نمودار ۵-۱ : مقایسه نتایج خطای RMSE و درصد پوشش مدل پایه و مدل توسعه یافته در خصوص کاربران تازه وارد و تمامی کاربران با بکارگیری مکانیزم تعدیل و تفسیر نظرات کاربران ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………۹۲
نمودار ۵-۲ : مقایسه نتایج معیارF-measure مدل پایه و مدل توسعه یافته در خصوص کاربران تازه وارد و تمامی کاربران با بکارگیری مکانیزم تعدیل و تفسیر نظرات کاربران…………۹۳
نمودار ۵-۳ : مقایسه نتایج معیاردرصد پوششحاصل از اجرای روش های ترکیبی در مقابل روش مورد استفاده در مدل پایه…………………………………………………………………………………………………………۹۷
نمودار ۵-۴ : مقایسه نتایج خطای RMSEحاصل از اجرای روش های ترکیبی در مقابل روش مورد استفاده در مدل پایه…………………………………………………………………………………………………………۹۸
نمودار ۵-۵ : مقایسه نتایج معیار F-measureحاصل از اجرای روش های ترکیبی در مقابل روش مورد استفاده در مدل پایه……………………………………………………………………………………………….۹۸
نمودار ۵-۶ : مقایسه نتایج معیار درصد پوشش حاصل از اجرای روش های ترکیبی در مقابل روش مورد استفاده در مدل پایه برای کاربران تازه وارد………………………………………………………..۱۰۰

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

نمودار ۵-۷ : مقایسه نتایج خطای RMSE حاصل از اجرای روش های ترکیبی در مقابل روش مورد استفاده در مدل پایه برای کاربران تازه وارد………………………………………………………………….۱۰۰
نمودار ۵-۸ : مقایسه نتایج معیار F-measureحاصل از اجرای روش های ترکیبی در مقابل روش مورد استفاده در مدل پایه برای کاربران تازه وارد………………………………………………………..۱۰۱
نمودار ۵-۹ : مقایسه نتایج معیار درصد پوشش حاصل از اجرای توام مکانیزم تعدیل و تفسیر نظر کاربران و استفاده از روش های ترکیبی پیمایش شبکه در مقابل روش مورد استفاده در مدل پایه…………………………………………………………………………………………………………………………………………..۱۰۳
نمودار ۵-۱۰ : مقایسه نتایج خطای RMSE حاصل از اجرای توام مکانیزم تعدیل و تفسیر نظر کاربران و استفاده از روش های ترکیبی پیمایش شبکه در مقابل روش مورد استفاده در مدل پایه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………۱۰۳
نمودار ۵-۱۱ : مقایسه نتایج معیار F-measure حاصل از اجرای توام مکانیزم تعدیل و تفسیر نظر کاربران و استفاده از روش های ترکیبی پیمایش شبکه در مقابل روش مورد استفاده در مدل پایه…………………………………………………………………………………………………………………………………………..۱۰۴
نمودار ۵-۱۲ : مقایسه نتایج معیار درصد پوشش حاصل از اجرای توام مکانیزم تعدیل و تفسیر نظر کاربران و استفاده از روش های ترکیبی پیمایش شبکه در مقابل روش مورد استفاده در مدل پایه برای کاربران تازه وارد………………………………………………………………………………………………………۱۰۵
نمودار ۵-۱۳ : مقایسه نتایج خطای RMSE حاصل از اجرای توام مکانیزم تعدیل و تفسیر نظر کاربران و استفاده از روش های ترکیبی پیمایش شبکه در مقابل روش مورد استفاده در مدل پایه برای کاربران تازه وارد……………………………………………………………………………………………………………..۱۰۶
نمودار ۵-۱۴ : مقایسه نتایج معیار F-measure حاصل از اجرای توام مکانیزم تعدیل و تفسیر نظر کاربران و استفاده از روش های ترکیبی پیمایش شبکه در مقابل روش مورد استفاده در مدل پایه برای کاربران تازه وارد………………………………………………………………………………………………………۱۰۶
نمودار ۵-۱۵ : مقایسه نتایج خطای RMSE حاصل از اجرا و بکارگیری مکانیزم تعدیل و تفسیر نظرات کاربران بر روی روش های ترکیبی انتخاب کاربران و پیمایش شبکه………………..۱۰۹
نمودار ۶-۱ : مقایسه عملکرد کلی مدل توسعه یافته در مقابل مدل پایه از نظر تمام معیارهای ارزیابی……………………………………………………………………………………………………………………………………..۱۱۳
نمودار ۶-۲ : مقایسه عملکرد کلی مدل توسعه یافته در مقابل مدل پایه برای کاربران تازه وارد از نظر تمام معیارهای ارزیابی………………………………………………………………………………………………….۱۱۵
فصل اول
مقدمه ای بر انواع سیستمهای توصیه­گر
۱- مقدمه­ای بر انواع سیستمهای توصیه­گر
۱-۱- مقدمه
گسترش سریع و روز افزون اطلاعات ارائه شده بر روی شبکه جهانی اینترنت، کاربران را با مشکلات عدیده و قابل تاملی در خصوص انتخاب منابع و اطلاعات مورد نیاز ایشان مواجه نموده است و چه بسا که بدون راهنمایی و هدایت صحیح، کاربران در اخذ تصمیمات صحیح یا انتخاب کالا و خدمات مورد نیازشان دچار اشتباه شده که این امر تبعات عدیده­ای از جمله نارضایتی، سلب اطمینان کاربران و مشتریان سایتهای موجود بر روی اینترنت را به همراه خواهد داشت. از اینرو وجود ابزار و سیستمهایی برای کمک به کاربران در انتخاب اطلاعات مناسب و مورد نیاز ایشان کاملا ضروری به نظر می­رسد. در سالهای اخیر برای برآورده سازی این نیازها سیستمهای توصیه­گرمطرح و توسعه یافته­اند و الگوریتمها ، مقالات و متون علمی بسیار متنوع و مختلفی در این زمینه مطرح گردیده است .
در این میان، ایجاد و گسترش شبکه ­های اجتماعی، شبکه ­های اعتماد و وجود انواع روابط میان کاربران این شبکه­ ها افق جدیدی را برروی محققان و توسعه دهندگان سیستمهای توصیه­گر گشوده است تا با بهره­ گیری از علوم اجتماعی و علوم روان شناختی حاکم در این شبکه­ ها و خصوصا وجود رابطه اعتماد میان کاربران بتوانند نسل جدیدی از سیستمهای توصیه­گر را تحت عنوان “سیستمهای توصیه­گر مبتنی بر اعتماد^[۹]“معرفی و عرضه نمایند. این سیستمها قادر هستند تا به درصد بیشتری از کاربران پاسخ مناسب را ارائه دهند و همچنین نتایج آنها از دقت بالاتری برخوردار می­باشد.
با توجه به کثرت کاربران و افراد عضو شبکه ­های مبتنی بر اعتماد و شبکه ­های اجتماعی، همچنین تنوع رفتار و ویژگی­های ایشان، تنها یک شیوه یا یک مدل قادر به پاسخگویی و ارائه پیشنهادات دقیق و قابل قبول نمی ­باشد که این امر باعث ظهور سیستمهای توصیه­گر ترکیبی^[۱۰]گردیده است. در این سیستمها سعی شده است تا با ترکیب انواع مختلفی از سیستمهای توصیه­گر بتوان سیستمی تولید نمود که دارای مزایای حداکثری و معایب حداقلی باشد.
در این پایان نامه سعی شده است تا با تغییر، اصلاح، تلفیق و ترکیب تعدادی از روشها و الگوریتم­های مطرح و قابل قبول در سطح جهانی، مدلی ارائه گردد که نسبت به مدل­های پیشین دارای دقت و درصد پوشش بالاتری باشد و همچنین بتواند نقایص مدلهای پیشین خصوصا در رابطه با ارائه پیشنهاد به کاربران تازه وارد^[۱۱] را تا حد قابل قبولی مرتفع نماید.
۱-۲- سیستمهای توصیه­گر
تعاریف متفاوتی برای سیستم‌های توصیه‌گر ارائه شده‌است. عده­ای از محققان سیستمهای توصیه­گر را زیرمجموعه‌ای از سیستمهای تصمیم­یار^[۱۲] می‌دانند و آنها را سیستم‌های اطلاعاتی^[۱۳] تعریف می‌کنند که توانایی تحلیل رفتارهای گذشته و ارائه توصیه‌هایی برای مسائل جاری را دارا می­باشند[۱]. به زبان ساده‌تر در سیستم‌های توصیه‌گر تلاش بر این است تا با حدس زدن شیوه تفکر کاربر به کمک اطلاعاتی که از نحوه رفتار وی یا کاربران مشابه و نظرات آنها داریم مناسب‌ترین و نزدیک‌ترین کالا یا خدمت به سلیقه او را شناسایی و پیشنهاد کنیم. این سیستم‌ها در حقیقت سعی دارند فرایندی را که ما در زندگی روزمره خود بکار می‌بریم و طی آن تلاش می‌کنیم تا افرادی با سلایق نزدیک به خود را پیدا کرده و از آنها در مورد انتخاب‌هایمان نظر بخواهیم را شبیه سازی نمایند.
به صورت کلی­تر سیستمهای توصیه­گر زیر مجموعه ­ای از سیستمهای پالایش اطلاعات^[۱۴]هستند که وظیفه آنها جستجو برای بیان پیش ­بینی امتیاز(درجه)^[۱۵] یا بیان سلایق و ترجیحات^[۱۶] یک کاربر در خصوص یک موضوع^[۱۷] ( مانند موسیقی، کتاب یا فیلم) یا یک عنصر اجتماعی مانند افراد و گروه ها می­باشد[۲]–[۴].
۱-۳- انواع سیستمهای توصیه­گر از لحاظ عملکردی
سیستمهای توصیه­گر به لحاظ نحوه ارائه نتایج و پیشنهادات به کاربران خود، به شیوه های متفاوتی عمل می نمایند که در ذیل به پاره­ای از آنها به صورت فهرست وار اشاره می­گردد:
پیشنهاد لیستی متشکل از n کالا یا محصول برتر (معمولا n برابر ۱۰ است )
پیشنهادات فصلی و موردی مانند پیشنهاد یک هتل دارای تخفیف جهت تعطیلات
بیان درصد علاقه ­مندی سایر کاربران به یک محصول خاص، به عنوان مثال: “۸۰ درصد کاربران از خرید این محصول راضی بوده اند “
پیش بینی میزان امتیازی که یک کاربر به یک محصول خاص خواهد داد
در این تحقیق سعی در ایجاد مدلی است که بتواند نظر و امتیاز تخصیص داده شده توسط یک کاربر خاص به یک محصول یا آیتم خاص را پیش ­بینی نماید.
۱-۴- مزایا و اهمیت یک سیستم توصیه­گر کارآمد
طبق آمار رسمی ارائه شده توسط سایت فروش کتاب Amazon^[18] ، ۳۵ درصد از فروش این سایت به واسطه وجود سیستم توصیه­گر و ارائه پیشنهادات مناسب به علاقه­مندان کتاب می باشد[۵] همچنین سایت اجاره فیلم Netflix برای بهبود ۱۰ درصدی دقت سیستم توصیه­گر خود موسوم به Cinematch^[19]جایزه ای بالغ بر یک میلیون دلار برای محققان در نظر گرفته است. هر دو مثال فوق نشان دهنده اهمیت سیستمهای توصیه­گر و نقش آنها در تجارت می­باشد. در ذیل تعدادی از دلایل اهمیت وجود یک سیستم توصیه­گر مناسب و کارآمد در یک سایت تجارت الکترونیک برشمرده می­گردد:
راهنمایی کاربران و بازدید کنندگان در انتخاب کالا ، محصول یا خدمت مناسب
تسریع در زمان انتخاب کالای مورد نظر مشتری مانند انتخاب یک فیلم مناسب در میان میلیونها فیلم موجود در سایت
جمع­آوری اطلاعات ارزشمند در خصوص سلایق و رفتار کاربران جهت برنامه­ ریزی­های آتی
جذب مشتریان و بازدید کنندگانی که برای اولین بار است از سایت بازدید می­ کنند
افزایش میزان رضایتمندی کاربران و طبیعتا افزایش سود سرمایه گذاران تجاری
ایجاد احساس اطمینان در مشتری با ارائه آمار نظرات سایر کاربران
بهبود معیارهای سنجش رتبه و درجه پورتال یا سایت
توجه به جنبه­ های روان­شناختی کاربران
افزایش آگاهی کاربر در زمینه مورد علاقه وی
۱-۵- معایب و مشکلات کلی سیستمهای توصیه­گر
در مقابل مزایای بیان شده، این سیستمها دارای نواقص و محدودیتهایی نیز می باشند که در ذیل به پاره ای از آنها اشاره می­ شود:
عدم امکان بررسی همه جانبه مشخصات کاربران و عدم ارائه یک جواب کاملا منطبق و سازگار با نظر ایشان
عدم اطمینان مشتریان به نظرات و پیشنهادات ارائه شده توسط سیستم
عدم وجود دقت مطلوب در پیشنهادات ارائه شده توسط سیستم

