۱- اینکه فرد بیمار ناتوان است و درمان بدون مداخله مستقیم وی امکان پذیر است.
۲- اینکه بیماریهای روانی و به طور کلی اکثر خصوصیات رفتاری و روان شناختی انسانی مشخصاً قابل طبقه بندی است و در نتیجه بیماریها و افراد مبتلا به بیماری را می توان در گروه های شخصی قرار داد.
۳- چون که افراد را می توان در طبقات و دسته های مشترکی قرار داد پس روشهایی که برای درمان یک بیماری خاص کاربرد دارد، برای افراد مبتلا به آن بیماری نیز مشترک است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۴- هر چند ابعاد وجودی انسان به چند بعد جسمانی روانی و اجتماعی تقسیم می شود ولی تأکید اساسی بر بعد جسمانی است.
دیدگاه فردی در اصل به مخالفت دیدگاه گروهی برخاسته است. دانشمندان چون مازلو و راجرز در پنجاه سال گذشته بر فردیت انسان و نقشی که خصوصیات منحصر به فرد انسان در شکل گیری معنای بیماری روانی ایفا می کنند تأکید ورزیده اند. این محققین اصرار دارند که اولاً انسان موجود ناتوانی نیست و قدرت تصمیم گیری و حق انتخاب در وی وجود دارد. اختلالات روانی به دلیل وجود ناتوانی یا ضعف در فرد نیست، بلکه به دلیل نیازهای ارضا نشده به وجود می‌آیند. ثانیاً پیروان دیدگاه فردی انسان را موجودی پویا و زندگی را هدفمند می بیند و اعتقاد دارند بیماری روانی واکنش فرد در مقابل بازداشته شدن از روند طبیعی رشد روانی و معنوی است. این در حالی است که تجربیات هر انسانی منحصر به فرد است و طبقه بندی افراد بر حسب نوع بیماری ساده انگاری و نادیده گرفتن پیچیدگی ماهیت بشر محسوب می شود. در نتیجه باید تأکید بر تجربیات منحصر به فرد انسان باشد و با توجه به نیازهای فردی برنامه ریزی شود.
دیدگاه گروهی درباره تشخیص و درمان بیماری نمونه ای از فلسفه تأثیر بیولوژیک است. فلسفهای که کاهش گرایی و در نتیجه مدل پزشکی از مشخصات و ویژگیهای آن هستند. معتقدین این دیدگاه عوامل فیزیکی و بیولوژیکی را پایه هستی بشر می دانند و معتقدند که کلیه حالات ذهنی و فکری بشر زیر بنای ملکولی و سلولی دارد.
پیروان دیدگاه اجتماعی مانند لینگ تحت تأثیر نهفت های ضد روان پزشکی با دیدگاه گروهی چنان شدید به مخالفت برخاسته اند که اصلاً بیماری روانی را یک نابهنجاری قلمداد نمی کنند و جامعه را بیمار و نابهنجار می بینند. این محققین بیشتر طرفدار فلسفه تأثیر فرهنگی هستند، فلسفه ای علمی یا سیاسی که تفکر تأثیرات فیزیکی در بیماری روانی را رد می کند و بیماری را تنها یک برچسب اجتماعی قبول دارد. فوکالت برای مثال، اسکینر و فرنی را یک بیماری با ماهیت مستقل در فرد نمی انگارد و بلکه آن را یک تعریف اجتماعی فرهنگی یا حتی سیاسی قلمداد می کند. لینگ^[۴۵] روان پزشک اسکاتلندی در کتاب خویشتن از هم گسیخته نیز اسیکنر و فرنی را مجموعه ای از واکنش های طبیعی انسان نسبت به جامعه ای متعارض و بیمار می پندارد.
پژوهش های انجام شده در زمینه رابطه هوش هیجانی یا سلامت روانی:
تیره گری (۱۳۸۴)، در پژوهش به آموزش هوش هیجانی به منظور بررسی اثرات آن بر سازگاری زناشویی پرداخت. هدف این تحقیق تصریح نقش هوش هیجانی در حوزه روابط بین فردی و زناشویی در قالب رویکردها، راهبردهای و برنامه های آموزش روانی، به منظور مداخله در رفع یا تخفیف مسائل همسران ناسازگار بود. تحلیل نتایج و یافته ها نشان داد که نمره کلی هوش هیجانی و مولفه های آن بین گروه های همسران ناسازگار و سازگار تفاوت معنادار به نفع همسران سازگار دیده می شود.
در مورد اثربخشی برنامه آموزشی هوش هیجانی این یافته به دست آمد که در ارزیابی پس آزمودن نمرات گروه ها در مورد نمره کلی EQ_i تفاوت معنادار وجود دارد (این پژوهش به این منظور آورده شده است که یکی از مسائل پیش روی نوجوانان و جوانان مبحث ازدواج و آینده خانوادگی آنان می باشد و این پژوهش نشان می‌دهد که آموزش هوش هیجانی می تواند در سلامت روانی خانوادگی افراد مهم باشد.
پژوهش با عنوان «هوش هیجانی رابطه بین استرس و سلامت روانی را تعدیل می کند» (سیاروچی و همکاران، ۲۰۰۲، به نقل از نوری، ۱۳۸۳) در دانشگاه ولونگونگ استرالیا بر تعداد ۳۰۲ نفر از دانشجویان این دانشگاه در یک مطالعه مقطعی شامل ارزیابی استرس زندگی، هوش هیجانی خود گزارش دهی و هوش هیجانی عینی و سلامت روانی می شد، انجام شد. تحلیل رگرسیون مشخص کرد که استرس با این موارد در ارتباط است:
۱- گزارش افسردگی بیشتر، ناامیدی و انکار خودکشی در افرادی که در مقایسه با سایرین از ادراک هیجانی بالاتری برخوردار بودند.
۲- گزارش افکار خودکشی بیشتر در بین آنهایی که در اداره، تنظیم و ادراک هیجانات دیگران ضعیف بودند. اسپنش^[۴۶] و دیگران (۲۰۰۳)، به منظور بررسی این که هوش هیجانی و خود یکپارچه سازی پیش بینی کنند، مهمی در بهزیستی هیجانی است، پژوهش را در استرالیا انجام دادند. به این منظور آزمون هوش هیجانی و آزمون خود یکپارچه سازی بر روی ۹۵ دانش آموز توسط میزان پاسخ هایشان برای ۸ تلاش شخصی انجام شد. وی چنین فرض کرد که تأثیر خود یکپارچه سازی هدف و صنعت هوش هیجانی در حس بهزیستی افراد موثر است. تحلیل همبستگی نشان داد افرادی که سطح بالایی از هوش هیجانی را گزارش کرده اند در مفهوم نظام های خود یکپارچه شده اهداف شخص بیشتر سازگار بودند و خرده مقیاس تنظیم خلق در هوش هیجانی و تنظیم هویت در خود یکپارچه سازی اهداف می تواند پیش بینی کننده بهزیستی هیجانی باشد، این نتایج نشان می دهد که تجارب هیجانی که تجارب هیجانی که توانایی تنظیم هیجانات را دارند به واسطه جایگزین کردن تلاشهایی که متناسب است با ارزشها و عقاید اصلی شخص، در بهزیستی هیجانی تأثیرگذار هستند.
فارنهام^[۴۷] (۲۰۰۳)، برای بررسی هوش هیجانی و شادکامی تحقیقی را در انگلستان انجام داد. به این منظور تعداد ۸۸ شرکت کننده مرد و زن با میانگین سنی ۸۹/۱۹ ساله مورد مطالعه قرار گرفتند. بر این افراد آزمونهایی مربوط به هوش هیجانی، شادکامی، شخصیت و قابلیت های شناختی انجام شد. نتایج تحقیقات نشان داد که رابطه قوی بین شخصیت و شادکامی به ویژه در مقیاس های نوروزگرایی و برونگرایی شخصیت وجود دارد. همچنین رابطه قوی هوش هیجانی و شادکامی بیشتر از ۵۰% کل واریانس در شادکامی را تبیین کرد. افرادی که هوش هیجانی بالایی دارند اعتقاد دارند که با هیجاناتشان مرتبط هستند و این که می توانند هیجاناتشان را کنترل کنند و راه های ترقی و بهزیستی را افزایش دهند تا این که بتوانند از سطح بالای شادکامی بهره مند و از زندگی لذت ببرند. سپس این نتیجه نیز بدست آمد که هوش هیجانی می تواند پیش بینی کننده مثبتی از شادکامی باشد، البته به صورت تجربی رابطه بین هوش هیجانی و شادکامی مشخص شده است.
براکت^[۴۸] و دیگران (۲۰۰۴) ، در یک پژوهش بر روی ۳۳۰ نفر از دانشجویان دانشگاه رابطه بین هوش هیجانی و رفتارهای زندگی را بررسی کردند. آزمون هوش هیجانی برای دریافت اطلاعاتی در ۵ صفت بزرگ شخصیتی روی مقیاس‌های دامنه زندگی با عناوین رفتارهای خود مراقبتی، روابط درون شخصی، فعالیت های دانشگاهی و سرگرمی های اوقات فراغت اجرا شد. در این پژوهش و با این جامعه آماری نمره زنان در هوش هیجانی به طور معناداری از مردان بالاتر بود. هوش هیجانی پایین مردان اصولاً برای عواطف ادراکی و استفاده از عواطف برای تسهیل تفکر در مردان ناتوان بود و با برون داده های منفی وابسته بود، که شامل سوء استفاده از داروهای غیرمجاز و الکل، انحراف رفتاری، ارتباط اندک با دوستان می شد. در این پژوهش و در این نمونه هوش هیجانی به طور معناداری با ناسازگاری و رفتارهای منفی برای مردان دانشجو نیست به زنان همبستگی معنادار را نشان داد.
کافتسیوس^[۴۹] (۲۰۰۳)، در پژوهش جهت بررسی قابلیت های هیجانی و دلبستگی در مسیر زندگی آزمون هایی را بر روی ۲۳۹ بزرگسال بین سنین ۱۹ تا ۶۶ ساله انجام داد. در این مطالعه رابطه بین ادراک و تشخیص دلبستگی و هوش هیجانی به آزمون گذاشته شده است، از قبیل مجموعه توانایی های مدیریت، ادراک، تسهیل، درک و فهم هیجانات.
پس از تحلیل نتایج مشخص شد که دلبستگی رابطه مثبتی با همه خرده مقیاس های هوش هیجانی (به جز ادراک هیجانی) و نمره کلی هوش هیجانی داشت. هم چنین در این پژوهش مشخص شد که افزایش سن موجب افزایش سطوح قابلیت‌های هوش هیجانی می شود و همچنین زنان در سطوح ادراک هیجانی از مردان بالاتر بودند.
انجلبرگ^[۵۰] و دیگران (۲۰۰۳) ، به منظور بررسی بین هوش هیجانی، شدت عاطفه و قضاوت اجتماعی پژوهشی را روی ۲۸۲ نفر پاسخ دهنده پسر و دختر دانشگاه اقتصاد با میانگین سنی ۵/۲۰ سال انجام داد. در این پژوهش ادراک هیجانی که به صورت قضاوت صحیح از دیگران در شرایط احساسی معمولی و شدید عملیاتی سازی شده بود نقش مهمی داشت، یک تشخیص صحیح و درست از احساسات دیگران بایستی از طرفی با واکنش بسیار شدید به محرکهای محیطی و از طرف دیگر به قضاوت اجتماعی ارتباط داشته باشد، تحلیل نتایج این پژوهش نشان داد که ادراک هیجانی (که مولفه هم هوش هیجانی است) با دقت بیشتر در ارزیابی خلقیاتی که توسط دیگران تجربه می شود ارتباط دارد. یافته های دیگر این پژوهش نیز نشان داد که موفقیت در قضاوت صحیح اجتماعی با دقت ادراکی بیشتر در تغییر خلقیات دیگران رابطه دارد و این نظریه مهم که ادراک هیجانی که عامل بالقوه ای برای سازگاری در سطوح اجتماعی است، شدت و قوت پیدا می کند. بر اساس این مطالعه مشخص شد که هوش هیجانی موجب ارزیابی دقیق‌تری از خلقیات دیگران می گردد. توانایی در ارزیابی خلقی دیگران که شامل دقت بیشتر در ادراک خلقیات دیگران می باشد، قطعاً وابسته به توانایی هیجانی است که باهوش هیجانی رابطه دارد.
پارکر^[۵۱] و دیگران (۲۰۰۴)، در پژوهشی بر روی ۳۷۲ دانشجوی سال اولی ارتباط بین هوش هیجانی و دستیابی به دانشگاه را مورد بررسی قرار داد. بر اساس یافته های این پژوهش مشخص شد که ابعاد مختلف هوش هیجانی رابطه قوی با موفقیت در دانشگاه دارد. دانشجویان سال اول دانشگاه به دلیل این که با فشارهای روانی زیادی برخورد می کنند و این که همه آنها در برابر این عوامل استرس زا، چهره های متفاوتی به خود می گیرند. بعضی روابط جدیدی را به وجود می آورند، بعضی اصلاحاتی را در روابط شان با خانواده و اطرافیان به وجود می آورند و بعضی عادتهای مطالعاتی جدیدی را برای محیط دانشگاهی فرا می‌گیرند و به علاوه این که آنها بیشتر این نکته را می آموزند که چگونه از بزرگسالان خود مستقل باشند. نمرات پایین آنها در هوش هیجانی در اختلاف ارزیابی درست و دقیق از بیان و اظهار هیجان در تنظیم موثر و سودبخش تجارب هیجانی و قابلیت استفاده از احساسات در هدایت رفتار تشریح شد. موفقیت در دانشگاه با ابعاد هوش هیجانی (قابلیت های درون فردی، قابلیت های سازگاری و قابلیت مدیریت استرس) که در سال اول ورود به دانشگاه ارزیابی شده بود، رابطه قوی داشت. در مجموع این موضوع دریافت شده بود که این متغیرها پیش بینی کننده قوی در تشخیص دو موضوع موفقیت تحصیلی در دانشگاه ۸۲% و ناموفق بودن در دانشگاه ۹۱% در سال اول دانشگاه می‌باشد. نتایج این پژوهش ارتباط کاملاً قوی قابلیت های درون فردی، مدیریت استرس و سازگاری که عوامل مهمی در انتقال موفق از دبیرستان به دانشگاه و در دانشگاه نیز می باشد را پیشنهاد می کند.
هانت^[۵۲] و اوانس^[۵۳] (۲۰۰۴) ، پژوهشی را انجام دادند بر روی ۴۱۴ شرکت کننده مرد و زن با میانگین سنی ۳۶ سال که رویدادهای استرس‌زایی را تجربه کرده بودند، به منظور بررسی این که آیا هوش هیجانی می تواند پیش بینی کننده چگونگی پاسخ افراد به تجارب استرس زا باشد. نتایج این پژوهش نشان داد که شرکت کنندگان با نمرات بالا در مقیاس تأثیر واقعه (در حوادث تأثیر زیادی می پذیرند) نشانه های روان شناختی کمتری را درباره تجربه آسیب زا خودشان گزارش کردند. این افراد (خود نظاره گر) در نمرات مقیاس تأثیر واقعه از افراد بی تفاوت نمرات بالاتری را داشتند. در این پژوهش نیز مشاهده شد که رویدادهای آسیب زا تأثیری بیشتر در زنان دارد تا مردان و اینکه مردان در هوش هیجانی بالاتر از زنان هستند. با توجه به یافته های پژوهش، هوش هیجانی می تواند پیش بینی کننده خوبی برای افرادی که ممکن است استرس های آسیب زایی را تجربه کننده باشد.
اسلاسکی^[۵۴] و کارت رایت^[۵۵] (۲۰۰۳)، پژوهشی را به منظور بررسی تأثیر آموزش هوش هیجانی و رابطه آن با استرس و عملکرد، بر روی ۶۰ نفر از مدیران انگلستان انجام دادند. پس از آموزش هوش هیجانی به مدیران و تحلیل یافته های پژوهش مشخص شد که آموزشهایی که سبب افزایش هوش هیجانی می شود، موجب بهبود بخشیدن سلامتی و بهزیستی می شود. هدف پژوهش این بود که آیا هوش هیجانی می‌تواند موجب تحول و رشد در مدیریت شود و اینکه اگر هوش هیجانی افزایش یابد تأثیر سودمندی بر بهزیستی، سلامتی و عملکرد دارد؟ به طور خلاصه از پیوند بین هوش هیجانی و استرس این نظر بدست آمد که هیجانات منفی و استرس نتیجه بعضی روابط مختل بین مفاهیم خود و محیط است و این قابلیت هوش هیجانی در درک و مدیریت هیجانات در خود و دیگران تعدیل کننده این فرایند می باشد.
گوهم^[۵۶] (۲۰۰۳)، در رابطه با تنظیم خلقیات و هوش هیجانی و تفاوتهای فردی، سه تحقیق را بر روی ۵۶۹ نفر (۸۳ ، ۲۵۰ ، ۲۳۶) در سه مولفه هیجانی (وضوح، توجه، شدت) که به تشخیص چهار نوع اختلاف منتهی می شد، انجام داد. تحلیل نتایج نشان داد که سطوح بالای هوش هیجانی موجب می شود که افراد بیشتر بتوانند خلقیات و هیجاناتشان را تحت کنترل درآورند. افرادی که هیجاناتشان را تحت کنترل درآورده بودند اطلاعات بحرانی و رفتارهای بحرانی را نشان نمی دادند. این پژوهش افراد را به چهار گروه تقسیم کرد: ۱- گروهی که خلقیاتشان را تنظیم می کردند،۲- گروهی که به موقعیت های هیجانی بیشتر از دیگران واکنش نشان می دادند، ۳- گروهی که خلقیاتشان را بیشتر از دیگران نظم بخشی می کردند و ۴- گروهی که نسبت به هیجانات بی تفاوت بودند. (تحت کنترل درآورده – داغ و پرشور، مغزی، سرد و بی تفاوت).
لی آیوا^[۵۷] و دیگران (۲۰۰۳)، پژوهشی را بر روی ۲۰۳ دانش آموز مقطع دبیرستان به منظور بررسی تأثیر هوش هیجانی بر مشکلات رفتاری در دانش آموزان دبیرستانی مالزی انجام دادند. در این پژوهش استفاده شده است که هوش هیجانی می تواند با درونی و بیرونی ساختن مشکلات مختلف ارتباط داشته باشد. برای مثال دیده شده است که سطوح پایین هوش هیجانی با سطوح پایین همدلی و عدم توانایی در مدیریت خلق رابطه دارد. در نشانه های بروز رفتارها، سطوح پایین هوش هیجانی با پیشرفت دانشگاهی و سطوح بالای مشکلات جنسی رابطه دارد. در مطالعه اخیر سطوح بالای هوش هیجانی ارتباط مستقیمی با سطوح پایین بروز مشکلات رفتاری از قبیل اضطراب تحصیلی، افسردگی، شکایات جسمی، استرس، پرخاشگری جسمی، استرس، پرخاشگری و بزهکاری دارد. در این پژوهش نیز بررسی شده است که آیا سطوح پایین هوش هیجانی ممکن است یک عامل خطرپذیر مهم باشد که رابطه بین نظارت والدین و آشکار ساختن مشکلات رفتاری را تعدیل کند. در بررسی این رابطه پژوهشگران نیز همچنین پیشنهاد کرده اند که نیاز شناخت عامل های بین خطرپذیری و عامل حمایتی و حفاظتی در پیش بینی کردن مشکلات رفتاری وجود دارد و نقش هوش هیجانی در عوامل خطرپذیری بالقوه این چنین رفتارهایی را نشان می دهد. طبق یافته های این پژوهش هوش هیجانی رابطه منفی معناداری با استرس، افسردگی، شکایات جسمانی و بزهکاری و رابطه مثبتی با نظارت والدین داشت.
