سلامت اجتماعی شامل سطوح مهارت های اجتماعی ، عملکرد اجتماعی و توانایی شناخت هر شخص از خود به عنوان عضوی از جامعه بزرگ تر است. شاخص های مهم سلامت اجتماعی شامل مشارکت فعال در زندگی اجتماعی، پذیرش مسئولیت، شناخت حقوق و وظایف خود به عنوان یک شهروند، شناخت حقوق و وظایف دیگران و احترام به حقوق آنان، احترام به محیط زیست و تلاش در راه حفظ آن، شناخت فرهنگ و ارزش های اجتماعی، پرهیز از خشونت و داشتن شکیبایی و مدارا با دیگران (استون^[۴] و جیکوب^[۵]،۲۰۰۵).
از نظر اسلام دوران نوجوانی اهمیت زیادی دارد؛ زیرا دراین دوران، شخصیت فردی و اجتماعی نوجوانان پایه ریزی می شود. روش تربیتی اسلام براین امرتأکیددارد که نوجوان این دوران را با معرفت و پاکی سپری کند؛ زیرا در این دوران تغییرات عمومی بدن و تأثیرات روانی، آن چنان سریع و همه جانبه است که او را دچار تشویش و نگرانی و برخوردها وارتباط هایش با اطرافیان و خانواده را د‏چار مشکل می کند. ازاین رو، دراین زمان است که او شدیداً نیاز به محبت دارد و در پی یافتن یک نقطه ی اتکای روانی و روحی است و دوست دارد دیگران به شخصیت اش احترام بگذارندواو را مورد توجه قرار دهند (تبیان،۱۳۹۱).
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

به همین مناسبت است که پیامبر اعظم صَلَّی الله عَلیهِ وآله ضمن بیان مراحل تربیت به سه مرحله ی هفت ساله (از تولد تا هفت سالگی،از هفت تا چهارده ‏سالگی و ازچهارده سالگی به بالا)، به والدین ومربیان سفارش می فرماید که در هفت سال سوم زندگی مقدماتی انسان (که همان دوران بلوغ و نوجوانی است) به او به عنوان یک شخصیت بزرگ سال بنگرند و به او اعتماد نمایند و در کارها با وی مشورت کنند و به نظراو احترام بگذارند و به او مسئولیت دهند تا شخصیت اش شکوفا گردد، به نقل از طبرسی، قرن ششم هجری(جویباری،۱۳۸۷).
نوجوانی اغلب به دوره ای بین کودکی و بزرگسالی اطلاق می شود. گرچه همه ی دوران عمر مهم است ولی این دوره مهمتر از سایرین می باشد . زیرا تأثیرات ناگهانی بر رفتار و دیدگاه فرد دارد. با در نظر گرفتن این که سایر دوره های زندگی ، به دلیل تأثیرات درازمدت آن ، پرمعنی و قابل توجه هستند ، لیکن دوره ی نوجوانی ، یکی ازدوره هایی است که از هر دو جنبه ی تأثیرات ناگهانی و درازمدت برخوردار و قابل توجه است. برخی از ادوار زندگی به دلیل تأثیرات فیزیکی و بدنی ، با اهمیت و برخی دیگر از لحاظ تأثیرات روانی قابل اعتنا هستند، لیکن نوجوانی از هر دو جهت مهم است (تبیان،۱۳۹۱).
نوجوانان ذخائر گران بهای جوامع بشری بوده و رشد و تکامل استعدادهای آنان ازاهداف والای جوامع است.وقتی واژه نوجوان مطرح می شود اولین چیزی که در ‏ذهن‌‏‎ تداعی می گردد رفتار های مشخصی‌‏‎ است که از نوجوانان سر می زند چون‏‎ احساسی بودن ،‌‏‎ پرخاشگری‌ ، ‏‎سرکشی‌ ، تاثیر پذیری از ‏همسالان‌‏، برهم زدن‌‏‎ قانون و امثال آن.خشونت و پرخاشگری پدیده جدیدی نیست.
نوجوانی که از سلامت روانی و اجتماعی کافی برخوردار نیست نمی تواند با چالش های ناشی از ایفای نقش های اجتماعی کنار آمده و خود را با هنجارهای اجتماعی تطبیق دهد.
احتمالاً بارها اصطلاح« پرخاشگری » را شنیده ایم ، اما هنگامی که می خواهیم آن را دقیقاً تحلیل یا تعریف کنیم ، بسیار مشکل و این اصطلاح مبهم و کلی به نظر می رسد .
خشم به حالتی عاطفی یا هیجانی اطلاق می شود که از تهییج ملایم تا خشم وحشیانه یا عصبانیت گسترده است و اغلب هنگامی متجلی می گردد که راه نیل به اهداف یا برآوردن نیازهای افراد ، سد می شود( شعاری نژاد ، ۱۳۷۱).
بر اساس توافق بسیاری از صاحب نظران ، خشم یکی از هیجان های اصلی بشر است که بعد از ترس بیشترین مطالعات را به خود اختصاص داده است. در مورد خشم تعاریف متعددی از سوی فلاسفه و روان شناسان ارائه شده است ، ولی در تمام آنها می توان دو نکته مشترک را مشاهده کرد :