حمایت اجتماعی به عنوان یک فاکتور چند بعدی تشخیص داده شده است که شامل: خانواده گسترده، شبکه‌های خانواده، اجتماع و مدرسه، اشتغال و حرفه‌های حمایتی است (دراموند، ۲۰۰۲). این منابع حمایت اجتماعی، می‌تواند حمایت عاطفی، روانشناختی، اطلاعاتی، اقتصادی را به همراه داشته باشد (والش، ۲۰۰۲). محققان (امریکنر، ولف و توماس، ۱۹۹۴؛ هولان، موس، ۱۹۹۱؛ ورنر، ۱۹۹۳) ^[۱۰۵] نقش حمایت اجتماعی و اینکه چطور مستقیما به سلامت روانی مربوط می‌شود را بیان کرده‌اند. حمایت اجتماعی با بهزیستی عاطفی و توانایی در جبران شرایط منفی زندگی در ارتباط است (بروک، گان، ۱۹۹۵) ^[۱۰۶]. در تحقیقی که توسط مک کابین، تامسون، ‌هان و آلن^[۱۰۷] (۱۹۹۷) انجام شد، حمایت اجتماعی را به چند بعد طبقه‌بندی کرد. این ابعاد شامل: حمایت عاطفی ذ (ارتباطی که خانواده به آن اهمیت می‌دهد) حمایت اعتباری (برای اثبات ارزش خانواده و آنچه آنها انجام می‌دهند) حمایت شبکه‌ای (اشاره به مسولیت خانواده در قبال اعضاء دارد) و حمایت نوع دوستانه (بخاطر منافع خانواده به افراد اهمیت داده می‌شود).