استین (۲۰۰۵)، در پژوهشی بر روی ۷۰۴ آزمودنی در مقطع قبل از دانشگاه به منظور بررسی همبسترهای شخصیتی، بهزیستی و سلامتی هوش هیجانی، شخصیت، رضایتمندی از زندگی، حمایت اجتماعی و سلامتی در گروه های کانادایی (۵۰۰۱ نفر) و اسکاتلندی (۲۰۴نفر) بررسی شد. با توجه به تحلیل داده ها این نتایج بدست آمد که هوش هیجانی رابطه منفی با آلکسی تالیمیا و مصرف الکل دارد و رابطه مثبتی با رضایتمندی از زندگی و اندازه و کیفیت شبکه اجتماعی دارد. با توجه به نتایج رگرسیون رابطه قوی هوش هیجانی و شخصیت از پیش بینی کننده های مربوط به سلامت بدست آمد. هوش هیجانی با اندازه شبکه اجتماعی در مقایسه با رابطه شخصیت با اندازه شبکه اجتماعی قوی تر بود. پالمر و دیگران (۲۰۰۲) پژوهشی را برای بررسی رابطه بین هوش هیجانی و مدیریت موثر انجام دادند. این پژوهش بر روی ۴۳ مدیر انجام شد. یافته های این پژوهش نشان داد که هوش هیجانی چگونه تأثیر خودش را بر مدیریت نشان می دهد و یا به پذیرش به وجود آمدن احساساتی در حین کار پاسخ مناسب می دهد. مدیرانی که هوش هیجانی بالاتری را از خود نشان دادند به لحاظ بروز احساسات و افکار خیلی بهتر عمل می کردند و خود کنترلی بیشتری بر هیجانات و احساساتشان داشتند.
تریلند و دیگران (۲۰۰۴) در پژوهشی ارتباط حمایتی هوش هیجانی با عوامل روان شناختی خطرپذیری سیگار کشیدن را در نوجوانان بررسی کردند. این پژوهش بر روی ۴۱۶ دانش آموز دوره راهنمایی اجرا شد که میانگین سن آنها ۳/۱۱ سال بود. نتایج نشان داد که هوش هیجانی بالا عاملی حمایتی برای عوامل خطرپذیری سیگار کشیدن در نوجوانان است. همچنین هوش هیجانی بالا با ادراکات بیشتری از پیامدهای اجتماعی منفی سیگار کشیدن و با کارآمدی و بازدهی بیشتری در امتناع و خودداری از قول پیشنهاد برای کشیدن سیگار رابطه دارد. همچنین تحلیل نتایج آشکار کرد که هوش هیجانی بالا یا احتمال گرایش پیدا کردن به سیگار کشیدن در سنین اولیه رابطه دارد.
نوجوانانی که هوش هیجانی بالاتری دارند احتمالاً می توانند سود و منفعت بیشتری از برنامه های پیشگیری موثر اجتماعی ببرند و هوش هیجانی بالا با افزایش درک پیامدهای اجتماعی سیگار کشیدن رابطه دارد. این افراد به این آگاهی می رسند که با دوستانی که سیگار می‌کشند نبایستی رابطه داشته باشند.
در پژوهش که توسط بار – ان^[۵۸] (۲۰۰۰) انجام شد. تحلیل نمرات هوش هیجانی بیش از ۷۷۰۰ نفر از مردم آشکار کرد، در حالی که مردان و زنان تفاوتی در هوش هیجانی کلی ندارند، مردان نمرات بالاتری در تحمل استرس، تکانش و سازگاری، مثبت بودن و خودشکوفایی و زنان نمرات بالاتری در همدلی، ارتباطات میان فردی و مسئولیت اجتماعی به دست آوردند. آنان دریافتند که هوش هیجانی یک مجموعه‌ی دارای عوامل چندگانه و مرتبطی، متشکل از توانایی های عاطفی، شخصی و اجتماعی می باشد که به ما کمک می کند با ضرورت‌های روزمره مقابله نماییم. او این توانایی ها را که ساختار عاملی این مفهوم نظری را تشکیل می دهند، به این قرار دانست: عزت نفس، خودآگاهی عاطفی، ابراز وجود، تحمل فشار روانی، کنترل واکنش‌های نهایی، انعطاف پذیری، حل مسأله، همدلی، رابطه‌ی میان فردی، خوش بینی، خودشکوفایی، استدلال و مسئولیت اجتماعی.
محرابیان^[۵۹] (۲۰۰۰)طی پژوهش خصوصیات افراد دارای هوش هیجانی بالا را چنین عنوان می کند: عزت نفس بالاتر، خوش بینی بیشتر، اضطراب و افسردگی پایین تر، افکار هیجانی کمتر، اهداف بزرگتر و موفق تر، جهت گیری منظم تر اهداف، توانایی مقبولیت، معاشرت و دوستی بیشتر، صلاحیت اجتماعی بالاتر، خودشکوفایی و هوش عمومی بالاتر، او همچنین موارد زیر را از اجرای هوش هیجانی می داند: همدلی عاطفی، توجه به هیجان و تشخیص آن، شناسایی درست خلق خود و دیگران، کنترل خلق یا هیجانات شدید، پاسخگویی مطابق با هیجانات، رفتار کردن مطابق با موقعیت های گوناگون زندگی مخصوصاً در مواقع استرس، تأمل کردن در کسب مهارتهای خوب اجتماعی و ارتباطی.
کوب^[۶۰] و مایر^[۶۱] (۲۰۰۰)، در پژوهشی تحت عنوان «هوش هیجانی» گزارش کرده اند که نمرات و مقیاس هوش هیجانی چند عامل میان ۲۰۰ دانش آموزان دبیرستانی با پذیرش کمتر سیگار کشیدن، قصد سیگار کشیدن و مشروب خواری مرتبط بوده است.
کارسون^[۶۲] و همکاران (۲۰۰۰)، در دو پژوهش بر روی نمونه هایی از دانشجویان، هوش هیجانی و رابطه آن با کنترل فردی و خشونت کلامی را مورد ارزیابی قرار دادند. در این مطالعات، پاسخ همدلانه، تنظیم خلق، مهارتهای بین فردی، انگیزش درونی و خودآگاهی به عنوان زیر مقیاس های هوش هیجانی در نظر گرفته شده است. بر اساس یافته‌های دو پژوهش مذکور، هوش هیجانی دارای رابطه‌ی مثبت با کنترل فردی و دارای رابطه‌ی منفی با خشونت کلامی بود.
موریاتی^[۶۳] و همکاران (۲۰۰۱)، در پژوهشی این مسأله را بررسی کردند که آیا آزمونهای سنجش سطوح متفاوت هوش هیجانی می توانند بین نوجوانان مختلف جنسی و گروه کنترل تمایز ایجاد کنند. نتایج پژوهش آنها که بر ۱۵ مرد متخلف جنسب با دامنه‌ی سنی ۱۴ تا ۱۷ سال و۴۹ مرد غیر متخلف که از لحاظ سن با گروه مختلف همگن بودند نشان داد که، متخلفان در مقایسه با گروه غیرمتخلف دقت کمتری در برچسب زنی حالات هیجانی دیگران داشتند. این افراد وقتی با دیگر نوجوانان مقایسه می شوند در تکانش وری و ناتوانی در درک و شناسایی هیجانهای خود و دیگران با آنها متفاوت هستند، این افراد مشکلاتی را در کنترل خشم و پایه ریزی روابط معنادار با همسالان دارند.
حکیم جوادی واژه ای (۱۳۸۳)، در پژوهشی تحت عنوان بررسی رابطه‌ی کیفیت دلبستگی و هوش هیجانی در دانش آموزان تیزهوش و عادی با بهره گرفتن از پرسشنامه‌ی هوش هیجانی بار – ان، علاوه بر ارتباط کیفیت دلبستگی و هوش هیجانی، معنادار بودن نقش جنسیت در هوش هیجانی را گزارش کرده اند. به این صورت که بنا بر یافته های آن، دختران دارای هوش هیجانی بیشتری از پسران بودند.
در پژوهش کارن و سندی^[۶۴] (۲۰۰۱) یک برنامه‌ی آموزش را بر روی ۶۵ کودک دوره مهدکودک به منظور افزایش مهارتهای اجتماعی جهت افزایش رفتار هوش هیجانی انجام دادند، یافته ها نشان داد که کمبود هوش هیجانی از رشد مهارتهای اجتماعی جلوگیری می کند. کودکانی که دارای هوش هیجانی پایینی بودند در مقابله با تضاد با دیگران ناتوانی دارند، همچنین کمبود همکاری و ضعف ارتباط و ناتوانی در بیان هیجانات موقعیتی در آنها بیشتر است. مداخلاتی نظیر آموزش همکاری، انجام فعالیت های گروهی، آموزش هوش هیجانی و یکسان سازی انواع ورمهای هوش چندگانه انجام گردید. آنان نشان دادند که این کودکان بعداً در دوره‌ی پیش دبستانی و دوران تحصیل آینده توانستند رفتارهای جامعه طلبانه و هوش هیجانی بیشتری را نشان دهند.
سیاروچی و همکاران (۲۰۰۲) در مطالعه‌ی این فرض را مورد آزمون قرار دارند که هوش هیجانی در فهم رابطه‌ی میان استرس و متغیرهای سه گانه سلات روانی یعنی افسردگی، ناامیدی و اشتغال ذهنی در مورد خودکشی سهم مهمی دارد. نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که استرس:
۱- افسردگی گزارش شده‌ی بیشتر، ناامیدی و اشتغال ذهنی در مورد خودکشی در میان افرادی که ادراک هیجانی بالایی دارند، مرتبط است (در مقایسه با افرادی که هوش هیجانی پایینی دارند).
۲- اشتغال ذهنی در مورد خودکشی بیشتر در افرادی که مدیریت هیجانهای دیگران در آنها پایین است، مرتبط می باشد. هم ادراک هیجان و هم مدیریت هیجانهای دیگران از لحاظ آماری از سایر شاخص های اندازه گیری شده در این مطالعه، متفاوت بودند. این پژوهش مطرح می کند که هوش هیجانی علاوه بر اهمیتی که در فهم رابطه‌ی میان استرس و سلامت روان دارد خود نیز سازه‌ای مجزا می‌باشد که باید مورد مطالعه قرار گیرد.
شوت^[۶۵] و همکاران (۲۰۰۲)، نتایج حاصل از دو مطالعه در مورد رابطه‌ی هوش هیجانی با خلق و عزت نفس را ارائه دادند. آنان در مطالعات خود دریافتند که هوش هیجانی بالاتر با خلق مثبت و عزت نفس بالا مرتبط است. مطالعه دیگر نیز نشان داد که هوش هیجانی بالا با حالت خلقی مثبت بالاتر و عزت نفس بیشتر در ارتباط می باشد. آنان همچنین نقش هوش هیجانی را در تنظیم خلق بررسی کرده و به این نتیجه رسیدند که افراد دارای هوش هیجانی بالا کاهش کمتری در خلق مثبت و عزت نفس را پس از یک حالت منفی و بعد از افزایش حالت مثبت افزایش در خلق مثبت را نشان می دهند، اما در عزت نفس تغییری نمی کنند.
در مطالعه ای که سالکوفسکی و همکاران (۲۰۰۳) انجام دادند. تحلیل‌های عوامل اکتشافی و تأییدی پرسشنامه‌ی ویژگی های هوش هیجانی یک ساخت عاملی مرتبه ای با یک عامل هوش عاطفی سطح بالا و چهار عامل سطح پایین تر (خوش بینی/تنظیم خلق، ارزیابی عواطف، بهره مندی از عواطف و مهارتهای اجتماعی) پیشنهاد کرد. بررسی تفاوتهای جنسیتی در این چهار عامل نشان داد که تفاوت نمرات بین زنان و مردان در عامل خوش بینی / تنظیم خلق معنادار نبود. نمره‌ی زنان در عامل ارزیابی عواطف و مهارتهای اجتماعی بیشتر از مردان و نمره‌ی مردان در عامل بهره مندی از عواطف بیشتر از زنان بود. بخشی از فرم بلند پرسشنامه‌ی ویژگی های هوش عاطفی به طور منفی و معنادار با روان رنجوری و اشکال در شناسایی و بیان هیجانات (الکسی تایمی) و به طور مثبت و معنادار با برونگرایی، انعطاف پذیری، توافق کاری و با وجدان بودن همبستگی داشت و با رضایت از زندگی همبستگی مثبت و با آمادگی برای افسردگی همبستگی منفی داشت.
انجل برگ و اسجوبرگ (۲۰۰۴)، در پژوهشی تحت عنوان «هوش هیجانی، شدت عاطفه و سازش یافتگی اجتماعی» به بررسی این ادعا که هوش هیجانی ادراک اجتماعی را در بر می گیرد، پرداختند. ادراک هیجان در این مطالعه به منظور دقت قضاوت در مورد بیان احساسات عادی و حاد دیگران تعریف شده است. استدلال آنها این بود که ادراک دقیق از هیجانات دیگران از یک سو باید با واکنش شدت یافته به محرکهای محیطی و از سوی دیگر با سازش یافتگی اجتماعی ارتباط داشته باشد. پس از وارسی هوش هیجانی در رابطه با این دو مفهوم نتایج نشان داد که ادراک هیجان با یک دقت بالا به ارزیابی خلق همان گونه که توسط دیگران تجربه می شود، ارتباط دارد. نتایج پژوهش آنها نشان می دهد که هوش هیجانی ممکن است از قسمت هایی ترکیب شده باشد که واکنش هیجانی را در برگیرد. یافته‌ی دیگر آنها این بود که سازش یافتگی اجتماعی موفقیت آمیز با ادراک دقیق تر خلق دیگران ارتباط دارد که فرضیه‌ی ضروری بودن ادراک هیجان در سازش یافتگی با یک سطح اجتماعی را قوت می بخشد.
وارویک^[۶۶] و نتل بک^[۶۷] (۲۰۰۴) در پژوهشی، هوش هیجانی، شخصیت، پیوندجویی، توانایی استدلال انتزاعی، دانش عاطفی جهت گیری وظیفه را مورد مطالعه قرار دادند. در میان متغیرهای شخصیت، برون گرایی و توافق کاری با مقیاس فراخلق صفت (TMMS) همبستگی و رابطه‌ی تعدیل گرانه، و با انعطاف پذیری، وظیفه شناسی و روان رنجور خویی همبستگی ضعیف داشتند. مقیاس فراخلق صفت کلی نیز با دانش و مهارت هیجانی همبستگی داشت، اما با استدلال انتزاعی و علاقه به پیوندجویی رابطه نداشت و نتایج حاصل از همان گروه نمونه با آزمون هوش هیجانی مایر، سالوی و کارسو^[۶۸] MSCEIT (2001)ناهماهنگی ها و ناهمسویی هایی را در بین دو مقیاس هوش هیجانی آشکار نمود. گشودگی، برونگرایی، وظیفه شناسی، روان آزرده خویی و علاقه به پیوندجویی با آزمون هوش هیجانی مایر، سالوی و کارسو همبستگی معناداری نداشتند، اما با توافق و دانش و مهارت هیجانی و توانایی انتزاعی همبستگی معناداری داشتند. نتایج همچنین نشان داد که هوش هیجانی در صورتی که با TMMS برآورده شود، با جهت گیری وظیفه همبستگی دارد، اما در صورتی که با MSCEIT برآورده شود، این همبستگی وجود ندارد. به طور کلی عملکرد متفاوت TMMS و MSCEIT از این دیدگاه حکایت می کند که شخص از دوریخت (نوع) هوش هیجانی برخوردار است، هوش هیجانی توانایی (پتراید زوفارنهام، ۲۰۰۱ ، ۲۰۰۰).
پترایدز^[۶۹] و همکاران (۲۰۰۴) نقش ویژگی های هوش هیجانی در عملکرد تحصیلی و رفتار منحرف در مدرسه را در یک نمونه‌ی ۶۵۰ نفری با میانگین سنی ۵۱/۶ بررسی کرده و دریافتند که ویژگی های هوش هیجانی ارتباط بین توانایی شناختی و عملکرد تحصیلی را تعدیل می کند و دانش آموزانی که نمرات هوش هیجانی آنان بالا بود غیبت موجه کمتری داشتند و احتمال اخراج آنها از مدرسه کمتر بود.
آستین^[۷۰] و همکاران (۲۰۰۵) در پژوهشی، هوش هیجانی، شخصیت، الکسی تایمی، رضایت مندی از زندگی، حمایت اجتماعی و سلامتی را در گروه های کانادایی و اسکاتلندی مورد بررسی قرار دادند. آنان به این نتیجه رسیدند که هوش هیجانی با الکسی تایمی و مصرف الکل رابطه منفی و با رضایت مندی از زندگی و گستردگی روابط اجتماعی و کیفیت آن رابطه‌ی مثبت دارد. آنان نیرومندی نسبی هوش هیجانی و شخصیت را به منزله‌ی پیش بینی کننده های پیامدهای مرتبط با سلامت در یک گروه فرعی از اسکاتلندی‌ها مورد بررسی قرار دادند. نتایج نشان داد که هوش هیجانی در مقایسه با شخصیت با گستردگی رابطه‌ی اجتماعی ارتباط قوی تری دارد، اما کیفیت روابط اجتماعی، رضایت مندی از زندگی، مصرف الکل، مشاوره با پزشک و وضعیت سلامت با شخصیت ارتباط قوی تری داشته‌اند.
فصل سوم
روش تحقیق
روش تحقیق
هدف از اجرای این پژوهش تعیین رابطه سلامت روانی بر هوش هیجانی افراد بالای ۴۰ سال می باشد. با توجه به اینکه هدف پژوهشگر، تعیین تأثیر هوش هیجانی بر سلامت روانی افراد بالای ۴۰ سال (اعم از زنان و مردان) بود،در ابتدا میزان سلامت روان افراد به وسیله پرسشنامه GHQ (سلامت عمومی) سنجیده و سپس بلافاصله پرسشنامه آزمون هوش هیجانی سیبر یا شرینگ به اجرا درآمد.
جامعه آماری
افراد بالای ۴۰ سال (اعم از زنان و مردان) که در شهر الشتر ساکن هستند. اعم از افراد شاغل و غیرشاغل در سال ۱۳۹۴.
روش نمونه گیری
نمونه گیری در این پژوهش به صورت تصادفی صورت گرفته است. در این شیوه نمونه گیری (تصادفی) تمام افراد جامعه مورد نظر موقعیتی مساوی و مستقل برای انتخاب شدن را دارند. به همین منظور تحقق اول فهرست نام افراد جامعه مورد نظر را تهیه می کند، سپس به طور تصادفی به هر یک از آنها یک شماره می دهد، آن گاه با مراجعه به جدول اعداد تصادفی، افراد گروه نمونه را از بین آنها انتخاب می کند (بهرامی، ۱۳۸۱)
در این تحقیق نمونه گیری به صورت، نمونه گیری تصادفی خوشه‌ای چند مرحله ای است. در نمونه گیری خوشه ای به جای افراد، گروه ها به صورت تصادفی انتخاب می شوند. این روش (نمونه گیری خوشه ای) زمانی به کار برده می شود که انتخاب نمونه از اعضای جامعه مشکل یا غیرممکن است (دلاور، ۱۳۸۳).
نمونه گیری خوشه ای به دو صورت تک مرحله ای و چند مرحله ای اجرا می شود. در تک مرحله ای، عمل نمونه گیری با بهره گرفتن از خوشه فقط یکبار، در صورتی که در چند مرحله ای این عمل بیش از یکبار تکرار می شود. (دلاور، ۱۳۸۳).

