بعضی از زنان بزرگ سال یک یا دو هراتی با یک یا دو گلونی به هم میدوزند تا هم سربند بزرگ تری به دست آید و هم جلوهای خاص و زیبا به سربند داده شود.
۲۸-۱-۴-۳) کَت، چهار قطعه پارچه ابریشمی است که یک متر در یک متر، به صورت مربعی به هم وصل می کنند. ترکیبی از رنگهای مشکی و جگری است که زنان لر و لک زبان در زمان عزداری به سر میبندند. گاهی اوقات یک کت و یک گلونی را به هم میدوزند تا سربند بزرگتری به دست آید.
کَت دستمالی بزرگ است که جنس آن گاهی از ابریشم خالص و یا از نخهای ابریشم مصنوعی است که خاص سربند زنان لرستانی است. اندازه کَت یک متر و بیست تا یک و نیم متر و به شکل مربع و مستطیل است. رنگ آن تیره و خاکستری با حاشیهای قرمز و آبی است. کَت خاص زنان میان سال و پیر میباشد. افزون بر سربند از آن به عنوان چارقد نیز استفاده می کنند و روی دوش میاندازند و در مراسم عزا شرکت می کنند. (عسکری عالم، ۱۳۸۷: ۲۷).
۲۸-۱-۴-۴) لَچک پارچهای از جنس پنبه، که به صورت چهار گوش است. لچک را معمولاً در منزل میپوشند. چون هم راحتتر است و هم ارزانتر از بقیه سربندها میباشد.
«پارچهای مربع که زنان هر دو گوشهی آن را بر روی هم میاندازند و مثلث شود». (شهشهانی،۱۳۷۴: ۱۷).
۲۸-۱-۴-۵) کلاخی نوعی سربند پنبهای سیاه رنگ است که گاهی با مهرههای قرمز و آبی تزئین می شود. کلاخی نسبت به بقیه سربندها، سربندی است که مدت زیاد تری بر روی سر میماند و هنگام کار لیز نمیخورد و دست و پا گیر نیست. چون نسبت به دیگر سربندها ارزانتر است بیشتر در زمان کار و فعالیتهای روز مره از آن استفاده می شود.
۲۸-۱-۴-۶) تیهکاری پارچهای ابریشمی که ترکیبی از رنگهای جگری و مشکی است. در اصل زمینه آن مشکی است و خطهایی به رنگ جگری دارد. زنان مسن در مراسم عزاداری آن را دوتا می کنند و بر روی شانهها میاندازند و به جای چادر استفاده می کنند.
«تیهکاری از دستمالهای بزرگی است که زنان لُر از آن به عنوان سربند استفاده می کنند، تیهکاری نیز از پارچه ابریشمین بافته می شود خاص پیرزنان لرستانی است. (عسکری عالم، ۱۳۸۷: ۲۶).
۲۸-۱-۵) ژیرسون
ژیرسرون، روسری چهار گوش سیاه رنگی است به ابعاد یک متر در یک متر از جنس گلونی، که به صورت سه گوش بر روی سر میاندازند و آن را در پشت سر گره میزنند تا سر بندی که روی آن میبندند بزرگ تر جلوه دهد.
۲۸-۱-۶)سرداری
زیباترین لباس سنتی زنان لک و لر«سرداری» است. بلندی آن مانند پالتو تا زیر زانو می باشد. و بر روی لباسهای دیگر پوشیده می شود. علت نام گذاری آن به سرداری این است که شبیه به لباس سرداران بزرگ بوده است. و «ی» چسبیده به آخر کلمه، «ی» نسبت است. جنس سرداری از مخملهای رنگی شاد و زیبا میباشد. قسمت های سردست ویقه آن از مخملی رنگی که با مخمل اصلی در تضاد نباشد و بر زیبایی سرداری بیفزاید، انتخاب می شود. در دو طرف سرداری، مهرهها و سکههایی میدوزند و سر دست آن را یراق دوزی می کنند. این لباس مخصوص جشنها، مهمانیها و مراسم رسمی بوده است. هم اکنون فقط در بعضی از طوایف این لباس را در جشنهای عروسی میپوشند.
سرداری بانوان پوششی است بلند تا به پشتپا، دارای کمرچین، جلوی آن آزاد و رها، بدون دکمه و آستینی تا آرنج کوتاه و آنرا اغلب از مخمل های الوان مشکی، سبز و قرمز تهیه می کنند و کنارههای سرداری، دور دامن و آستین آنرا نیز، به پهنای دو سه انگشت یراق و نواردوزی می کنند. (فهیم نیا، ۱۳۸۵: ۲۰۸).
