۱-۵-اهداف مشخص تحقیق
هدف اصلی از انجام این پژوهش؛ دسترسی به نحوه تاثیر گذاری گرایش های سیاسی و منطقه ای جمهوری اسلامی ایران و کشور پادشاهی عربستان سعودی نسبت به ” خاورمیانه ی جدید ” و مقایسه و تطبیق این سیاست ها نسبت به یکدیگر و نسبت به اهداف امریکا در منطقه است. این پژوهش می خواهد بگوید با توجه به اختلافات عمیق ساختاری دو کشور ایران وعربستان با یکدیگر از نقطه نظر اقتصادی، شکل و ساختار نظام های سیاسی، فرهنگ های مغایر با فرهنگ غرب ون سایر تفاوت های بنیادین با امریکا، چگونه می خواهند ضمن داشتن چالش ها و رقابت های سنتی با یکدیگر، خود را در ترتیبات سیاسی – امنیتی منطقه جای دهند و اساسا” هدف هریک، از نوع برخوردهای سیاسی شان با رویدادهای منطقه و جهان، درنهایت چه تاثیرشکلی از یک خاورمیانه ی جدید را تحقق می بخشند و این خاورمیانه، چه تاثیراتی برتنظیم مجدد روابط سیاسی میان این دو کنش گرسیاسی منطقه ای خواهد گذاشت؟ اصولا” عربستان و ایران، چه نقشی در حفظ توازن مورد نظرامریکا در منطقه، ایفا خواهند کرد؟
۱-۶- سامان دهی پژوهش
این پژوهش در پنج فصل؛ و ۱۵۳ صفحه، شامل:
فصل اول؛ کلیات تحقیق، که به بیان مساله، اهمیت و ضرورت انجام تحقیق، ادبیات و پیشینه تحقیق، نوآوری در تحقیق، اهداف، سووالات و فرضیات تحقیق، روش شناسی پژوهشی و بالاخره درپایان مفاهیم، واژگان و اصطلاحات، می پردازد.
فصل دوم؛ به چارچوب نظری پژوهش می پردازد که در دو بخش، تدوین شده است :
بخش نخست؛ نو واقع گرایی و ساختار نظام بین الملل، و تاریخ و مفهوم نو واقع گرایی را شرح می دهد،
فصل سوم؛ با عنوان : ” اهمیت خاورمیانه ” ، شامل مقدمه، اهمیت و ویژگی های کلی خاورمیانه، تعریف خاورمیانه جدید و تاریخچه، اصول و فرایندهای آن و مفروضه های طرح خاورمیانه جدید
می شود.
فصل چهارم؛ با عنوان : ” راهبرد های عربستان در قبال تحولات منطقه ” ، مهم ترین قسمت این پژوهش، محسوب می شود، به این دلیل که دراین فصل، ضمن بررسی سیاست ها و راهبردهای ایران و عربستان در مقابل طرح خاورمیانه جدید در بخش های سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و ژئوپلیتیک، تهدیدهایی که اجرای این طرح برای منافع مادی و معنایی ایران و عربستان دراین بخش ها دارد وتاثیر رفتاریا واکنش این دو بازی گردربرابر طرح مذکوربر چگونگی شکل گیری خاورمیانه جدید، مورد تحلیل و ارزیابی قرار می گیرد. درواقع؛ سووالات و فرضیات تحقیق، مطرح و با مراجعه به منابع و فیش برداری ازآن ها، منافع و تعارضاتی که ممکن است براثر اجرای طرح خاورمیانه جدید، متوجه دو کشورایران و عربستان شود، بررسی خواهند شد. دراین فصل همچنین؛ موضوع رقابت های دیرینه و سنتی ایران و عربستان به عنوان دو بازی گر قدرتمند منطقه، و دلایل آن، با بهره گرفتن از نظریه واقع گرایی تدافعی مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد. دراین فصل؛ ابزارها و روش های امریکا دراجرای طرح خاورمیانه جدید؛ مانند تغییر مرزها و تجزیه کشورهای منطقه، تغییر ماهیت فرهنگی ملت های خاورمیانه با بهره گیری از نمادها و مفاهیم لیبرال – دموکراسی، نظام سازی و ایجاد ائتلا ف های منطقه ای، ایجاد بحران و محدود کردن چالش ها و بحران ها در جغرافیای منطقه، به منظور تضمین امنیت اسرائیل و امنیت انتقال انرژی به غرب، بررسی می شود.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

فصل پنجم؛ با عنوان ایران؛ خاورمیانه جدید و سیاستهای راهبردی به رشته تحریر درآمده است.