فصل چهارم

اعجاز تشریعی

جای تردید نیست که آداب قرآنی، آداب انسانیت حقیقی محض است که به هیچ وجه دست‌خوش آرا و اهوای بشری نگشته و مکر و خدعه آنان در آن راه نیافته است. هیچ جمعیتی جز از راه آراستگی بدان بر دیگران برتری نیابند و مقام شایستگی را احراز ننمایند و هیچ ملتی جز در نتیجه فقدان آن دچار مشکلات نگردند. هرگاه آداب نفسانی که وسیله ارتباط افراد و جمعیت‌ها به یکدیگر می‌باشد و برای آن‌ها حدودی از آزادگی و مساوات تعیین می‌کند، وجود نداشت، بناچار هرج و مرجی در جمعیت بشری پدید می‌آمد و جعل قوانین، بیشتر بر فساد ‏آن وضعیت می‌افزود و افراد انسانی مانند سایر حیوانات که هرکدام جدای از یکدیگر زندگی می‌کنند وپیوسته میانشان دشمنی و تعدی به یکدیگر حکمفرمایی دارد، می‌بود که سرانجام آن ، اضمحلال و نابودی است. شرایع الهی، راهنمایی نیکو برای جمعیت بشری است که منافع آنان را آشکارا به ایشان نشان می‌دهد و درحقیقت به منزله عقل انسانی است که وسائل احتیاج آن‌ها را فراهم ساخته و آنان را به طرف سعادت سوق می‌دهد.^[۳۵۹]