۲۸-۱-۷) جلیسقه
جلیسقه نوعی لباس سنتی مخصوص زنان لک و لر است که با مهرهها ی رنگارنگ و مخمل رنگی در قسمت جلو، درست می شود. پشت جلیسقه از پارچهی شال و گواردین دوخته شده است. پارچه پشت دو لایه دارد در وسط آن دو لایه پنبه میگذارند و چرخ دوزی می کنند. جلوی آن از دو قسمت راست و چپ است که از مخمل به رنگهای سبز، قرمز و مشکی دوخته می شود. برجستهترین لباس سنتی زنان لک همین جلیسقه است که به آنها وقار و شخصیتی ستودنی میبخشد. برای تزیین آن از انواع سکههای قدیمی، و مهرههای گوناگون و رنگی استفاده می شود. در حاشیههای این لباس از نوارهای رنگی با هم خوانی مناسب با رنگ جنس اصلی استفاده می شود.
جلیسقه تن پوشی زنانه است. جنس آن از مخمل و شکل آن بدون آستین و آن را هم مانند دیگر البسهی زنانه با سکه و یراق زرین تزیین می کنند. (عسکری عالم، ۱۳۸۷: ۲۷).
۲۸-۱-۸) کُلَنجه
کلنجه تن پوشی زنانه است که جنس آن مخمل است. معمولاً در زیر سرداری میپوشند. کلنجه همانند کُت معمولی است ولی جلوی آن باز است. یقه و لبههای آن یراق دوزی و نوار دوزی می شود.
کلنجه، جلیسقهی یراق دوزی شده که در بسیاری از موارد با سکههای قدیمی رویه جلوی آن را سکه دوزی و تزیین می کنند. (پارسا، ۱۳۸۵: ۵۵).
۲۸-۱-۹) یَل
یَل نوعی کت زنانه کوتاه است که از هر دو طرف دارای چاک است. آستینهای این نوع کت تا نیمهی ساعد است و دارای دو چاک در هر دو آستین است. جنس آن از مخملهای رنگی است. که با سکههای قدیمی تزئین می شود.
یَل نوعی تن پوش زنانه است که جنس آن از مخمل سرخ است. یل شباهت زیادی به کت زنانه دارد اما کمی کوتاهتر از سرداری است. یل را زنان لر با سکههای نقره و یراقهای زرین میآرایند و میپوشند. (عسکری عالم، ۱۳۸۷: ۲۶).
۲۸-۱-۱۰) کراس
کراس در زبان لکی به معنی پیراهن است. کراس، پیراهن زنانهی بلندی است که تا پشت پا را میپوشاند. و در واقع نوعی حجاب سنتی محسوب می شود. کراس در رنگهای مختلف و گلهای زیبا دوخته می شود. یقهی پیراهن زنانه معمولاً در زیر گلو چاک دارد. در قدیم رسم بود تعدادی سکه را که قبلاً حلقههایی به آن وصل کرده بودند به پارچهای مشکی میدوختند و به دور گردن پیراهن میانداختند. به اصطلاح آن را «یَخَه دَشتَکی» میگفتند.
کراس پیراهنی است بلند که زنان لک و لر آن را میپوشند و تا پشت پای آنان را میپوشاند. یقه آن گرد است. جلوی پیراهن از زیر گلو به پایین به اندازه ۱۵ سانتیمتر چاک دارد. وگاهی از پهلوی گردن یقهی سه گوش دارد. (ضیاء پور، ۱۳۴۶: ۹۹).
۲۸-۱-۱۱) ژیر کراس
زیر پیراهن را در گویش لکی«ژیرکراس» میگویند. که جنس آن از شال و یا از پارچههای پنبهای است. آستین آن کوتاه، و بلندی قد آن تا زیر زانو میباشد. این تن پوش یقه گرد است و از جلوی گردن چاک میخورد. معمولاً دور تا دور گردن آن را با نوارهای رنگی، نوار دوزی می کنند.
ژیر کراس پوششی با آستین کوتاه و یقه گرد که در جلوی گردن چاک دارد. گاهی جلو یقه را با نوارهای رنگی نوار دوزی می کنند. آستین این لباس، کوتاه و سه ربع است. از پارچههایی با الیاف پنبه، مانند کودری استفاده می شود. (پهلوان، ۱۳۹۳: ۷۳).
۲۸-۱-۱۲)شاوال
در گویش لکی پیژامه را «شاوال»، و در لهجهی لری آن را «پاپوش» میگویند. دوخت شاوال زنان لک و لر شبیه شلوار کردی است با این تفاوت که فاق آن کوتاهتر از شلوار کردی است. دمپای آن را گاهی تنگ میدوزند و دوباره چرخ دوزی می کنند. و گاهی هم گشاد میدوزند که روستایی دوز میگویند. در گذشته مچ پای شوال زنان را به دو شیوه تزئین میکردند.
۲۸-۱-۱۲-۱) هوارپا مهرههای ریزی در دو ردیف چهارتایی به مچ پای شاوال میدوختند. این بافت که کج بافته می شود به آن کَجَک «هوَلَک» یا دندان موشی«دنون موشی» میگویند.
۲۸-۱-۱۲-۲) جَرپا تزئنی بود از مهرههای ریز رنگی در هشت ردیف، که بر بالای «هوارپا» اضافه میکردند.
شاوال به معنی بیژامه است. به دو شکل دوخته می شود. یک شکل با دمپای تنگ، و ده تا پانزده سانتی متر دمپای آن را دوباره دوزی می کنند که به آن «درپا چرخی»یا«درپا قصری»میگویند. نوع دیگر آن دمپا گشاد، یا روستایی دوز است. (عسکری عالم، ۱۳۸۷: ۲۸).
۲۸-۱-۱۳) کوش
کفش زنان لر و لک زبان به چند گونه بوده است.
۲۸-۱-۱۳-۱) تابیده چن، زنان لک و لر از پشم گوسفند نخی باریک میریسیدند و از آن نخ رویه کفشی که به آن«تابیده چن» گفته میشد، درست میکردند. این رویه درست شده از پشم را، روی چرم گاو میبافتند. این نوع کفش دوام زیادی نداشت و زود پاره میشد. و معمولاً توسط زنان لرستانی درست میشد.
«تابیده چن» نوعی کفش بوده است که زیره آن را از پوست حیوانات و رویه آن از نخ پشمی تابیده درست میشد. این کفش ارزانترین نوع کفش بوده است که امروزه دیگر از آن خبری نیست. (عسکری عالم، ۱۳۸۷: ۲۵).
۲۸-۱-۱۳-۲) آژیه نوعی گیوه دست بافت بوده است که رویه آن از نخی تابیده و ظریف درست میشد. و تخت آن از مفتولهای چرمی بوده که توسط زنان لرستانی بافته میشد و صنایع دستی مردم لرستان بوده است.
آژیه از زیره لاستیکی ضخیم و محکمی تشکیل شده و رویه آن به روش مخصوصی به وسیله نخ تابیده، نخ کشی شده است. (پارسا، ۱۳۸۸: ۵۵).
۲۸-۱-۱۳-۳) ئوریسی نوعی کفش چرمی، با پاشنهای بلند، که تخت آن لاستیکی است و در مهمانی ها و جشن ها میپوشند.
ئورسی: نوعی کفش چرمی است که تخت لاستیکی دارد. (عسکری عالم، ۱۳۸۷: ۲۴).
۲۸-۱-۱۳-۴) برقی نوعی کفش لاستیکی است که هنگام کار میپوشند. چون این نوع کفش نسبت به بقیه کفش ها دوام بیشتری دارد هنگامی که کارهای سخت مثل کار کشاورزی و یا دنبال گله رفتن انجام می دهند، از این نوع کفش استفاده می کنند. چون لاستیک آن صاف و براق است، به این نوع کفش، برقی هم میگویند.
برقی نوعی کفش لاستیکی است. از آن جهت به برقی معروف شده است که رویه شفاف و براق دارد وبا تابیدن خورشید بر آن نوری را منعکس می کند. (عسکری عالم، ۱۳۸۷: ۲۴).
۲۸-۱-۱۳-۶) پَرّو چن، در قدیم نوعی کفش از پارچههای کهنه بافته میشد که به آن پَرّو چن میگفتند. این نوع کفش دوام زیادی نداشته، بیشتر در فصلهای گرم و کم باران از آن استفاده میکردند. امروزه کسی از این نوع کفش استفاده نمیکند.
پَرّو چن نوعی پای افزار ساده بوده است که رویه و زیره آن را از پارچه کهنه درست میکرده اند و در فصولی از سال که هوا بارانی نبوده، آن را میپوشیدهاند. (عسکری عالم، ۱۳۸۷: ۲۵).
۲۸-۲) لباس مردان لک و لرعبارتند از :
۲۸-۲-۱) سِتره و شال
ستره که روپوش مردان لر است، دارای طرحی ساده و بلند تا ساق پا میباشد. از لباسهای سنتی مردان لر است که به رنگهای مختلف میدوزند. جلوی آن باز است و در دو پهلو جیب دارد. بدونِ یقه برگردان است. دکمه ندارد و فقط به وسیله شال کمر سفید رنگی نگهداری می شود. زمان پوشیدن، دامنهای آن بر روی هم میآیند. این نوع لباس را در مراسم شادی و عروسیها میپوشند. ستره لباسی است بلند که تا پایین زانوی مردان را میپوشاند. این لباس یادآور لباس کُشتی یا کستی زرتشتیان است که در سن مخصوصی هر مرد زرتشتی باید طی مراسمی آن را بپوشد و شالی بر روی کمر ببندد. شال پارچهای سفید رنگ و بلند است که بر روی ستره، به دور کمر با چندین گره بسته می شود. این شال یادآور کمربند زرتشتیان است که برروی کُستی بسته می شود. (زینی، ۱۳۹۳: ۹).
