدن دفاعی برای متوقف ساختن اثرات ناخوشایند استرس مبارزه می کنند. هنگامی که مردم به صورت ذهنی یا جسمی می کوشند تا از موقعیت استرس زا یا نشانه های ناشی از این موقعیت ها بگریزند روش های کنار آمدن دفاعی را به کار می گیرند.
مکانیزمهای دفاعی
یکی از شیوه های کنار آمدن دفاعی، استفاده از مکانیزم های دفاعی است، با بهره گرفتن از انکار، واپس روی، فرافکنی یا واکنش وارونه، مردم می کوشند واقعیت استرس زا را تعریف نموده و آن را به صورت واقعه بی ضرری که تهدید کننده نیست ارزیابی کنند، مثلاً از طریق انکار، رئیس یک شرکت از اقرار به این که شرکت در حال ورشکستگی است، خودداری می کند. با انکار وجود تهدید (یا این که به سلامتی شخص نامربوط است) هیچ پاسخ استرس لازم نیست. مکانیزم های دفاعی انکار و واپس روی نسبتاً ناپخته بوده و به ناسازگاری می انجامد. البته مکانیزم های دفاعی دیگر نسبتاً معقول بوده و به کنار آمدن موفق می انجامد و حتی موجب بهبود سلامت جسمانی و روانی می گردد. یکی از مکانیزم های دفاعی معقول که درباره آن زیاد مطالعه شده است، شوخ طبعی است. نزو، نزو و بلیست (۱۹۸۸) رابطه بین فراوانی وقایع زندگی منفی که مردم تجربه می کنند، شوخ طبعی و تجربه های افسردگی آنها را در یک دوره دو ماهه بررسی کردند. مهم ترین یافته پژوهشی آنها در شکل ۱-۱ نشان داده شده است.
مردم صرفنظر از گرایش به استفاده از شوخی به عنوان یک راهبرد کنار آمدن، زمانی که استرسهای زندگی، نادر بودند، دچار افسردگی کمی می شوند. ولی در مورد استرس زندگی متوسط و زیاد، هر چه شوخ طبعی، شخص بیشتر بود احساس افسردگی کمتری دارد (افسردگی توسط BDI ، پرسشنامه خودسنجی افسردگی اندازه گیری شد). در واقع شکل ۱-۱ نشان می دهد که اشخاصی که زیاد شوخ طبع بودند، هنگامی که با سطح بالایی از استرس زندگی روبرو می شدند، در مقایسه با سطح پایین زندگی، افسردگی بیشتری را گزارش نمی کردند. این واقعیت که شوخ طبعی، فرد را در مقابل اثرات افسرده کننده استرس محافظت می کند این سؤال را مطرح می سازد که چرا شوخی این اثر را دارد. امکان دارد شوخی به یکی از این دو دلیل کارساز باشد: از یک طرف ممکن است شوخی روشی برای تخلیه کردن تنش ناشی از استرس باشد، ممکن است مردم برای پنهان کردن افسردگی شان واقعاً بخندند. از طرف دیگر امکان دارد شوخی همان کاری را بکند که مکانیزم های دفاعی دیگر می کنند. یعنی انکار و تحریف واقعیت. چون شوخی به خاطر رهایی از ناهماهنگی رخ می دهد و نه به خاطر تنش ایجاد شده، این عقیده که شوخی تنش را با خنده می پوشاند، پذیرفتنی نیست برعکس شوخی به این دلیل کارساز است که به شخص این امکان را می دهد تا واقعیت را به گونه ای از نظر اجتماعی پذیرفتنی و نسبتاً معقول تحریف کند.
کاهش دهندگان شیمیایی استرس
دومین راهبرد کنار آمدن دفاعی استفاده از داروهای کاهش دهنده تنش است. داروهای آرام بخش نظیر الکل، باربیتورات ها، آرام بخش ها و بنزودیازپین ها همگی اثر پاراسمپاتیک مانند، بر دستگاه عصبی داشته و موجب آرامش و خواب می شوند. داروهای آرام بخش به این خاطر مؤثرند که اختلالهای فیزیولوژیکی استرس را بی اثر می کنند. اگر یک شغل، امتحان یا رابطه موجب اختلالهای فیزیولوژیکی شود (فعالیت طولانی سمپاتیک)، داروهای آرام بخش می توانند به صورت مصنوعی یک بهبودی فیزیولوژیکی خنثی کننده را راه اندازی نمایند. از طرف دیگر این داروها بی نتیجه اند زیرا به تلاش شخص برای کنار آمدن با اختلالهای شناختی و هیجانی استرس کمک نمی کنند. به عبارت دیگر داروهای آرام بخش موجب آرامش بدنی می شوند ولی برای تغییر دادن منبع یا علت اختلالهای فیزیولوژیکی کاری انجام نمی دهند. از این رو داروهای آرام بخش را روش کنار آمدن دفاعی می دانند زیرا هدف آنها نشانه های استرس است و نه علت آن.
پسخوراند زیستی