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۴-۱ تعریف اعجاز تشریعی

از دیگر وجوه اعجاز قرآن کریم، اعجاز تشریعی است. اعجاز تشریعی از جهت نوآوری‌های مفاهیم دینی است بدین معنا که قرآن در دو قسمت معارف و احکام، راهی پیموده که تا آن روز، بشریت بدان راه نیافته بود و برای ابدیت، بدون راهنمایی دین، دستیابی به آن امکان پذیر نیست. هستی شناسی قرآن، فراگیر و شامل وتشریعات آن، همه جانبه و کامل است و از هر دو جهت بدون هیچ گونه کاستی بر بشریت عرضه شده است.^[۳۶۰]

۴-۲.علت تشریع احکام شرعی در قرآن

علت تشریع احکام شرعی در قرآن، توجه به هدایت مردم است تا همانند امت‌های قبل، به گمراهی کشیده نشوند. لذا خداوند متعال می‌فرماید: {یریدُ اللَّهُ لِیبَینَ لَکُمْ وَ یهْدِیکُمْ سُنَنَ الَّذینَ مِنْ قَبْلِکُمْ وَ یتُوبَ عَلَیکُمْ وَ اللَّهُ عَلیمٌ حَکیمٌ}^[۳۶۱](خداوند مى‏خواهد با این دستورها، راه‏هاى خوشبختى و سعادت را براى شما آشکار سازد، و به سنت‌های صحیح پیشینیان رهبرى کند و خداوند دانا و حکیم است.) در این آیه نکته لطیفی است و آن عبارت است از این که خداوند به منظور بیان افعال، از صیغه مضارع، استفاده نموده است تا دلالت بر تجدد بیان و استمرار این احکام، داشته باشد زیرا این احکام دائمی بوده و برای تمامی مخاطبان، حتی نسل‌های آینده، بیان شده است. از سوی دیگر، آیه اشاره بدیعی دارد به اینکه خداوند، تا ظهور نسل‌های آینده و تا روز قیامت، حافظ این احکام خواهد بود تا مورد استفاده همگان قرار گیرد.^[۳۶۲] بدین ترتیب، خداوند متعال، با تفننی که در اسلوب‌های متنوع بیانی به کار گرفته است، از هر فرصتی برای بیان احکام شرعی و پند و اندرز مردم، استفاده کرده است و این از عادات و ویژگی‌های این کتاب آسمانی است.^[۳۶۳]در واقع آنچه در این قرآن، مبنی بر تبیان بودن هر چیز و هدایت و رحمت و بشارت بودن آن است، حسن تخلصی است از بیان اصول هدایت و تشریع دین اسلام. و تمام این اصول به اصل امر به معروف و نهی از منکر، برمی‌گردد. زیرا تمام شریعت، امر و نهی است. تقوی نیز در اطاعت از حق و دوری از باطل، منحصر می‌شود.^[۳۶۴] نیز، باید دانست که برترین و بالاترین قوانین، قوانین الهی است زیرا مناسب با مخاطب خود نازل و مصلحت او در نظر گرفته شده و از خواست‌ها و هواهای نفسانی یک گروه یا قوم خاص تبعیت ننموده است.^[۳۶۵]

۴-۳.اهداف هشتگانه قرآن از نگاه ابن عاشور

ابن عاشور درباره مقاصد و اهداف قرآن ۸ مورد را برمی شمرد:
اول: اصلاح اعتقادات وتعلیم عقاید صحیح که بزرگترین عامل در جهت اصلاح خلق است. زیرا نفس انسان با داشتن عقیده راستین، درمقابل غیر حق کرنش نکرده، نیز قلب او از اوهام ناشی از شرک و هواپرستی پاک می‌شود. خداوند متعال در آیه‌ای به این معنا اشاره کرده و می‌فرماید پرستش آلهه ها ومعبودانی غیر از خداوند، بر هلاکت بت پرستان می‌افزاید. { فَما أَغْنَتْ عَنْهُمْ آلِهَتُهُمُ الَّتِی یَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ شَیْ‏ءٍ لَمَّا جاءَ أَمْرُ رَبِّکَ وَ ما زادُوهُمْ غَیْرَ تَتْبِیبٍ}^[۳۶۶] هنگامى که فرمان مجازات الهى فرا رسید، معبودانى را که غیر از خدا مى‏خواندند، آنها را یارى نکردند و جز بر هلاکت آنان نیفزودند.
دوم: دومین مقصود خداوند متعال از نزول قرآن کریم، تهذیب اخلاق است. خداوند متعال درآیه‌ای خطاب به پیامبر مکرم اسلام(|) می‌فرماید:{وَ إِنَّکَ لَعَلى‏ خُلُقٍ عَظِیمٍ}^[۳۶۷]‏ در حدیث موطأ مالک از رسول اکرم (|) روایت شده است که فرمود: «براستى که من براى به کمال رساندن مکارم اخلاق مبعوث شده ام.» این مقصود قرآن را هم عامه عرب وهم خواص، درک می‌کردند.
سوم: سومین مقصود، بیان احکام و قوانین شرعی است. خداوند متعال فرمود: { إِنَّا أَنْزَلْنا إِلَیْکَ الْکِتابَ بِالْحَقِّ لِتَحْکُمَ بَیْنَ النَّاسِ بِما أَراکَ اللَّهُ}^[۳۶۸] (ما این کتاب را بحق بر تو نازل کردیم تا به آنچه خداوند به تو آموخته، در میان مردم قضاوت کنى.) قطعا خداوند در قرآن کریم تمام احکام خاص و عام را بیان کرده است. و اینکه فرمود: قرآن { تِبْیاناً لِکُلِّ شَیْ‏ءٍ}است و یا اینکه در سوره مائده فرمود:{الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ} به این معناست که در قرآن کلیات تمام امور بیان شده است. اما برای امور جزئی تر به استنباط فقها نیاز است.
چهارم: سیاست‌گذاری های جامعه که بخش مهمی در قرآن می‌باشد و هدف از بیان این امور، صلاح امت و حفظ نظام مسلمانان می‌باشد. مانند تشویق و ارشاد مردم به داشتن و حفظ وحدت و برادری در بین خود. {وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا وَ اذْکُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنْتُمْ أَعْداءً فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْواناً وَ کُنْتُمْ عَلى‏ شَفا حُفْرَهٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَکُمْ مِنْها}^[۳۶۹] و همگى به ریسمان خدا [قرآن و اسلام، و هر گونه وسیله وحدت‏]، چنگ زنید، و پراکنده نشوید! و نعمت بزرگِ خدا را بر خود، به یاد آرید که چگونه دشمن یکدیگر بودید، و او میان دلهاى شما، الفت ایجاد کرد، و به برکتِ نعمتِ او، برادر شدید! و شما بر لبِ حفره‏اى از آتش بودید، خدا شما را از آن نجات داد. یا اینکه فرمود: {وَلا تَنازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَ تَذْهَبَ رِیحُکُمْ}^[۳۷۰] و نزاع (و کشمکش) نکنید، تا سست نشوید، و قدرت (و شوکت) شما از میان نرود. یا سفارش خداوند به مسلمانان نسبت به مشورت در کارها. {وَ أَمْرُهُمْ شُورى‏ بَیْنَهُمْ}^[۳۷۱] و کارهایشان به صورت مشورت در میان آنهاست.
پنجم: ذکر قصه ها و اخبار امت های گذشته به منظور تأسی به نیکوترین افعال و احوال ایشان بوده است. { َنحْنُ نَقُصُّ عَلَیْکَ أَحْسَنَ الْقَصَصِ بِما أَوْحَیْنا إِلَیْکَ هذَا الْقُرْآنَ وَ إِنْ کُنْتَ مِنْ قَبْلِهِ لَمِنَ الْغافِلِینَ}^[۳۷۲] ما بهترین سرگذشتها را از طریق این قرآن- که به تو وحى کردیم- بر تو بازگو مى‏کنیم و مسلّماً پیش از این، از آن خبر نداشتى. یا اینکه فرمود : {أُولئِکَ الَّذِینَ هَدَى اللَّهُ فَبِهُداهُمُ اقْتَده}آنها کسانى هستند که خداوند هدایتشان کرده پس به هدایت آنان اقتدا کن.^[۳۷۳] همچنین به منظور عبرت گیری از عاقبت کردار زشت آن امت ها این قصص در قرآن ذکر شده‌است.
ششم: آموزش متناسب با عصرمخاطبان به منظور دریافت و فهم شریعت ونشر آن. عرب عصر نزول، درک درستی از ادیان آسمانی و اخبار پیشینیان، جز اندکی که آن هم ، از طریق معاشرت با اهل کتاب بدان دست یافته بود، نداشت. اما قرآن کریم علاوه بر این علوم، حکمت بهره گیری از عقل، نیز صحت استدلال و مجادله به روش های گوناگون، هنگام مواجهه با گمراهان و دعوت آنان به تفکر را به مسلمانان آموزش داده و مردم را به اهمیت حکمت، توجه داد و فرمود: {یُؤْتِی الْحِکْمَهَ مَنْ یَشاءُ، وَ مَنْ یُؤْتَ الْحِکْمَهَ فَقَدْ أُوتِیَ خَیْراً کَثِیراً}^[۳۷۴] (خدا) دانش و حکمت را به هر کس بخواهد (و شایسته بداند) مى‏دهد و به هر کس دانش داده شود، خیر فراوانى داده شده است واز باب حکمت، سرچشمه های معارف جوشید و چشم مردمانی أمی به روی علم گشوده شد. این علوم، حتی به گوش عرب نرسیده بود و نهایت دانش موجود درنزد آنان برخی امورتجربی بود. اما قرآن کریم در چنین فضایی، مکرر به بیان فایده علم همت گماشته و مسلمانان را به سوی آن سوق داد. { هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَ الَّذِینَ لا یَعْلَمُونَ}^[۳۷۵] آیا کسانى که مى‏دانند با کسانى که نمى‏دانند یکسانند؟!
هفتم: پند واندرز و هشدار و بشارت دادن به مردم و ترغیب و ترهیب ایشان.
هشتم: در نهایت اعجاز قرآن تا دلالت بر صدق آورنده آن داشته باشد. زیرا تصدیق، بعد از تحدی، متوقف بر دلالت معجزه بودن قرآن دارد.^[۳۷۶]
در تفسیر التحریر و التنویر، به بعد اعجازتشریعی قرآن، به صورت مستقل اشاره نشده، بلکه آن را در وجه سوم و در کنار اعجاز علمی قرآن، بیان کرده است اما به دلیل اهمیت آن، سعی شده است در یک فصل جداگانه به آن پرداخته شده و با توجه به تفسیر التحریر والتنویر، نمونه‌هایی از این بعد اعجاز قرآن، به ترتیب آیات قرآن کریم، بیان شود.

