۲-۱۳- مفهوم مراقبت در پرستاری:

مراقبت در پرستاری دارای دو جنبه است، بعد عواطف و بعد فعالیت‌ها، که بعد اول مربوط به توجه به مددجو به عنوان یک فرد و اهمیت دادن به آنچه که برای وی اتفاق می افتد می‌باشد. به عبارت دیگر بعد عاطفی مراقبت برای شاْن، مقام و استقلال فرد دیگر احترام قائل است. بعد فعالیت ها به منظور مساعدت، کمک و خدمت به دیگران است که از طریق ارتباط بین پرستار و بیمار به دست می‌آید. در حقیقت این بعد از مراقبت مربوط به تشخیص و برآوردن نیازهای بیمار می‌باشد (عزیززاده فروزی و همکاران، ۱۳۷۳).

۲-۱۴- مفهوم کیفیت مراقبت پرستاری و ابعاد آن :

کاناواکتیکیول و همکاران (۲۰۰۱) ، مضامین کلیدی زیر را در تعریف کیفیت مراقبت پرستاری به دست آوردند:

۱-دستیابی به نیازهای فیزیکی بیماران

۲-فراهم نمودن حمایت های روانی- اجتماعی برای بیماران

۳-اطمینان از توجه به نیازهای روحی و معنوی بیماران

۴-رضایت مندی بیماران از مراقبت ها

۵-پاسخگو و مسئول بودن مراقبت های پرستاری به نیازهای بیماران

۶-اطمینان از ارائه مراقبت های جامع وهمه جانبه به بیمار

که در نهایت تعریف زیر را به عنوان تعریف نهایی ارائه دادند:

” کیفیت مراقبت پرستاری، ‌پاسخ‌گویی‌ پرستاری به نیازهای جسمی، روانی، عاطفی، اجتماعی و معنوی بیماران است، به طوری که به زندگی سالم و طبیعی خود باز گردند و رضایت خاطر بیماران و پرستاران جلب شده باشد ” (پازارگادی و همکاران، ۱۳۸۶).

بارهانس و آلیگود (۲۰۱۰) در مطالعه ای کیفی، مراقبت پرستاری با کیفیت از دیدگاه پرستاران را به صورت دستیابی به نیازهای انسان از طریق توجه، همدلی، تعاملات احترام آمیز با بیمار همراه با احساس مسئولیت، حمایت اساسی و یکپارچه از مددجو بیان نمودند (آتش زاده شوریده و همکاران، ۱۳۹۱).

٢-١۵- مروری بر مطالعات انجام شده :

بر طبق بررسی های بعمل آمده در زمینه پیشینه موضوعی تحقیق، هیچ گونه پژوهش داخلی و خارجی که اشاره به ” تاثیر هوش معنوی بر کیفیت مراقبت پرستاری” داشته باشد، یافت نشد. اما پژوهش های مختلفی به طور جداگانه این دو موضوع را مورد بررسی قرار داده‌اند که در زیر به نمونه هایی از این تحقیقات اشاره می شود:

۱-پیشینه تحقیقات داخلی:

سرخی ( ۱۳۸۸ ) پژوهش خود را با بهره گرفتن از پرسشنامه پنج عاملی رابطه بین هوش معنوی و صفات شخصیتی را در جمعیت سنین ۵۰-۱۹ سال شهر ساری انجام داد که نتایج آن عبارت است از: بین هوش معنوی و روان نژندی رابطه معنادار منفی وجود دارد. بین هوش معنوی و عامل های شخصیتی برونگرایی و با وجدان بودن رابطه معنادار مثبت وجود دارد . بین هوش معنوی و انعطاف پذیری و دلپذیر بودن رابطه معنادار وجود ندارد.

فرامرزی و همکارانش ( ۱۳۸۸ ) به روش پژوهش توصیفی و از نوع همبستگی رابطه هوش معنوی و هوش هیجانی ۴۵۰ نفر از دانشجویان دانشگاه اصفهان در سال تحصیلی ۱۳۸۷-۱۳۸۶را مورد بررسی قرار دادند یافته ها حاکی از آن است که هوش معنوی و هوش هیجانی می‌توانند بر یکدیگر تأثیر بگذارند و فردی که از هر دو هوش برخوردار باشد، می‌تواند در زندگی دنیوی و اخروی اندوخته مناسبی داشته باشد. ابزار اندازه گیری شامل دو پرسشنامه سنجش ویژگی های هوش هیجانی پیتر ایدز و فارنهام ( ۲۰۰۳ ) و پرسشنامه هوش معنوی محقق ساخته است که ضریب پایایی به دست آمده برای آن ها به ترتیب ۸۴/۰ و ۸۷/۰ می‌باشد. برای تحلیل داده های حاصله، از روش آماری تحلیل رگرسیون چندگانه استفاده شده که نتایج نشان می‌دهد هوش معنوی با هوش هیجانی رابطه دارد و این رابطه در ابعاد مختلف هوش معنوی و هوش هیجانی مشاهده می شود و رابطه معناداری بین آن ها، به عبارتی، هوش معنوی بیشتر سبب هوش هیجانی