روش های کنترل استرس نظیر مراقبه، پسخوراند زیستی و آرمیدگی تدریجی با کاهش دادن تنش جسمانی مثل داروهای آرام بخش عمل می کنند. امتیاز این روش های کنترل استرس این است که اشکال داروهای آرام بخش را ندارند یعنی موجب اعتیاد جسمانی و وابستگی روانی نمی شوند. به جای پاسخ دهی به یک استرس زا به صورت آشفتگی فیزیولوژیکی، روش های کنترل استرس به فرد آموزش می دهند تا آرام باشد، عمیقاً نفس بکشد و تنش عضلانی را آرام کند. روش کنترل استرس که بیش از همه مورد مطالعه قرار گرفته است پسخوراند زیستی است پژوهشهای زیادی گواه بر این واقعیت اند که انسانها می توانند با پسخوراند مناسب و به موقع، بر دامنه وسیعی از پاسخ های فیزیولوژیکی خودکار، کنترل ارادی داشته باشند (مثل فشار خون، حرارت پوست)، (میلر، ۱۹۸۷). معمولاً فرد را به آزمایشگاه می برند و از او می خواهند بکوشد عملاً توانایی افزایش و کاهش یک پاسخ فیزیولوژیکی را کسب کند، مثلاً ممکن است به مدیران آموزش دهند تا عملاً تنش عضلانی را کاهش دهند که در غیر این صورت، به سر درد میگرنی منجر می شود. علی رغم موفقیت این شیوه در آزمایشگاه چندین پژوهشگر از پسخوراند زیستی انتقاد کرده اند (هول دوید و لازاروس، ۱۹۸۲). انتقاد اساسی این است که استرس زاهای محیط طبیعی، کنترل شخصی پاسخ های فیزیولوژیکی را به آسانی مختل می کنند. مردم قادر نیستند به راحتی پاسخ های فیزیولوژیکی خود را هنگامی که به طور همزمان در یک موقعیت استرس زا درگیر هستند، کنترل کنند. به عبارت دیگر، در حالی که فرد به پیامدهای از دست دادن کار یا گذراندن یک امتحان فکر می کند، حفظ کنترل شخصی بر فشار خون دشوار است یعنی باید توجه داشت که در پسخوراند زیستی اگر کسی واکنش پذیری فیزیولوژیکی اش را کنترل کند کمتر قادر به کنترل خود استرس زا است، انتقاد دیگر، انتقادی کلی از تمامی روش های کنار آمدن دفاعی است. این روشها به جای درمان علت استرس نشانه های آن را درمان می کنند.
ورزش
آخرین روش کنترل استرس ورزش بدنی است، مک کن و هولمز (۱۹۸۴)، گروهی از آزمودنیهای زن دانشگاه را در برنامه اروبیک شرکت دارند در حالی که گروهی دیگر را در این برنامه شرکت ندارند متوجه شدند که شرکت در این برنامه به طور چشمگیری استرس و افسردگی را کاهش داد. در نگاه اول این یافته به نظر متناقض می رسد زیرا اروبیک مطمئناً روشی برای برانگیختگی سمپاتیک است و نه پاراسمپاتیک. بنابراین سؤال این است که چرا یک فعالیت افزایش دهنده انگیختگی به گزارش ذهنی کاهش تنش می انجامد؟ طبق نظر مک کن و هولمز تفاوت بین انگیختگی ناشی از اروبیک و انگیختگی ناشی از استرس در این است که انگیختگی اروبیک ارادی است، در حالی انگیختگی استرس غیرارادی است. ظاهراً وقتی شخص برانگیختگی اش کنترل ارادی دارد فرصت غلبه کردن و کنترل پاسخ دهی فیزیولوژیکی اش را داراست. به علاوه انگیختگی اروبیک همیشه دوره ای از آرامش کامل را به همراه دارد که ادراک کنترل فرد بر واکنش پذیری فیزیولوژیکی اش را بیشتر تقویت می کند.
یافته های پژوهشی در زمینه مزاح (شوخ طبعی)
می توان با بهره گرفتن از تمام تئوریهای ذکر شده بریا به دست آوردن سرنخ هایی برای شناسایی توانایی شوخ طبعی استفاده کرد. تورنس کوشیده است چنین سرنخ هایی در نویسندگی و نقاشی کودکان بیابد. در برخی وضعیت های اجتماعی، صورت هایی از شاخص های ذیل ممکن است مفید واقع شود. شخص به اقداماتی از اقدامات زیر مبادرت می ورزد:
ایفای نقش های کمدی، خنده آور و تفریحی
ترسیم نمودن آن چه کمدی، خنده آور و تفریحی است از طریق نقاشی
خلق کاریکاتورهای آن چه شوخی آمیز و ابتکاری است.
در نمایشنامه های دراماتیک ایفای نقش کمدی،‌ خنده آور تفریحی
در بازیها افراد را به خنده انداختن
ساختن لطیفه ها یا داستانهای مضحک
در بحث به خنده انداختن (نه مسخره کردن) مردم
شرح تجارب شخصی با شوخ طبعی و با دیگران شوخی کردن
مسئله اساسی در استفاده از مشاهداتی از قبیل آنچه در بالا شرح داده شد یافتن ضوابط مناسب و قابل اعتماد درباره این مطلب است که چه چیز مطلبی را خنده آور، با مزه، کمدی و تفریحی می کند،‌ به غیر از آن باعث خنده می شود بهترین ضوابطی که مؤلف یافته است آن چیزهایی است که در تئوری های شوخ طبعی که در قسمت قبل مرور گردید مستمر است که عبارتند از:
وفق دادن زیرکانه یا برتر در هنگام پیروزی یا موفقیت
الحاق عوامل نامتجانس به یکدیگر