۴-۴. نمونه‌هایی از اعجاز تشریعی در قرآن

۴-۴-۱. دعوت به توحید

در آیه ۲۳ سوره اسراء {وَ قَضىَ‏ رَبُّکَ أَلَّا تَعْبُدُواْ إِلَّا إِیَّاه}ُ (و پروردگارت فرمان داده: جز او را نپرستید!)
از عبادت غیر خداوند نهی شده است. زیرا اساس اصلاح جامعه در آن است و اصلاح اندیشه مقدمه‌ای است برای اصلاح عمل. ابن عاشور می‌گوید به این مسئله در کتاب “اصول نظام اجتماعی در اسلام”خویش، بیشتر پرداخته است.^[۳۷۷]

۴-۴-۲.نیکی به والدین

در آیه ۲۳ سوره اسراء، بلافاصله بعد از نهی از عبادت غیر خدا، نیکی به والدین سفارش شده است.{وَ بِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَنًا إِمَّا یَبْلُغَنَّ عِندَکَ الْکِبرََ أَحَدُهُمَا أَوْ کِلَاهُمَا فَلَا تَقُل لهَُّمَا أُفٍ‏ّ وَ لَا تَنهَْرْهُمَا وَ قُل لَّهُمَا قَوْلًا کَرِیمًا}{وَ اخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلّ‏ِ مِنَ الرَّحْمَهِ وَ قُل رَّبّ‏ِ ارْحَمْهُمَا کَمَا رَبَّیَانىِ صَغِیرًا} (و به پدر و مادر نیکى کنید! هر گاه یکى از آن دو، یا هر دوى آنها، نزد تو به سن پیرى رسند، کمترین اهانتى به آنها روا مدار! و بر آنها فریاد مزن! و گفتار لطیف و سنجیده و بزرگوارانه به آنها بگو! و بالهاى تواضع خویش را از محبّت و لطف، در برابر آنان فرود آر! و بگو: «پروردگارا! همان‏گونه که آنها مرا در کوچکى تربیت کردند، مشمول رحمتشان قرار ده!») زیرا پدر و مادر وسیله‌‌ی ایجاد خلق هستند و از آنجایی که خداوند در سرشت پدر و مادر، دل رحمی و دلسوزی در حق فرزند را قرار داده است، در مقابل فرزندان را نیز به نیکی در حق آنان سفارش می‌کند. علت نیکی به والدین و صله‌ی رحم به دو امر مربوط می‌شود: اولین امر نفسانی و به منظور تربیت نفوس امت در جهت آموختن شکر‌گزاری و متخلق شدن به اخلاق خدای باری تعالی است. زیرا یکی از اسم‌های خداوند، شکور می‌باشد. دومین امر عمرانی است و به تقویت پیوندهای خویشاوندی و خانوادگی مربوط می‌شود تا بدین وسیله محبت و مودت در بین اعضای خانواده افزایش یابد. در این قرابت اعضا، صلاح بزرگی برای امت اسلامی وجود دارد که موجب تقویت حس برادری و برابری و اتحاد در بین تمام اقشار جامعه خواهد شد.^[۳۷۸]

۴-۴-۳. رعایت عدالت اجتماعی

عدل یک اصل جامع حقوقی و از اصول معاشرت اجتماعی و زندگی گروهی است و التزام به آن، در قول و فعل، در برخورد با نفس، تعامل با دیگران، نیز در معامله با خالق، امری بسیار ضروری است.^[۳۷۹] قرآن برای عدالت اجتماعی، تا آن اندازه احترام قائل شده که می‌فرماید:{یَاأیهَُّا الَّذِینَ ءَامَنُواْ کُونُواْ قَوَّامِینَ بِالْقِسْطِ شهَُدَاءَ لِلَّهِ وَ لَوْ عَلىَ أَنفُسِکُمْ أَوِ الْوَالِدَیْنِ وَ الْأَقْرَبِین‏}^[۳۸۰] (اى کسانى که ایمان آورده‏اید! کاملًا قیام به عدالت کنید! براى خدا شهادت دهید، اگر چه (این گواهى) به زیان خود شما، یا پدر و مادر و نزدیکان شما بوده باشد!) یعنی هیچ چیز حتی به خطر افتادن منافع شخصی و منافع خویشان نزدیک شما، مانع از اجرای اصول عدالت نیست.^[۳۸۱]

۴-۴-۳-۱. توزیع عادلانه اموال در بین مردم به ویژه نیازمندان

ابن عاشور در تفسیر آیه {قَوْلٌ مَّعْرُوفٌ وَ مَغْفِرَهٌ خَیرٌْ مِّن صَدَقَهٍ یتْبَعُهَا أَذًى وَ اللَّهُ غَنىِ‏ٌّ حَلِیم} به تقسیم عادلانه نظام ثروت بین افراد جامعه اشاره کرده و محقق شدن چنین هدفی را از بزرگ‌ترین مقاصد شریعت معرفی می‌کند زیرا پایداری و دوام یک جامعه بستگی به توزیع و گردش عادلانه اموال، در بین مردم دارد. لذا خداوند در اموال ثروتمندان حق واجبی به نفع فقیران و نیازمندان قرار داده است این حقوق در زمان حیات ثروتمندان باید پرداخت شود و صدقات واجب مثل زکات و خمس و فطریه ماه مبارک رمضان و … را در بر می‌گیرد. بعد از وفات نیز اگر شخصی اموالی از خود برجای گذاشته باشد، این تقسیم، با کمک قوانین و احکام ارث، در بین اقوام آن شخص، صورت می‌پذیرد درحالی‌که قبل از اسلام، مردم عرب عادت داشتند که بعد از وفات شخص، اموال او را به بیگانگان می‌بخشیدند.^[۳۸۲]

۴-۴-۳-۲.حق زنان و دختران در تقسیم ارث

قرآن کریم در آیه {للذکر مثل حظ الأنثیین}^[۳۸۳] به بهره فرزند دختر در تقسیم ارث، اشاره می‌کند و بیان می‌دارد که یک مرد برابر دو زن حق ارث دارد. اهمیت این آیه در این است که اسلام، زمانى این اصل را اعلام نمود که نه تنها در محیط عرب جاهلى، بلکه حتى در جوامع متمدّن آن روزگار نیز، زنان از ارث محروم بودند، بدتر از آن این بود که زنان به عنوان بخشى از میراث، به ورّاث منتقل مى‏شدند. نکته لطیفی که از آیه برداشت می‌شود این است که قرآن نفرمود “للأنثی نصف حظ الذکر” بلکه فرمود {للذکر مثل حظ الأنثیین} یعنی حق مرد برابر است با حق دو زن! درست است که هر دو جمله نتیجه واحدی را می‌رسانند اما نوع بیان قرآن به گونه ای است که مقدار بهره مرد را با معیار بهره زن می‌سنجد یعنی در واقع، با اینکه بهره مرد دو برابر است اما اصل و معیار سنجش ارث، ارث زن است.^[۳۸۴] دکتر رفعت در کتاب خویش ۲۱۶ وجه اعجازی قرآن کریم را برای تشریع آیات میراث، بیان کرده است.^[۳۸۵] از جمله این وجوه اعجاز این است که به وسیله آن، جامعه مطلوب الهی شکل گرفته و ثروت اجتماعی در دست عده قلیل انباشته نمی‌شود و گروه‌های ضعیف که شامل یتیمان و زنان و سفیهان هستند، با مشکل مواجه نمی شوند. در نتیجه امنیت اقتصادی و عدالت اجتماعی برای تمامی اقشار جامعه ایجاد می‌شود.^[۳۸۶]

۴-۴-۳-۳.رعایت حقوق یتیمان

ذیل آیه «وَ لَا تَقْرَبُواْ مَالَ الْیتِیمِ إِلَّا بِالَّتىِ هِىَ أَحْسَنُ حَتىَ‏ یبْلُغَ أَشُدَّهُ وَ أَوْفُواْ بِالْعَهْدِ إِنَّ الْعَهْدَ کاَنَ مَسُْئولا»^[۳۸۷] رعایت حقوق یتیمان از مهم‌ترین وصایایی است که خداوند به آن سفارش کرده است. زیرا عرب جاهلی به علت ناتوانی یتیمان، تصرف در اموال آنان را مباح می‌دانستند. اما خداوند مسلمانان را از این اقدام شنیع بر حذر می‌دارد.^[۳۸۸]

۴-۴-۴. تحریم ربا

آیاتی که پیرامون ربا در قرآن کریم وجود دارد در چهار سوره روم، آل عمران، نساء و بقره، واقع شده است^[۳۸۹] و علت تحریم آن، متضمن سه عنصر می‌باشد.( عقیده، اقتصاد، جنگ). در سوره روم، علت تحریم ربا مربوط به عنصر عقیده است، در سوره آل عمران، عنصر اصلی مربوط به جنگ و در سوره بقره، عنصر اقتصادی عامل تحریم ربا است. سوره روم مکی است دعوت به توحید و برچیده شدن شرک و اصلاح عقاید در آیات مکی نمود فراوان دارد. تعلیم عقیده صحیح، از نخستین اهداف اسلام برای بارور کردن نهال ایمان در دل‌های مردم بوده است. سوره آل عمران، مدنی بوده و در سال‌های نخستین که مسلمانان به مدینه مهاجرت کرده بودند، نازل شد و می‌توان گفت تا حدودی عقیده راستین اسلام برای مردم روشن شده و نور آن در قلب‌های مردم تابیده بود اما خطری که مسلمانان را تهدید می‌کرد جنگ با دشمنان به ویژه مشرکان و کفار قریش بود . از سویی سپاهیان اسلام برای جهاد نیاز به پشتیبانی‌های مادی داشتند. پس در این آیات علت تحریم ربا، به عامل جنگ مربوط می‌شود آن چنان که در این سوره ، قبل و بعد از آیات مربوط به ربا، به جنگ بدر واحد اشاره شده است. سوره بقره هم مدنی است و آیات ربا در آخرین آیات این سوره واقع شده است. این آیات در اخرین سال حیات پیامبر اکرم(|) نازل شده است. در این مرحله خطر مشرکان از بین رفته یا بسیار کم شده بود. در واقع مرحله به کمال رسیدن قوانین و احکام تشریعی بود. در این دوره نیز قرآن کریم به تحریم ربا اشاره می‌کند. این تحریم به منظور استقرار احکام در جامعه صورت گرفته است. با شناخت مجموع این ایات و ارتباط و انسجام آن ها بار دیگر اعجاز قرآن کریم خود را به رخ جهانیان می‌کشاند.^[۳۹۰] ابن عاشور ذیل آیه {یأَیهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ لَا تَأْکُلُواْ الرِّبَواْ أَضْعَفًا مُّضَاعَفَه } به توضیح و تفسیر حکمت تحریم ربا می‌پردازد. به جریان افتادن ربا در جامعه، آن را از تعادل اقتصادی و ثبات لازم و هدفمندی و همسانی در سطح افراد، خارج ساخته و به شکاف طبقاتی می‌ انجامد. اما با گردآوری پس‌اندازها و سرمایه گذاری در طرح‌های بزرگ تولیدی و ایجاد اصلاحات زیربنایی منافع فراوانی عائد جامعه خواهد شد. مسلمانان، قرن‌ها بدون اینکه نیازی به استفاده از ربا داشته باشند، زیستند و آن دوره، هنگامی بود که سیادت جهان به دست ایشان بوده و از نظر ثروت کمتر از سایر ملت‌ها نبودند.^[۳۹۱]

۴-۴-۵. تلاش در جهت آزادی اسرا

از دیگر اسرار شریعت اسلامی تلاش و اهتمام، در جهت آزادی اسیران، می‌باشد. هنگامی که رسول اکرم(|) به نبوت مبعوث گردید، بردگی به علل مختلف، مانند جنگ و ربوده شدن یا گروگان‌گیری به دلیل داشتن بدهی، فروش فرزند توسط والدین و … در همه جای سرزمین عربستان سایه گستر بود. اما اسلام، تمام این اسباب را، غیر از اسارت در جنگ، در هم شکست، این یک مورد نیز با هدف ایجاد ترس در بین دشمن و تشویق مجاهدین، جایز شمرده شد.^[۳۹۲] خداوند در آیه ۹۲ سوره نساء، در سه جا، کفاره قتل را آزاد کردن برده ذکر می‌کند. در این آیه آمده است هیچ فرد با ایمانى مجاز نیست که مؤمنى را به قتل برساند، مگر اینکه این کار از روى خطا و اشتباه از او سر زند و در عین حال، کسى که مؤمنى را از روى خطا به قتل رساند، باید یک برده مؤمن را آزاد کند و خون‌بهایی به کسان او بپردازد مگر اینکه آن‌ها خون‌بها را ببخشند. و اگر مقتول، از گروهى باشد که دشمنان شما هستند و کافرند، ولى مقتول با ایمان بوده، تنها باید یک برده مؤمن را آزاد کند و پرداختن خون‌بها لازم نیست. و اگر از جمعیتى باشد که میان شما و آن‌ها پیمانى برقرار است، باید خون‌بهای او را به کسان او بپردازد، و یک برده مؤمن (نیز) آزاد کند. و آن کس که دسترسى (به آزاد کردن برده) ندارد، دو ماه پى در پى روزه مى‏گیرد. این، یک نوع تخفیف، و توبه الهى است. و خداوند، دانا و حکیم است.^[۳۹۳]

۴-۴-۶ تحریم سخن گفتن به نجوا

خداوند در چند آیه از قرآن، به ویژه سوره های مجادله و نساء، با اشاره به مسأله نجوا، به یکی دیگر از آداب تربیت اجتماعی امت اسلامی، پرداخته و می‌فرماید گفتگوها باید آشکارا بیان شود زیرا نجوا، عملی است شیطانی و موجب‌ اذیت‌ و آزار و هتک‌ حرمت‌ و حیثیت‌ مسلمانان می‌شود و‌ هدفش‌ غمگین کردن‌ مؤمنان‌ است‌ و از ناحیه‌ مخالفان‌ و منافقان‌ و افراد مریض‌القلب،‌ به منظور‌ مخفی‌کاری،‌ تدابیر و برنامه‌هایی‌ که‌ برخلاف‌ مصالح‌ مؤمنان‌ است، یا صرفاً از سرِ لجاجت‌ و به‌ منظور ایذای ‌مؤمنان‌ صورت‌ می‌پذیرد.{إِنَّمَا النَّجْوى‏ مِنَ الشَّیطانِ لِیحْزُنَ الَّذینَ آمَنُوا}^[۳۹۴] اهمیت آشکارا سخن گفتن در این است که هم دلالت بر شجاعت گوینده و اعتماد به نفس او دارد و هم از مفسده‌ها و تهمت‌ها و سوء ظن‌های فراوانی که ممکن است در نتیجه درگوشی صحبت کردن با هم، ایجاد شود، جلوگیری می‌کند.^[۳۹۵] موارد مجاز نجوا، زمانی است که توصیه به صدقه و کمک به دیگران یا انجام کارهای نیک و یا اصلاح در بین مردم باشد. و نه‌ تنها حرام‌ نیست‌، بلکه‌ اگر برای‌ انتقال‌ مسأله سرّی‌ لازمی‌ بوده و مصالح‌ فرد یا افراد مسلمان‌ به‌ آن‌ وابسته‌ باشد، صورت‌ وجوب‌ هم‌ به‌ خود می‌گیرد. {یااَیهَا الَّذین‌َ آمَنُوا إِذا تَناجَیتُم‌ فَلا تَتَناجَوا بِالإِثم‌ِ وَ العُدوان‌ِ وَ مَعصِیه‌ِ الرَّسول‌ِ وَ تَناجَوا بِالبِرِّ وَالتَّقوی}^[۳۹۶] (ای‌ کسانی‌ که‌ ایمان‌ آورده‌اید، چون‌ با یکدیگر محرمانه‌ گفتگو می‌کنید، به قصد گناه‌ و تعدی‌ و نافرمانی‌ از پیامبر(ص) با همدیگر محرمانه‌ گفتگو نکنید، و به نیکوکاری‌ و پرهیزگاری‌ نجوا کنید).