1. 1. عامل اصلی بروز خشم ، تهدیدها و ناکامی ها و موانعی است که سر راه افراد قرار می گیرد .

۲- هدف خشم اغلب دفاع ، جنگ و تخریب است ( شفیع آبادی ، ۱۳۷۸ ) .
ارائه ی تعریف دقیق از پرخاشگری نیز دشوار و در زبان معمول این اصطلاح به طرق مختلف به کار رفته است . اگرچه ساختار خشم مشترکاتی با پرخاشگری و خصومت دارد اما این اصطلاحات با هم مترادف نیستند . دلوکیو و الیوری( ۲۰۰۵ ) عنوان می کنند خصومت به نگرش پرخاشگرانه ای اطلاق می شود که فرد را به سوی رفتارهای پرخاشگرانه هدایت می کند . در حالی که پرخاشگری به رفتار قابل مشاهده به قصدآسیب رسانی اطلاق می شود.در حقیقت پرخاشگری یک رفتاراست ( شاملو ، ۱۳۸۷).
محققان همواره مشخص نموده‏اند که پرخاشگری هم می‏تواند سلامت انسان را در حوزه ‏های جسمانی، اجتماعی, روانی ومعنوی برهم زند و هم می‏تواند بر اثر پایین بودن عوامل مرتبط با سلامت به‏وجود آید.سلامت دارای ۶ بعد مختلف می باشد: سلامت جسمی، سلامت روانی، سلامت عاطفی، سلامت معنوی، سلامت جنسی و سلامت اجتماعی (سجادی، ۱۳۸۳).
مفهوم سلامت اجتماعی، مفهومی است که در کنار ابعاد جسمی و روانی سلامت مورد توجه قرار گرفته است، جنبه اجتماعی آن را با محور قرار دادن فرد مورد بررسی قرار میدهد. بلوک و برسلو(۱۹۷۲) برای اولین بار در پژوهشی به مفهوم سلامت اجتماعی پرداختند. آنها مفهوم سلامت اجتماعی را با درجه عملکرد اعضاء جامعه مترادف کرده و شاخص سلامت اجتماعی را ساختند. آنها تلاش کردند تا با طرح پرسش های گوناگون در ابعاد جسمی، روانی و اجتماعی سلامت فردی، به میزان فعالیت و عملکرد فرد در جامعه برسند. این مفهوم را چند سال بعد دونالد و همکارانش در سال ۱۹۷۸ مطرح کردند و استدلال آنها این بود که سلامت فراتر از گزارش علائم بیماری، میزان بیماریها و قابلیت های کارکردی فرد است.آنها معتقد بودند که رفاه و آسایش فردی امری متمایز از سلامت جسمی و روانی است. بر اساس برداشت آنان سلامت اجتماعی در حقیقت هم بخشی از ارکان وضع سلامت محسوب می شود و هم می تواند تابعی از آن باشد.حوزه سلامت اجتماعی از سالهای ۱۹۹۵ به بعد علاوه بر نگرش کلی و عامی که بر کیفیت سلامت در میان تمام افراد دارد ، در کشورهای صنعتی گرایشی خاص را در دو بعد سلامت روانی و نیز سلامت اجتماعی آغاز کرده است. گروهی از کارشناسان در این تلاش بوده اند تا باعملیاتی کردن مفهوم ارتقاءسلامت اهداف کلی شعار “بهداشت برای همه” را با زمینه های اجتماعی سلامت در مفهوم عام پیوند بزنند. آنان معتقدند که ارتقاء سلامت در حقیقت در بر گیرنده زمینه های اقدام اجتماعی برای توسعه سطح سلامت است.
ارتقاء سطح سلامت بر این اساس از دو طریق امکان پذیر است که یکی از آنها توسعه شیوه های سالم زندگی واقدام اجتماعی برای سلامت است و دیگری ایجاد شرایطی است که زیستن در یک حیات سالم را امکان پذیر سازد.(حاتمی،۱۳۸۹)
