تعاریف بهره وری :
علیرغم اینکه امروزه کمتر کسی است که واژه بهره وری را نشنیده و درباره آن نوشته هایی چند نخوانده باشد، بهتر است ابتدا به تعریف آن از دیدگاه های مختلف بپردازیم. بهره وری در لغت به معنی قدرت تولید و بارور بودن و مولد بودن به کار رفته و در ادبیات فارسی به بهره وری، با فایده بودن و سودبرندگی معنی شده است(احدینیا،۱۳۸۴).
از نظر سازمان بهره وری ایران، بهره وری نگرشی عقلانی به کار و زندگی است. به عبارتی، یک فرهنگ است که هدف آن، هوشمندانه‌تر کردن فعالیتها برای یک زندگی بهتر و متعالی است. بهره وری برآیند اثربخشی و کارایی است. بهره وری، در واقع، کاستن از تلفات و به حداکثر رساندن تولید با امکانات تولیدی موجود و همچنین ارتقا کیفیت محصول و خدمات برای بالا بردن سود می‌باشد(صفارزاده، رضایی و بازدار، ۱۳۸۶)
از نظر سازمان بین‌المللی کار[۷۲] (ILO)بهره وری عبارت از رابطه بین ستاده حاصل از یک سیستم تولیدی با داده های به کار رفته مانند زمین، سرمایه، نیروی کار و غیره به منظور تولید آن ستاده است(احدینیا، ۱۳۸۴)
بهره وری به وسیله نسبت مطلوبیتهای حاصله(ستاندهها) بر منابع و آنچه که برای حصول به نتیجه صرف شده(داده ها) بیان می شود. این نسبت یکی از مهمترین شاخص هایی است که ثمربخشی فعالیتها را نشان میدهد(ناظم و پارسی، ۱۳۸۹).
بهره وری یعنی افزایش دائمی و مستمر نسبت ریاضی بین نتایج به دست آمده به منابع به کار رفته و مصرف شده. به بیان سادهتر، بهره وری یعنی تهیه کالاها و خدمتهای بیشتر و بهتر با هزینه و قیمت تمام شده سابق با صرف همان مقدار منابع تولید یا تهیه همان مقدار کالاها و خدمتها با هزینه و قیمت تمام شده کمتر و در واقع با صرف مقدار منابع تولیدی کمتر(طالقانی، تنعمی، فرهنگی و زریننگار، ۱۳۹۰).
گاه بجای واژه بهره وری از کلمات کارایی و اثربخشی استفاده می شود. هر چند که این کلمات دقیقاً معادل تعاریف بهره وری نیستند، لیکن جهت شناخت جنبه های متفاوت بهره وری به کار میآیند.
کارایی: نسبت بازده واقعی به دستآمده به بازدهی استاندارد و تعیین شده (مورد انتظار) کارایی یا راندمان است، یا در واقع نسبت مقدار کاری که انجام می شود به مقدار کاری که باید انجام شود.
اثربخشی: اثربخشی عبارت از درجه و میزان نیل به اهداف(کسب هدف) تعیین شده می‌باشد. به عبارت دیگر اثربخشی نشان میدهد که تا چه میزان از تلاش های انجام شده نتایج مورد نظر حاصل شده است(استفاده مفید از منابع). (ابطحی و کاظمی، ۱۳۸۰)
بنابرین کارایی عبارت است از انجام درست کارها و اثربخشی عبارت است از انجام کارهای درست و بهره وری ترکیبی از کارایی و اثربخشی است که هردو مقوله را در برمیگیرد. به دیگر سخن بهره وری عبارت است از سنجش وارزیابی بازده و نتایج فعالیتهای یک سازمان در مقایسه با اهداف و حجم منابع مصروفه(عباسیان و مهرگان، ۱۳۸۶).
بهره وری از دیدگاه آژانس بهره وری اروپا[۷۳] (EPA):
الف: بهره وری درجه استفاده مؤثر از هریک از عوامل تولید است.
ب: بهره وری در درجه اول یک دیدگاه فکری است که همواره سعی دارد آنچه را در حال حاضر موجود است، بهبود بخشد. بهره وری مبتنی بر این عقیده است که انسان می تواند کارها و وظایش را هر روز بهتر از روز پیش به انجام رساند.