۴-۴-۷. تحریم ازدواج‌های جاهلی

ابن عاشور ذیل آیه {و اللآتی یأتین الفاحشه من نساءکم} به ازدواج‌های جاهلی و نحوه تصاحب زنان اشاره می‌کند که آنان را در جنگ به اسارت گرفته یا غارت می‌کردند و یا اینکه شوهری، زن خویش را به مرد دیگری می‌بخشید تا از او باردار شود که به آن ازدواج، استبضاع می‌گفتند. ازدواج جمعی، ازدواج صواحب الرّایات، ازدواج با دو خواهر و… از دیگر ازدواج‌هایی بودند که اسلام تمام آن‌ها را باطل شمرد. نیز زنا را خدشه ای بر قوانین اجتماعی و اخلاقی مردم دانسته و آن را فاحشه نامید چون فساد را از حد گذرانده بود.^[۳۹۷] در آیه ۱۹ همین سوره نیز، خداوند، به بطلان یک رسم زشت جاهلی مبنی بر به ارث بردن زنان اموات توسط وراث، اشاره دارد.^[۳۹۸]

۴-۴-۸. ادای امانت به صاحب آن

یکی از اغراض مهم تشریع، باز پس دادن امانت به اهل آن می‌باشد که در آیه «إِنَّ اللَّهَ یأْمُرُکُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَماناتِ إِلى‏ أَهْلِها»^[۳۹۹] بیان شده است. امانت‌داری و رفتار عادلانه و دور از تبعیض، از نشانه‌های مهم ایمان است، چنانکه خیانت به امانت، علامت نفاق است. در حدیث است: به رکوع و سجود طولانی افراد نگاه نکنید، بلکه به راستگویی وامانتداری آنان بنگرید.^[۴۰۰] در این آیه نوع امانت مشخص نشده است و مناسب است مراد از آن، هر دو نوع امانت مادی یا معنوی باشد. با توجه به ارتباط و تناسب این آیه با آیات قبل، می‌توان بیان کرد، چون اهل کتاب، کلام الهی را از مواضع خود تحریف می‌کردند و بر خدا افترا بسته و فضلی که خداوند، شامل حال رسول اکرم(|) و مؤمنان کرده بود، انکار ‌می‌کردند، در واقع، در دین، علم، حقانیت و نعمت که امانت‌هایی معنوی هستند، حق امانت را به جا نیاوردند.^[۴۰۱] در روایات متعدد، منظوراز امانت، رهبری جامعه معرفی شده که اهلش اهل بیت (علیهم السلام) می‌باشند.^[۴۰۲] برخی گفته‌اند: امانت سه گونه است: الف) میان انسان و خدا. (وظایف و واجباتی که بر انسان تعیین شده است). ب)میان انسان و دیگران.(اموال یا اسرار دیگران نزد انسان) ج)میان انسان و خودش. (مثل علم و عمر و قدرت که در دست ما امانتند.خیانت در امانت هم شامل کتمان علم، حرفه و حق، تصاحب اموال مردم، اطاعت از رهبران غیر الهی، انتخاب همسر یا معم نااهل برای فرزندان و … می شود.^[۴۰۳]

۴-۴-۹. توقف در مواجهه با شبهات

در آیه {وَ لَا تَقْفُ مَا لَیسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤَادَ کلُ‏ُّ أُوْلَئکَ کاَنَ عَنْهُ مَسُْئولًا}^[۴۰۴] (از آنچه به آن آگاهى ندارى، پیروى مکن، چرا که گوش و چشم و دل، همه مسئولند.) به ادب اجتماعی بزرگی اشاره دارد که امت را از وقوع مضرات و افتادن در مهلکه‌های فراوان ناشی از توهم و سوء ظن حفظ می‌کند.^[۴۰۵]

۴-۴-۱۰. تحریم زنا

در آیه {وَ لَا تَقْرَبُواْ الزِّنىَ إِنَّهُ کاَنَ فَاحِشَهً وَ سَاءَ سَبِیلا}^[۴۰۶] زنا در اصطلاح اسلام به جماع مرد با زنی غیر از همسر خویش، گفته می‌شود. توجهی که اسلام به تحریم زنا دارد به این دلیل است که با زنا، نسب‌ها به هم می‌ریزد و خلل بزرگی در جامعه ایجاد می‌کند.^[۴۰۷]

۴-۴-۱۱. نهی از قتل نفس

در آیه {وَ لَا تَقْتُلُواْ النَّفْسَ الَّتىِ حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَق‏}^[۴۰۸] به حفظ جان مردم که از بزرگ‌ترین قواعد کلی شریعت اسلامی است اشاره شده است. از آنجایی که عرب جاهلی بسیار خون ریز بود، قرآن به نهی از قتل نفس پرداخته و در واقع از مهم‌ترین سفارشاتی است که اسلام به آن دستور داده است.^[۴۰۹]

۴-۴-۱۲. نهی از تبذیر

در آیه ۲۶سوره اسراء، {وَ لَا تُبَذِّرْ تَبْذِیرًا} مردم از تبذیر، نهی شده‌اند. با توجه به این نهی، آنان موظف می‌شوند اموال اضافی خویش را به جای صرف در امور غیر ضروری، در اختیار نیازمندانی قرار دهند که روز به روز با افزایش مقدار اموال ثروتمندان، بر آمار آنان افزوده می‌شود.^[۴۱۰] اسراف در غذا و پرخوری، منشأ بسیاری از بیماری‌های جسمی و روحی و مایه سنگدلی و محروم شدن از چشیدن مزه‌ی عبادت است. چنانکه پیامبر(ص) فرمودند: «المعده بیت کل داء» معده کانون هر بیماری است. پزشکی مسیحی پس از شنیدن این آیه و حدیث گفت: تمام علم طب، در این آیه و حدیث شماست.^[۴۱۱]

جمع‌بندی

از دیگر وجوه اعجاز قرآن کریم، اعجاز تشریعی است. اعجاز تشریعی از جهت نوآوری‌های مفاهیم دینی است بدین معنا که قرآن در دو قسمت معارف و احکام، راهی پیموده که تا آن روز، بشریت بدان راه نیافته بود. علت تشریع احکام شرعی توجه به هدایت مردم است. ابن عاشور، بیان احکام ومعارف را یکی از اهداف و مقاصد هشتگانه قرآن، برمی‌شمرد. از دیگر این اهداف، اصلاح اعتقادات و تعلیم عقاید صحیح، همچنین تهذیب اخلاق را نام می‌برد. ایشان نمونه‌های فراوانی از احکام و آداب فردی واجتماعی را متذکر می‌شود و گاه به منظور آگاهی بیشتر، به کتاب خویش«اصول نظام اجتماعی» ارجاع می‌دهد. در تفسیر التحریر و التنویر، به این بعد اعجاز، به صورت مستقل اشاره نشده، بلکه ابن عاشور، آن را در وجه سوم و در کنار اعجاز علمی قرآن، بیان نموده است اما به دلیل اهمیت آن، سعی شده است در یک فصل جداگانه به این مبحث پرداخته شده و با توجه به تفسیر التحریر والتنویر، نمونه‌هایی از این بعد اعجاز قرآن، بیان شود.

فصل پنجم

اعجاز غیبی

یکی دیگر از وجوه اعجاز قرآن، خبر دادن از اخبار غیبی است؛ ابن عاشور به تبعیت ازعلمایی مثل قاضی عیاض وکتابش «الشفاء»، وجه چهارمی هم برای اعجاز برشمرده و آن، خبر دادن از اخبار غیبی است. این وجه‌ نسبت به مردم عصر نزول، به صورت تفصیلی، ونسبت به مردم بعد از عصر نزول، با تواتر قرآن، معجزه می‌باشد.^[۴۱۲]
این اخبار از علم لایزال الهی نشأت می‌گیرد و تنها اوست که گنجینه این علوم را در اختیار داشته و از آن آگاه است. همان‌طور که در کتاب حکیم خویش می‌فرماید: {قل لا یعلم من فی السماوات و الارض الغیب إلا الله}^[۴۱۳] (تنها اوست که علام الغیوب است و هیچ کس و هیچ موجودی از اخبار غیب آگاه نیست). با این حال خداوند از روی لطف و رأفتی که نسبت به بندگان دارد بخشی از این غیب را در راستای هدایت آنان در نزد رسولان و پیامبران برگزیده‌اش به ودیعت می‌گذارد، همانان که موجبات خوشنودی او را فراهم کرده‌اند. آن چنان که می‌فرماید: {عالم الغیب فلا یظهر علی غیبه أحدا إلا من ارتضی من رسول}^[۴۱۴] (داناى غیب اوست و هیچ کس را بر اسرار غیبش آگاه نمى‏سازد، مگر رسولانى که آنان را برگزیده) در این میان کافران هم به زعم خویش ادعا می‌کردند که آنان نیز از علم غیب بهره ای دارند و از روی علم غیب ایشان است که ادعا دارند پیامبر اکرم(|) رسالتی نداشته و دروغ می‌گوید یا اینکه آن حضرت به زودی هلاک خواهد شد. آن کافران کور دل مدعی بودند این سخنانشان آیاتی است که از ملأ اعلی شنیده‌اند و با این تخیلات خویش گاه اعلام می‌کردند که فردا چنین و چنان خواهد شد و اگر آن گفتارشان بر حسب اتفاق به واقعیت می‌پیوست به حساب صدق خود می‌گذاشتند. در آیه ۳۸ سوره طور می‌فرماید: {أَمْ لهَُمْ سُلَّمٌ یسْتَمِعُونَ فِیهِ فَلْیأْتِ مُسْتَمِعُهُم بِسُلْطَانٍ مُّبِین‏} (یا آن‌ها را نردبانى است (به سوى آسمان) که بدان مى‏شنوند؟ (اگر چنین است) پس شنونده ایشان دلیلى روشن بیاورد. بدین‌ترتیب خداوند از آنان درخواست می‌کند اگر بر این اطلاع خویش از اخبار غیب، حجت و دلیلی دارند بیاورند.)خداوند در آیات زیادی به اخبار غیبی خود تحدی نموده و فرموده که اگر در آسمانی بودن این کتاب شک دارید کتابی مثل آن، شامل اخبار غیبی بیاورید. به عنوان مثال فرموده است: {تِلْکَ مِنْ أَنْباءِ الْغَیبِ نُوحیها إِلَیکَ ما کُنْتَ تَعْلَمُها أَنْتَ وَ لا قَوْمُکَ مِنْ قَبْلِ هذا فَاصْبِرْ إِنَّ الْعاقِبَهَ لِلْمُتَّقین}^[۴۱۵] (این از خبرهای غیب است که آن را به تو وحی می‌‌کنیم، پیش از این نه تو آن را می‌‌دانستی و نه قوم تو.) این پیشگوئیها بعد از تحقق نشان اعجاز می‌باشد و صرف پیشگویی، معجزه نیست.
ابن عاشور در تفسیر التحریر و التنویر، با توجه به اهمیتی که به اعجاز قائل است، در کنار وجوه دیگر، با ذکر نمونه های فراوانی به وجه غیبی آن هم می‌پردازد.

در این مدرسه با زبان وادبیات عربی که در عهد عثمانی رایج نبود بیش از پیش آشنا شد ، وبا
شعروادب مأنوس گشت ، و البته ادبیات عرب درمدارس نابلس به خاطرتلاش وکوشش بعضی
از معلمهای فارغ التحصیل دانشگاه « الأزهر » و متأثر از جنبش ادبی مصرکه حافظ وشوقی
پرچمدارآن بودند ، رواج یافت . کـه دراثرآن دانش آموزان برای اولین باردرزندگـی تحصیلی

خود قصیده های شوقی ، حافظ ابراهیم ، مطران و غیره را شنیدند .
از جمله این مدرسان نوگرا می توان بـه مرحوم شیخ ابراهیم أبو الهدی الخماش و شیخ فهمی
أفندی هاشم اشاره کرد . ( فدوی طوقان، ۲۰۰۵م ، ص ۱۶)
تأثیر این معلمان دلسوز بر ابراهیـم همچون تأثیر عناصر مفید خاک بـر نهال کوچکی بود کـه
هنوز در خاک ریشه ندوانده است . ( المثلم ، ۱۹۶۴م ، ص۲۰ )
ابراهیـم بـه مدت چهار سال یعنی از سال ۱۹۱۴ تا ۱۹۱۸ م مرحله ابتدایی را سپری کرد ودر
سن چهارده سالگی برای ادامـه تحصیل وارد دبیرستان « المطران » شد .
او درطول تحصیلش دراین مدرسه با استاد بزرگ « نخله زریق » کـه در دانشکده انگلیسی در
قدس تدریس می کرد آشنا شد ؛ ( الجیوسی ، ۲۰۰۱م ، ص ۳۵۵)
استاد ، دیدگان او را بـر میراث قدیم عرب گشود و وی را شیفته لهجه عربی نمود ، و احساس
ملی و قومی را در درونش ریشه دار کرد ، تا جایی که ابراهیم بعد از آن بیشتر قصیده هایش
را در مراسم مختلف میهنی می سرود . کـه در اثر تشویق استاد و اطرافیانش کم کم اصول
شعرش را محکم نمود و هربار بیش از پیش از اشتباهات زبانی و بیانی آن می کاست . و بـه
جایی رسید که «شکل» برایش مفهوم پیدا کرد و برسرودن شعر صحیح اطمینان یافت . (شراره
، ۱۹۶۴م، ص۱۴ )
ابراهیم تحصیلش را در مدرسـه مطران به سال ۱۹۲۲-۱۹۲۳م به پایان برد و وارد دانشگاه
آمریکایی بیروت شد کـه در آن ادبیات انگلیسی وعربی را به خوبی آموخت ودر هر دوی آنها
مهارت لازم را کسب کرد . ( یعقوب ، ۲۰۰۴م ، ص۲۸)
در این دانشگاه برادر بزرگ ابراهیم ( احمد) اورا با یکی ازدوستان دانشجویش به نام « سعید
تقـی الدین » آشنا کرد ؛ سعید از کسانی بود کـه شعر را دوست داشت ودرست ونادرست آن را
بـه خوبی تشخیص می داد ، واین آشنایی اثر بسیارخوبی بـرشکل گیری صنعت شعری طوقان
گذاشت.
ابراهیم ازهمان ابتدای سال تحصیلی (۱۹۲۴م) مریض ومجبور بـه بازگشت به نابلس گشت که
در آنجا قصیده زیبای « ملائکه الرحمه» را در وصف پرستاران سفید پوش بیمارستانی کـه در
آنجا بستری بود سرود ؛ و آنرا درمجلـه « المعرض » منتشرکرد که پس ازآن مجله«سرکیس»
به نقل از المعرض آن را تجدید چاپ کرد و در پیوست آن نوشت : بدون شک ابراهیـم اولین
کسی است که دراین موضوع ، شعر عربی سروده است . و در آرژانتین ، مجله «التمدن» نیـز
پس از چاپ آن نوشت : چـه بسا اگر شاعران ما در این باب و موضوع ، شعـربسرایند بدون
تردید شعرعربی به بالاترین درجه قوت ونوباوگی خواهد رسید.(فدوی ط، ۲۰۰۵م، ص ۲۳و۲۴ )
ابراهیم در طول شش سالی که در دانشگاه آمریکایی بیروت به تحصیل مشغول بود ، علاوه بر
آن به تجربه های دیگری نیز دست پیدا کرد . تجربه هایی که قبلا هیچگاه آنها را نیازموده بود
و با آمدنش به بیروت حتی پس از گذشت سه سال یعنی ۱۹۲۶م اولین آثار آن بـر قلب وی
نمایان شد. اگر چه تا قبل از آن دوستان ابراهیم همواره با طنز وکنایـه جای خالی عشق را در
اشعارش به او یاد آورمی شدند ومی گفتند :” توچه نوع شاعری هستی؟ شاعری بدون احساس!
پس الهام زن در شعرت کجاست ؟ ( المحاسنی ، بی تا ، ص ۲۸ )
اولین گزینه های پاسخ بـه این سؤال در درون ابراهیم با آمدنش بـه بیروت و وارد شدنش به
دانشگاه آمریکایی آن شکل گرفت ، چرا که قرارگرفتن او در چنین محیطی باز کـه بسیار با
زادگاهش نابلس متفاوت بود ، اولین طلیعه هـای عشق را در درون وی تاباند و زیبایی را در
وجود زن برایش معنا بخشید ، زیبایی که ابراهیم از آن بیگانه بـود ، چرا کـه دختران نابلس
همیشه پوشیده وبیشتر در حصار خانه هایشان زندگی را سپری می کردند .
ابراهیم اولین عشقش را در چهـره دانشجویی فلسطینی به نام « ماری الصفوری » تجربه کرد.
(فدو ی ط. ، ۲۰۰۵م، ص۲۹ ) (که بعدا به تفصیل در بخشهای بعدی به آن پرداخته می شود .)
از تجربه هـای دیگر ابراهیم در این روزها ، آشنایی او با شاعران بزرگی چون حافظ جمیل از
عراق و وجیه البارودی از سوریه و دیدا رش با نویسنده بزرگ لبنانی عمر فروخ بود ، کسی
که ابراهیم را بسیار دوست داشت وبعدها نیززندگی نامه اش را با تحلیلی زیبا نوشت.( الجیوسی
، ۲۰۰۱م ، ص ۳۵۶)
در کنار این تجربه ها و آشنایی ها ، وطن و میل به آزادی دردرون ابراهیم قوت گرفت وزبان
را در راستای اهدافش به عنوان اسلحه ای قرارداد که با آن دوستان غافل و دشمنان بیدار را

در مباحث قبلی از جرم اقتصادی تعریفی به عمل آمده است و انواع آن نیز نام برده شده است، همان طور که بیان شد رسانه ها می توانند نقش بسزایی در وقوع جرایم داشته باشند و جرایم اقتصادی یکی از نمونه های آن می باشد. به عنوان مثال جرایمی همچون کلاهبرداری، قاچاق، اختلاس و… از جمله جرایم اقتصادی هستند که به کرات در تلویزیون که یکی از رسانه های پر مخاطب می باشد به نمایش داده می شود. این برنامه ها که اغلب به صورت غیر کارشناسانه به توصیف کامل ونمایش تمام اجزای ارتکاب جرم می پردازد، می تواند در افراد دارای استعداد بالقوه برای ارتکاب جرم، زمینه مؤثری برای به فعل رساندن انگیزه های اقتصادی آنان در وقوع جرم باشند.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

از جمله دلایل تشویق فرد به ارتکاب این جرایم، نمایش جزئیات ارتکاب آنها، کسب درآمدهای مالی فراوان و ثروت های افسانه ای مرتکبین جرایم اقتصادی، عدم توانایی و ضعف دستگاه های تعقیب و مقامات صدور حکم و رشوه پذیری آنان در فرار مجرم از مجازات و عللی از این قبیل می باشد، که می توان با ساخت مجموعه هایی با رعایت موارد و نکات لازم از وقوع جرایم اقتصادی کاست. مانند عدم نمایش جزئیات ارتکاب جرم و راهکارهای وقوع آن، نمایش قدرت دستگاه های تعقیب و کشف جرایم وهمچنین نشان حتمیت و قطعیت در محاکمه واجرای مجازات.
از دیگر راهکارهای پیشگیری از وقوع جرایم اقتصادی، معرفی این جرایم به خصوص جرایم نو وجرایمی که عامه مردم نسبت به آن شناختی نداشته ویا تنها نامی از آن در ذهن دارند می باشد. به عنوان مثال جرایمی چون پولشویی، رانت خواری، کلاهبرداری و سرقت هایی که در فضای سایبری ارتکاب می یابند، جرایمی هستند که کمتر از سوی عامه مردم شناخته شده هستند. رسانه ها می توانند با معرفی این جرایم جامعه را در پیشگیری از ارتکاب آن ها توانمند سازند .
مبحث دوم : نقش رسانه ها در پیشگیری وضعی یا فنی از وقوع جرم در تعامل با نظام عدالت کیفری و ارتقای فرهنگ حقوقی
مطابق تعریف ارائه شده در قسمت قبلی ، پیشگیری وضعی عبارت است از پیشگیری از ارتکاب جرم از طریق دشوار کردن، پر خطر کردن و جاذبه زدایی در موقعیت هایی که احتمال وقوع جرم در آن زیاد است. در این مبحث که شامل چهار گفتار می باشد ، نشان داده خواهد داشت که چگونه رسانه می تواند در تعامل با نظام وقوع عدالت کیفری می تواند در پیشگیری فنی یا وضعی از وقوع جرم مؤثر باشد.
گفتار اول : رسانه ها و پیشگیری وضعی از جرایم مالی واقتصادی
این گفتار که شامل دو بند می باشد، در این بندها به بررسی نقش رسانه در پیشگیری وضعی از جرایم مالی و اقتصادی پرداخته خواهد شد.
بند اول : آگاه سازی بزه دیدگان بالقوه برای تقویت سیبل های مجرمانه
“رسانه ها با توصیف اشخاص و علایم و نشانه های تبهکاری و تبهکاران فراری که پلیس در جستجوی آنها است وانتشار مشخصات گم شده گان، انتشار علل وقوع جرم و توصیف اشیای مسروقه و وضعیت بزه دیده، انتشار شماره اسکناس های مسروقه، مردم را متوجه اعمال بزه کاران نماید و از طرفی با آموزش روش های مقابله با جرایم و تنویر افکار عمومی نقش پیشگیرانه ایفا نماید و با دادن اطلاعات هشدار دهنده به افزایش مکانیزم های نظارتی و کنترلی کمک نمایند. یا آن که با شانتاژهای تبلیغاتی و زیر سوال بردن جرم، مانع اشاعه جرم شوند. ویا با عدم پوشش خبری و استفاده از شگردهای خاص پوشش، مانع نشر اندیشه ها و شیوه بزهکاری شوند وبا تقویت فضای عقلانیت، آرامش و توازن عاطفی مانع بروز انگیزه های جنایی گردند”.^[۱۱۶]
رسانه ها می توانند با اطلاع رسانی به بزه دیدگان بالقوه آن ها را تقویت نموده و نسبت به ترفند های ارتکاب جرم از سوی مجرمین آگاه کند. متعاقب آگاه سازی بزه دیدگان بالقوه و توانمند شدن آنان در برابر حربه ها وترفند های بزهکاران فرصت های مجرمانه از بین خواهد رفت. به عنوان مثال در چند سال اخیر که شرکت های هرمی از سوی رسانه ها معرفی شده و اهداف، انگیزه ها، شیوه ها و ترفند های آنان به مردم معرفی شد، در واقع آگاه کردن بزه دیدگان بالقوه و در نتیجه شاهد کاهش چشمگیر فعالیت این شرکت ها در کشور هستیم.
بند دوم : نقش رسانه ها در ایجاد شفافیت بیشتر به عنوان عامل پیشگیری از بزهکاری اقتصادی
در بسیاری از کشورها قانون یا آیین نامه مرتبط به رسانه ها این اختیار را به آن ها می دهد که از روز رسیدگی و محاکمات گزارش تهیه کرده و به اطلاع مخاطبین برسانند. همین عامل می تواند به عنوان مانع روانی در بزهکاران بالقوه از جهت شناسایی شدن و بدنامی عمل کند، ولی این اختیار در کشور ما بصورت محدود است. به نحوی که هویت متهم و در بسیاری از موارد نام ومشخصات مجرم فاش نمی شود و تنها می توانند به تهیه گزارش از روند محاکمات بپردازند. در جرایم مهم و جرایمی که منافع عامه مردم را در معرض خطر قرار می دهد، می توان روش های دیگری غیر از مجازاتهای مصرح در قانون استفاده کرده به عنوان مجازات تکمیلی یا تتمیمی مانند درج اسامی این مجرمین در جراید بپردازد، از جمله این جرایم می توان مفاسد اقتصادی را نام برد.
” رسانه ها با درج و انعکاس ناهنجاری های اجتماعی و عواقب شومی که در انتظار افراد کجرو قرار دارد به طور غیر محسوس اقدام به کنترل و پیشگیری از نا به هنجاری ها در جامعه می کند. رسانه ها عمدتاً از طریق اقناع پذیری بهتر می توانند در کنترل اجتماعی مؤثر باشد” .^[۱۱۷]
وقتی که چنین خبری در مطبوعات درج می شود که : ” مدیر عامل یک شرکت تجاری بین المللی به اتهام قاچاق تجهیزات پزشکی به جزای نقدی محکوم شد ” ^[۱۱۸] سایر مدیران اقتصادی که در معرض فساد های مالی قرار گرفته اند ، حداقل در مورد یاد شده احتیاط بیشتری خواهند کرد .
گفتار دوم : پیشگیری وضعی از جرایم متعارف و خشونت آمیز به کمک رسانه
رسانه می تواند آموزش دهد که چگونه اعمال افراد باعث بروز رفتار خشونت آمیز از طریق دیگران، علیه آنان می شود و همچنین می تواند افراد را در مقابل اعمال خشونت آمیز دیگران توانمند سازد و به آنها توان مقابله با این افراد و هم چنین راه هایی که باعث به وجود آمدن ریسک کم تر در به دام افتادن آنان می شود آموزش دهد.
به عنوان مثال برنامه هایی در کشور آمریکا پخش می شد که در آن به زنان در مقابل تجاوز و خشونت مردان متجاوز آموزش می داد. در این برنامه به آنها یاد داده می شد که چگونه از ابزار در دسترس خود به عنوان ابزار دفاعی استفاده نمایند. به عنوان نمونه از دسته کلید خود چگونه استفاده نمایند که به صورت پنجه بوکس عمل کند و یا به آنها تذکر می داد چه چیزهایی را همیشه همراه خود به عنوان سلاح دفاعی حمل کنند.
همچنین رسانه می تواند با راهنمایی های پلیس به مردم آموزش دهد تا چگونه از جرایم علیه اموال جلوگیری نمایند و راهکارهای لازم جهت محافظت از اموال را به آنها آموزش دهد. به عنوان مثال در زمان مسافرت عدم حضور خود را به کلانتری محل اطلاع دهند یا از همسایه خود بخواهند تا آگهی هایی را که در بین در می اندازند را جمع آوری نمایند تا تجمع این کاغذ ها عدم حضور آنها را نشان ندهد.
گفتار سوم : نقش پیشگیرانه رسانه ها از طریق تعامل با نظام عدالت کیفری
این گفتار شامل سه بند که در آن به بیان نقش رسانه ها در تعامل با نظام عدالت کیفری و تأثیر انتشار روند محاکمات در آگاه سازی عمومی پرداخته شده است.
بند اول : نقش رسانه ها در تعامل وهمکاری با نظام عدالت کیفری
کارکرد مهم رسانه، شناساندن قانون و کیفر آن به کنشگران اجتماعی برای کاهش میزان ارتکاب جرم است. وجود قانون در کتاب قانون نظم اجتماعی را به ارمغان نمی آورد. تبیین و انتقال فرهنگ قانون گرایی به عاملان اجتماعی آن را هنگام مواجه با جرم و زمینه های آن واکسینه می کند.
نهادهای عدالت کیفری به ویژه پلیس با کمک رسانه ها است که می تواند مشارکت و همکاری شهروندان را در پیشگیری از جرم و بزهکاری جلب می کند.
رسانه ها با نمایش کیفر هایی که برای مجرمان در برابر تخلف و تخطی از قانون در نظر گرفته شده است، می توانند در کاهش جرم تأثیر گذار باشند. تا هنگامی که مجرم از مجازات های قانونی هنجارشکنی تصور روشنی در ذهن خود نداشته باشد و تنها به منافع و مزایای تخطی از مقررات بیندیشد، انگیزه ارتکاب جرم در او تشدید می شود، بدین لحاظ رسانه ها موظفند که شناخت همه جانبه ای از مقررات و زیان ها و عواقب جرم در اختیار اعضای جامعه بگذارند و به این وسیله انگیزه ارتکاب جرم را کاهش دهند.
بند دوم : انتشار روند محاکمات وآگاه سازی عمومی نسبت به سیاست نظام عدالت کیفری
“علنی بودن از ویژگی های نظام اتهامی است با نگاهی به تاریخ شاید بتوان اینگونه بیان داشت که در گذشته کلیه اشخاصی که قصد شرکت در محاکمه را داشتند، می توانستند در جلسه دادرسی حضور یافته، محاکمه را مشاهده کنند. در روم قدیم محاکمات در بازار عمومی شهر صورت می گرفت. طبق سنن ژرمنی، شاکی از متهم دعوت می کرد که ظرف هفت روزدر مقابل شهود اوحاضر شود و رسیدگی در حضور همه کسانی صورت می گرفت که مایل به شرکت در محاکمه بودند”.^[۱۱۹]
در اسناد بین المللی اصل بر علنی بودن رسیدگی است چنانچه در ماده ۱۰ اعلامیه جهانی حقوق بشر بیان شده : هرکس با مساوات کامل حق دارد که دعوایش به وسیله دادگاه مستقل وبی طرف، منصفانه وعلناً رسیدگی بشود و چنین دادگاهی درباره حقوق والزامات او یا هر اتهام جزایی که به او توجه پیدا کرده باشد اتخاذ تصمیم بنماید.
همچنین بند ۱ ماده ۱۴ میثاق بین المللی حقوق سیاسی ومدنی نیز مقرر می دارد:
طرف یک رسیدگی کیفری یا مدنی، مستحق است تا یک رسیدگی منصفانه وعلنی به وسیله یک دادگاه صالح، مستقل وبی طرف که به موجب قانون ایجاد شده باشد داشته باشد.
در حقوق ایران نیز به موجب اصل ۱۶۵«محاکمات، علنی انجام می شود وحضور افراد بلامانع است مگر آنکه به تشخیص دادگاه علنی بودن آن منافی عفت عمومی یا نظم عمومی باشد یادر دعاوی خصوصی طرفین دعوا تقاضا کنند که محاکمه علنی نباشد.»واصل ۱۶۸«رسیدگی به جرایم سیاسی ومطبوعاتی علنی است و…»قانون اساسی وماده ۱۸۸ قانون آیین دادرسی کیفری که بیان داشته:
محاکمات دادگاه علنی است به استثنای موارد زیر به تشخیص دادگاه:
۱-اعمال منافی عفت وجرایمی که بر خلاف اخلاق حسنه است.
۲-امور خانوادگی یا دعاوی خصوصی به درخواست طرفین.
۳-علنی بودن محاکمه مخل امنیت یا احساسات مذهبی باشد.
در

۵-۵-۲ محدودیت‌های خارج از اختیار پژوهشگر

۱-یکی از محدودیت‌های پیش‌روی پژوهش، ضعف آشنایی سازمان با مفاهیم، تعاریف، تئوری‌ها و مدل‌های مرتبط تحقیق بود. لذا محقق مجبور به توضیح شفاهی و بیان مفاهیم و تئوری‌ها به پاسخگویان می‌باشد.
۲-سوابق محدود پژوهش درباره رابطه بازاریابی رابطه‌مند و پیشبرد فروش در داخل کشور.
۳-محدودیت ذاتی پرسش‌نامه، از آنجایکه پرسش‌نامه اداراک افراد از واقعیت را می‌ساند، این احتمال را نباید نادیده گرفت که این ادراک کاملاً با واقعیت تطبیق پیدا نکند. لذا محدویت‌های ذاتی پرسش‌نامه نیز از محدودیت‌های تحقیق می‌باشد.

۵-۶ خلاصه

در فصل حاضر نتایج تحقیق مورد بحث و نتیجه‌گیری قرار گرفت. همچنین علاوه بر تفسیر نتایج، محدودیت‌های پژوهش توصیف و موضوعات پژوهشی برای تحقیقات آتی پیشنهاد گردید.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

منابع و ماخذ

منابع فارسی

آذر، عادل و مومنی، منصور(۱۳۸۰)، آمار و کاربرد آن در مدیریت، تهران، انتشارات سمت، چاپ دوم.
بلوریان تهرانی، محمد(۱۳۷۶)، بازاریابی و مدیریت بازار، چاپ اول، نشر موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی.
بلوریان تهرانی، محمد(۱۳۷۱)، نگاهی به عوامل موثر در پیشبرد فروش، ماهنامه بررسی‌های بازرگانی.
پرورنده(۱۳۸۳)، میزان تاثیر نمایشگاه‌های تخصصی در پیشبرد فروش از دیدگاه مدیران، پایان نامه کارشناسی ارشد، سازمان مدیریت و برنامه ریزی.
تریسی، برایان (۱۳۸۴)، روانشناسی فروش، ترجمه‌ی مهدی قراچه داغی، تهران : آسیم
توکلی‌زاده، زهرا و همکاران(۱۳۸۴)، بررسی تاثیر ابزارهای پیشبردفروش بر وفاداری مشتریان بانکهای تجاری، سومین کنفرانس بین‌المللی مدیریت،.
خاکی، غلامرضا(۱۳۸۴)، روش تحقیق با رویکرد به پایان نامه نویسی، تهران- انتشارات بازتاب.
روستا، احمد، ونوس، داور،ابراهیمی، عبدالحمید(۱۳۷۸)، مدیریت بازاریابی، تهران، سمت.
رنجبریان، بهرام، براری، مجتبی(۱۳۸۸)، بازاریابی رابطه‌مند، رویکردی برای بهبود رضایت مشتری، پژوهش‌نامه مدیریت اجرایی، سال نهم، شماره ۲٫
سالاری، غلامرضا(۱۳۸۳)، بازاریابی رابطه‌مند، تدبیر، شماره ۱۴۸٫
سعید محمدی، غ. ر.(۱۳۸۴)، نگاهی به فلسفه‌های مدیریت بازاریابی، اداره مطالعات و بازاریابی بانک رفاه.
سرمد، زهره و دیگران(۱۳۸۷)، روش‌های تحقیق در علوم رفتاری، تهران، انتشارات آگاه، چاپ اول .
سفیانیان، معصومه و احمد امیرشاهی(۱۳۸۶) “شناسایی موانع و محدودیت‌های اجرای بازاریابی رابطه‌مند در شرکت‌های بیمه دولتی در ایران”، مجله مدیریت بازرگانی، ش ۲٫
عباسی، جواد(۱۳۸۱)، بررسی نقش و جایگاه عوامل موثر بازاریابی رابطه‌مند بر رضایت مشتریان کلیدی بانک ملت استان تهران، پایان نامه رشته مدیریت بازرگانی، دانشگاه تهران.
قاضی‌زاده و همکاران(۱۳۹۰) ، بررسی تاثیر بازاریابی رابطه‌مند بر وفاداری مشتریان با بهره گرفتن از مدل توسعه یافته بازاریابی رابطه‌مند(مطالعه موردی شرکت بیمه ملت)، دانشور- رفتار مدیریت و پیشرفت، دانشگاه شاهد، شماره ۲-۴۷٫
کاتلر، فیلیپ(۱۳۷۹)؛ کاتلر در مدیریت بازار، ترجمه عبدالرضا رضایی نژاد، چاپ اول؛ تهران؛ فرا.
کاتلر، فلیپ و آرمستراگ، گری(۱۳۷۶)، “اصول بازاریابی”، ترجمه‌ی بهمن فروزنده، نشر آموخته، اصفهان، چاپ هشتم.
کریستوفر لاولاک- لارن رایت(۱۳۸۵)، اصول بازاریابی خدمات، بهمن فروزنده، نشر آموخته، چاپ، اول.
محمدیان، محمود، آقاجان، عباس(۱۳۸۱)، آسیب شناسی تبلیغات در ایران، چاپ اول، تهران، حروفیه.
نوربخش، سید کامران، پشنگ، لیلا(۱۳۹۰)، بررسی تاثیر عوامل موثر بر بازاریابی رابطه‌مند در روابط کامل خریدار- فروشنده (مطالعه موردی شرکت بهمن دیزل)، مجله مدیریت بازاریابی، شماره ۱۳٫
ونوس، داور، ظهوری، بهاره(۱۳۹۰)، بررسی تأثیر ابعاد ارزشی بازاریابی رابطه‌مند بر وفاداری مشتری به برند گوشی‌های تلفن همراه، مدیریت بازرگانی، دوره۳، شماره ۸٫

منابع انگلیسی

Alvarez Gil, M.J., Burgos Jimenez, J., & Cespedes Lorente,J.J. (2001). An analysis of environmental management, organizational context and performance of Spanish hotels.Omega-International Journal of Management Science,29(6), 457-471.
Bonnemaizon, A., Cova, B., Louyot, M. C. (2007), Relationship Marketing in 2015: A Delphi Approach, European Management Journal, 25(1): 50–۵۹٫
Borden, Neil H(1964) , the concept of marketing mix, journal of advertising research, No. 4 .
Chapter 16 Sales Promotion(2004): Intensifying Consideration, Retrieved : 2004.2.10
Chu, K.,(2009). The construction model of customer trust, perceived value and customer loyalty, Jornal oF American Academy of Business, Chambridge Vol. 14, No.9, pp. 98-103.
Coote, L., Forrest, E. and Tam, T. (2003) An Investigation into Commitment in Non-Western Industrial Marketing Relationships,Industrial Marketing Management , 32(7), pp.595–۶۰۴٫
Claro, D. P., Claro, P. B. & Zylbersztajn, D. (2005), Relationship Marketing Strategies: When buyer and supplier follow different strategies to achieve performance, Brazilian Administration Review, 2, pp. 17-34.
Churchill, G.A. Jr (1979), A paradigm for developing better measures of marketing constructs, Journal of Marketing Research, Vol. 16 No. 1, pp. 64-73.
Fontenot, R.J., Hyman,M.R.,(2004), The antitrust implication of relationship marketing, Journal of Business Research, 57: 1211-1221.
Gerrit H. Van Bruggen, Kersi D. Antia, Sandy D. Jap,Werner J. Reinartz , and Florian Pallas (2010) , Managing Marketing Channel Multiplicity, Journal of Service Research.
Gomez, M., Rao, V.(2009), Market Power & Trade Promotions in U.S Supermarkets, Journal of British Food, 8:866-877.
Gillemo, S. and Rijksen, M.,(2000), SAAB versus Internal Marketing.Unpublished Masters Thesis, Goteborg University.
Gronroos, C., (1994) ,From marketing mix to relationship marketing: Towards a paradigm shift in marketing, Management Decision, 32(2): 4-20.
Gummesson, E.(1994), Marketing rilashon ship marketing operational ,international journal of service tndusty management, pp.5-20.
Hennig-Thurau, T., M.K. Langer and U. Hansen (2001), Modeling and Managing Student Loyalty: An Approach Based on the Concept of Relationship Quality,Journal of Service Research , 3(4), pp.331-44.
Kotler, Philip & Armestrong, Gray (2001), Principles of Marketing, Prentice Hall, New Jersey.
Kumar, V., Bohling, T.R. and Ladda, R.N. (2003), Antecedents and consequences of relationship intention: Implications for transaction and relationship marketing, Industrial Marketing Management, Vol. 32 No. 8, pp. 667-676.