می شود.

معلمی ( ۱۳۸۹ ) در پژوهش خود به روش مقطعی- همبستگی، هوش معنوی و سلامت روان در ۸۰ نفر از افراد معتاد به مواد مخدر و ۸۰ نفر از افراد غیر معتاد از مراکز درمان و بازتوانی دولتی و غیردولتی شهر زاهدان را مورد مقایسه قرار داد. ابزار مورد استفاده در این تحقیق پرسشنامه سلامت عمومی گلدبرگ که شامل ۲۸ سؤال پرسشنامه سلامت عمومی و برای سرند کردن اختلالات روانی غیرسایلوتیک ساخته شده، ابزار دوم مقیاس خودگزارشی هوش معنوی است که توسط کینگ ارائه شده که دارای ۲۴ گویه می‌باشد، یافته های تحقیق نشان داد که بین نمره های هوش معنوی و سلامت روان معتادان و غیرمعتادان تفاوت معناداری وجود دارد. به طوری که معتادان به مواد مخدر از هوش معنوی و سلامت روانی پایین تری نسبت به گروه عادی برخوردار بودند. همچنین در هر دو گروه بین هوش معنوی و سلامت روان همبستگی

معنادار مشاهده شد.

ساغروانی ( ۱۳۸۸ ) در تحقیقی سعی کرده تا در رابطه با مفهوم معنویت در محیط کار، هوش معنوی و رویکردهای موجود به عنوان یکی از جدیدترین مفاهیم در ادبیات انسانی، اطلاعات بیشتری برای آشنایی ارائه کند. در این تحقیق رویکردهای مختلف در رابطه با اگزیستانسیالیستی/ سکولار ، رویکرد مخالفان دین و معنویت را می توان نام برد. همچنین تعاریفی از هوش معنوی توسط صاحب‌نظران مختلف و معنویت و خودشکوفایی از دیدگاه آبراهام مازلو به عنوان پدر روانشناسی انسان دوستانه، در راستای بینشی نسبت به ارزش ها گنجانده شده است. یافته ها و نتایج حاصل از این تحقیق نشان می‌دهد که معنویت با طول عمر

بیشتر همراه است . افرادی که دارای جهت گیری معنوی هستند، هنگام مواجهه با جراحت، به درمان بهتر پاسخ می‌دهند و به شکل مناسب تری با آسیب دیدگی و بیماری کنار می‌آیند میزان افسردگی در آن ها کمتر است. لذا بر اساس تحقیقات انجام گرفته در داخل کشور نیز وجود ارتباط مثبت میان معنویت در محیط کار و رفتار شهروندی سازمانی تأیید شده است.

محمدنژاد و همکارانش ( ۱۳۸۸ ) در تحقیق خود به هوش معنوی و اینکه هوش معنوی، آگاهی از حقایق، ارزش ها، اعتبار و اصول اخلاقی فرد است و دیدگاه های صاحب‌نظران مختلف نسبت به هوش معنوی و معنویت در تمدن جدید، معنویت، مغز و هوش معنوی و نحوه پیشرفت تحقیقات علمی در سال‌های اخیر پرداخته‌اند همچنین در این تحقیق، در رابطه با معنویت و آموزه های اسلامی و هوش معنوی مبتنی بر آموزه های اسلام و نیز اصول بنیادین معنویت فطری بحث به میان آمده است. یافته های حاصل از مطالعات در این تحقیق نشانمی دهد که یکی از مهمترین مشخصه‌ های هوش معنوی توانایی حل مسأله است. ‌بنابرین‏ نتایج حاصل از این تحقیق به دنبال ارائه مدلی از هوش معنوی از دیدگاه اسلام است. بر همین اساس، برای اینکه امر معنویت شکلی از هوش باشد، بایستی بتواند انسان را در حل مسائل و مشکلاتش