پرخاشگری و تهاجم، خشونت کلامی و غیر کلامی، خشم و عصبیت مستقیم وغیر مستقیم،تحریک پذیری،منفی گرایی، تنفر، سوءظن ، توهین ، لجاجت و کینه توزی موجب تخریب روحیه و کارایی بالای افراد می شود و از قدرت استدلال می کاهد. در حالی که همه اینهادر یک زندگی باکیفیت وسرشار نظم وهماهنگی (هارمونی) جایی ندارد.دانش آموزی که به خشونت متوسل می شودانرژی روانی خودرااز کانال غیر معمول خودتخلیه می کند (جویباری،۱۳۸۷).
مسأله اینجاست که آیا بین سلامت اجتماعی مبتنی بر آموزه های اسلامی و مؤلفه‏های آن و پرخاشگری نوجوانان رابطه وجود دارد؟ و این‏که آیا پایین بودن این مفهوم می‏تواند پیش‏ بینی کننده‏ی پرخاشگری باشد؟
۱-۳-اهمیت و ضرورت پژوهش
سازمان سلامت جهانی (۱۹۴۸) سلامت اجتماعی را به عنوان یکی از مؤلفه های کلیدی سلامت معرفی نموده که به دلیل فقدان ابزارهای معتبر سنجش،به صورت یک مناظره سیاسی و اجتماعی باقیمانده است.از سویی، تغییر در الگوهای رفتاری ورتبه بندی بار بیماریهاموجب نگرانی درمورد بیماریهای با منشاء رفتاری و اجتماعی شده است (سازمان ملی جوانان، ۱۳۸۵).
یکی از محورهای ارزیابی سلامتی جوامع مختلف، سلامت اجتماعی آن جامعه است. سلامت اجتماعی نقش مهمی در تضمین پویایی و کارآمدی هر جامعه ایفاء می کند.ازآنجائیکه شرط مهم برای رشد وشکوفایی هر جامعه ای وجود افراد آگاه، کارآمد و خلاق است. لذا پرورش و تقویت انگیزه پیشرفت سبب ایجاد انرژی و جهت دهی مناسب رفتار و علایق و نیازهای آنها در راستای اهداف ارزشمند و معین شده می باشد و از آنجا که سلامت اجتماعی نقش عمده ای در کارکرد در تمام زمینه های فردی،خانوادگی و اجتماعی دارد بدیهی است که برنامه ریزی صحیح و جامع در تأمین سلامت اجتماعی نو جوانان کاملا ضروری به نظر می رسد.
همواره نوجوانانی وجود دارند که به دلایل مختلف فردی، اجتماعی و فرهنگی با خشونت های کلامی مانند توهین، ناسزا، تحقیر، بدگویی و برچسب زدن به دیگران یا با پرخاشگری و خشونت های بدنی تلاش می کنند تا تعارض های شخصی و مسایل بین فردی خود بادیگران را حل کنند.وجود این قبیل رفتارها می تواند به شیوع دیگر رفتارهای نامطلوب بینجامد و سلامت و بهداشت روان نوجوان را به خطرافکند.متاسفانه در سالهای اخیر رفتارهای نابهنجار در میان نوجوانان و جوانان بشدت اوج یافته است واکنون زمان آن فرا رسیده که به این معضلات رفتاری- اجتماعی جدی تر بنگریم و در پی چاره جویی باشیم.
از سویی دیگر خودکارآمدی به عنوان مهمترین عامل ایستادگی نوجوان در برخورد باچالش هاو تضادها نیز می تواند دستخوش تغییرات خاص این دوره ازتحول قرارگیرد.شناخت مبانی اسلامی موثر برسلامت اجتماعی امکان پیش بینی وبرنامه ریزی جهت کمک به تأمین بهداشت روانی دانش آموزان رافراهم می کند.
ازطرفی این امر به دست اندر کاران آموزش و پرورش کمک می کند تا با بسط و توسعه ، کتابهای آموزشی مرتبط با تعالیم اسلامی،مراکز و کلینیک های خدماتی مشاوره، روان درمان و مددکاری و ارائه ی بیشتر خدمات رفاهی وبهداشتی و مهارت های زندگی از شیوع ناراحتی های روانی – اجتماعی که گاه حتی گریبانگیر باهوش ترین و خلاق ترین دانش آموزان می شود جلوگیری کنند. بر همین اساس برنامه ریزان جوامع توسعه یافته تلاش می کنند که میزان سلامت اجتماعی افراد جامعه ی خود را ارتقاء بخشند و یکی از راه های ارتقاءسلامت اجتماعی شناخت عواملی است که در افزایش این بعداز سلامت تأثیرگذار است. برای انجام برنامه ریزی صحیح و جامع لازم است پژوهشهایی در زمینه شناخت میزان سلامت اجتماعی نوجوانان و همچنین شناخت عوامل تأثیر گذار بر آن انجام پذیرد.