۱-۷-سوالات تحقیق:
۱-۷-۱-سوال اصلی:
ارزش ها و پارامترهای موجود در طرح خاورمیانه جدید، چه نسبتی با منافع مادی و معنایی ایران وعربستان دارد؟
۱-۷-۲-سوالات فرعی:
یک: طرح خاورمیانه نوین چگونه برمنافع مادی و معنایی جمهوری اسلامی ایران اثر می گذارد؟
دو: طرح خاورمیانه ی جدید، چگونه برمنافع مادی و معنایی رژیم سلطنتی عربستان اثرمی گذارد؟
سه: با توجه به منافع ایران و عربستان، این طرح چه تاثیری برتحولات منطقه ای خواهد داشت؟
۱-۸-فرضیه های تحقیق
۱-۸-۱-فرضیه اصلی:
طرح خاورمیانه جدید می تواند هم منافع و هم تعارضات عمده ای را برای منافع مادی و معنایی ایران و عربستان ایجاد کند.
۱-۸-۲-فرضیات فرعی:
یک: طرح خاورمیانه نوین؛ به لحاظ سیاسی، فرهنگی و ژئو پلیتیک برای منافع ایران، تعارضاتی را به همراه داشته، اما به لحاظ اقتصادی چالش چندانی برای آن ایجاد نخواهد کرد.
دو: طرح خاورمیانه نوین؛ به لحاظ سیاسی، فرهنگی و اقتصادی برای عربستان تعارضاتی راایجاد خواهد کرد، اما به لحاظ ژئوپلیتیک، چالشی برای آن ایجاد نمی کند .
سه: با توجه به تعارضات عمده ای که طرح خاورمیانه جدید برای ایران و عربستان ایجاد خواهد کرد، آن ها سعی می کنند تحولات را از منظر منافع خویش رقم زده و به صورت آشکار و پنهان درمقابل طرح خاورمیانه جدید، مقاومت کنند .
۱-۹-روش شناسی تحقیق:
روش شناسی پژوهش؛ رفتارگرا بوده ودراین قالب، از نظریه نئورئالیسم و رئالیسم تدافعی استفاده خواهد شد. همچنین پژوهش مورد نظر، براساس رویکرد تحقیقی و روش تحقیق، ‌در زمره ی تحقیقات توصیفی – تحلیلی است و با بهره گیری از روش کتاب خانه ای – تحلیل محتوا، انجام پذیرفته است. دراین پژوهش تلاش شده تا رفتار دولت ها در برابر طرح خاورمیانه بزرگ، مطابق با نظریه کنت والتز، مورد بحث و بررسی قرار گیرد. شیوه روش شناسانه والتز؛ از مفهوم او از نظریه نشات می گیرد. از نگاه او؛ کیفیت یک نظریه مربوط است به کارویژه او از عمق عملی بودن آن. نظریه ی برتر؛ نظریه ای اس
ت که بتوان موارد بیشتری را با آن توضیح داد. نقطه شروع یک نظریه روابط بین الملل، تکرار یا بازگشت الگوهای رفتاری در طول زمان است. از نظر والتز، الگوی مسلط روابط بین الملل موازنه قواست. بنا براین؛ یک نظریه خوب روابط بین الملل، نظریه ای است که موازنه در کل مواردی را که رخ می دهد، توضیح دهد. ( والتز، ۱۹۷۹، ۶۵ )
درنتیجه، او نظریه های تقلیل گرا که وقایع را به موجب ویژگی اعضای متعلق به سیستم بین المللی توضیح می دهد، رد می کند. سیاست موازنه قوا در سیستم دولت های یونان باستان عمل کرد، بنا براین او معتقد است که اهمیت موضوع نه تنها در ویژگی واحدهای سیستم، بلکه در ساختارهای خود سیستم نهفته است. به عبارت دیگر؛ مواردی در ساختارهای روابط بین الملل وجود دارد که سبب می شود دولت ها به روشی که می خواهند، عمل کنند.( آی بیید، ۷۳-۶۷ )
براین اساس؛ مطابق با سیاست کلی واقع گرایی ساختاری، یا نو واقع گرایی که جنبه های سیاست موازنه ای را با تاکید بر ضرورت حرکت در مسیر بقا و حفظ قدرت در مقابل رقبای منطقه ای و جهانی، تبیین می کند، پژوهش مذکور در ابعاد رفتارشناسانه و تحلیل و توصیف رفتار ایران و عربستان در قبال طرح خاورمیانه بزرگ و تاثیراتی که از این مقوله خواهند پذیرفت، در حوزه عملکرد و واکنش آن ها، مورد نقد و مداقه علمی قرارخواهد داد.
