مرحله دوم مرحله عملیاتی ، پیاژه این مرحله را به دو بخش تفکیک می‌کند ، نیم دوره اول از ۲ تا ۶ ،۷ سالگی تداوم می‌یابد و نیم دوره دوم از ۷ تا ۱۱ سالگی ادامه پیدا می‌کند . در این مرحله ذهن کودک برای عملیاتی شدن از نظر پیاژه بر خلاف مرحله اول بسرعت پیشرفت کرد درمرحله دوم موانع متعددی مانع از عملیاتی شدن ذهن کودک می‌شوند .

این موانع عبارتنداز:۱ – تمرکز ^[۷۱]۲ – خود مداری ^[۷۲]۳ – فقدان بازگشت پذیری ^[۷۳] – فقدان نگهداری ذهنی ^[۷۴]

در توضیح مانع تمرکز آمده است که ذهن کودک تحت تاثیر ویژگی های دیداری اشیاء قرار گرفته و با تمرکز ذهن بر روی یک جنبه و وجه دیداری شیء از وجوه دیگر غافل می شود . در این سن تعدادبرگه های اسکناس برایش از ارزش واقعی هر اسکناس بیشتر است .

به واسطه خودمداری که یکی از موانع عملیاتی شدن ذهن کودک می‌باشد بهمین علت کودکان زیر ۷ سال در ادراک امور و اشیا محیطی نوعی قیاس به نفس صورت می‌دهند و ادراک خود را مطابق واقع و مطابق ادراک دیگران قلمداد می‌کنند. مثلا کتاب را جلوی چشم خودش گرفته و از مادر می‌خواهد برایش بخواند و یا گرسنگی و خستگی خود را تعمیم داده ، می‌گوید گرسنه شدیم و یا خسته شدیم و یا شغل پدر خود را مبنای سنجش مشاغل دیگران قرار می‌دهد و تصور می‌کند که مهم ترین شغل نیز هست و یا هر چیزی را با متعلقات خود و نزدیکانش قیاس می‌کند ، مثلا می پرسد خانه آن ها از خانه ما بزرگتر بود .

‌به این دلیل کودکان زیر ۷ سال در کنش متقابل با دیگران دچار خود مداری اجتماعی شده قادر به تشکیل گروه یا و انجام بازی های گروهی نیستند ، چون ادراک قواعد بازی گروهی نیاز به از خود بدر شدن و ادراک صرف نظر از خواسته خود دارد که توانایی شناختی کودکان این سن فاقد آن است .

از این رو ، اگر چند کودک ۴ یا ۵ ساله ساعتی با هم بازی کنند . ده‌ها بار به شکایت از یکدیگر نزد بزرگتر ها می‌روند .

عدم آغاز سال تحصیل و شروع سن مدرسه از ۶ ، ۷ سالگی نیز ناشی از همین ناتوانی کودکان در رعایت قواعد کلاس و مدرسه است . و پیاژه معتقد است آموزش رسمی زودتر از ۶ ، ۷ سالگی تبعات منفی شخصیتی ، شناختی و اجتماعی بسیاری را برای کودک در پی دارد .

مسئله خودمداری نشانگر آن است که کودک میان خود و محیط خارجی تفاوتی نمی گذارد و همان‌ طور که خودش را می بیند و درمی یابد این بینش و دریافت را ‌در مورد دیگران هم صادق می‌داند .

بنابرین ، توجه به خود مداری یا خود محوری – به منزله مانعی که می‌تواند مراحل رشد کودک را دچار اختلال کند – و برخورد مناسب و صحیح با آن ، از اهمیت بالایی برخوردار است چرا که بر طبق نظریه « شخصیت جنایی » ^[۷۵]ژان پیناتل ، فرد خود محور، فردی است که ناتوان از جمع نظرات و افکار دیگران است . چنین فردی به محض اینکه دچار محرومیت می شود ، متمایل است که از طریق خشم و عصبانیت به آن حالت محرومیت پاسخ دهد .

