داستآن‌های واقع گرا، الگوهای مثبت و منفی بر گرفته شده از زندگی را در اختیار کودکان قرار می‌دهند تا آن‌ ها توان رویارویی با مشکلات و شرایط زندگی انسانی را به دست آورند. با تجربه کردن این داستآن‌ها آن‌ ها ممکن است معنای زندگی خود را بیایند و این به آن‌ ها اجازه می‌دهد از طریق دنبال کردن زندگی دیگران در این داستآن‌ها به افکار خود درباره‌ زندگی‌شان نظم بدهند. (هاک، نقل در قزل ایاغ، ۱۳۸۶، ص ۱۷۷)

کتاب‌های بازی و سرگرمی- کتاب‌هایی هستند که به کودکان و نوجوانان راه‌های سازنده پرکردن اوقات فراغت را نشان می‌دهند.

بامشاهده ی کودکان و نوجوانان کافی است تا ‌به این نتیجه برسیم که بازی سبب رشد بدنی، روانی، اجتماعی و شناختی آنان است. این کتاب‌ها هدفشان ایجاد تنوع در بازی‌های کودکان است و پرکردن اوقات فراغت به شکل سازنده و ایجاد تعامل بین قوای جسمی و ذهنی و سرانجام ایجاد عادت به مطالعه. (قزل ایاغ، ۱۳۸۹، ص ۲۶۶)

‌‌زندگی‌نامه- شرح زندگی و احوال انسآن‌هایی است که به نوعی بر جریان جامعه خود یا جامعه‌ بزرگ بشری اثر گذاشته‌اند و هدف آشنا کردن کودکان و نوجوانان با ابعاد مختلف تلاش‌ها و مشکلات افرادی است که در راه خدمت به جامعه گام برداشته‌اند.

کودک پس از پشت سر گذاشتن شناخت خود به شناخت دیگران ابراز تمایل می‌کند و در نوجوانی به دنبال الگوهایی می‌گردد که به آن‌ ها اقتدا کند. نکته اینجا است که هرگز خواندن ‌‌زندگی‌نامه به کودکان و نوجوانان توصیه نمی‌شود که تصور کنند می‌توانند مثلاً ابن سینا یا امیرکبیر باشند، بلکه اهمیت نشان دادن اراده انسان های بزرگ برای مقابله با سختی‌هاست. (قزل ایاغ، ۱۳۸۶، ص ۲۵۷)

شعر- کلامی موزون و خیال انگیز و بیان کننده‌ احساس و عاطفه که هدف پرورش ذوق و استعداد کودکان و نوجوانان است.

کودکان از آن گاه که در گهواره به سر می‌برند با لالایی که خود ابتدایی ترین شعر است آشنا می‌شوند و بعدها انواع اشعار عامیانه نظیر: بازی، ترانه، مهملات، معماها و … را تجربه می‌کنند.

کیانوش چنین نتیجه می‌گیرد که :«کودک زیبایی کلامی را در موسیقی باز می‌یابد. کودک معانی را با موسیقی می آموزدو هنگامی که سخن گفتن را در حد معانی قابل ادراک جهان خود آموخت به سخنی می گراید که سرشار از موسیقی و زیبایی باشد. کودک در بازی نفس بازی را می‌جوید، چنان که در شعرهای مهمل نقش موسیقی را» (قزل ایاغ، ۱۳۸۶، ص ۲۰۵).

۲-۴٫ مطالعه

مطالعه، بررسی عمیق و همه جانبه یک مقوله است به طوری که بخشی از حواس آدمی یا تمامی آن در این امر مشارکت داشته باشد. (فرهنگ و بستر، نقل در قزل ایاق، ۱۳۸۶، ص ۲۱)

به گفته ال کین^[۴]: مطالعه، آفرینش صورت شنیداری از کلمات است که بر اساس شکل تصویریشان چاپ شده اند.

گودمن^[۵]: مطالعه، فرایند پیچیده‌ای است که در آن خواننده پیامی که با زبان تصویری- نوشتاری، توسط نویسنده رمزگذاری شده است را در درجات مختلفی بازسازی می‌کند.

بلوم فیلد^[۶]: مطالعه، چیزی جز ارتباط صورت شنیداری با صورت دیداری مرتبط با آن نیست.

کرودر^[۷]: مطالعه، تنها انتقال اطلاعات از متن چاپی به ذهن خواننده نیست، بلکه در این میان، همکاری فعالانه از روی گنجینه‌ی دانش خواننده نیز صورت می‌گیرد. ما تجربیات خاص خود را به منظور فهم آنچه که خوانده می‌شود به میان می‌آوریم و این کار را با پر کردن فاصله ها، تفسیر و تأویل متن، انجام می‌دهیم.