۱-۱۰-مفاهیم، واژگان و اصطلاحات مرتبط
خاورمیانه :
خاورمیانه؛ از نخستین خاست گاه های تمدن جهان بوده است. بسیاری از باورها و آیین های جهان از اینجا برخاسته اند، نخستین یافته های آدمی دراینجا بوده و نخستین قانون های جهان در اینجا نوشته شده است. خاورمیانه؛ منطقه ای است که سرزمین های میان دریای مدیترانه و خلیج فارس را شامل می شود. وجود بیش از ۷۰ درصد ذخائر انرژی هیدرو کربوری جهان در این منطقه، آن را به منطقه ای ژئوپلیتیکی و ژئو استراتژیکی جهان تبدیل کرده است. ( ویکی پدیا، ۱۳۹۴ ) .
خاورمیانه جدید ) خاورمیانه بزرگ ) : خاورمیانه جدید؛ یا خاورمیانه بزرگ، اصطلاح جدیدی است که برای اولین بار درماه جون ۲۰۰۶ توسط خانم کاندولیزا رایس، وزیر خارجه وقت آمریکا طی یک سخنرانی درتل آویوبه دنیا معرفی شد. هدف از این کار، جای گزین کردن این اصطلاح به جای اصطلاح ” خاورمیانه بزرگ تر” بود. این تغییر در عبارت پردازی سیاست خارجی، همزمان با افتتاح خط لوله ی نفت باکو- تفلیس – جیحان ( جیحون ) درخاورمیانه شرقی بود. این اصطلاح و مفهوم ” خاورمیانه جدید ” بعدا” توسط وزیر خارجه آمریکا در اسرائیل و در اوج محاصره لبنان که تحت حمایت آمریکا و انگلیس انجام شد، دردنیا انتشاریافت. این پروژه؛ با این هدف توسط واشنگتن و تل آویو علنا” معرفی شد که لبنان به نقطه فشار برای تنظیم و سازمان دهی مجدد خاورمیانه تبدیل شده و به این ترتیب، نیروهای لازم برای ایجاد ” هرج و مرج سازنده “، آزاد خواهند شد. این ” هرج و مرج سازنده ” که شرایط لازم برای ایجاد خشونت و جنگ درسراسراین منطقه را فراهم خواهد کرد تا آمریکا، انگلیس و اسرائیل بتوانند نقشه خاورمیانه را مطابق با نیازها و اهداف ژئو استراتژیک خود، مجددا” طراحی و اجرا کنند. ( ناظم رعایا، ۱۳۹۳: ۳۲۱ ) .
اسلام سیاسی : اصطلاح ” اسلام سیاسی “؛ اصطلاحی جدید است که دربرابر اسلام سنتی پدید آمده است که به دنیای مدرن تعلق دارد. ( بهروز لک ، ۱۳۸۶ : ۲۰۹ )
براساس نظریه گفتمان، اسلام سیاسی؛ گفتمانی است که هویت اسلامی را در کانون عمل سیاسی قرارمی دهد. در گفتمان اسلام سیاسی؛ اسلام به یک دال برتر تبدیل می شود. (بابی، ۱۳۷۹ : ۱۶۱ )
” بابی سعید معتقد است که مفهوم اسلام سیاسی بیشتر برای توصیف آن دسته از جریان های سیاسی اسلام به کار می رود که خواستار ایجاد حکومتی برمبنای اصول اسلامی هستند. بنابراین اسلام سیاسی را می توان گفتمانی به حساب آورد که گرد مفهوم مرکزی حکومت اسلامی، نظم یافته است. اسلام گرایی؛ طیفی از رویدادها از پیدایش یک ذهنیت اسلامی گرفته تا تلاش تمام عیاربرای بازسازی جامعه مطابق با اصول اسلامی را دربرمی گیرد ” . ( همان منبع ) .
سلفی گری : ” سلفی؛ به گروهی از مسلمانان اهل سنت، گفته می شود که به دین اسلام تمسک جسته و خود را پیرو سلف صالح می دانند و درعمل واعتقادات خود از پیامبر اسلام، صحابه و تابعین تبعیت می کنند. سلفی ها؛ تنها قرآن و سنت را منابع احکام و تصمیمات خود می دانند. سلفی گری؛ دورکن اساسی دارد :
یکی بازگشت به شیوه ی زندگی و مرام سلف صالح و درنهایت، سنت حجاز و به خصوص اهل سنتِ اهل مدینه در ۱۴۰۰ سال پیش، و دوم مبارزه با بدعت، یعنی هرچیزی که سلفی ها، جدید و خلاف سنت می دانند. سلفی ها ی معاصر برمعنی خاصی از توحید تاکید زیادی دارند که باعث می شود افراد بسیاری ” نامعتقد ” به آن تلقی گردند ” . ( ویکی پدیا، ۱۳۹۴ ) .