۲-۱-۱-۳-۸ رضایت جنسی
یکی از عوامل مهم در زمینه تعهد زناشویی، رضایت جنسی است. زن و مرد درصورتی که بینش کاملی از ازدواج داشته باشند، میتوانند از رابطه جنسی بیشترین بهره را ببرند. رابطه جنسی هنر ظریفی است که باید در آن درست عمل شود تا رضایت جنسی فراهم شود. استحکام زندگی زناشویی و یا تعهد و پایبندی به آن بدون داشتن روابط جنسی درست و رضایت بخش به خطر میافتد. لذت جنسی از مهمترین لذتهایی است که یک فرد در طول عمر خود از آن بهره میگیرد و این لذت است که سختیهای زندگی و مشکلات بین فردی زوجین را قابل تحمل مینماید. به همین دلیل محققین معتقدند که رضایت از رابطه زناشویی همواره در گرو رضایت جنسی است (شاه سیاه و همکاران، ۱۳۸۷).
۲-۱-۱-۴ نظریه ها و مدل های مرتبط با تعهد زناشویی
در تبیین مفهوم تعهد زناشویی دو دسته نظریه و مدل وجود دارد. نظریه ها و مدلهایی که به طور عام به تبیین تعهد زناشویی میپردازند و نظریهها و مدلهایی که تعهد زناشویی را به طور خاص تبیین میکنند.
۲-۱-۱-۴-۱ نظریه ها و مدل های عام تعهد زناشویی
۲-۱-۱-۴-۱-۱ نظریه وابستگی
یکی از تأثیرگذارترین تئوریها پیرامون روابط زناشویی، نظریه وابستگی است (استرچمن و گابل، ۲۰۰۶). کلی و تیبات^[۶۱] (۱۹۷۸) مطرح کردند که پیامدهای تعاملات اجتماعی براساس پاداشهایی که فرد دریافت میکند یا هزینههایی که وی باید متحمل شود، میتواند رضایت بخش یا غیررضایت بخش باشد. پاداشها تجارب مثبتی هستند که احساس لذت و شادمانی ایجاد میکنند که با سلامت هیجانی و عاطفی و احترام به خود همراهند. از طرف دیگر هزینه ها تجارب منفی هستند که به گرفتاریها و ناراحتیهای جسمانی و روانی منجر میشود. مطابق با این نظریه، روابط زناشویی زمانی تداوم مییابد که تجارب یکی از زوجین، ملاکها و معیارهای قابل قبول هر دو زوج را دارا باشد. اولین معیار برای ارزیابی تجارب فعلی، سطح مقایسه جذابیت و رضایتمندی است. در این ارزیابی، پاداش ها و هزینه ها تواماً با هم مقایسه میشود (سفرچی تیل، ۱۳۹۱).