باتوجه به آنچه درباره اهمیت و ضرورت توجه به مسئله سلامت اجتماعی درمباحث بالا آمد،این نیازاحساس می شود که پژوهشی تجربی در این باره صورت گیردکه نظریات اندیشمندان خارجی در فضای اجتماعی ایران تنها در سطح نظری باقی نماند و در یک جامعه خاص و واقعی این نظریات بازآزمایی گردند زیرا اگرچه همه این نظریات از دل پژوهش های تجربی برآمده اند، اما بستر شکل گیری آنان ، جوامع غربی می باشد که فضای اجتماعی، فرهنگی و تاریخی خاص خود را دارند که طبیعتاً متفاوت ازوضعیت کشورمان می باشدو به تبع آن یافته های آن پژوهش های بزرگ در فضای اجتماعی ایران تنهادر سطح انتزاع باقی مانده و صرفا نقل و قول از آنها نمی تواند به افزایش سلامت اجتماعی مردم کشورمان کمکی نماید.
مطابق آنچه گفته شد به نظر می رسداین پژوهش بتواند مباحث مربوط به سلامت اجتماعی دانش آموزان راازسطح نظری انتزاعی به سطح شهودی آورده و روابط بین متغیرها رادر یک جامعه واقعی (و نه انتزاعی) بررسی نماید. تلقی ما چنین است که این پایان نامه دست کم درمورد یک جامعه خاص (دانش آموزان دوره اول متوسطه شهرستان شاهرود) عوامل موثر بر سلامت اجتماعی را واکاوی نموده وراهکارهای دین مبین اسلام را نیز در این میان مشخص نماید و بدین طریق بتواند راه را برای تلاش های بعدی جهت تدوین برنامه ای در راستای افزایش سلامت اجتماعی که مورد نظر دین اسلام است بگشاید.
انگیزه پژوهشگر از انجام این پژوهش، بیش از هرچیز علاقه شخصی به دو مبحث سلامت اجتماعی مبتنی بر آموزه های اسلامی و به طور ویژه به پرخاشگری نوجوانان می باشد.
ضرورت پرداختن به این دو موضوع برای پژوهشگر یک دغدغه جدی می باشد و تصور چنین است که انجام بهینه وظیفه یک روان شناس یا مشاور در راستای کمک به دانش آموزان است که می تواند تحقق پذیرد. از طرف دیگر سلامت اجتماعی نیز از محوری ترین موضوعاتی بوده که در قالب مسائل متعدد، در چند سال اخیر ذهن پژوهشگر را به خود مشغول داشته است. از این رو این پژوهش بهانه بسیار خوبی را جهت پرداختن نسبتا مفصل به این مقوله فراهم می آورد و بنابراین پژوهشگر با علاقه وافر به انجام این کار روی آورده است.
با توجه بر اهمیت سلامت اجتماعی این خیل عظیم جمعیتی ضروری است تا با دیدی روشن تر از نوجوانان خود، به تصمیم گیری و طراحی راههایی برای مقابله با پرخاشگری بپردازیم.وبا استفاده ازقرآن وسنت رسول الله واحادیث معصومین(ع)راه حل های مناسبی رابرای کاهش این معضل اجتماعی ارائه دهیم.
۱-۴-اهداف پژوهش
هدف کلی:
هدف کلی پژوهش حاضر بررسی نقش احتمالی سلامت اجتماعی مبتنی بر آموزه های اسلامی بر پرخاشگری نوجوانان است.
در ادامه بر اساس نتایجی که حاصل خواهد شد راهکارهایی به مسئولین آموزش و پرورش ،اولیاءو مربیانی که تربیت نوجوانان را بر عهده دارند ارائه می گردد .
اهداف فرعی:

• • تعیین رابطه بین صداقت و پایبندی به پیمان وپرخاشگری نوجوانان می باشد.

• • تعین رابطه بین معنویت دینی باپرخاشگری نوجوانان می باشد.

• • تعیین رابطه بین رعایت حقوق وبرادری باپرخاشگری نوجوانان می باشد.

• • تعیین رابطه بین رعایت کرامت وعفت باپرخاشگری نوجوانان می باشد.

• • تعیین رابطه بین مشارکت و همبستگی باپرخاشگری نوجوانان می باشد .

• • تعیین رابطه بین مؤلفه های سلامت اجتماعی می‏توان پرخاشگری نوجوانان می باشد.

۱-۵- سؤالات و فرضیه های پژوهش
۱.بین صداقت و پایبندی به پیمان وپرخاشگری نوجوانان رابطه وجود دارد.
۲.بین معنویت دینی باپرخاشگری نوجوانان رابطه وجود دارد.
۳.بین رعایت حقوق وبرادری باپرخاشگری نوجوانان رابطه وجود دارد.
۴.بین رعایت کرامت وعفت باپرخاشگری نوجوانان رابطه وجود دارد.
۵.بین مشارکت و همبستگی باپرخاشگری نوجوانان رابطه وجود دارد.
۶.بین سلامت اجتماعی مبتنی برآموزه های اسلامی و پرخاشگری نوجوانان رابطه وجود دارد.

1. 1. . از روی مؤلفه های سلامت اجتماعی می‏توان پرخاشگری نوجوانان را پیش بینی نمود

۱-۶- متغیرهای پژوهش :
مهمترین و مفیدترین راه برای طبقه بندی متغیرها ، تقسیم آنها به دو نوع مستقل و وابسته می باشد . این نوع طبقه بندی به سبب کاربرد کلی،سادگی و اهمیت خاصی که در مفهومی ساختن و طرح ریزی پژوهش ، و همچنین تهیه گزارش نتایج آن دارد ، بسیار مفید وارزنده است . جنبه ای از محیط که به گونه آزمایشی مطاله می شود ، متغیر مستقل و اندازه هر گونه تغییر که در رفتار ایجاد می شود متغیر وابسته خوانده می شود . بنابراین ، متغیر وابسته ، شرایط یا وضعیت ها یی است که با وارد کردن ، از میان برداشتن ، یا تغییر متغیرهای مستقل ظاهر می شود ، از بین می رود یا تغییر می کند( دلاور ، ۱۳۸۴ ).
در تحقیق حاضر بر اساس مبانی نظری و منطقی در رابطه با نقش سلامت اجتماعی مبتنی برآموزه های اسلامی وپرخاشگری نوجوانان متغیر ها را می توان این گونه تقسیم نمود: