مرحله سوم: خاتمه مشارکت

در صورت فروش صددرصد اوراق منتشر شده و صدور مجوز اجازه برداشت، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران امین طرح را تعیین می کند. بانک مذکور وظایف و اختیارات امین و میزان حق الزحمه خدمات مربوط و ترتیب پرداخت آن را طی قرارداد منعقد شده با وی تعیین می کند. امین طرح موظف است نسبت به مصرف وجوه، نگهداری حساب ها و صورت های مالی طرح، رسیدگی و اظهارنظر نماید و گزارش های مربوطه را حداکثر شش ماه یکبار به بانک مرکزی ارائه دهد. همچنین امین مکلف است: نسبت به مقررات و ضوابط حاکم بر معاملات ناشر در طرح و انطباق معاملات انجام شده با ضوابط و مقررات مربوطه رسیدگی و اظهار نظر نماید. در این راستا، امین مکلف است ظرف مدتی که به موجب قرارداد منعقد شده با بانک مرکزی تعیین می شود، نسبت به کفایت روش های حسابداری ناشر در طرح رسیدگی و اظهار نظر نماید. از آنجایی که در این مرحله، وظایف بانک عامل: پرداخت سود علی الحساب و قطعی، بازپرداخت اصل مبلغ اوراق مشارکت در سر رسید یا باز خرید آن قبل از سر رسید، کسر و پرداخت مالیات و انجام سایر امور مرتبط می‌باشد؛ لذا ناشر تعهداتی به شرح ذیل را در قبال عامل و امین باید انجام دهد:

۱-ناشر موظف است بازپرداخت اصل و سود متعلق را در سر رسیدهای مقرر در اوراق تعهد کند و وثائق لازم را برای تضمین بازپرداخت اصل و سود متعلق به اوراق توسط عامل، در اختیار عامل قرار دهد. در صورت عدم ایفای تعهدات در سر رسیدهای مقرر، عامل مکلف است از محل تضمین مذکور راساً اقدام نماید.

۲-ناشر موظف است طبق اعلام عامل وجوه لازم را جهت پرداخت سود و اصل اوراق مشارکت در سررسیدهای مربوط، تامین و در اختیار عامل قرار دهد. هر گونه تأخیر در تامین منابع فوق، مشمول پرداخت وجه التزام تامین منابع به میزان مقرر در قرارداد عاملیت خواهد شد.

۳-اعطای هر گونه امتیاز به دارندگان اوراق مشارکت از جمله اختیار تفویض یا تبدیل اوراق و یا تخفیفات فروش از جمله تعهداتی است که باید به موقع ایفا گردد و تأخیر در اعطای آن ها مشمول خسارت ناشی از تأخیر زمانی خواهد بود.

۴-ناشر موظف است چنان چه اوراق علاوه بر سازمان بورس اوراق بهادار، توسط عامل نیز قابل معامله و بازخرید قبل از سررسید باشد، وجوه لازم را جهت بازخرید اوراق، طبق قرارداد عاملیت در اختیار عامل قرار دهد. در این راستا ‌بر اساس رویه جاری، بانک های عامل در ابتدای مشارکت و پس از فروش کامل اوراق، درصدی (غالبا ۵درصد) از کل وجوه را به عنوان تنخواه و به منظور بازخرید اوراق نزد خود نگهداری می نمایند و هرگاه این درصد کاهش یابد، ناشر موظف است مابه التفاوت آن را تامین و پرداخت نماید.

۵-ناشر موظف است حق الزحمه انجام خدمات امین را به ترتیب مقرر در قرارداد منعقد شده بین بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و امین پرداخت نماید و بلافاصله پس از فروش اوراق، سیستم حسابداری مطابق با استانداردهای مورد قبول سازمان حسابرسی را ‌در مورد طرح مورد نظر به طور جداگانه و خارج از سایر عملیات و فعالیت های خود مستقر و به مورد اجرا گذارد.

۶-ناشر موظف است اطلاعیه ای حاوی گزارش مالی و عملکرد اجرایی طرح را همراه اظهار نظر امین، پس از کسب مجوز انتشار اطلاعیه از بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، حداقل هر شش ماه یا در مقاطعی که توسط بانک مرکزی تعیین می‌گردد، از طریق یکی از روزنامه های کثیرالانتشار منتشر نماید. بدین ترتیب، ناشر به وکالت از طرف خریداران اوراق می‌تواند نسبت به مصرف وجوه حاصل از فروش اوراق جهت اجرای طرح و خرید و فروش هر گونه کالا، خدمت و دارایی مربوط به طرح اقدام نماید. انتقال اوراق به اختیار تفویضی، تحت عنوان وکالت،خدشه وارد نمی نماید. و این رابطه تا سررسید اوراق بین ناشر و دارندگان اوراق نافذ و معتبر است(حقیقت ۱۳۷۸).

مرحله چهارم: تعیین سود قطعی

همان طوری که مشخص است در سررسید اوراق، مشارکت خاتمه یافته و بانک میزان سود قطعی قابل پرداخت به دارندگان اوراق، پس از خاتمه اجرای طرح توسط امین طرح، ظرف مدت پنج ماه پس از سررسید نهایی محاسبه و به بانک مرکزی خواهد رسید. بانک مرکزی نیز پس از تأیید، مراتب به عامل منعکس می کند و عامل نیز سود قطعی اوراق مشارکت را پس از کسر مالیات پرداخت خواهد نمود. متعاقباً اوراق مذکور با حضور نمایندگان عامل، ناشر و بانک مرکزی با تهیه صورت جلسه امحاء می‌گردد. ‌بنابرین‏ با توجه به آنچه بیان گردید، در بررسی ارزیابی اقتصادی اوراق مشارکت در طرح های عمرانی باید به وجوه زیر توجه نمود:

وجه اول مربوط به ماهیت پروژه ها و طرح های عمرانی انتخابی از جهت انتفاعی بودن، مدت زمان اجرای طرح، پیشرفت فیزیکی طرح، نرخ بازدهی داخلی طرح و به طور کلی خصوصیات و ویژگی های اقتصادی طرح جهت انتخاب به منظور سرمایه گذاری می‌باشد. وجه دوم مرتبط با چگونگی در نظر گرفتن پارامترهای مؤثر بر انتشار اوراق مشارکت می‌باشد. به موجب تعریف اوراق مشارکت، طرح های عمرانی به آن دسته از اوراق مشارکتی اطلاق می‌گردد که توسط دولت برای اجرا، تکمیل و توسعه طرح های عمرانی انتفاعی منتشر و عرضه می‌گردد. انتفاعی بودن طرح های عمرانی دولت، طبق مفاد تبصره ذیل ماده ۱ قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت، توسط هیئتی مرکب از نمایندگان وزارت امور اقتصادی و دارایی، سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور و بانک مرکزی تعیین می‌گردد و به استناد مفاد آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت، منظور از طرح انتفاعی، انتفاع مالی است؛ به نحوی که فایده های ناشی از بهره برداری طرح قابل فروش و قابل تبدیل به پول باشد سقف قابل انتشار این اوراق نیز همه ساله طی مفاد یکی از تبصره های بودجه کل کشور به تصویب می‌رسد(حقیقت ۱۳۷۸).

۲-۲۲زمینه کاربرد اوراق مشارکت