۲-۲-۳- سرسختی روان شناختی^[۱۰۸]
سرسختی روان شناختی یکی از مفاهیم مشترک با تاب‌آوری است. کوباسا ^[۱۰۹] (۱۹۷۹) در مطالعات اولیه خود سازه شخصیتی سرسختی روان شناختی را بر اساس یافته‌های جمع‌ آوری شده از افرادی که با فشارهای روانی زیادی روبه رو بوده‌اند و احساس بیماری می‌کردند، معرفی کرد. سرسختی روان شناختی، مجموعه‌ای متشکل از ویژگی‌های شخصیتی است که در رویارویی با حوادث فشارزای زندگی، به عنوان منبعی از مقاومت و به عنوان سپری محافظ عمل می‌کند. سرسختی روان شناختی و خود تاب‌آوری از جمله متغیرهای هستند که می‌توانند تنیدگی‌ها و آثار نامطلوب آنها را تعدیل نمایند (جوزف و همکاران^[۱۱۰]، ۱۹۹۷؛ نقل ازرحیمیان، ۱۳۸۷). کوباسا و پوکتی^[۱۱۱] (۱۹۸۳) ویژگی‌های روان شناختی سرسختی از جمله حس کنجکاوی قابل توجه، گرایش به داشتن تجارب جالب و معنی دار، ابراز وجود، پرانرژی بودن و این که تغییر در زندگی، امری طبیعی است، می‌تواند در سازش فرد با رویدادهای تنیدگی زای زندگی سودمند باشند. بررسی‌ها گویای آن هستند که سرسختی با سلامت بدنی و روانی رابطه مثبت دارد و به عنوان یک منبع مقاومت درونی، تاثیرات منفی استرس را کاهش می‌دهد و از بروز اختلال‌های بدنی و روانی پیش‌گیری می‌کند (کوباسا، ۱۹۷۹؛ فلورین^[۱۱۲]، میکولینسر^[۱۱۳] و یابمن^[۱۱۴]، ۱۹۹۵؛ بروکز^[۱۱۵]، ۲۰۰۳؛ نقل از رحیمیان، ۱۳۸۷). افراد سرسخت برای برخورد با مشکلات از شیوه فعال حل مسئله یعنی شیوه‌ای که فشار روانی را به تجربه‌ای بی‌خطرتبدیل می‌کند، بهره می‌گیرند و بنابراین سطح نگرانی و احساس خطر در افراد سرسخت در پیشامدهای ناگوار بسیار پایین است (لاو^[۱۱۶]، ۱۹۹۶). هانگ^[۱۱۷] (۱۹۹۵) نیز باور دارد که افراد سرسخت به رویارویی موفق و کارآمد در برابر استرس‌ها با وجود بروز پیشامدهای ناگوار امیدوارند، از توانایی یافتن معنی در تجارب آشفته‌ساز برخوردارند و به نقش خود به عنوان فرد ارزنده و با اهمیت باور دارند. کوباسا (۱۹۹۳) فرد سرسخت کسی است که سه مشخصه عمومی‌دارد” الف. اعتقاد به اینکه قادر به کنترل و یا تاثیر‌گذاری بر روی حوادث است (کنترل^[۱۱۸]). ب. توانایی احساس عمیق درآمیختگی و یا تعهد نسبت به فعالیت‌هایی که انجام می‌دهد (تعهد^[۱۱۹]). ج. انتظار اینکه تغییر، یک مبارزه هیخان‌انگیز برای رشد بیشتر است و آن را جنبه‌ای عاری از زندگی می‌داند (مبارزه جویی^[۱۲۰]).
افرادی که در مولفه تعهد در سطح بالایی قرار دارند، به طور کامل در فعالیت‌ها درگیر می‌شوند. افراد متعهد به صورتی قوی احساس هدفمندی و خودآگاهی دارند که در آنها این احساس را ایجاد می کند که آنها و فعالیت‌هایی که درگیر آن می‌شوند، ارزشمند هستند. به نظر می‌رسد چنین افرادی فعالیت‌ها را به روشی ساده و همراه با تلاش اندک انجام می‌دهند. سطوح بالای کنترل اشاره به این دارد که افراد می‌توانند بر آنچه که آنها را احاطه کرده است اعمال نفوذ نمایند. افرادی که در مولفه مبارزه جویی در سطح بالایی قرار دارند، به جای اتکا بر جنبه‌های ثابت زندگی بر انجام تغییرات و تطابق با شرایط تمرکز دارند، چنین افرادی پیش‌بینی می‌نمایند که تغییرات فرصت‌هایی را برای رشد و توسعه آتی آنها فراهم می‌کند (کرالی، ‌هاسلیپ و‌هابدی^[۱۲۱]، ۲۰۰۳؛ نقل از ضرغامیان). به باور کینگ^[۱۲۲] و همکاران (۱۹۹۸) نیز افراد سرسخت موقعیت‌های ناگوار را چالش‌انگیز ارزیابی می‌کنند تا تهدید کننده، حس تعهد بیشتر نسبت به خود و کار خود دارند، حس بیشتری از کنترل در مورد زندگی شان تجربه می‌کنند و عوامل فشارزا را به عنوان فرصت‌هایی بالقوه برای تغییر می‌بینند و از این رو سلامت روان خود را حفظ می‌کنند. بنابراین می‌توان گفت که افراد سرسخت به دلیل برخورداری از سبک تبیینی خوشبینانه، احساس توانمندی در رویارویی با مشکلات، برخورد مسئله مدار با مشکلات، انتظارات مثبت در مورد پیامدها، و باور به وابستگی پیامد به عمل، می‌توانند سلامت روان خود را در رویدادهای پیش‌بینی نشده و ناگوار حفظ کنند.
۲-۲-۴- تاب‌آوری در خانواده
۲-۲-۴-۱- تعریف تاب‌آوری خانوادگی
در پژوهش‌های تاب‌آوری براهمیت منابع درونی و بیرونی خانواده به عنوان عواملی که می‌توانند باعث تسهیل سازگاری شوند تاکید شده است (مک کوبین و همکاران، ۱۹۹۸).
بر اساس نظر ام-سی‌کابین^[۱۲۳] (۱۹۸۸؛ نقل از فروغی) تاب‌آوری خانواده شامل عواملی مانند سطح انتقادپذیری، نوع خانواده، منابع کمک، مهارت‌های حل مسئله، سازگاری، چشم‌انداز به زندگی و ارزیابی عوامل استرس‌زا است که این عوامل خانواده را در مقابل از هم پاشیدن مقاوم می‌کند. برخی از ابعاد زندگی خانوادگی مانند ابرازگری ارتباطات، انسجام، پیوند و باهم بودن اعضای خانواده در هنگام متحمل شدن یک موقعیت استرس‌آور خانوادگی بهبود پیدا می‌کند.
هاولی و دهان^[۱۲۴]، ۱۹۹۶ (نقل از ضرغامیان، ۱۳۸۹) تاب‌آوری خانواده را بدین شکل تعریف می‌کنند: روشی است که خانواده با بهره گرفتن از آن هنگامی که با چالش مواجه می‌شود قادر خواهد بود که سازگار و شکوفا شود. همان گوته که اصول سازگاری و انطباق نشان می‌دهد. تاب‌آوری خانواده راه‌های منحصر به فرد پاسخ به شرایط نامطلوب را در سیستم خانواده گسترش می‌دهد. راتر ^[۱۲۵] (۱۹۸۷) معتقد است، تاب‌آوری حاصل تعامل موفقیت‌آمیز با خطر است، به جای اینکه فرد از خطر فرار یا اجتناب کند. تاب‌آوری خانواده نیز توانایی خانواده و اعضاء آن جهت دستیابی به سطوح بالای عملکرد را در بر می‌گیرد‌. از آنجا که اعضاء خانواده با هم در ارتباط هستند. پاسخ انطباقی یک عضو خاص جهت حفظ تعادل ممکن است که باعث تغییر در الگوهای تعاملی خانواده شود. مطابق این رویکرد انسجام و یکپارچگی خانواده خود عاملی حمایتی برای اعضاء خانواده محسوب می‌شود (والش، ۲۰۰۲).
۲-۲-۴-۲- عوامل تشکیل دهنده تاب‌آوری خانواده
تاب‌آوری خانواده از دو عامل تشکیل شده است. عوامل محافظ و عوامل بازیابی کننده (مک کابین و همکاران، ۱۹۹۷)
عوامل حفاظتی در جریان چالش، و یا درگیری‌ها باعث توسعه نقاط قوت خانواده می‌شود در صورتی که افراد مورد نظر آماده تغییر باشند. عوامل محافظ عواملی هستند که کمک به یک خانواده می‌کنند تا انعطاف‌پذیری و سازگاری خود را افزایش دهند. عوامل مهم محافظ خانواده عبارتند از جشن‌های خانوادگی مانند تولد و تعطیلات، سرسختی و سلامت خانواده، گذراندن زمان در خانواده وسنت‌های خانواده می‌شود.
عوامل بازیابی کننده سودمند بخصوص در رویدادهایی مانند مقابله با یک بیماری جدی و مرگ نابهنگام، از دست دادن کارو یا یک فاجعه طبیعی، برای خانواده به این معنا است که هر عضو به یک اندازه مهم است. که این عوامل عبارتند از: پشتیبانی جامعه از خانواده، ایجاد عزت نفس، مشارکت در تفریح و سرگرمی خانواده، خوشبینی نسبت به موقعیت‌های زندگی، احساس خانواده‌ها در کنترل زندگی و کنار آمدن با چالش‌ها و بهبود می‌شود.
۲-۲-۴-۳- مراحل تاب‌آوری خانواده
لیتز^[۱۲۶]، ۲۰۰۷ (نقل از فروغی، ۱۳۸۹) تاب‌آوری در خانواده را با بررسی راه‌هایی که نظام خانواده قادر است عملکرد خود را حفظ کند بررسی می‌کند. روش تحقیقی او در این پژوهش، بررسی ارتباط بین عوامل خطر آفرین، عوامل حفاظتی و عملکرد خانواده بود.
نتایج نشان داد که سطوح بالاتری از خطر، سطوح پایین‌تر عملکرد را پیش‌بینی می‌کند، یافته‌های این تحقیق نشان داد که اگر چه نوع و شدت عامل خطرآفرین، پیش‌بینی کننده تاب‌آوری خانواده است اما عامل‌های محافظتی در این زمینه اهمیت بیشتری دارد. تحقیقات کمی نشان داد که عوامل محافظتی و عوامل خطرزا، هر دو پیش‌بینی کننده‌ی معنادار عملکرد خانواده هستند.
شکل (۲-۱) مراحل تاب‌آوری در خانواده را نشان می‌دهد، این شکل نتیجه تحلیل کیفی داده‌هایی است که حاصل مصاحبه عمیق و همه جانبه با چندین خانواده درگیر بحران می‌باشد. این شکل در سمت راست عوامل محافظتی و در سمت چپ مراحل تاب‌آوری در خانواده را نشان می‌دهد.
شکل (۲-۱): فرایند تاب‌آوری در خانواده
منبع: (لیتز، ۲۰۰۷)
خانواده‌هایی که در این تحقیق شرکت کردند این حقیقت را بازگو می‌کردند که در زمان‌هایی هدفشان صرفا حفظ و ادامه‌ی زندگی خانواده شان بود و به دنبال رشد و یادگیری مهارت‌های جدید نبودند در این مرحله آن‌ها قادر به سازگاری با موقعیت جدیدشان در زندگی نبوده‌اند و فقط خواهان رویارویی با موقعیت جدید بدون تسلیم شدن در برابر آن بودند. سه عامل محافظتی مهم در این مرحله عبارتند از گرفتن انرژی، معنویت و حمایت اجتماعی که شامل راه‌هایی است که باعث جذب کمک از بیرون و همچنین اعضای خانواده از یکدیگر است.
مرحله دوم سازگاری
در این مرحله خانواده نیاز به ایجاد تغییراتی در نظام خود دارد تا با مشکلی که با آن رو به رو شده است سازگاری پیدا کند. سه عامل محافظتی که به طور ویژه مربوط به این مرحله است عبارت است از انعطاف‌پذیری، تعیین حد و مرزها و گفتگو.
مرحله‌ی سوم پذیرش
در حالی که خانواده سازگاری با تغییرات جدید را یاد می‌گیرد‌ به این نتیجه می‌رسد که مشکل و واقعیت زندگی جدید را بپذیرد. عواملی که باعث پذیرش می‌شود عبارتند از بینش، گفتگو و معنویت.
مرحله چهارم رشد یافتگی
خانواده‌های که قادر بودند سازگار شوند و موقعیت را پذیرش کنند در صورتی که در تلاش‌های خود در مواجهه با بحران معنی می‌یافتند، آن‌ها به مهارت‌ها و قابلیت‌های جدیدی در این مرحله دست یافتند (کوهن و همکاران، ۲۰۰۲؛ نقل از فروغی، ۱۳۸۹).
مرحله پنجم کمک به دیگران
در مسیر تاب‌آوری خانواده ابتدا قادر به ادامه زندگی می‌شود، سپس با تغییرات خود را سازگار می‌کند، تغییرات را قبول می‌کند و در آن معنی می‌یابد، بعد از یافتن معنی و رشد خانواده در این مرحله، احساس نیاز به کمک به دیگران می‌کند که همان حمایت است. در مرحله حمایت اجتماعی خانواده به جای این که دریافت کننده کمک باشد نیاز به حمایت از دیگران را در خود احساس می‌کند، در این مرحله از حمایت اجتماعی خانواده با کمک دیگران به یکباره احساس نیرومندی و قوت می‌کند (کوهن و همکاران، ۲۰۰۲؛ نقل از فروغی، ۱۳۸۹).
۲-۳- گفتار سوم: غنی‌سازی ازدواج
برنامه غنی‌سازی زندگی زناشویی^[۱۲۷] برنامه‌ای پربار برای بهبود ازدواج است، که برای اولین بار توسط اولسون^[۱۲۸] در سال (۱۹۸۷) طراحی شده است. برنامه‌های غنی‌سازی ازدواج شامل: ۱- مواجهه ازدواج (یک برنامه پیشگیری مثبت در غنی‌سازی ازدواج) ۲- برنامه ارتباط بین زوجین ۳- برنامهRE برای ازدواج بهتر ۴- برنامه آموزش صمیمیت زوجین ۵- برنامه ارتقاء زوجین ۶- برنامه آماده‌سازی اولسون ۷- برنامه انجمن غنی‌سازی زوجین در ازدواج، می‌شود (اولسون، فورنیر و دراکمن^[۱۲۹]، ۱۹۸۷). پژوهش حاضر شامل دو برنامه غنی‌سازی (۱٫ ارتقاء ارتباط ۲٫ آماده‌سازی اولسون) می‌باشد.
۲-۳-۱- رویکردها و برنامه‌های پیشگیری
در گذشته درمانگران به پیشگیری علاقه و تعهد کمتری نشان می‌دادند، اما اخیرا به امکان پیشگیری از درماندگی زناشویی توجه بیشتری شده است. رویکردهای پیشگیری بر زوج‌هایی تمرکز دارند که هنوز مشکلات رابطه‌ای عمده‌ای را تجربه نکرده‌اند. برنامه‌های پیشگیری بیشتر برالگوهای روانی آموزشی و مهارت و شایستگی مبتنی هستند و بر توانمندی‌ها و سلامتی زوج توجه دارند. اگرچه این رویکردها از عوامل مخاطره‌انگیزی همچون سبک‌های ارتباطی نادرست، الگوهای تعاملی آسیب‌زا ونگرش‌های منفی غافل نیستند، اما بیشتر تاکیدشان بر رشد نگرش‌های مثبت و رضایتبخش دوسویه، سبک‌های ارتباط و الگوهای صمیمیت است. به عبارت دیگر رویکردهای درمانی اغلب بر الگوهای طبی مبتنی هستند و عموما به زوج‌ها با دید و نگرش آسیبی نگاه می‌کنند، در حالی که رویکرد‌های پیشگیری این گونه نیستند. به علاوه بیشتر برنامه‌های پیشگیری دارای اجزاء زیر هستند. آنها آموزشی، مبنی بر تجربه، دارای ساخت، دارای برنامه، محدود به زمان، مثبت نگر، معمولا اقتصادی و دارای ساخت و دارای جهت‌گیری گروهی می‌باشد. در حالی که مدل‌های درمانی دارای ساخت کمتر، برنامه‌ریزی کمتر، جنبه آموزشی کمتر، مثبت نگری کمتر، بدون محدودیت زمانی و از نظر هزینه نیز بالا هستند (گینزبرگ^[۱۳۰]، ۲۰۰۰؛ نقل از عیسی نژاد، ۱۳۸۷). علی رغم تفاوت‌های موجود بین پیشگیری و درمان، طی دو دهه گذشته مرزهای بین این دو نوع مداخله تا حدودی از بین رفته است. تاثیر مدل‌های روانی-آموزشی در درمان و حوزه‌های بهداشت روانی، تمرکز بر مداخله‌هایی که از نظر هزینه مقرون به صرفه بوده و دارای کارایی باشند و رشد درمان‌های کوتاه مدت، در کمرنگ شدن مرزهای این دو حوزه موثر بوده‌اند. امروز استفاده از مدل‌های درمانی در مداخله‌های پیشگیری و کاربرد مدل‌های پیشگیری در زمینه درمان رواج بیشتری یافته است. بنابراین می‌توان گفت که مشخص کردن مرز بین پیشگیریی، توانگر‌سازی و درمان تا حدودی غیر ممکن است (برگر و هنا^[۱۳۱]، ۱۹۹۹).
پیشگیری شامل هر نوع رویکرد، طریقه یا روش است که برای اصلاح شایستگی و عملکرد بین فردی برای افراد در اینجا به ویژه همسران، طراحی می‌شود.
بطور کلی سه سطح پیشگیری وجود دارد که به شرح هر کدام پرداخته می‌شود:
پیشگیری اولیه به مداخله‌های اطلاق می‌شود که از طریق آن به زوج‌ها کمک می‌شود تا دچار درماندگی نشوند. این نوع مداخله‌ها منابعی را برای زوج‌ها فراعم می‌کنند که از طریق آن از بوجود آمدن مشکل جلوگیری می‌شود. در بیشتر موارد جهت‌گیری این نوع مداخله‌ها به دوره‌های انتقالی و چرخه‌های زندگی زناشویی است (به عنوان مثال، آشنا شدن، ازدواج، تولد اولین فرزند و غیره). در جریان این دوره‌های حساس، استرس در حد بالاست و برای اینکه زوج‌ها به طور موثر وارد روابط شوند به راهبردهای مقابله‌ای اثربخش‌تری نیاز دارند و برنامه‌های پیشگیری اولیه به همین منطور تهیه می‌شوند.
پیشگیری سطح دوم، برای افرادی که با توجه به مشکلات ارتباطی در معرض خطر بیشتری هستند، بکار گرفته می‌شود. این زوج‌ها در معرض آسیب با بهره گرفتن از روش‌های ارزیابی و تشخیص منظم شناسایی می‌شوند. هدف پیشگیری سطح دوم عبارت است ازتمرکز بر مشکلات رابطه‌ای و تلاش برای کاهش شدت خطر وآسیب‌های آن.
پیشگیری سطح سوم، برای زوج‌های است که قبلا مشکلات شدیدی را تجربه کرده‌اند و این مداخله‌ها به منظور کاهش احتمال بازگشت آنها می‌باشد. واضح است که این زوج‌ها احتمال عود دارند (ادیتال و لوی^[۱۳۲]، ۲۰۰۵؛ نقل از عیسی نژاد، ۱۳۸۷).
برگر و‌هانا (۱۹۹۹) اهداف سه سطح پیشگیری را در ارتباط زوج‌ها به صورت زیر مشخص کرده است.
پیشگیری اول: این برنامه‌ها بر کمک کردن به زوج‌ها در جهت رویارویی با مسائل طبیعی زندگی، همچون دوره‌های انتقالی زندگی تاکید دارند.
پیشگیری دوم: این برنامه‌ها برای پیشگیری از نارضایتی آینده یا از دست دادن رابطه دلخواه، همچون مهربانی و صمیمیت، طراحی می‌شوند.
پیشگیری سوم: این برنامه‌ها به زوج‌هایی که مشکلات جدی دارند کمک می‌کند تا از زوال رابطه و یا جدایی زناشویی جلوگیری کنند.
۲-۳-۲- برنامه ارتقاء ارتباط^[۱۳۳]
۲-۳-۲-۱- تاریخچه غنی‌سازی روابط
ریشه‌های تقویت ارتباط به دهه اول سال ۱۹۵۰ بازمیگردد (جورنی^[۱۳۴]، ۱۹۹۰). زمانی که جورنی متوجه وجود والدین در حفظ مشکل کودکان شد. او اینگونه استدلال می‌کرد که این مشکل ممکن است بخاطر حسادت والدین از نقش ویژه درمانی تراپیست با کودک باشد و یا بخاطر تهدید غرور والدین از اینکه احساس کنند در نقش والدینی بدی قرار گرفته‌اند و بچه‌هایشان را سردرگم کرده‌اند. به نظر می‌رسید که به هر دوی این عوامل با نام نویسی کردن از والدین به عنوان دستیار تراپیست می‌توان رسیدگی کرد (جورنی، ۱۹۹۷). اینگونه استدلال شد که اگر والدین برای رفتار به شیوه درمان روانی آموزش ببینند، تغییر در سیستم خانواده افزایش زیادی خواهد داشت. این منجر به ایجاد درمان فرزندی، که در حال حاضر درمان تقویت ارتباط خانواده-کودک یا درمان خانواده-فرزندی نامیده می‌شود، شد. که در آن به والدین آموزش داده می‌شود تا بازی (نمایش) با بچه‌هایشان اجرا کنند که مشابه درمان نمایش کودک محور راجرز می‌باشد. سپس آنها یاد می‌گیرند که این مهارتها را انتقال و عمومیت دهند تا در زندگی روزمره در زمان درست بکار برند. آنها همچنین مهارتهای اصلاح رفتار و کار بامشکلات عاطفی خودشان را می‌آموزند تا در خانه استفاده کنند. این روشها برای خانواده‌های مجزا یا گروه های خانوادگی نیز کاربرد دارد. پروژه تحقبقاتی سه ساله مشخص کرد که این شیوه خیلی موثر بوده است (جورنی۱۹۷۶، استوور۱۹۷۱^[۱۳۵]، آکسمن۱۹۷۱^[۱۳۶]).
این انگیزه‌ای برای ایجاد درمانهای REبراساس همان اصول، فلسفه و روشها شد برای زوج‌ها و خانواده‌های که فرزندان بزرگتری دارند. از آنجایی که درمان RE عمدتا بر اساس آموزش مهارتها می‌باشد، قدمی منطقی برای آموزش مهارتها به زوج‌ها و خانواده‌ها می‌باشد. قبل از اینکه به مشکلات حادی دچار شوند. این برنامه‌ها تقویت RE و برنامه‌های پیشگیری از مشکل شدند (گینزبرگ، ۲۰۰۰).
۲-۳-۲-۲- پایه‌های نظری^[۱۳۷]
نظریه‌ای که پایه‌ی رویکرد REبر آن قرار دارد ترکیب منحصر به فردی از چها رمکتب عمده‌ی روان درمانی است: روان پویایی، رفتار‌گرایی، انسان‌گرایی و رویکرد بین فردی. براساس تجارب، تفسیر و برداشت جورنی از تحقیقات روانشناسی، خصوصا در بخش روان درمانی و اصلاح رفتار، تجارب بالینی و میدانی و مشاهدات بلند مدت، بخش‌های از هر مکتب انتخاب و بقیه کنار گذاشته شد. آنچه باقی ماند بصورت یکپارچه و متحدالشکل بر پایه آموزش مهارتها گرد‌آوری شد. بصورت خیلی خلاصه عناصر اصلی که شالوده… می‌باشد را می‌توان به شرح زیر توصیف کرد:
از نظریه روان پویایی مفاهیمی از قبیل اهمیت ضمیر ناخودآگاه و قدرت مکانیسم‌های دفاعی، مفاهیم لزوم رشد روانشناختی، افزایش درک خویشتن، قدرت درمانی تخلیه هیجانی، تجربه عواطف سرکوب شده یا سر پوش گذاشته شده را در برمی‌گیرد‌. از نطریه آدلر، مفهوم رفتار انسان که با اصطلاحات جستجوی اهداف و قدرت تسلط جویی و میل به برتری درک می‌شود یعنی زمانی که انسانها هدفی را دنبال می‌کنند. از مکتب انسان گرایی، به ویژه نظریه راجرز، مفهوم مکانیسم‌های دفاعی (ازتحریف واقعیت می‌آید) که بخاطر تهدید خودپنداره شخص شروع می‌شود گرفته شده است، همچنین مفهوم پذیرش دائم بی‌قید و شرط، احترام و همدلی برای ایجاد رابطه‌ای مثبت و قوی و کاهش نیازهای دیگران از این نظریه اقتباس شده است. از نظریه یادگیری در همه ابعاد اجتماعی، رفتاری، شناختی این مفهوم بدست آمد که رفتارهای مفید و بهبود دهنده زندگی را می‌توان با روش سیستماتیک آموزش داده و فراگرفت. عقیده بر این است که آموزش مهارتهای صحیح به شرکت‌کنندگان، رشد و تغییر مثبت ارتباط را بهبود و سرعت می‌بخشد.
روش های برگرفته از نظریه یادگیری و رفتار درمانی خیلی مفید شمرده شده‌اند نه تنها برای افراد حرفه‌ای که مهارتهای. RE را آموزش می‌دهند بلکه برای خود شرکت‌کنندگان تا بتوانند تغییراتی ایجاد کنند که مطلوب خود و شریک زندگیشان باشد.