سازمان همکاری و توسعه اقتصادی[۷۴](OECD)، مفهوم بهره وری را مساوی با نسبت خروجی تولید به یکی از عوامل تولید دانسته است. به طور کلی می‌توان، بهره وری را ارتباط میان مقدار کالاها و خدمات تولید شده، و مقدار منابع مصرف شده در جریان تولید این کالاها و خدمات دانست، که این رابطه، کمی و قابل اندازه گیری است و به صورت نسبت بیان می شود. به عبارت دیگر بهره وری، رابطه بین کیفیت و کمیت منابع مورد استفاده در جریان تولید است. هر قدر صورت کسر بزرگتر از مخرج آن باشد، بهره وری به همان نسبت بیشتر است. بهره وری به ما میگوید که از یک واحد نهاده چند واحد ستاده می‌توان به دست آورد(بارانی، علوی، کرمی و سلیمی، ۱۳۹۲)
لذا، بهره وری معیاری است که موارد زیر را شامل می شود؛
۱٫ میزان تحقق اهداف؛
۲٫ چگونگی استفاده کارآمد منابع جهت تولید ؛
۳٫ آنچه به دست آمده در مقابل آنچه امکان داشته است(مککی[۷۵]، ۲۰۰۳).
کارایی و اثربخشی
بهره وری را می‌توان به عنوان کاربرد مؤثر و کارآی منابع جهت رسیدن به بازده تعریف نمود. اثربخشی به عنوان سطح بازده تعریف شده است و کارایی به عنوان نسبت بازده ( یا ستانده ) به داده مطرح شده است (برمان[۷۶]، ۱۹۹۸). استفاده از کارایی و اثربخشی درتعریف بهره وری آن را از جامعیت بیشتری در مقایسه با کارایی برخوردار می کند و این امر مورد تأیید اندیشمندان بسیاری است. تا آنجا که برخی از آنان اعتقاد دارند که محدود کردن بهره وری به کارایی موجب ابهام می شود و اطلاعات دقیقی در اختیار سازمان قرار نمیدهد (الگین و کلاین[۷۷]، ۱۹۸۸).
در بخش دولتی علاوه بر سنجش اثربخشی و کارایی، برابری نیز باید مورد سنجش قرار گیرد. سازمان های انتفاعی بیشتر برسنجش کارایی تأکید دارند، در حالی که سازمان های دولتی بر اثربخشی تأکید بیشتری دارند و تنها در سازمان های دولتی به معیار برابری توجه می شود(کلی و سویندل[۷۸]، ۲۰۰۰).
برای اندازه گیری اثربخشی باید بازدههای طولانی مدت و ستاندهها از یکدیگر تشخیص داده شوند. بازدههای بلندمدت اهداف نهایی سازمانها را اندازه گیری می‌کنند .این چنین اهدافی دوره های زمانی سه تا پنج ساله و گاهی بیشتر را در بر می‌گیرد. ستانده به عنوان بازدههای مستقیمی که نتایج فوری استراتژی را نشان می دهند، تعریف می شود که اغلب بازدههای کوتاهمدت نامیده میشوند؛ اولین مشکل در اندازه گیری اثربخشی مشخص کردن بازدهها و ستاندههای کلیدی است. بازده برنامه ها معمولا شفاف نیستند، مدیران در زمان تصدی مسئولیتی جدید از طریق سؤالاتی از کارکنان و ذینفعان، می توانند بازدههای مهم سازمان را مشخص کنند(راو و میلر[۷۹]، ۲۰۰۴).
بهره وری منابع انسانی:
بهرهورى نیروى انسانى مهمترین معیار بهرهورى است. زیرا عنصر اساسى در هر گونه تلاش براى بهبود بهرهورى نیروى انسانى است. آلفرد مارشال با ارزشترین سرمایهگذارى را پرورش نیروى انسانى قلمداد مىکند. در تاریخچه بهرهورى ابتدا توجه کمى به بهرهورى نیروى انسانى مىشد و بیشتر پیشرفتها در زمینهاى از بهرهورى بود که آن را بهرهورى سرمایه میخواندند(شریفزاده و محمدیمقدم، ۱۳۸۸).
|
[جمعه 1401-09-25] [ 07:00:00 ب.ظ ]
|