تینکر و مک کالو^[۸]: مطالعه، شامل فهم نشانه های تصویری و متنی است که به عنوان محرکی برای یادآوری مفاهیم ایجاد شده توسط تجربیات پیشین، ایفای نقش می‌کنند و از طریق ساختن مفاهیمی که هنوز خواننده، آن‌ ها را کسب نکرده است، مفاهیم جدیدی را تعمیم می‌دهند. این فرایند به تکوین رفتارهای جدید که لازمه‌ی رشد شخصیتی و یا اجتماعی است، می‌ انجامد.

مطالعه، در تلقی عامه از آن، رمزگشایی، خواندن و درک و فهم انسان‌ها از نشانه های چاپی و در سطحی بالاتر، دیداری، شنیداری است. مطالعه‌ایی که صرفاً تکرار طوطی‌وار افکار و اندیشه‌های نقش بسته بر کتاب‌هاست نسبتی با تفکر ندارد. مطالعه، باید راهگشای جان تفکر باشد و چنین مطالعه‌ای نسبت مستقیم با «پرسش» دارد.(یغمایی و خندان، ۱۳۸۳، ص ۸-۴)

• • در مرکز فرایند مطالعه، عمل ادراک وجود دارد.

• • دومین سطح هنگامی به دست می‌آید که خواننده علاوه بر رمزگشایی از کلمات آنچه که کلمات می‌گویند را نیز بفهمد.

• • خواننده باهوش و با دقت در هر حال و در هر صورت نسبت به آنچه که می‌خواند، دیدگاه انتقادی خواهد داشت و به گونه‌ای به آن واکنش نشان می‌دهد.

• گاهی کتاب‌هایی را می‌خوانیم که به طور اساسی، باعث تغییر دیدگاه ما نسبت به جهان و حتی تغییر مسیر زندگیمان می‌شود. (یغمایی و خندان، ۱۳۸۳، ص۱۲)

هدف ادبیات کودکان در صورت مطالعه آزادانه حاصل می‌شود و اگر این مطالعه مقید شود، چون کار تلقی می‌شود خستگی و بیزاری می‌آورد. مطالعه‌ صحیح آن نوع مطالعه‌ای است که فرد مطابق با هدف و با داشتن مهارت‌های لازم انجام می‌دهد. (حجازی، ۱۳۸۴، ص ۲۱۲)

۲-۴-۱٫ اهمیت مطالعه

نقش مطالعه و کتاب در زندگی، از جهات مختلف قابل بررسی است. آنچه در این بخش به آن اشاره می‌شود، پاسخی ‌به این سوال است که چرا کودکان و نوجوانان باید مطالعه کنند؟

• • مطالعه و کتابخوانی علم و آگاهی کودکان و نوجوانان را افزایش می‌دهد.

• • عادت به مطالعه و تأثیر آن در دوران کودکی و نوجوانی، پایدار است.

• • مطالعه راهی برای تقویت روحیه ی دینی کودکان و نوجوانان است.

• • مطالعه باعث پیشرفت تحصیلی کودکان و نوجوانان است.

• • مطالعه‌ صحیح زمینه ساز تفکر و خلاقیت کودکان و نوجوانان است: خواندن داستان‌های مختلف، موجب شکل گرفتن ارزش‌های گوناگون در ذهن کودک می‌شود، حساسیت او را رشد می‌دهد و احترام به دیگران در او شکل می‌گیرد. رضایتی که از مطالعه به دست می‌آورد او را متکی به خود بار می‌آورد.

• • مطالعه، باعث آرامش روحی و لذت معنوی کودکان و نوجوانان است. منتسکیو گفته است: من هرگز غمی نداشته‌ام، مگر آن که یک ساعت مطالعه‌ کتاب، آن را از بین برده است. روح کنجکاو کودک به دنبال کشف حقایق تازه‌ای است و با خواندن کتاب به موضوع تازه‌ای پی می‌برد که مورد نیاز علاقه‌ اوست.

• • مطالعه، کودکان و نوجوانان را با مسائل روز جامعه آشنا می‌کند. آگاهی از زمان و مقتضیات آن یک ضرورت انکارناپذیر است.

• • مطالعه، پیوند اندیشه با علم ،دانشمندان و خردمندان است.

• • مطالعه، زمینه پند آموزی از تجربه های دیگران را برای کودکان و نوجوانان فراهم می‌سازد.

• • مطالعه، افق های فکری کودکان و نوجوانان را گسترش می‌دهد.

• • مطالعه و کتابخوانی، راهی برای شناخت الگوهاست.

• • مطالعه، ابزاری برای آموزش غیرمستقیم راه و رسم زندگی به کودکان و نوجوانان است.

• • مطالعه، توانایی کودکان و نوجوانان را در بیان نیازها و خواسته‌هایشان افزایش می‌دهد.

• • مطالعه، راهی برای جبران کمبود وقت در کلاس و مدرسه است.