مبتنى بر نظریه انتخاب است. مطابق این مبنا،حتى اگر در دوره اى که هنوز حکومت اسلامى تشکیل نشده است، بپذیریم که فقها در امورى که بدون سرپرست مانده است، حق دخالت دارند، در زمان استقرار حکومت اسلامى، ملاکْ، انتخاب است و بدون انتخابِ مردم ـ چه به صورت مستقیم و یا از طریق نمایندگان آنان ـ ولایتِ هیچ فقیهى فعلیت پیدا نکرده، در حد امکان باقى مى ماند. لیکن تفسیر دوم مبتنى بر نظریه انتصاب است. مطابق این مبنا، در شریعت اسلامى، هرکس واجد صلاحیت است، خداوند به او چنین حقى داده و او داراى ولایت است. امّا نظر به این که در حکومت اسلامى، تنها یکى از فقها مى تواند اعمال ولایت کند، انتخاب فقط براى شناسایى و تشخیص است; اما بعد از آن که فردى شناسایى شد، نمى توان گفت انتخاب، به او ولایت داده است. به عبارت دیگر، انتخاب در این جا واگذارى حق نیست، بلکه صرفاً براى تعیین صاحب حق است. در حوزه هاى دیگر نیز، نظرِ کارشناس ایجاد حقیقت و حق نمى کند; بلکه صرفاً حق را مى شناساند. [۱۴۸]
به هر روى، هر دو مبنا قائل به «تعیین»اند; زیرا طبیعى است در نظریه انتصاب هم، براى این که ولایتِ مجتهدى رسمیت پیدا کند، باید به گونه اى عمل شود که بهانه اى براى تزاحم و تعارض نباشد. پیش بینى قانون اساسى جمهورى اسلامى ایران براى رسمیت بخشیدن به اقدامات ولىّ فقیه، همان تعیین خبرگان رهبرى است. [۱۴۹]
ج: مدیریت فقهى یا علمى
مدیریت و فن حکومت دارى، تابع تخصص و آگاهى هاى مختلفى است که بسیارى از آنها ارتباطى با احکام دینى و شریعت ندارند. از این روگاه این پرسش رخ مى نماید که تأکید و تکیه بر فقاهت براى امر حکومت دارى و برنامه ریزى خرد و کلان، چه توجیهى مى تواند داشته باشد.
در پاسخ باید گفت: ولایت و حکومت فقیهان و آشنایان به دین، هیچ گاه به معناى انزواى علوم، فنون، تجربه هاى بشرى و تدبیر عقلانى نیست. طبیعى است که در جامعه، گردش امور به تخصص هاى مختلف نیاز دارد و مدیریت بالاى جامعه در هر حکومتى ـ دینى یا غیردینى ـ به هیچوجه بى نیاز از این گونه تخصص ها و تدبیرهاى تجربى ـ عقلانى نیست. از سوى دیگر، تقریباً محال است که یک مدیر از تمام تخصص هاى مورد نیازِ جامعه برخوردار باشد. بى تردید هر شخص با هر تخصص و آگاهى، اگر در مصدر مدیریت کلان جامعه قرار گیرد، به ناچار به تخصص هاى مختلف براى اداره امور نیاز دارد. حضور مدیر اسلام شناس در رأس هرم جامعه، از آن جهت است که ضمن به کارگیرى تخصص هاى مختلف و هماهنگى هایى که لازمه مدیریت صالح است، نسبت به مطابقت تصمیمات با موازین کلى دین اسلام اشراف داشته باشد. در یک حکومت دینى، دغدغه اجراى دین از چنان اهمیتى برخوردار است که بدون حضور فرد آشنا با دین در رأس قدرت، نمى توان نسبت به اجراى دین در جامعه اطمینان داشت. بنابراین مدیریت فقیه به این معنا نیست که تمام تصمیمات نظام مستقیماً برگرفته از فقه و بدون تکیه بر تجربیات و سایر علوم بشرى است. در حکومت دینى نه مى توان به صرف فقه و احکام جزئى دین بسنده کرد، و نه مى توان به دستوراتِ دینى بى توجهى نمود. مدیریت و نظام اداره و حکومت در چنین جامعه اى هم مبتنى بر علم و دستاوردهاى علمى است و هم تحت اشراف دیدگاه هاى مکتب و نمى توان به بهانه مدیریت فقهى، راهکارهاى علمى را کنار زد، یا چنان شیفته دستاوردهاى علمى شد که راه را بر دخالت دین در اداره جامعه بست. [۱۵۰]

