جدول ۲-۱: بررسی وضعیت و نتایج استفاده از لیسانس اجباری.

Impact Of Compulsory License
Type Of License & Name Of Medicine
Country & Date Of Issue

Price set by India’s Patent Controller will result in 97% reduction

Compulsory license to locally produce generic sorafenib tosylate to treat kidney cancer and liver cancer

India

March 2012

Resulted in patent holder reducing price of brand medicine by 70%

Compulsory license to import and, if necessary, locally produce generic ritonavir

Ecuador

April 2010

Projected aggregate price reductions of 96.8%

Government-use license for import of generic letrozole used to treat breast cancer

Thailand

January 2008

Resulted in a 71.8 % price reduction

Compulsory licence issued by Government to import generic efavirenz

Brazil

May 2007

Projected price reductions of 80.2% expected

Government-use order to import or locally produce generic

lopinavir/ritonavir

Thailand

January 2007

Resulted in price reduction of 53.3%

Government-use order to locally manufacture generic lamivudine, nevirapine

Indonesia

October 2004

Resulted in price reduction of 83%

Government-use order for the production of combination of generic stavudine + didonasine + nevirapine

Malaysia

November 2003

Source: United Nations Development Programme, Bureau for Development Policy, HIV Group. 2012

پس از بررسی وضعیت استفاده از انعطاف لیسانس اجباری در کشورهای در حال توسعه و کمتر توسعه یافته، باید گفت که استفاده از لیسانس اجباری در زمینه تکنولوژی های پزشکی محدود به کشورهای درحال توسعه و کمتر توسعه یافته نمی باشد؛ در کشورهای توسعه یافته نیز لیسانس اجباری برای جبران رویه های ضد رقابتی اعطا می شود، زیرا این اقدامات بر دسترسی و نوآوری در زمینه تکنولوژی های پزشکی تأثیر می‌گذارد. برای مثال، مسئله لیسانس اجباری داروهای ضروری در سال ۲۰۰۱ در آمریکا مطرح شد. زمانی که چند نامه حاوی میکروب سیاه زخم به تعدادی از دفاتر رسانه های خبری و همچنین به دو سناتور ایالات متحده آمریکا فرستاده شد. برخی از بخش های دولت آمریکا از اعطای لیسانس اجباری به داروی آنتی بیوتیک سیپروفلوکساسین حمایت کردند. پس از آن بایر، صاحب حق ثبت اختراع، به عرضه دارو با قیمت بسیار پایین به وزارت بهداشت و خدمات انسانی، توافق کرد. دولت آمریکا بعد ها بیان کرد که هرگز قصد نقض حق اختراع بایر را نداشته است. با این حال، بایر بیان کرد که در پاسخ به حملات ترروریستی اخیر در آمریکا، دولت آمریکا و کانادا قصد صدور لیسانس اجباری برای داروی آنتی بیوتیک سیپرو فلوکساسین ما را داشته اند،که نتیجه آن اجازه دادن به تولید کنندگان داروهای ژنریک برای وارد کردن سیپروفلوکساسین به بازار قبل از انقضای حق ثبت اختراع ما بوده است.^[۲۰۵]

در سال ۲۰۰۲، کمیسیون تجاری فدرال آمریکا، دستور لیسانس اجباری متقابل در خصوص اختراعی ‌در مورد عامل از بین رفتن بافت یک تومور، را به یک شرکت سویسی داد. به موجب این امر، لیسانس گیرنده آزاد بود که این اختراع را در زمینه تحقیق و توسعه، ساخت، استفاده، واردات و صادرات، توزیع و فروش محصول ثبت شده، به کار گیرد. در واقع، این لیسانس اجازه رقابت با صاحب حق اختراع آمریکایی را به شرکت سوئیسی می‌داد.^[۲۰۶]

در سال ۲۰۰۵ و ۲۰۰۷، مقام صلاحیت دار امور رقابت در ایتالیا، سوء استفاده از موقعیت غالب توسط دو شرکت داروسازی بزرگ که از اعطای مجوز نسبت به حقوق مربوط به محصولات دارویی خود امتناع می‌کردند را، مورد بررسی قرار داد. در نتیجه لیسانس اجباری بدون حق الامتیاز صادر شد، با این انتظار که داروهای ژنریک حاصل از آن به سایر کشورهای اروپایی که در آنجا حق ثبت اختراعات مربوطه خاتمه یافته است، صادر شود. اما در سال ۲۰۱۲، در دادگاه ایتالیا علیه تصمیم مقام رقابتی که شرکت دارویی را به دلیل سوء استفاده از موقعیتش جریمه کرده بود، درخواست تجدیدنظر شد. دادگاه در حمایت از جریمه مقام رقابتی اعلام کرد که ضمانت اجرای ساده حقوق مالکیت فکری به دلیل سوء استفاده از موقعیت، کافی نبوده است.^[۲۰۷]

با بررسی موضوع لیسانس اجباری در کشورهای مختلف مشاهده می شود که در حال حاضر، اغلب کشورها در قوانین داخلی خود شرایط صدور لیسانس اجباری را مورد توجه قرار داده‌اند و استفاده از لیسانس اجباری را به عنوان یک راه حل مناسب برای تامین نیازهای بهداشت عمومی خود به کار گرفته اند. این امر نشانگر این مسئله است که امروزه کشورها، موضوع لیسانس را به عنوان یک انعطاف پذیرفته اند و توانسته اند مباحث حقوق مالکیت فکری را در کنار انعطاف های این حقوق، جمع آورند. تجربه کشورها به ویژه کشورهای کمتر توسعه یافته نشان می‌دهد که انعطاف لیسانس اجباری توانسته است نقش مؤثری در تامین نیازهای دارویی این کشورها داشته باشد، هرچند که این روند نقص هایی نیز دارد و نیازمند قواعد تکمیلی می‌باشد.