به عبارت دیگر ، بعد خود محوربینی در افراد بزهکار ، به آن ها اجازه می‌دهد که نسبت به واکنشی که نسبت به اوست بی تفاوت باشد و همزمان وی را متقاعد می‌کند که عمل ارتکابی او مشروع و پذیرفته شده است .

مقصود از فقدان بازگشت پذیری انجام یک عمل در دو جهت مخالف هم نظیر آنچه در جمع و تفریق انجام می شود را عمل بازگشت پذیری می‌گویند . یعنی انجام عملی به صورت رفت و برگشتی .

کودک راه رفته را قابل بازگشت نمی داند ، در حالی که لازمه ی یک عمل منطقی کامل تصور ذهنی بازگشت از راه رفته و عمل انجام شده است . مثلا اگر در جلوی چشم کودک خمیر دایره ای شکلی را لوله ای کنیم و یا آب لیوان پهن و کوتاه را در لیوان باریک و بلندی بریزیم ، کودک به دلیل فقدان بازگشت پذیریتصور می‌کند خمیر لوله ای شکل بیشتر از حالت قبلی و آب لیوان باریک و بلند بیشتر از ظرف قبلی است . وقتی واجد بازگشت پذیری است که ۱+۱ میشود۲ را به صورت ۳ – ۱ می شود ۲ در آورد و یا مقوای چهار یا شش تکه ای شده ای را کنارهم قرار داده و یکپارچه کند .

مقصود از فقدان نگهداری ذهنی این است که وقتی کودک برابری اندازه ی دو چیز را تأیید می‌کند و یا برابری وزن دو شیء را تصدیق می‌کند و سپس در جلوی چشم او تغییراتی را شبیه آنچه در مثال های بازگشت پذیری اشاره شد ، ایجاد کنیم . برغم تأیید و تصدیق اولیه دچار خطای ادراکی و قضاوتی شده و ثبات ذهنی اولیه اش را در اثر تاثرات بعدی از دست می‌دهد . یعنی کودک در این مرحله فاقد نگهداری ذهنی است . دلیل آن این است که ثبات کمی بخشیدن به اشیا خارجی علی رغم تغییرات ظاهری آن ها به نگهداری ذهنی تعبیر می شود و کودک ‌به‌تدریج‌ به قدرت عملیات ذهنی و در واقع عمل رفت و برگشتی توانایی می‌یابد .

مهمترین ساخت ذهنی در پایان نیم دوره ی اول مرحله دوم همین توان نگهداری است که نوعا با بسط قذرت حافظه این امکان را برای کودک فراهم می آورد که در قضاوت های عینی میان دو یا چند مورد مقایسه ای بتواند از اطلاعات قبلی اش سود جوید .

علاوه بر موارد برشمرده شده ، کودکان زیر ۷ سال درگیر مشکلات دیگری در کنش های ادراکی خویش هستند که مانع از به ظهور رسیدن فعالیت های منطقی و عملیات در کودک می‌شوند . از این جمله جاندار پنداری جمادات ( کودک اشیا را نیز همچون موجودات ذی روح می‌داند ، ‌به این دلیل وقتی قسمتی از بدنش با شیء تصادم می ‌کند از ضربه زدن به آن شیء از سوی خود یا بزرگتر ها تشفی شده و احساس کشیدن انتقام می‌کند . همینطور ، انسان انگاری دیگرموجودات ذی روح (کودک قادر به تعمیم صفات انسانی به حیوانات دیگر است . ‌به این دلیل و داستان ها و قصه هایی که می شنود ، حیوانات سخن می‌گویند و چون آدمیان زندگی می‌کنند ‌و فیلم های کارتونی روحی انسانی را برای او باز می تابانند . عروسکش را می خواباند و . . . ) . کودکان در این دوره به واسطه خودمداری و یا خود میان بینی انسانی ، همه موجودات را نیز ساخته دست انسان می شمارند . تلاش پیاژه در ترسیم جز به جز این مراحل به هدف آن بود تا فرایند شکل گیری ذهن کودک و پدید آمدن تدریجی دانش و معرفت را تا پایان نوجوانی و شروع بزرگسالی نشان دهد و تاثیر وفقه و آسیب در هر یک از این مراحل در رفتار های بزرگسالی باز شناساند .