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

این توهم که اختیارات حکومتى رسول اکرم(صلى الله علیه وآله) بیشتر از حضرت امیر(علیه السلام) بود، یا اختیارات حکومتى حضرت امیر(علیه السلام)بیش از فقیه است، باطل و غلط است … مثلا یکى از امورى که فقیه متصدى ولایت آن است، اجراى حدود است. آیا در اجراى حدود بین رسول اکرم و امام و فقیه امتیازى است؟ یا چون رتبه فقیه پایین تر است باید کمتر [ حدّ ] بزند؟ حدِّ زانى که ۱۰۰ تازیانه است، اگر رسول اکرم(صلى الله علیه وآله)جارى کند ۱۵۰ تازیانه مى زند و حضرت امیرالمؤمنین ۱۰۰ تازیانه و فقیه ۵۰ تازیانه؟ یا این که حاکم متصدى قوه اجرائیه است و باید حدّ خدا را جارى کند; چه رسول الله باشد، چه حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام) یا نماینده و قاضى آن حضرت در بصره و کوفه و یا فقیه عصر. [۱۵۱]
البته، ولایتِ پیامبر(صلى الله علیه وآله) و امامان(علیهم السلام) نیز محدود به ضوابطى است; زیرا حاکمیتِ آنان نمى تواند در تعارض با حاکمیت اراده خدا باشد و آنان در واقع مجرى احکام و حدود دینند.
همه افراد، از رسول اکرم(صلى الله علیه وآله) گرفته تا خلفاى آن حضرت و سایر افراد تا ابد تابع قانون هستند: همان قانونى که از طرف خدا تبارک و تعالى نازل شده و در لسان قرآن و نبى اکرم(صلى الله علیه وآله) بیان شده است. بنابراین محدوده اصلى ولایت مطلقه، قانون اسلام و اهداف دین است و نباید پنداشت که اراده مطلقه با پذیرش احکام دین سازگار نیست. مطلق بودن حکومت و ولایت اسلامى، امرى است نسبى; به این معنا که در حوزه اختیاراتِ حکومتى، در چارچوب دین و مصالح مردم، حکومتْ محدودیتى ندارد. بنابراین نمى تواند برخلاف مصالح مردم قدم بردارد. از همین جا است که گوهر ولایت فقیه از شیوه استبداد، فرسنگ ها فاصله مى گیرد; زیرا در حکومت هاى استبدادى، نه به مصالح مردم توجهى مى شود و نه احکام خدا در کانونِ تصمیمات حکومتى حضور مى یابد. از این رو است که گفته اند: ولایت فقیه، در واقع ولایت فقه و شریعت است، نه ولایت شخصى از میان فقها. [۱۵۲]
حکومت اسلامى … حکومت استبدادى نیست که رئیس دولت مستبد و خودرأى باشد، مال و جان مردم را به بازى بگیرد و در آن به دلخواه دخل و تصرّف کند; هرکس را اراده اش تعلق گرفت، بکشد و هرکس را خواست، انعام کند و به هر که خواست، تیول بدهد و املاک و اموال ملّت را به این و آن ببخشد. رسول اکرم(صلى الله علیه وآله)و حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام) و سایر خلفا هم چنین اختیاراتى نداشتند. [۱۵۳]
از یاد نباید برد که منظور از رعایت مصالح، مصالح جامعه است; یعنى هرجا حوزه عمومى و مصالحِ معطوف به آن، مقتضى اقدامى بود، ولىّ فقیه مى تواند عمل کند. بنابراین مصالحى که در دایره زندگانى خصوصى افراد قرار دارد و هیچ گونه ارتباطى با حوزه عمومى نمى یابد، تحت ولایتِ مطلقه فقیه قرار نمى گیرد:
بر فرض که چنین ولایتى [ در امور خصوصى ] براى معصومین(علیهم السلام) باشد، براى فقیه چنین ولایتى ثابت نیست و لذا اگر گفتیم معصوم(علیه السلام)حق داشته است همسر کسى را طلاق دهد و یا مال شخصى را بفروشد و یا از او بگیرد، بدون آن که مصلحت عمومى اقتضا کند، چنین ولایتى براى فقیه ثابت نمى باشد. به تعبیرى مى توان ولایت مطلقه را همان کارکرد متعارف حکومت دانست; به این معنا که هرگاه مصلحتِ عمومى اقتضا کند، ولایت فقیه احکامى مبتنى بر آنها صادر مى کند. [۱۵۴]
ناگفته نماند که مصلحت سنجى ها و مصلحتورزى هاى حکومت اسلامى، گاه با آنچه تحت عنوان مصلحت گرایى در حکومت هاى دیگر رخ مى دهد، بسیار متفاوت است. در حکومت اسلامى، منفعت عمومى و مصلحت ملّى در منظومه تفکر اسلامى و حاکمیت دینى و امت اسلامى تعریف مى شود. از این رو طبیعى است که در بسیارى از موارد مصلحتِ نظامِ اسلامى با مصلحت نظام هاى لائیک متفاوت باشد. اولویت هایى که در یک نظام اسلامى، در چهارچوب ارزش هاى دینى و اسلامى موردشناسایى قرار مى گیرد، لزوماً همان مصالح کشورهایى با نظام ارزشىِ متفاوت، نیست. نظام ارزشى اسلام و مصلحت هایى که در این نظام سنجیده مى شود، گاه ویژه اسلام و حکومت دینى است. مهم آن است که در نظامِ ولایى، مصالح عمومى چنان اهمیت مى یابند که به گفته بنیانگذار جمهورى اسلامى: «مصلحت نظام از امور مهمه اى است که گاهى غفلت از آن موجب شکست اسلام عزیز مى گردد». حتى گاه اجراى بعضى از احکام اسلام با مصالح بزرگ ترى از نظام اسلامى در تزاحم قرار مى گیرد که ولىّ فقیه با تشخیصِ مبتنى بر نظر کارشناسى، دستورات خود را متوجه حفظ مصالح بالاتر مى کند.
حکومت … مى تواند هر امرى را، چه عبادى و غیرعبادى، که جریان آن مخالف مصالح اسلام است، از آن، مادامى که چنین است، جلوگیرى کند. حکومت مى تواند از حج که از فرایض مهم الهى است در مواقعى که مخالف صلاح کشور اسلامى دانست، موقتاً جلوگیرى کند. بنابراین ولایت مطلقه فقیه تعبیر دیگرى از استمرار اختیارات امام معصوم(علیه السلام) در حوزه حکومت و مصالح عمومى است. [۱۵۵]
روشن است که این نیابت و جانشینى عام یا ولایت مطلقه صرفاً عنوانى حقوقى و اعتبارى است و هرگز به معناى آن نیست که فقیه در اوصاف و شخصیت علمى و اخلاقى، داراى همان کمالات است; زیرا کمالات امام و فضایل ایشان به دلیل صلاحیت هایى که در شخصِ او ـ نه جایگاهش ـ واجد است، از امورى نیست که با جَعل و اعتبار به دیگران منتقل شود.
وقتى مى گوییم ولایتى را که رسول اکرم(صلى الله علیه وآله) داشتند بعد از غیبت، فقیه عادل دارد، براى هیچ کس این توهم نباید پیدا شود که مقام فقها همان مقام ائمه و رسول اکرم(صلى الله علیه وآله) است; زیرا این جا صحبت از مقام نیست، بلکه صحبت از وظیفه است. ولایت، یعنى حکومت و اداره کشور و اجراى قوانین شرع. (۲) از این رو لازم است توجه شود که ولایت مطلقه در زبان فقه و حقوق، ناظر به جایگاه و موقعیت حقوقى شخص فقیه و حوزه اختیاراتِ شرعى او است و با ولایت مطلقه در فرهنگ عرفانى فرق دارد. [۱۵۶]
د : اصل نیابت ولایتِ فقیه در اجرای حدود
نظریه ولایت مطلقه فقیه، نظریه اى نیست که در منابع دینى و در میان عالمان ما به تازگى مطرح شده باشد; بلکه نظریه اى است مشهور که حتى عده اى بر آن ادعاى اجماع و اتفاق کرده اند. به گفته محقق کرکى (م ۹۴۰ ق):
فقهاى شیعه بر این مطلب اتفاق دارند که فقیهِ عادلِ صاحبِ صلاحیتِ فتوا که اصطلاحاً مجتهد نامیده مى شود، از جانب امامان در زمان غیبت در همه امورى که نیابت بردار است، نایبِ امام مى باشد. ملا احمد نراقى (م ۱۲۴۵ ق) نیز در آثار خود به تفصیل به مسأله ولایت فقیه مى پردازد. وى فقها را داراى منصب ولایت مطلقه دانسته، آن را از موارد اجماعى و اتفاقى مى شمارد و حتى مدّعى است که از نظرِ فقهاى شیعه، این امر از جمله مسلّمات است:
هر آنچه پیامبر(صلى الله علیه وآله) و امام که حاکمان بر امت و دژهاى محکم و استوار اسلامند، در آن ولایت دارند، فقیه نیز در آن ولایت دارد … دلیل بر این مطلب غیر از روایات، اتفاق میان فقیهان است، از ظاهر مطالب ایشان استنباط مى شود که این مطلب از مسلّمات است. میرفتاح مراغى (م ۱۲۵۰ ق) دانشمند معاصرِ نراقى نیز در کتاب ارزشمند عناوین ، ولایت مطلقه را از مسائل مورداتفاق علماى شیعه دانسته است. شیخ محمد حسن نجفى (م ۱۲۶۶ ق) نویسنده جواهر الکلام که به حق دائره المعارف بزرگ فقه شیعه است، مى نویسد:
«ظاهر کلمات فقها در ابواب مختلف فقهى، آن است که فقیه داراى عمومِ ولایت است; بلکه این مطلب، از جمله مسلّمات یا ضروریات است».
سید محمد بحرالعلوم (م ۱۳۲۶ ق) نیز چنین مى نویسد:
بررسى فتواهاى فقها نشان مى دهد که آنان مسأله وجوب رجوع به فقیه را اتفاقى مى دانند … و به ضرورت عقلى و نقلى عموم ولایت را پذیرفته اند; بلکه در موارد بسیارى نقلِ اجماع کرده اند. (۵) وقتى محقق کرکى، فقیه بزرگ شیعه در قرن دهم هجرى، این مسأله را مورد اتفاق فقها مى داند، معناى آن، این است که پیش از ایشان دانشمندان بسیارى بر این مطلب تأکید داشته اند; و الاّ ادعاى اجماع در آن، ناروا مى بود.
چنانچه دعوى اجماع بر چنین مسأله اى، براى برخى گران باشد، دست کم باید بپذیرند که «ولایت فقیه» از احکام مشهور است; چنان که شیخ مرتضى انصارى به این راه رفته و ولایت فقیه را حکمى مشهور میان فقها، دانسته اند. [۱۵۷]
روایاتى که به عنوان دلیل نقلى در مسأله ولایت فقیه مورد استناد قرار گرفت، اصلِ نیابت را ثابت مى کند. اینک مى افزاییم تا وقتى که نیابت و ولایت قید نخورده و از حالت کلى و عام و مطلق خارج نشده است، به طور طبیعى ولایت، به صورت مطلقه اش ثابت مى شود. محقق کرکى در توجیه نظریه ولایت مطلقه مى نویسد:
مبناى این نظریه، مقبوله عمر بن حنظله است و مقصود از آن، این است که فقیهى که داراى صلاحیت باشد، از سوى امامان منصوب شده است … زیرا امام با جمله «فانّى جعلته حاکماً» فقیه را به طور عام، نیابت داده است. پیش تر نیز یادآور شدیم که روایات دیگرى نیز از امامان در باب ولایت عالمان دین آمده است و مى توان همین شیوه استدلال را در مورد آنها به کار گرفت.
افزون بر روایات بسیار در این زمینه، اساساً پذیرش اختیارات مطلقه، لازمه پذیرش حکومت است; چرا که ولایتِ مطلقه چیزى جز رعایت مصالح عامه در سرپرستى جامعه نیست. طبیعى است که در هر جامعه اى، حکومتْ حوزه اختیاراتِ خود را تا مصالح عمومى مى گسترد. از این رو بدون ولایت مطلقه، اجراى دین مبین و تشکیل حکومت اسلامى امرى محال نمى نماید. از این رو فقیه بزرگ شیعه، مقدّس اردبیلى (م ۹۹۳ ق) در استدلال بر آن چنین مى گوید:
براى اداره جامعه غیر از این ممکن نیست که فقیه، حاکم على الاطلاق باشد و هر آنچه که جزء اختیارات معصوم بوده است، وى نیز در اختیار داشته باشد; در غیر این صورتْ نظام امور اجتماع دچار اختلال مى شود و یا لااقل این است که زندگى بر مردم آن جامعه مشکل مى گردد و عقل و شرع هیچ گاه چنین امرى را براى انسان ها نمى پسندد. [۱۵۸]
گاه چنین توهم مى شود که ولایت فقیه در واقع حاکمیت فقیه است بر افرادى که محجورند و درک صحیحى از سرنوشت خویش ندارند و باید امور آنان را دیگرى به سامان کند. بنابراین نمى توان دامنه ولایت فقیه را تا حکومت بر همه مردم که غالباً رشید و عاقل و صاحب تدبیرند کشید. از این رو چنین پنداشته اند که جمع بین ولایت و جمهوریت، همراه نمودن دو عنصر ناسازگار با یکدیگر است. اشکال عمده این گروه بر قانون اساسى، همین تناقضى است که گفته آمد. [۱۵۹]
بخشى از این اشکال، از آنجا ناشى مى شود که برخى گمان کرده اند ولایت از مقوله سرپرستى افراد صغیر و مجنون است. در این نوع ولایت، زمام امور کسانى که قوه درک و تشخیص کافى ندارند، در دست ولىّ آنان قرار مى گیرد. حال آن که در این جا ولایت به معناى حکومت است; نه سرپرستى گروهى خاص از مردم.
هیچ اجتماعى، از ولایت به این معنا (حکومت) بى نیاز نیست. لیکن در جامعه اى که متشکل از افراد دیندار است، حکومت آن، مبتنى بر حاکمیت و مرجعیت دینى خواهد بود. از این رو، فردى آشنا با دین، در رأس امور جامعه قرار خواهد گرفت. این شیوه حکومتى به معناى نادیده گرفتن عقل و تدبیر شهروندان و افراد آن جامعه نیست. البته نکته درخور توجه در این نوع حکومت، آن است که وظایف حاکم را شریعت اسلامى تعیین کرده است و قانون، مبتنى بر خواست و احکام خداوند است. اجراى احکام و حدود الهى وظیفه اى است که خداوند بر عهده حاکم نهاده و بدین منظور، به فرد صاحب صلاحیت این ولایت داده شده است. [۱۶۰]
بنابراین حکومت اسلامى از یک طرف خواست و اراده خداوند است. و از طرف دیگر، این خود مردمند که به این حاکمیت و ولایت تن داده، آن را پذیرا مى شوند; کما اینکه مى توانند ابا کنند و به چنین حکومتى بر خود رضایت ندهند. [۱۶۱]
گفتار نخست: دیدگاه موافقین اقامه حد در زمان غیبت
دلایل موافقان اجرا به شرح زیر است:
الف ـ تأمین مصلحت عامه
اقامه حدود به منظور مصلحت عامه و جلوگیری از فساد و نشر فجور و سرکشی افراد متخلف تشریع شده است. اختصاص یافتن آن به زمان خاص با این هدف منافات دارد. قطعاً حضور امام (ع) نمی تواند دخالتی در آن داشته باشد. بنابراین حکمتی که مقتضی تشریع حــــدود بوده، همان حکمت اقتضا می کند که در زمان غیبت همانند زمان حضور اقامه شود.
ب ـ مطلق بودن ادله حدود
ادله حدود، چه آیات و چه روایات، مطلق اند و به هیچ وجه مقید به زمان خاص نیستند. نظیر آیه شریفه: « الزانیه و الزانی فاجلدوا کلّ واحد منهما ماه جلده ؛ زن و مرد زناکار را هر یک صد ضربه تازیانه بزنید» (نور، ۲۴) یا آیه شریفه: « السارق والسارقه فاقطعوا ایدیهما ؛ دستان مرد و زن دزد را قطع کنید » (مائده ۳۸) ۱۲
باید توجه داشت که ادله فوق بیان کننده لزوم اجرای حدود هستند ولی مجری آن را مشخص نمی کنند.
موافقان اجرا به عنوان ادله روایاتی را نیز عنوان می کنند:
۱- آیت الله اردبیلی در کتاب فقه الحدود در وجوب اقامه حدود و عدم جواز تأخیر و تعطیل آن احادیثی را بیان می کند از جمله:
« … عن حنان بن سدیر قال: قال ابو جعفر (ع): حدیقام فی الأرض، أزکی فیها من مطه اربعین لیله و ایّامها » ۱۳
۲- روایت حفص بن غیاث: از امام صادق(ع) سوال کردم: « چه کسی حدود را اقامه می کند؛ سلطان یا قاضی ؟ » امام (ع) در پاسخ فرمود:
اقامه الحدود بید من الیه الحکم ؛ اقامه حــدود به دست کسی است که « حکم» به دست اوست.
با ضمیمه کردن روایاتی که در زمان غیبت، قضاوت را به دست فقیهان دانسته، نتیجه گرفته می شود که آنان می توانند اقامه حدود شرعیه کنند. [۱۶۲]
الف: دیدگاه امام خمینی
در حکومت اسلامی، حکومت کنندگان در اجرا و اداره مقید به یک مجموعه شرط هستند که در قرآن کریم و سنت رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم معین شده است. (مجموعه شرط) همان احکام و قوانین اسلام است که باید رعایت و اجرا شود.
بنابراین نقطه تمایز نظام اسلامی با سایر دولت هایی که دارای حکومت های استبدادی, مشروطه سلطنتی و یا سایر حکومت ها است از دیدگاه ایشان در (رعایت و اجرای قوانین و مقررات اسلامی) است.
در مورد دلایلی که تشکیل حکومت اسلامی را خصوصاً در عصر غیبت امام معصوم ضروری و مقتضی می نماید امام خمینی سلام‌الله‌علیه به سیره نبوی استناد نموده اند. دلایل ایشان عبارت اند از:
سنت و رویّه پیغمبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم دلیل بر تشکیل حکومت است, زیرا:

بارزترین نشانه عدم نگرش های یکسان نقض اولویت هایی است که به استناد گزارش های سالانه برنامه ریزی راهبردی، اعضای کمیته به موانع مختلف موجود اختصاص داده بودند و پیش تر به آن ها اشاره شد. یعنی علیرغم اینکه کارشناسان معتقد بودند موانع در سال های اخیر تغییر جایگاه یافته و نقش برخی نظیر مشکلات مالی کم رنگ تر شده است هنوز مدیران ارشد معتقدند که کمبود منابع مالی و نیروی انسانی مشکلات عمده را تشکیل می دهند. همچنان که برخی از واحدها نظیر مرکز مدیریت حوادث و فوریت های پزشکی تاکید زیاد بر کمبود و نبود نیروی انسانی متخصص و آموزش دیده داشتند و خواستار تامین هر چه سریعتر منابع مورد نیاز بودند.
با نگاهی وسیع تر می توان دریافت که موانعی نظیر عدم هماهنگی درون بخشی خود به تنهایی می تواند در تمامی جوانب برنامه راهبردی تاثیر گذار باشد و توجیح کننده بسیاری از اختلاف نظر های موجود بین مدیران ارشد و کارشناسان در خصوص اثربخشی برنامه و حتی موانع اجرایی آن باشد. بنابراین ریاست محترم دانشگاه نیز در خصوص رفع موانع تحقق اهداف اظهار داشتند هماهنگی درون و برون بخشی واحدهای مختلف دانشگاهی در راستای هدفگذاری صحیح و نیز اجرای کارآمد برنامه راهبردی باید مورد توجه دست اندرکاران برنامه قرار گیرد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

در عین حال ماتریس مقایسه هماهنگی ۱۴ واحد دانشگاه نیز در تایید نقطه نظرات موجود نشان داد که تنها حدود ۵۸ درصد حوزه های دانشگاهی با یکدیگر تعامل نزدیک داشته و هماهنگی آن ها مناسب می باشد. این در حالی است که هنوز در ۲۹ درصد حوزه ها عدم هماهنگی با سایر واحد های دانشگاهی وجود دارد. بنابر این کمیته راهبردی دانشگاه موظف خواهد بود با توجه به تاکید ریاست دانشگاه و در پی اولویت های موجود ، جهت هم راستا کردن هدف ها و اقدامات راهبردی واحدهای مختلف قدم برداشته و ماتریس هماهنگی حوزه های دانشگاهی را با تقویت ارتباطات و تعاملات، بهبود بخشد. همچنان که در تدوین برنامه راهبردی آموزش رشته تخصصی پوست در کشور نیز که مرکز تحقیقات پوست دانشگاه شهید بهشتی عهده دار آن بود، طی بحث های گروهی متمرکز و طولانی مدت، پس از شناسایی نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدها در سه حیطه آموزشی، پژوهشی و خدماتی ، نقش تاثیرگذار هماهنگی واحدهای مختلف دانشگاهی در موفقیت و اثربخشی برنامه راهبردی مورد تاکید قرار گرفت.
در عین حال تفکر حاکم بر سازمان می تواند در هماهنگی واحدهای ذیربط بسیار تاثیرگذار باشد، بنابراین در تدوین برنامه راهبردی مناسب و ضمانت اجرایی آن توسعه تفکر استراتژیک در سطح دانشگاه بسیار موثر واقع خواهد شد همچنان که طبیبی و همکاران نیز طی پژوهش خود آگاهی افراد درگیر در برنامه ریزی را نسبت به اصول پایه و راهکارها، الزامی دانسته و تصریح نمودند که عوامل دخیل در برنامه راهبردی تنها در سایه تفکر استراتژیک قابلیت اجرایی دارند (Tabibi، ۲۰۰۴).
در همین راستا کهن و همکاران طی بررسی باورهای شناختی مدیران دانشگاه های شمال شرق کشور در زمینه برنامه راهبردی اظهار داشتند با توجه به اینکه باورهای معرفت شناختی عامل تعین کننده در استقرار تفکر استراتژیک در نظام آموزش عالی ایران هستند، آموزش مدیران و برنامه ریزان می تواند زمینه را برای توسعه برنامه استراتژیک دانشگاه ها فراهم سازد چرا که تفکر منعطف، جامع نگر و ژرف را در آن ها فرهنگ سازی خواهد کرد (کهن، ۱۳۸۸). بدین ترتیب کمیته راهبردی دانشگاه نیز با آگاهی رسانی و اقدامات آموزشی لازم برای اعتلای فرهنگ سازمانی دانشگاه و استقرار تفکر منطقی در حوزه های دانشگاهی ، اثربخشی برنامه را ارتقا خواهد بخشید همچنانکه وفایی زاده نیز تفکر منطقی حاکم بر سازمان را عاملی معرفی می کند که به واسطه آن مدیران و کارکنان خود را موظف به رعایت استانداردهای از پیش تعیین شده دانسته و اجرای استراتژی ها را به جد پیگیر خواهند بود (وفایی، ۱۳۸۹)
بنابراین با توجه به اینکه حاکمیت تفکر منطقی بر سازمان، تامین منابع مالی و انسانی لازم برای برنامه ریزی ، ارزیابی مداوم و اصلاح راهبردها همگی در سایه نگرش ها و باورهای برنامه ریزان و مدیران انجام می پذیرد، مطالعه نگرش ها و رویکردهای موجود می تواند در تحلیل وضعیت استراتژیک سازمان بسیار کمک کننده باشد. لذا پژوهش حاضر نیز در راستای اهداف ۶-۴ به صورت کیفی نگرش های کارشناسان برنامه ریزی راهبردی و مدیران ارشد دانشگاه را در خصوص اثربخشی برنامه راهبردی مورد مطالعه قرار داده است تا با مقایسه نتایج حاصل، اختلاف دیدگاه گروه های مطالعه را بررسی نماید. در واقع یافته های مطالعه عدم همبستگی دیدگاه های مدیران و کارشناسان دانشگاه علوم پزشکی قزوین را در زمینه اثربخشی برنامه راهبردی نشان داد. در عین حال دیدگاه هر یک از گروه های مطالعه مورد بررسی قرار گرفت تا مشخص شود هر گروه، کدام یک از عوامل ۱۱ گانه ای که تیم تحقیق در حیطه اثربخشی برنامه تعریف کرده بودند را با اثربخشی آن مربوط تر معرفی کرده اند . نتایج تحلیل ها در دو مدل مفهومی ارائه شده است:
مدل اول نگرش کارشناسان برنامه ریزی راهبردی را نشان می دهد که بر اساس ضرایب همبستگی، اولویت های تاثیرگذاری هر یک از ۱۱عامل مذکور مشخص شده است. کارشناسان برنامه به ترتیب نگرش مثبت به برنامه راهبردی(K)، بازخور نتایج فعالیت های راهبردی به مدیران ارشد (F) و میزان تبعیت اهداف از سیاست های کلان دانشگاه (E) را سه عامل مهم و تاثیرگذار در اثربخشی برنامه راهبردی دانستند و موثر بودن برنامه در قرآیند تصمیم گیری (B) را به عنوان کم تاثیرترین عامل شناسایی شد.
ادامه توضیحات مدل اول

در حالیکه مطابق مدل مفهومی دوم که نظرات مدیران ارشد دانشگاه را در خصوص اثربخشی برنامه راهبردی نشان می دهد تاثیر برنامه راهبردی بر ارتقای کارایی واحد (H)، آشنایی با SWOT جهت تحلیل نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدها (J) و میزان آشنایی و تعهد نسبت به برنامه راهبردی سه عامل مهم و تاثیرگذار بر اثربخشی برنامه شناخته شدند. در عین حال میزان تبعیت اهداف از سیاست های کلان دانشگاه (E) که از اولویت های اول کارشناسان برنامه ریزی معرفی شده بود، مدیران ارشد دانشگاه در آخرین اولویت قرار دادند و همبستگی آن را با اثربخشی برنامه بسیار ضعیف دانستند. در نهایت جدولی که پس از مدل های مفهومی ارائه شده است اختلاف بین اولویت های دو گروه مطالعه را به خوبی نشان می دهد.
ادامه توضیحات مدل ۲