فصل دوم
چارچوب نظری پژوهش
۲-۱-بخش نخست:
۲-۱-۱-نو واقع گرایی و ساختار نظام بین الملل
بازی گران منطقه ای هرچند کنش های خود را ولو به ظاهر، مبتنی بر حفظ منافع ملی قرار می دهند، اما درحقیقت و عمل، تابعی از ساختار نظام بین الملل هستند و مقاومت آن ها در برابر سیاست های راهبردی قدرت های نظامی – اقتصادی جهان در بسیاری مواقع، نتیجه عکس داده است. عربستان و ایران به عنوان دو کنش گر با سابقه منطقه ای، در محدوده جغرافیایی و حوزه های اقتدار خود، رقابتی دیرینه با یکدیگر دارند. این رقابت از آن جا ناشی می شود که قدرت های بزرگ فرامنطقه ای در پیگیری اهداف توسعه طلبانه خود، سیاست هایی
را مطابق با استراتژی نفوذ و سامان دهی سیاسی در منطقه ژئو پلیتیک و ژئو استراتژیک خاورمیانه، طراحی و به مرحله ی اجرا می گذارند. برای فهم بیشتر این تعاملات و نیز به منظور درک مبنایی ” نو واقع گرایی “ که چارچوب نظری این پژوهش را تشکیل می دهد، لازم است نظری، ولو مجمل به ” واقع گرایی “ داشته باشیم که در اصل؛ ” نو واقع گرایی “ بر محمل آن استوار شده و معنا یافته است. سپس این مقوله را براساس “رئالیسم تدافعی “ که در حقیقت چارچوب بحث و رفتارهای بازی گران منطقه ای در قبال رویدادهای خاورمیانه است را پی می گیریم.
” واقع گرایی “ که گاه به صورت مکتب اندیشه سیاست قدرت از آن یاد می شود، از رویکردهایی است که برای مدت طولانی به عنوان پارادایم حاکم در مطالعه سیاست بین الملل مورد توجه قرار گرفته است. واقع گرایی در شکل کلاسیک آن، در اثر ( توسیدید)، یعنی ( جنگ پلوپونز ) در بیست و هفت قرن پیش منعکس شده است. این سنت را در عصر مدرن اروپا، ماکیاولی ( شاهزاده )، کلازوتیز ( در باره ی جنگ )، هابز ( لویاتان )، لئو پولدرنک (اولویت سیاست خارجی )، فردریک مانیک ( دلیل وجود دولت ) دنبال کردند و در امریکا، محققان و سیاست مدارانی مانند هانس مورگنتا، هنری کیسینجر و جرج کنان به ارائه نظریه و بحث در اطراف آن، پرداختند. با وجود آن که ریشه های واقع گرایی را می توان از آثار اندیشمندان مزبور از قرون پیش ردیابی کرد، اما واقع گرایی به صورت یک رویکرد نظری برای تجزیه و تحلیل سیاست بین الملل، از اواخر دهه ی ۱۹۳۰ و اوایل دهه ی ۱۹۴۰ وارد عرصه مطالعات روابط بین الملل شد. واقع گرایی در دهه ی بعد در هیات ( نو واقع گرایی ) ظاهرشد. اهمیت واقع گرایی در مطالعه سیاست بین الملل از این روست که برای مدت طولانی، این رشته مطالعاتی، با این نظریه عجین شده و اصولا” در شکل دادن به آن، نقش بسیارموثری داشته است.” ( قوام، ۱۳۸۶ : ۷۸ ) حال باید فهمید که ویژگی های واقع گرایی و ساختار آن چگونه است تا از این راه به نو واقع گرایی که حاصل تجربه قرن ها واقع گرایی و تحولات آن در نظام بین الملل است، رسید. برای فهم این ویژگی ها، دیگر بار به تعبیر سید عبدالعلی قوام دراین مورد اشاره می کنیم :
” واقع گرایان دولت را بازی گر اصلی صحنه سیاست بین الملل تلقی می کنند، سایر بازی گران مانند شرکت های چند ملیتی و به طور کلی سازمان های غیرحکومتی، در چارچوب روابط میان دولت ها عمل می کنند. براین اساس، بازی گران فروملی مستحیل در دولت، تصورشده و نمی توانند مستقل از دولت عمل کنند، در حالی که دولت در سطح داخلی قادر به اعمال اقتداراست، در سطح خارجی، در یک نظام فاقد اقتدار مرکزی با سایر دولت ها در همزیستی به سر می برد. در چنین محیطی دولت ها برای تامین امنیت بازار و جز این ها با یکدیگر به رقابت می پردازند. ماهیت چنین رقابتی براساس بازی با حاصل جمع صفر تبیین می شود. برپایه استدلال مذکور، منطق رقابتی سیاست قدرت، از ایجاد توافق در زمینه ی اصول و هنجارهای جهانی پیش گیری می کند. به هرحال، از نظر واقع گرایان؛ دولت ها تنها مجموعه های ارضی نیستند، بلکه هویت این واحدها براساس خون و تعلقات شکل می گیرد. از این رو، امکان دارد بسیاری از گروه های غیر دولتی و بازی گران غیرحکومتی برحسب کارکردهایی خاص و تحت شرایطی ظهور یافته یا ناپدید شوند، در حالی که دولت ها همچنان پا برجا باقی می مانند. بدین ترتیب این بازی گران حکومتی اند که همواره انحصار نیروی نظامی را دراختیار خویش دارند و داور نهایی تلقی می شوند. واقع گرایان ضمن تاکید بر قدرت و منافع ملی، براین اعتقادند که اصولا” از بین بردن غریزه قدرت، صرفا” یک آرمان است و مبارزه بر سر قدرت در محیط فاقد اقتدار مرکزی صورت می گیرد. از آن جا که بقا در یک محیط متخاصم، پیش شرط حصول به همه هدف های ملی تلقی می شود، بنا براین تعقیب و کسب قدرت، یک هدف منطقی و اجتناب ناپذیر سیاست خارجی به شمار می رود. اصولا” کل سیاست و سیاست بین الملل به صورت مبارزه برای قدرت تعریف می شود. دراین روند، قدرت، هم به صورت وسیله و نیز هدف درخودش مفهوم سازی می شود.” ( همان منبع.)
۲-۱-۲-تاریخ و مفهوم نو واقع گرایی
درواقع؛ این تحولات سیاسی و تغییر رفتار قدرت هاست که در ترمیم یا تغییر نظریه ها و استراتژی ها، تاثیرات عمیق خود را می گذارد و موجب می شود تا نوع رفتار بازی گران سیاسی نیز به تناسبب این تغییرات، دستخوش دگرگونی شود. واقع گرایی درعمل با دگرگونی مفهومی مواجه شد و در اوایل دهه ی ۱۹۸۰ به عللی نظیر ورود جنگ سرد به مرحله ی نوین، رقابت تسلیحاتی میان شرق و غرب، در واکنش به رفتار گرایی و نیز اندیشه های افراطی و موضوع وابستگی متقابل، تجدید حیات یافت.
” این دیدگاه نظری ( نو واقع گرایی ) بیشترمربوط به تحریرات کنت والتز، به ویژه اثر پر نفوذش ( نظریه سیاست بین الملل، ۱۹۷۹ ) است، در حالی که نوواقع گرایی خیلی از ویژگی های واقع گرایی کلاسیک، نظیر دولت به عنوان بازی گر اصلی صحنه سیاست بین الملل و قدرت را به صورت مفهوم تحلیلی – محوری حفظ نموده، ولی
عمدتا” توجهات را به مختصات ساختاری نظام بین المللی دولت ها معطوف می کند، نه به واحدهای متشکل آن. مقصود از مفهوم ساختاری خود نظام جهانی، نه ویژگی های واحدهای متشکله خاص است که در مقیاسی وسیع، رفتار دولت را توضیح داده و برنتایج بین المللی اثر می گذارد. وی می گوید که از طریق به تصویر کشیدن یک نظام سیاسی بین المللی به طورکلی، سطوح ساختارسیستمی را توسعه می دهد که طی آن بتوان فهمید چگونه ساختار نظام و تنوعات در آن، واحدهای تعاملی و نتایجی را که آن ها به بار می آورند، تحت تاثیر قرارمی دهد. ساختار بین المللی از تعاملات دولت ها سر بیرون می آورد و سپس آن ها را برای انجام اقدامات خاص، مادامی که به سوی دیگران می کشاند، تحت فشار قرارمی دهد.نظام هنوز فاقد اقتدار مرکزی و آشوب زده است و هنوز واحدها، مستقل فرض می شوند، ولی عنایت به سطح ساختاری تحلیل، ما را قادر می سازد تا تصویر پویاتر و کم تر دست و پاگیرتر از رفتار سیاسی بین المللی داشته باشیم. “
( همان منبع)