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

به عبارت دیگر فرد براساس توقعات شخصی خودش از رابطه مشترک و عرف اجتماعی، تجارب فعلی اش را مورد بررسی قرار میدهد تا به میزان پاداش ها و هزینه های ازدواجش پی ببرد. اگر میزان پاداش های به دست آمده بیشتر از میزان هزینه های از دست رفته باشد، رابطه رضایت بخش و اگر میزان هزینه ها و مشکلات بیشتر از میزان پاداش ها برآورده شود، رابطه غیر رضایت بخش و فاقد جذابیت تلقی میگردد. دوم معیار برای ارزیابی تجارب فعلی، سطح مقایسه جایگزینهای دردسترس است. در این ارزیابی، جایگزینهای گوناگون و دردسترس از لحاظ کیفیت مورد مقایسه قرار میگیرند. کیفیت جایگزین ها میتواند از تحمل کردن رابطه زناشویی تا ازدواج مجدد و یا تنها ماندن متغیر باشد. اگر همسری اعتقاد دارد که رابطه زناشویی فعلیش از هر گونه جایگزین دیگری بهتر است، پس وی به رابطه مشترک خود وابسته است و به آن متعهد میباشد. به طور کلی مطابق با نظریه وابستگی می توان گفت که میزان تعهد زوجین به یکدیگر برای حفظ و تداوم ازدواج، تابع سطح مقایسه پاداشها و هزینه های رابطه و کیفیت جایگزینهای در دسترسشان میباشد (استرچمن و گابل، ۲۰۰۶).
۲-۱-۱-۴-۱-۲ مدل پاسخ به نارضایتی از رابطه
راسبالت و زومبرت^[۶۲] (۱۹۸۳) مدلی را پیشنهاد کردند که براساس آن میتوان عکس العمل مردم را در مواجهه با رابطه مخدوش بررسی و براساس آن نارضایتیها را طبقه بندی کرد. این مدل برای تمام انواع روابط کاربرد دارد. اما در اینجا چگونگی کاربرد آن در روابط رومانتیک بررسی میگردد. براساس مدل مذکور چهار پاسخ عمده به نارضایتی از رابطه وجود دارد و این پاسخ ها، در دو بعد فعال و غیرفعال و سازنده و مخرب، تغییر میکنند (بیات، ۱۳۸۶).
صدا: پاسخی فعال و سازنده است. به این ترتیب که بعضیها از عکس العملهای کلامی استفاده کرده و با این کار تلاش میکنند که شرایط را بهبود بخشند. راهکارهای اصلی در این وضعیت عبارت است از: پیشنهاد راه حل جستجوی کمک یا تلاش برای تغییر خود یا شریک یا هر دو سوی رابطه یعنی هم خود و هم شریک.
وفاداری: پاسخی سازنده و غیرفعال است. وفاداری ضرورتاً پاسخ حمایت کننده ای است که در آن شخص به طور غیرفعال اما خوشبینانه برای بهبود رابطه انتظار میکشد. موقعیتهایی چون “کمی وقت صرفش میکنم”، “تصمیم دارم که سعی کنم کمی ببخشم یا فراموش کنم” در این مقوله قرار میگیرد (بیات، ۱۳۸۶).
چشم پوشی: پاسخی مخرب و غیرفعال محسوب میشود. مانند سرباز زدن از مشکل. در نتیجه چون برای بهبود اوضاع تلاشی صورت نمیگیرد، وضعیت بدتر میشود. این احتمال وجود دارد که اشخاص از بحث در مورد مشکل سرباز زنند و زمان کمتری را برای شریکشان بگذارند و آنها را مورد انتقاد قرار دهند. در چنین وضعیتی غالباً شخص از همه راه های ارتباطی چشمپوشی میکند (بیات، ۱۳۸۶).
خروج: پاسخی مخرب و فعال به حساب میآید. خروج شامل قطع سریع و کامل رابطه میباشد. پاسخهای خروج، بیرون ماندن از خانه مشترک، آمادگی برای طلاق را شامل میشود. نکته بسیار مهم این که در این مدل، بعد مخرب سازنده و یا تأثیرگذاری عمیقی که بر رابطه دارد، تعیین کننده ادامه یا قطع رابطه است. پاسخهای چشم پوشی و خروج قابلیت آن را دارند تا رابطه را خراب یا قطع کنند در حالی که صدا و وفاداری در ذات خود قصد بقای رابطه را دارند. این عبارت قضاوت های ارزشی اشخاص خاصی را شامل نمیشود. اگر کسی که سالها مورد سوءاستفاده جنسی و روانی واقع شده است، پاسخ خروجی را انتخاب کند، این پاسخ برای او بسیار سازنده خواهد بود و به بهبود شرایط وخیم وی کمک میکند. این مدل به سادگی قابل توصیف نیست و بیشتر تحقیقات بر انتخاب پاسخ و شرایط رابطه متمرکز هستند (بیات، ۱۳۸۶).
بعضی از یافته های تحقیقاتی که راسبالت و همکاران (۱۹۸۲) گزارش کرده اند عبارتند از: زنان بیشتر از مردان از پاسخهای صدا استفاده می کنند در حالی که آنهایی که بیسوادند یا سواد کمی دارند بیشتر از طریق وفاداری یا چشمپوشی پاسخ می دهند. اگر هر کدام از طرفین جایگزینهای در دسترس بیشتری برای ارتباط داشته باشند پاسخ وی احتمالاً فعال (خروج یا صدا) خواهد بود نه غیر فعال (وفادای و چشم پوشی). اگر رابطه پیش از این رضایت بخش بوده است و سرمایه بیشتری صرف آن شده و جایگزینهای مناسبتری در اختیار نباشد، احتمالاً پاسخ از نوع سازنده (صدا و وفادای ) خواهد بود. وقتی رابطه بسیار تلخ و دور از رضایت بوده و تلاش اندکی صرف آن شده و جایگزینهای معقولی وجود دارد، محتمل ترین پاسخ خروج است. وقتی مشکلات رابطه کم هستند و نیز جایگزینهای کمی وجود دارد یا سرمایه گذاری و تلاش قابل توجهی پشت آن نهفته است (یا هر دو) عمومی ترین پاسخ وفاداری است (بیات، ۱۳۸۶).
۲-۱-۱-۴-۱-۳ مدل زوال رابطه داک
داک^[۶۳] (۱۹۸۲) با ارائه مدل زوال روابط عنوان میکند که رابطه شکست خورده یک اتفاق نیست بلکه روندی است که در یک فرایند سیستماتیک و در طول زمان واقع میشود. او بیان میکند که چهار مرحله زوال رابطه وجود دارد و هر کدام از آن ها هنگامی شروع میشوند که چهارچوب خاصی از نارضایتی به وجود میآید (عباسی مولید، ۱۳۸۸).
الف: دوره درون روانی(تمرکز بر شریک): این دوره هنگامی شروع میشودکه رابطه آسیب دیده در جمله “نمی توانم بیشتر تحمل کنم”، تجلی مییابد. در واقع یکی از طرفین یا هر دو از فرم رابطه آسیب دیده ناراضی اند و این نگرانی زمان زیادی را به خود اختصاص میدهد. در این مرحله حرف روشنی به شریک گفته نمیشود که مشکل را مشخص کند. ناراحتی با شخص باقی میماند و اگر فشار وارده به او افزایش یابد، راز خود را فقط با یک یا دو دوست صمیمی که سخن پراکنی نمیکنند و اطمینان دارد که این راز را حتی به شریک خود نمیگوید، در میان میگذارند (داک، ۱۹۸۳؛ به نقل از عباسی مولید، ۱۳۸۸).
ب: دوره تمرکز بر رابطه: وقتی ذهنیت “قانع شده ام که عقب نشینی کنم” حاصل میشود، دوره تمرکز بر رابطه شروع میشود. اگر رابطه رسمی باشد پایان آن بدون نتیجه میماند. بیشتر ما با شرایطی آشنا هستیم که در آن یکی از طرفین جمله ای مانند: “در تماس خواهم بود”، “به تو زنگ می زنم” را به دیگری میگوید. اگر در این شرایط کسی ارتباط خود را قطع کرده باشد، باید شجاعت لازم را داشته باشد که علت قطع رابطه را به شریک خود بگوید. آنگاه مباحثه ای شروع میشود که ممکن است باعث ترمیم رابطه شود یا برای همیشه رابطه را قطع کند (داک، ۱۹۸۳؛ به نقل از عباسی مولید، ۱۳۸۸).
ج: دروه اجتماعی (مواجهه با جریانات عمومی): گاهی رابطه آن چنان مخدوش و ناسالم است که با پیش کشیدن ذهنیت “منظورم همین بود” و گسترش بحث و مجادله، زمینه سرایت مشکل به دیگران فراهم میشود. در حقیقت با تکیه بر جمع، از فشار موضوعی نارضایتیها و شکستها کاسته میشود. عمومیت دادن به مشکلات و فاش کردن فرم رابطه مخدوش، به معنی سعی در اعتماد به دیگران در عین جلب اعتماد دیگران است. در حالی که در چنین وضعیتی نیز ممکن است، مشکلات رفع و رابطه زخم خورده ترمیم شود اما هر یک از طرفین به دنبال جذب کمک دیگران برمیآیند. به این معنی که هر یک به نوبه خود سعی میکنند تا دیگران یا گروه واسطه طرف او را بگیرد نه طرف همسر او را (داک، ۱۹۸۳؛ به نقل از عباسی مولید، ۱۳۸۸).
د: دوره دور ریختن مشکلات (پاک کردن ذهن): مرحله دور ریختن مشکلات هنگامی شروع میشود که ذهنیت “حالا دیگر غیر قابل تحمل شده” بارز میشود. داک (۱۹۹۹) بیان میدارد: وقتی رابطه ای از بین میرود، آن را زیر سنگ قبری دفن کنیم. مدل داک کاربردهای عملی مناسبی برای ترمیم روابط دارد و به استراتژی ها نگاه میکند که با بکاربردن آن ها ترمیم روابط امکان پذیر میشود. وی اعتقاد دارد که در بعضی از دوره ها، رفتارهای خاصی بیش از دیگر رفتارها برای قرار دادن صحیح هر چیز در جای خود مؤثر واقع میشود. در دوره درون روانی باید هدف اصلی ترمیم رابطه و برقراری مجدد پیوند با شریک باشد و این کار را از طریق ثبت جنبه های مثبت انجام دهد نه با پرداختن به جنبه های منفی. در دوره اجتماعی اشخاص بیرون از رابطه (گروه واسطه) باید به این تصمیم برسند که زوجین را نصیحت کنند تا سعی در ترمیم خرابی ها داشته باشند یا اگر هیچ راهی برای برقراری رابطه و ترمیم آن وجود ندارد، به رابطه مخدوش هر چه سریع تر پایان دهند. مدل داک هیچ گونه تلاشی برای تشریح دلایل شکست رابطه نمیکند. اما کاربردهای عملی آن نشان میدهد که چگونه روند زوال و ترمیم رابطه به هم گره میخورند (داک، ۱۹۸۳؛ به نقل از عباسی مولید، ۱۳۸۸).
۲-۱-۱-۴-۲ نظریه ها و مدل های خاص تعهد زناشویی
۲-۱-۱-۴-۲-۱ نظریه استرنبرگ
استرنبرگ^[۶۴] (۱۹۹۹) نظریهای برای عشق ارائه کرد که “نظریه مثلث عشق ” نام گرفت. براساس این نظریه، روابط عاشقانه را میتوان در چهارچوب سه مؤلفه صمیمیت، شور و شهوت، تعهد و شناخت ارزیابی کرد. صمیمت، مؤلفه هیجانی عشق است که مشارکت، تفاهم متقابل و حمایت عاطفی را شامل میشود. این مؤلفه ایجاد کننده گرمی و پیوند عاطفی است. شهوت، مؤلفه انگیزشی عشق و تحریک کننده است که جذابیت جسمانی، بهره کشی جنسی و احساس عاشق بودن را در بر میگیرد. تعهد، مؤلفه شناختی عشق است و شامل تصمیمهای کوتاه مدتی میشود که عشق به صورت لحظه ای ایجاد میکند و نیز تعهد طولانی مدت که باعث دوام عشق میشود (قمرانی و عباسی مولید، ۱۳۸۷).
در روانشناسی سه مؤلفه رفتار، شناخت و هیجان در دهه های اخیر، اساس و بنیان پدیده های روانی شناخته شده است. عشق نیز به عنوان یک پدیده روانی از این امر مستثنی نیست. بنابراین میتوان گفت که اشتیاق مؤلفه هیجانی عشق، صمیمیت مؤلفه رفتاری و تعهد قسمت شناختی آن است. در گونه های مختلف عشق، این مؤلفه های به صورتهای مختلف با هم ترکیب میشوند. ویژگی عشق رومانتیک، صمیمیت همراه با شور و شهوت است. ویژگی عشق ابلهانه یا ملاحت آمیز، تعهد است که تنها شور و شهوت به آن دامن میزند و عشق کامل یا تمام عیار آمیزه ای از همه این مؤلفه های سه گانه است (دایر، ۲۰۰۰؛ ترجمه فتحی، ۱۳۸۴) در جدول ۲-۱ هشت نوع عشقی که براساس این نظریه تعریف شده است، ارائه میگردد:
جدول۲-۱ هشت نوع عشق در نظریه استرنبرگ

انواع عشق

میل

صمیمیت

تعهد

فقدان عشق

ضعیف

ضعیف

ضعیف

عشق دوستانه

ضعیف

قوی

ضعیف

۲-۹-عوامل تأثیرگذار بر رفتار خرید گردشگر
یزدانی (۲۰۰۷) عنوان می‌کند پژوهش‌های صورت گرفته در زمینه رفتار خرید سوغاتی توسط گردشگران به دو دسته تقسیم می‌شوند: یک دسته آن‌هایی هستند که بر تولیدکنندگان سوغاتی و تأثیر تجاری‌سازی محصولات بر زندگی آن‌ها متمرکز می‌شوند (کوهن^[۱۳۶]،۱۹۹۲-۱۹۹۳) و دسته دوم پژوهش‌هایی هستند که مصرف‌کننده سوغاتی را موردمطالعه قرار می‌دهند و به مواردی از قبیل مفهوم درک شده از سوغاتی توسط گردشگران (بنتور^[۱۳۷]،۱۹۹۳؛ لیترل^[۱۳۸]،۱۹۹۰)، ارتباط بین انواع گردشگری با انتخاب محصول (لیترل و همکاران^[۱۳۹]،۱۹۹۴؛ گرابرن^[۱۴۰]،۱۹۸۹)، تعریف اصالت در سوغاتی‌ها (کوهن،۱۹۸۸؛ لیترل و همکاران)، ارتباط بین سن و جنسیت با رفتار خرید سوغاتی (اندرسون و لیترل^[۱۴۱]،۱۹۹۵-۱۹۹۶) می‌پردازند. محققان دریافته‌اند که خریداران می‌توانند در طیفی از خریداران جدی و بسیار مشتاق به خرید تا بازدیدکنندگان معمولی که خیلی کم خرید می‌نمایند و بیشتر جهت گذران وقت در مراکز خرید حاضر می‌شوند، قرار بگیرند (موسکاردو،۲۰۰۴). رفتار خرید گردشگران با یکدیگر متفاوت است زیرا گردشگران از نظر ویژگی‌های جمعیت شناختی، مدت اقامت در مقصد، وسیله حمل نقل مورداستفاده، هدف از سفر و بسیاری از عوامل دیگر باهم فرق دارند و تمام این عوامل موجب تفاوت در میزان هزینه کرد آن‌ها است (وانگ و دیویسون^[۱۴۲]،۳:۲۰۱۰).
کیم و لیترال^[۱۴۳] (۲۰۰۱) در مقاله خود به نام «خرید سوغات برای خود به‌جای خرید آن برای دیگران» به بررسی تأثیر متغیرهایی مثل ویژگی‌های جمعیت شناختی گردشگران، نگرش گردشگران نسبت به سوغاتی‌ها، نگرش آن‌ها به فرهنگ‌های دیگر و قرارگرفتن آن‌ها در معرض فرهنگ مکزیکی، بر قصد خرید سوغاتی پرداختند و نتایج نشان داد که از میان متغیرهای ویژگی‌های جمعیت شناختی تنها «وضعیت تأهل» بر قصد خرید تأثیر قابل‌توجهی دارد. همچنین از متغیرهای مربوط به نگرش به فرهنگ‌های دیگر تنها «نژادپرستی مصرف‌کنندگان» بیش‌ترین تأثیر را بر قصد خرید داشته است و از متغیرهای قرار گرفتن در معرض فرهنگ مکزیکی مشخص شد «داشتن تجربه سفر بیشتر» رابطه منفی با قصد خرید دارد. از میان متغیرهای مربوط به نگرش گردشگران به سوغاتی، «زیبایی‌شناختی» بیش‌ترین تأثیر را برقصد خرید داشته است.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

موسکاردو^[۱۴۴] (۲۰۰۴) در مقاله خود به نام «خرید به‌عنوان یک جاذبه گردشگری» به بررسی جایگاه خرید در تجربه کلی مقصد و مطالعه آن به عنوان عاملی برای انتخاب مقصد پرداخت و چهار نوع از خریداران بر اساس ترکیبی از اهمیت خرید در انتخاب مقصد و مشارکت واقعی در فعالیت‌های خرید مشخص شدند سپس این چهار گروه بر اساس (متغیرهای جمعیت شناختی و اجتماعی، رفتار سفر، انتخاب مقصد، مشارکت در فعالیت‌ها) دسته‌بندی شدند.
اوه و همکاران^[۱۴۵] (۲۰۰۴) در تحقیق خود به نام پیش‌بینی رفتار خرید گردشگران به بررسی تأثیر «سن»، «جنس» و «نوع سفر» به عنوان متغیرهای پیش‌بینی کننده رفتار خرید گردشگران پرداخته‌اند و نتایج نشان داد نوع سفر، سن و جنس می‌توانند به عنوان شاخص‌های مفید برای طبقه‌بندی خریداران و مصرف‌کنندگان باشد. سوانسون و هوریج^[۱۴۶] (۲۰۰۴) در تحقیق خود به نام «یک مدل ساختاری برای مصرف سوغاتی، فعالیت‌های سفر و جمعیت‌شناسی گردشگری» به بررسی رابطه بین انگیزه گردشگران (فعالیت‌های سفر و جمعیت‌شناسی گردشگران) با مصرف سوغاتی (ویژگی‌های سوغاتی‌ها، ویژگی‌های فروشگاه‌های سوغاتی) پرداختند و به این نتیجه رسیدند که فعالیت‌های سفر گردشگران رابطه مثبت با مصرف سوغاتی دارد اما ویژگی‌های جمعیت شناختی گردشگران ارتباطی با آن ندارد؛ بنابراین خرده‌فروشانی که بتوانند این فعالیت‌ها را تشخیص بدهند و نیز سوغاتی‌ها را با ویژگی‌هایی مناسب‌تر و در محیط مطلوب‌تر ارائه دهند می‌توانند تجربه خرید بهتر برای گردشگران به وجود آورند. تیموتی (۱۳۸۸) در کتاب خود به نام «گردشگری خرید: خرده‌فروشی و اوقات فراغت» درباره عوامل مؤثر بر خرید می‌گوید: نیازهای شخصی، زمینه فرهنگی، عواقب مورد انتظار، مقصد و ویژگی‌های آن، تنوع قیمت‌ها، ارائه خدمات مشتری و مدیریت خرده‌فروشی، ویژگی‌های محصول، ویژگی‌های جمعیت شناختی و روان‌شناختی بر خرید مؤثرند. یو و لیترال^[۱۴۷] (۲۰۰۵) در پژوهش خود به نام «عوامل کلیدی درگرایش گردشگران به خرید صنایع‌دستی کدم‌اند؟» به بررسی عوامل کلیدی که گرایش گردشگران برای خرید صنایع‌دستی را تحت تأثیر قرار می‌دهد پرداختند و نتایج نشان داد عوامل جمعیت شناختی مثل سن، جنسیت، تحصیلات، درآمد، بر گرایش گردشگران به خرید مؤثرند همچنین نتایج نشان داد ارزش و مطلوبیت درک شده و نگرش‌ها و نظرات همراهان در سفر، تأثیر مهمی بر گرایش گردشگران به خرید دارند. سوانسون و هوریج (۲۰۰۶) در پژوهش خود به نام «انگیزه سفر به‌عنوان شاخصی برای خرید سوغات» به بررسی این موضوع که کدام «انگیزه‌های سفر» می‌تواند در خرید سوغاتی توسط گردشگران مؤثر باشد و «ویژگی‌های کلیدی سوغاتی‌ها»، «ویژگی‌های فروشگاهی که در آن سوغات خریداری‌شده است» می‌پردازد و نتایج تحقیق نشان داد که انگیزه‌های سفر گردشگران روی خرید سوغاتی خاص مؤثر است. همچنین انگیزه‌های سفر گردشگران بر خرید سوغاتی‌هایی با ویژگی‌های خاص مؤثر است. به علاوه این انگیزه‌ها بر انتخاب فروشگاه‌های سوغاتی که دارای ویژگی خاص می‌باشند مؤثر است.
فیرهارتس و همکاران^[۱۴۸] (۲۰۰۷) در مقاله خود به نام «بررسی رفتار خرید بازدیدکنندگان بر اساس سنخ شناسی آنان» به بررسی رفتار خرید سوغاتی انواع گردشگران (شامل: گردشگران شهر، گردشگران تنها، تورهای گروهی، گردشگران فعال، گردشگران تاریخی) پرداختند. نتایج این تحقیق نشان آن‌ها داد گردشگران شهر بیش‌ترین میزان منابع مالی و زمان را برای خرید سوغات صرف می‌کنند درحالی‌که گردشگران فعال کمترین میزان هزینه و زمان را به خرید اختصاص می‌دهند. به علاوه توصیه‌های دوستان و خانواده مهم‌ترین عامل برای انتخاب مکانی جهت خرید است. همچنین خرید صنایع‌دستی و نقشه و کتاب از آن ناحیه مهم تلقی می‌شود. بررسی‌های انجام‌شده توسط اوه (۲۰۰۷) در تحقیق او به نام «بررسی رفتار خرید گردشگران» نشان داد خرید یکی از رایج‌ترین لغات کلیدی جستجو شده توسط جستجو کنندگان اطلاعت سفر در وب‌سایت‌های مقصد است. نتایج این تحقیق نشان داد عواملی مثل سن، فصل سفر، درآمد خانوار، نوع سفر، همراهان سفر، ارزش دریافت شده از محیط، نوع مقصد همگی بر میزان هزینه برای خرید مؤثرند اما از نظر آماری ارتباطی بین تحصیلات با میزان هزینه کرد برای خرید یافت نشد.
۲-۹-۱-فصل سفر
فصل و زمان سفر می‌تواند بر رفتار خرید مؤثر واقع شود اما بااین‌وجود این متغیر باید بیشتر بررسی شود. زمان انتخاب‌شده برای سفر می‌تواند بر گزینه‌ها و فعالیت‌های انتخابی گردشگران بر پایه نوع آب‌وهوا تأثیر بگذارد. مسافران در فصل‌های مختلف به دنبال فعالیت‌های متفاوت هستند و فعالیت‌های متناسب با هر فصل را برمی‌گزینند. برای مثال اوه (۲۰۰۷) دریافت که گردشگران کانادایی در فصل تابستان تفریحات ساحلی را ترجیح می‌دهند ولی در زمستان اسکی می‌کنند و بیشتر تفریحگاه‌ها و فروشگاه‌های سرپوشیده را انتخاب می‌کنند. او همچنین عنوان کرد گردشگران در فصل زمستان بیشتر از سایر فصول خرید می‌کنند (اوه،۹۸:۲۰۰۷).
جنسن وربک (۱۹۹۰) عنوان کرد که شرایط آب‌وهوا و زمان انتخابی برای سفر در طول سال می ­تواند مانند عوامل دیگری مثل ویژگی‌های فردی گردشگر، همراهان سفر، انگیزه‌های سفر و …بر رفتار خرید گردشگران مؤثر باشد. از طرف دیگر شرایط آب و هوایی با تأثیر بر حالت و روحیه گردشگران می‌تواند به رفتار خرید آن‌ها جهت بدهد (عطرسایی،۴۳:۱۳۸۸).
۲-۹-۲-سن و جنسیت: تحقیقات بسیاری نشان داده‌اند که بین سن و جنسیت با رفتار خرید گردشگران رابطه وجود دارد. (اندرسون و لیترل^[۱۴۹]،۳۳۰:۱۹۹۵). به‌عنوان‌مثال جدول زیر خلاصه‌ای از تحقیقاتی را نشان می‌دهد که به بررسی ارتباط میان سن، جنسیت و ویژگی‌های سفر با رفتار خرید گردشگران می‌پردازند (اوه و همکاران،۳۰۹:۲۰۰۴).
جدول ۲-۱: رابطه سن و جنسیت با رفتار خرید گردشگران