توضیحات جدول بالا
بنابراین همان طور که پیش تر در خصوص موانع تحقق اهداف راهبردی دانشگاه مشاهده شد، در زمینه عوامل تاثیرگذار بر اثربخشی برنامه راهبردی نیز نگرش مدیران دانشگاه با اعضای کمیته راهبردی هم خوانی ندارد. این در حالی است که تاکید صاحب نظران و محققان برای اجرای برنامه راهبردی نگرش و دیدگاه های افرادی است که در آن مشارکت دارند. همچنانکه مهی پاک و کهن در تحقیقات خود نگرش مدیران ارشد را در طراحی و اجرای برنامه راهبردی بسیار کلیدی قلمداد کرده اند. از طرفی فیشانی اظهار داشته است که نگرش مثبت به کاربرد برنامه راهبردی بقای سازمان را تضمین کرده و مخاطرات تصمیم گیری را کاهش می دهد( مهی پاک ۱۳۷۸). بنابر این دانشگاه علوم پزشکی قزوین که در تدوین و پیشبرد اهداف راهبردی خود تا حدود زیادی موفق عمل کرده است جهت سازماندهی بهتر فعالیت های راهبردی خود باید مرتبا برنامه راهبردی را مورد ارزیابی قرار دهد تا مدیریت استراتژیک را بتواند به بهترین نحو در سطح دانشگاه پیاده نماید. همچنان که Gordon نیز برنامه راهبردی را عامل اصلی زمان بندی و سازماندهی فعالیت ها و ارتقای کیفیت خدمات می داند (Gordon، ۲۰۰۰).
از طرفی دانشگاه علوم پزشکی قزوین با در نظر گرفتن قانون برنامه پنجم توسعه، سند چشم انداز ایران ۱۴۰۴، نقشه جامع علمی کشور و نقشه جامع علمی سلامت، نقشه جامع علمی خود را برای ۱۴۰۴- ۱۳۹۰ با چشم انداز ” تربیت برترین دانش آموختگان و دستیابی به بالاترین حد شاخص های سلامت و داشتن سهم مناسب در تولید و توسعه علم، فناوری و نوآوری در کشور تا سال ۱۴۰۴” تدوین نموده است که در آن اصلاح مسیر برنامه ریزی راهبردی در راستای اهداف نقشه جامع علمی سلامت برای تداوم فعالیت ها در مسیر نیل به اهداف را ضروری می داند. بنابراین بازبینی برنامه بر اساس نقشه جامع علمی دانشگاه و ارزیابی مداوم آن در راستای رسالت و چشم انداز مورد نظر اولویت بندی، هدف گزاری و تصمیم گیری را در راستای بهبود فرآیندهای راهبردی به بهترین نحو هدایت خواهد کرد.
بنجامین و کارول نیز در همین راستا و پس از انجام تحلیل های استراتژیک در دانشگاه کالیفرنیا، بازبینی رسالت دانشگاه را در پاسخگویی بهتر به نیازهای متغیر و نامحدود جمعیت مهم ترین عامل موفقیت برنامه راهبردی دانشگاه معرفی کردند (Benjamin1، ۱۹۹۸). این در حالی است که سیمون و پل در مطالعه دانشگاه دیسکانس مادیسون ، لوینسون و همکارانش نیز بازبینی چشم انداز و رسالت موجود و شفاف سازی آن ها را ولو با کمک مشاورین خارج از سازمان بهترین رویکرد عنوان می کنند ( Namara، ۲۰۰۰).
بنابراین بازبینی مولفه های اصلی و ابزارهای برنامه ریزی راهبردی می تواند نقش مهمی در ارتقای اثربخشی برنامه داشته باشد. همچنان که توحیدی نیز با مطالعه اثربخشی و کارایی مترهای مختلف برنامه راهبردی روش هایی نظیر کارت امتیازی متوازن (BSC) را مناسب معرفی کرده است (Tohidi، ۲۰۱۰).
مطلب از مقاله غفاری
در عین حال با توجه به اینکه قلی زاده در ارزیابی استراتژی های وظیفه ای دانشگاه علوم پزشکی قزوین نشان داد که استراتژیهای کلان واستراتژیهای وظیفهای دانشگاه، هم در راستای ارتقاءکیفی منابع و هم در راستای ارتقاء کیفی وکمی خدمات آموزشی و بهداشتی عملکرد موفقیداشته است(قلی زاده، ۱۳۸۸) کمیته راهبردی باید با استقرار تفکر استراتژیک در دانشگاه و نزدیک تر کردن استراتژی های کلان و و ظیفه ای به ارتقا کلیه کارکردهای دانشگاه بپردازد و از طریق آموزش و توانمند سازی دست اندرکاران برنامه راهبردی، دانش راهبردی در سطح دانشگاه را مدیریت نموده و با یکسان سازی هرچه بیشتر دیدگاه های مدیران ارشد و کارشناسان ضمانت اجرای استراتژی ها و ارتقای اثربخشی برنامه را به عهده بگیرد.
۵-۲ نتیجه گیری
به طور کلی روند پیشرفت برنامه راهبردی طی سال های (۸۹-۸۶) در ۱۰ حوزه از حوزه های ۱۴ گانه دانشگاه صعودی بوده و میزان دستیابی کامل به اهداف راهبردی در آن ها ارتقا یافته و در اغلب واحدها بیش از نیمی از اهداف، ۱۰۰درصد وصول شده اند. سیر دستیابی به اهداف راهبردی ۴ حوزه دیگر نیز در سال های مورد مطالعه منظم نبوده و با نوسان های قابل توجهی طی سال های مختلف روبرو بوده اند. بررسی میانگین دستیابی به اهداف در ۱۴ حوزه دانشگاه نشان داد که تا سال ۸۸ سیر تحقق بیش از نیمی از اهداف راهبردی تدوین شده صعودی بوده و میزان عدم دستیابی به اهداف کاهش داده شده است، در حالی که سال ۸۹ علاوه بر کاهش میانگین تحقق کامل اهداف از پیش تعیین شده، میانگین تاخیر در حصول اهداف نیز به طور قابل توجهی افزایش یافته است. از طرفی با توجه به بررسی های مربوط به الویت بندی موانع تحقق اهداف، هدفگذاری در راستای ارتقای وضعیت استراتژیک دانشگاه باید بر اساس اولویت های موجود انجام گیرد. از طرفی با توجه به متوافر بودن دیدگاه های مدیران و کارشناسان برنامه در خصوص اثربخشی آن بازبینی مولفه های اصلی برنامه راهبردی، تلاش در راستای استقرار تفکر استراتژیک، آموزش و توانمند سازی افراد و مدیریت دانش راهبردی در سطح دانشگاه، به یکسان سازی دیدگاه های موجود کمک خواهد کرد تا ضمانت اجرای برنامه و ارتقای اثربخشی آن را به همراه داشته باشد.
مطلب اضافه شود
پیشنهاد های عملی

– بازنگری مداوم برنامه راهبردی، بازخور نتایج به واحدهای ذیربط و پیگیری اصلاحات
– بازنگری و تطبیق برنامه راهبردی دانشگاه با قانون پنجم توسعه
– استفاده از رویکرد های مدیریتی جدید نظیر مدیریت دانش جهت همسان سازی رویکردها و نگرش های موجود به برنامه راهبردی
– ظرفیت سازی در دانشگاه و ارتقای مهارت های برنامه ریزی
– طراحی سیستماتیک جلسات کمیته راهبردی و ارزشیابی دانشگاه جهت تعامل هرچه بیشتر بیشتر دست اندرکاران برنامه ریزی
– برگزاری دوره های آموزشی هدف نویسی و آشنایی با برنامه راهبردی
پیشنهاد برای پژوهش های آتی

• • بررسی مدل های برنامه ریزی راهبردی مناسب برای موسسات آموزشی نظیر دانشگاه

• • بررسی آگاهی و مهارت های مدیران عالی دانشگاه در زمینه برنامه ریزی راهبردی

• • بررسی میزان آشنایی و مهارت های کارکنان واحد های دانشگاهی در زمینه برنامه ریزی راهبردی

• • انجام مطالعات مربوط به نیازسنجی آموزشی کارکنان جهت مشارکت در فرایند برنامه ریزی راهبردی

• • بررسی الگوهای مختلف توانمندسازی مدیران و کارکنان

• • بررسی رابطه سبک های مدیریتی با اثربخشی برنامه راهبردی

فهرست منابع
REFERENCES
فهرست منابع فارسی

• • آقایی فیشانی ت. بررسی عوامل موثر بر برنامه استراتژیک صنایع تهویه مطبوع. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران ۱۳۷۰

• • آصف زاده س، حسینی م. نگاهی به برنامه راهبردی دانشگاه علوم پزشکی قزوین در سال ۱۳۸۶٫ مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی قزوین، سال دوازدهم، شماره ۳، پاییز ۱۳۸۷

• • آصف زاده س، حسینی م. برنامه راهبردی دانشگاه علوم پزشکی قزوین .دبیرخانه کمیته راهبری و ارزشیابی برنامه راهبردی دانشگاه، ۱۳۸۷، جلد دوم

• • آصف زاده س، حسینی م. برنامه راهبردی دانشگاه علوم پزشکی قزوین .دبیرخانه کمیته راهبری و ارزشیابی برنامه راهبردی دانشگاه، ۱۳۸۸، جلد سوم

• • آصف زاده س، حسینی م. برنامه راهبردی دانشگاه علوم پزشکی قزوین .دبیرخانه کمیته راهبری و ارزشیابی برنامه راهبردی دانشگاه، ۱۳۸۸، جلد چهارم

• • آصف زاده س، رضاپور ع. برنامه ریزی بهداشت و درمان. دانشگاه علوم پزشکی قزوین و حدیث امروز. چاپ دوم . پاییز ۱۳۸۷٫

• • ایران نژاد پاریزی م، ساسان گهر پ. سازمان و مدیریت از تئوری تا عمل .موسسه بانکداری ایران،بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، تهران.پاپ دوم ۱۳۷۳

• برایسون جان ام. برنامه ریزی استراتژیک برای سازمان های دولتی و غیر انتفاعی.ترجمه منوریان ع.مرکز آموزش مدیریت دولتی چاپ اول ۱۳۸۲

تخمین تعداد بسته‌های دریافتی در دوره سرکشی بعدی
گزارش حجم فعلی بافر و مقدار پیش‌بینی شده به ترمینال
شکل ۲-۱۲- روند اجرای عملیات در واحدها در روش IPACT-GE [21]
روش دیگر برای پیش‌بینی ترافیک ورودی، روش LSTP است که پیش‌تر مورد بحث قرار گرفت. در این روش برای پیش‌بینی، مقدار ترافیک ورودی در زمان انتظار در دوره‌ی سرکشی پیشین، مورد استفاده قرار می‌گیرد. از آن‌جایی که دوره‌ی سرکشی در شبکه فیبر نوری غیرفعال اترنت با تعداد واحدهای زیاد، نسبتا طولانی است، پیش‌بینی براساس دوره‌ی قبل به مقدار واقعی ترافیک نزدیک نخواهد بود. هم‌چنین از آن‌جایی که هر واحد برای پیش‌بینی باید مقدار ترافیک واقعی در دوره‌ی سرکشی قبلی را نگه دارد، هر واحد به حافظه‌‌ی بزرگ و پهنای باند قوی نیاز دارد، در نتیجه پیچیدگی و نیازمندی‌های هر واحد را بالا می‌برد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

از نظر پارامترهای کیفیت سرویس، در ترافیک کم، میانگین تاخیر در روش IPACT-GE در مقایسه با IPACT و روش‌های مشابه کم‌تر است و پس از آن LSTP و EB-DBA قرار دارند. اما در ترافیک بالا، همه‌ی روش‌های مذکور رفتاری مشابه داشته و در سایر پارامترهای نرخ از دست دادن بسته‌ها، بهره‌وری و … نیز کاملا منطبق بر یکدیگر می‌باشند. در واقع از معایب این روش عدم بهبود سایر پارامترهاست.
اعطای پهنای باند به واحدها
دریافت بسته‌ها از واحد سرکشی شده
دریافت پیغام درخواست از یک واحد
بله
خیر
تخصیص پهنای باند به اندازه حجم بافر+ مقدار تخمینی در دوره بعدی
تخصیص پهنای باند به اندازه حداکثر داده دریافتی در دوره بعدی
حجم بافر+ مقدار تخمین زده شده > حداکثر داده دریافتی
دریافت حجم فعلی بافر و مقدار تخمین زده شده
شکل ۲-۱۳- روند اجرای عملیات در ترمینال در روش IPACT-GE [۲۱]
۲-۶-۹- روش سرکشی چند رشته‌ای^[۱۱۶]
به منظور دستیابی به کارایی بهتر از نظر تاخیر کم‌تر با بهره گرفتن از روش سرکشی چند رشته‌ای در [۲۳] می‌توان چندین فرایند سرکشی را به طور همزمان اجرا کرد و به کاربران اجازه داد درخواست پهنای باند خود را پیش از دریافت تصدیق درخواست قبلی از ترمینال، ارسال نمایند. با توجه به شکل ۲-۱۴، دو فرایند سرکشی (رشته^[۱۱۷]) به رنگ‌های سیاه و قرمز وجود دارند که به طور موازی اجرا می‌شوند.
‌
شکل ۲-۱۴- ایده‌ی سرکشی چند رشته‌ای [۲۳]
فرایند سیاه رنگ همان روند رایج تک رشته‌ای^[۱۱۸] است. هنگامی که یک بسته در هر زمانی به واحد دوم می‌رسد، پیش از اتمام انتقال داده در دوره‌ی سرکشی اول، درخواست پهنای باند خود را به ترمینال ارسال می‌کند و در واقع دوره‌ی سرکشی دوم را آغاز می کند. بدین ترتیب مدت زمان تاخیر بسته به علت کوتاه شدن زمان انتظار در صف (d_{m_queue})، زمان تخصیص پهنای باند(d_{m_grant}) و زمان سرکشی (d_{m_poll}) کاهش می‌یابد. برای سادگی بیان الگوریتم سیستمی مطابق شکل ۲-۱۵ شامل یک ترمینال، دو واحد و دو رشته در نظر گرفته شده است . در صورتی که تعداد واحدها و رشته‌ها افزایش یابد نیز همین منطق برقرار است. در این روش ترمینال شامل یک جدول سرکشی است که در آن هر واحد دارای یک سطر شامل زمان رفت و برگشت به آن و جدیدترین درخواست‌های واحد در رشته‌ اول و دوم است. مراحل روش سرکشی چند رشته‌ای با توجه به شکل ۲-۱۵ به قرار زیر است:
۱- از آن‌جایی که ترمینال پهنای باند موردنیاز واحدها را در دو رشته می‌داند، ابتدا یک پیغام دروازه به واحد اول ارسال می‌کند تا به آن اجازه‌ی ارسال ۵۰۰۰ بایت را بدهد.
۲- هنگامی که واحد، پیغام دروازه را از ترمینال دریافت می‌کند، شروع به انتقال داده تا میزان مجاز یعنی ۵۰۰۰ بایت می کند. از آن‌جایی که در هنگام ارسال اطلاعات، واحد هم‌چنان از کاربران خود داده دریافت می‌کند لذا پس از دریافت تصدیق از ترمینال، واحد درخواست پهنای باند جدیدی براساس حجم فعلی بافر خود یعنی ۴۵۰۰ بایت به ترمینال ارسال می‌کند و ترمینال براساس این مقدار، جدول سرکشی را به روز رسانی می‌کند.
۳- ترمینال دقیقا می‌داند آخرین بیت از واحد اول چه زمانی به ترمینال می‌رسد زیرا زمان رفت و برگشت و پهنای باند تخصیص یافته به این واحد را می‌داند. پس براساس زمان دریافت آخرین بیت از واحد اول و زمان رفت و برگشت مربوط به واحد دوم، پیغام دروازه را برای واحد دوم زمان‌بندی می‌کند، بدین ترتیب که بیت اول واحد دوم پس از یک بازه‌ی زمانی محافظ از دریافت آخرین بیت واحد اول، ارسال شود. در این مثال به واحد دوم به اندازه‌ی ارسال ۲۰۰۰ بایت سهم داده می‌شود.
۴- پیش از آن‌که درخواست جدید از واحد اول دریافت شود، ترمینال پیغام دروازه را برای رشته‌ دوم این واحد برنامه ریزی می‌کند به گونه‌ای که بیت اول واحد اول پس از یک بازه‌ی زمانی محافظ از دریافت آخرین بیت واحد دوم، ارسال شود. در این مثال ترمینال به واحد اول اجازه می‌دهد پهنای باند موردنیاز خود در رشته‌ دوم یعنی ۴۸۰۰ بایت را منتقل کند و در انتهای عمل انتقال پهنای باند موردنیاز خود در دوره‌ی بعد را توسط پیغام درخواست، اطلاع‌رسانی کند.
۵- سپس ترمینال برای ارسال پیغام دروازه به واحد دوم در رشته‌ دوم برنامه ریزی می‌کند و محاسباتی مشابه مرحله‌ی سوم انجام می‌دهد. واحد دروازه‌ی جدید به واحد دوم اجازه‌ی ارسال ۴۰۰۰ بایت را در رشته‌ دوم می‌دهد لذا واحد ۴۰۰۰ بایت را منتقل کرده و درخواست جدیدی ارسال می‌کند. هنگامی که ترمینال درخواست جدید برای ۲۵۰۰ بایت را دریافت می‌کند، جدول سرکشی را به روز رسانی می‌کند.
با توجه به نتایج شبیه‌سازی الگوریتم سرکشی چند رشته‌ای، این روش در مقایسه با حالت تک رشته، در ترافیک پایین و بسیار بالا دارای تاخیری مشابه با حالت تک رشته‌ای است به خصوص در مسافت‌های کم تاخیر آن کاملا منطبق بر حالت تک رشته‌ای است اما در ترافیک متوسط، تاخیر بسیار کم‌تری دارد. از نظر گذردهی نیز فقط در ترافیک بالا، عملکرد بهتری دارد.
مرحله اول
مرحله دوم و سوم
مرحله چهارم
مرحله پنجم
شکل ۲-۱۵- مراحل روش سرکشی چند رشته‌ای [۲۳]
۲-۶-۱۰- روش مبینا
روش پیشنهادی تخصیص پهنای باند پویای مبینا [۲۴] مبتنی بر نظریه‌ حراج قیمت دوم است که در آن تمام واحدها تقاضای پهنای باند خود را به ترمینال ارسال می‌کنند. ترمینال می‌تواند یک تصمیم عادلانه و پویا در مورد تخصیص پهنای باند به وسیله‌ی فرایند حراج بگیرد. مراحل اجرای این روش بدین شکل است که ابتدا ترمینال خط نوری شرایط برگزاری حراج را به واحدهای شبکه‌ی نوری اعلان می‌کند، این شرایط عبارتند از مدت زمانی که واحد می‌تواند درخواست خود را به ترمینال بفرستد، حداکثر پهنای باند در دسترس و زمان پاسخ‌دهی ترمینال.
پس از اعلان حراج و شرایط برگزاری آن، واحدها مقدار پیشنهادی شرکت در حراج^[۱۱۹] خود را براساس دو پارامتر پهنای باند درخواستی و پارامتر آخرین زمانی که ترمینال به سرویس داده است محاسبه کرده و برای ترمینال می‌فرستند. در این روش اولویت تمامی کاربران متصل به واحد یکسان است. براساس مقدار پیشنهادی کاربران و نظریه حراج قیمت دوم، تعدادی از کاربران توسط ترمینال به عنوان برنده اعلام می‌شوند و پهنای باند موردنیازشان از طریق واحد مربوطه تخصیص داده می‌شود. در نهایت نیز پس از آزاد شدن پهنای باند در اختیار برندگان، فرایند تخصیص منبع از ابتدا اجرا می‌شود. نتایج حاصل از شبیه‌سازی این روش نشان می‌دهد که مبینا در ترافیک بالا گذردهی مناسبی دارد، در حالی که نرخ بهره‌وری آن، کم و نرخ از دست دادن بسته‌ها در آن بالا است.
۲-۶-۱۱- روش پریس
روش پیشنهادی تخصیص پهنای باند پویای پریس [۲۵] نیز مبتنی بر نظریه‌ حراج قیمت دوم است که در این روش برگزاری حراج در سطح کاربران مستقل از واحدهای شبکه است. مراحل اجرای این روش به ترتیب زیر است:
مرحله اول: ترمینال خط نوری شرایط برگزاری حراج را از طریق واحدهای شبکه‌ی نوری به کاربران اعلان می‌کند، این شرایط عبارتند از مدت زمانی که واحد می‌تواند درخواست خود را به ترمینال بفرستد، حداکثر پهنای باند در دسترس و زمان پاسخ‌دهی ترمینال.
مرحله دوم: پس از اعلان حراج و شرایط برگزاری آن، کاربران پارامترهای درخواست پهنای باند خود مانند حداکثر زمان انتظار یک واحد برای دریافت سرویس، پهنای باند موردنیاز و اولویت خود را از طریق واحدها به ترمینال می‌فرستند. براساس درخواست‌های رسیده از واحدها، مقدار پیشنهادی شرکت در حراج برای هر کاربر محاسبه می‌شود. برای ساده تر شدن محاسبات و کاهش سربار، اولویت کاربران را براساس نوع ترافیک درخواستی آن‌ها برای محاسبات در نظر می‌گیریم و برای شبیه‌سازی مناسب‌تر سه سطح اولویت ترافیکی بالا، متوسط و پایین تعریف می‌شود.
مرحله سوم: پس از محاسبه‌ی مقدار پیشنهادی شرکت در حراج، این مقادیر براساس تئوری قیمت اول مورد ارزیابی قرار می‌گیرند، تعدادی کاربر به عنوان برنده اعلام می‌شوند و پهنای باند درخواستی آن‌ها در اختیارشان قرار می‌گیرد. اگر پهنای باند موجود بیش‌تر از پهنای باند تخصیص داده شده به برندگان باشد، مجددا میان کسانی که پیروز نشده‌اند و درخواست جدید دارند، حراج برگزار می‌شود.
مرحله چهارم: ترمینال مدتی منتظر می‌ماند تا بخشی از پهنای باند اختصاص یافته به برندگان آزاد شود و ترمینال بتواند مجددا حراج برگزار کند. میزان پهنای باندی که باید آزاد شود تا بتوان مجددا حراج برگزار کرد، آستانه‌ی پهنای باند می‌نامند. برای بالا بردن احتمال موفقیت کاربرانی که تا کنون پهنای باندی دریافت نکرده‌اند، تغییرات تاخیر آن‌ها را در مقدار پیشنهادی شرکت در حراج شان به روز رسانی می‌کنیم. اگر مقدار جدید تغییرات تاخیر کاربرهای باقیمانده بزرگ‌تر از صفر باشد لیستی جدید از کاربرها و درخواست‌های جدید که می‌توانند در حراج شرکت نمایند، تشکیل و به مرحله بعد می‌روند.
مرحله پنجم: در نهایت حراج مجددا برای درخواست‌های باقیمانده و جدید تکرار می‌شود، برای آغاز این مرحله ترمینال باید مدتی صبر کند لذا تایمری با مقداری پیش فرض در نظر گرفته شده است.
این روش دارای تاخیر بسیار کمی است در حالی که نرخ از دست‌دهی بسته‌ها در این روش بالاست.
۲-۶-۱۲- روش آریشتات
آریشتات [۲۶] نیز یک روش تخصیص پهنای باند پویا با بهره گرفتن از نظریه‌ی حراج است. در این روش، ترمینال مسئول برگزاری حراج است که می‌تواند به درخواست‌ پهنای باند واحدها، پاسخی کارامد دهد. مراحل کلی این روش به قرار زیر است.
مرحله اول: در این روش ابتدا ترمینال به تمامی واحدها، شرایط برگزاری حراج شامل مدت زمانی که هر واحد برای ارسال درخواست خود فرصت دارد، حداکثر پهنای باند در دسترس ترمینال و مدت زمانی که طول می‌کشد تا ترمینال به درخواست‌ها پاسخ دهد را اعلان می‌کند.
مرحله دوم: هر واحد درخواست پهنای باند موردنیاز خود را به ترمینال می‌فرستد. در این روش چهار سطح اولویت بسیار بالا، بالا، متوسط و پایین به کاربرانی که به واحدها درخواست پهنای باند می‌دهند، تخصیص داده می‌شود، البته برای تمام واحدها اولویت یکسان در نظر گرفته شده است.
مرحله سوم: در حالی که حداقل یک واحد درخواست خود را ارسال نموده باشد، تمامی واحدهایی که اکنون در حال دریافت سرویس نمی‌باشند لیست می‌شوند تا مقدار پیشنهادی شرکت در حراجشان محاسبه شده و براساس حراج با قیمت اول برندگان مشخص شوند. البته باید این مسئله را در نظر داشت که مجموع پهنای باندی که در اختیار واحدهای برنده قرار می‌گیرد نباید بیشتر از کل پهنای باند در دسترس ترمینال باشد. در جهت بهبود کارایی و بهره‌وری نیز اگر پهنای باند در دسترس ترمینال بیشتر از مجموع پهنای باند تخصیص یافته به واحدهای برنده باشد می‌توان مجددا میان واحدهای بازنده حراج برگزار کرد.