۲-۶-۲-۱- مفاهیم مقدماتی از مجموعه های فازی

اگر مجموعه U را به صورت یک مجموعه مرجع داشته باشیم، پس از در نظر گرفتن میزان عضویت هر عضو به مجموعه U، مجموعه فازی A به صورت زیر تعریف می‌شود.

(رابطه ۲-۱ )

مجموعه مرجع: (رابطه ۲-۲ )

میزان عضویت عنصر x در مجموعه A : (رابطه ۲-۳ )

نحوه نمایش مجموعه فازی : (رابطه ۲-۳)

نمایش دیگر از مجموعه فازی : (رابطه ۲-۳)

یک عدد در مجموعه های فازی بنا بر موقعیت قرار گیری درجه عضویت متفاوتی اخذ می‌کند. لذا اعداد فازی را به به اشکال مختلف، همان‌ طور که در شکل های ۲-۱ و ۲-۲ نشان داده شده است به صورت های مثلثی و ذوزنقه ای در نظر می گیرند و با توجه به آن درجات مختلف عضویت را در موقعیت های متفاوت جایگیری عدد به صورت تابع عضویت نشان می‌دهند.

شکل ۲-۱: نمایش اعداد فازی مثلثی

اعداد فازی مثلثی به صورت سه پارامتر ) (a,b,c نشان داده می‌شود که دارای تابع عضویتی به صورت زیر است.

به همین ترتیب اعداد فازی ذوزنقه ای با چهار پارامتر (a, b, c, d) تعریف می‌شود و به شکل زیر نمایش داده می‌شود

شکل ۲-۲: نمایش اعداد فازی ذوزنقه ای

۲-۶-۳- روش آنتروپی شانون^[۴۱]

در اکثر مسائل تصمیم گیری چند معیاره و به خصوص مسائل تصمیم گیری چند شاخصه، داشتن و دانستن اوزان نسبی شاخص های موجود، گام مؤثری در فرایند حل مسئله و مورد نیاز می‌باشد. از جمله روش های تعیین اوزان شاخص ها می توان به روش های زیر اشاره نمود:

• • استفاده از پاسخ خبرگان

• • روش لینمپ^[۴۲]

• • روش کمترین مجذورات^[۴۳]

• • تکنیک بردار ویژه^[۴۴]

• آنتروپی شانون و …

در این پژوهش از روش آنتروپی شانون، به عنوان یکی از معروف‌ترین روش های محاسبه اوزان شاخص ها، استفاده شده است. آنتروپی، یک مفهوم بسیار با اهمیت در علوم اجتماعی، فیزیک و تئوری اطلاعات می‌باشد. وقتی که داده های یک ماتریس تصمیم گیری، به طور کامل مشخص شده باشد، می‌توان از روش آنتروپی، برای ارزیابی وزن ها استفاده کرد. ایده روش فوق، این است که هر چه پراکندگی در مقادیر یک شاخص، بیشتر باشد، آن شاخص نسبت به دیگر شاخص ها از اهمیت بیشتری برخوردار است(مومنی، ۱۳۸۵).

۲-۶-۴- تصمیم گیری چندمعیاره

تصمیم گیری” یکی از مهم ترین و اساسی ترین وظایف مدیریت است و تحقق اهداف سازمانی به کیفیت آن بستگی دارد. به طوری که از نگاه یکی از صاحب‌نظران حوزه تصمیم گیری هربرت سایمون، تصمیم گیری جوهر اصلی مدیریت است. فرایند تصمیم گیری را می توان به صورت زیر نمایش داد.

شکل ۲-۳: فرایند تصمیم‌گیری

یکی از تکنیک‌های تصمیم گیری با بهره گرفتن از داده های کمی تصمیم گیری چندمعیاره می‌باشد. مدیر با بهره گرفتن از تکنیک‌های تصمیم گیری چندمعیاره می‌تواند با در نظر گرفتن معیارهای متفاوت برای تصمیم گیری که گاها با یکدیگر در تعارض هستند، به طریقی عقلایی تصمیم سازی نماید.

تصمیم گیری چندمعیاره به دو دسته تصمیم گیری چندشاخصه^[۴۵] و تصمیم گیری چند هدفه^[۴۶] تقسیم می‌شود.

مدل ها و تکنیک‌های تصمیم گیری چند شاخصه به منظور انتخاب مناسب ترین گزینه از بین m گزینه موجود به کار می‌روند. در تصمیم گیری چندشاخصه معمولا داده های مربوط به گزینه ها از منظر شاخص های مختلف در یک ماتریس نمایش داده می‌شود.

مدل های تصمیم گیری چندشاخصه از نظر نوع شاخص های مورد نظر به مدل های جبرانی و غیرجبرانی تقسیم می‌شوند. در این تحقیق از مدل های جبرانی برای رتبه بندی پروژه ها استفاده شده است.

مدل های جبرانی

مدل هایی که از شاخص هایی تشکیل شده اند که با یکدیگر در تعامل اند، ‌به این معنی که مقادیر نامطلوب یک شاخص می‌تواند توسط مقادیر مطلوب شاخص دیگر پوشانده شود. مدل های جبرانی که در این پروژه از آن‌ ها مورد استفاده قرار گرفته است در زیرآورده شده است.

۲-۶-۴-۱- تاپسیس^[۴۷]

این روش بر این مفهوم تکیه دارد که بهترین گزینه، گزینه ایست که نزدیکترین فاصله به گزینه ایده آل مثبت و بیشترین فاصله از ایده آل منفی را داشته باشد.

۲-۶-۴-۲- ویکور^[۴۸]

در این روش به منظور رتبه بندی و یافتن بهترین گزینه از مفهوم بذپدترین گزینه استفاده می‌کند و میزان سازش میان فاصله گزینه ها نسبت به بهترین گزینه و ‌به این علت جزء روش های برنامه ریزی سازشی طبقه بندی می‌شود. این روش در مقایسه با روش تاپسیس، در محاسبه فواصل گزینه ها میزان اهمیت فاصله مطلوب نسبت به بهترین حالت و بدترین حالت را در نظر می‌گیرد.

مدل های غیر جبرانی

در این مدل تعامل و مبادله میان شاخص ها مجاز نیست یعنی به طور مثال نقطه ضعف موجود در یک شاخص ها توسط مزیت موجود در یک شاخص دیگر جبران نمی‌شود. مطلوبیت این مدل ها زمانی روشن می‌شود که تحلیلگر با محدود بودن اطلاعات مواجه و یا دسترسی به تصمیم گیرندگان محدود باشد.

از جمله روش های غیر جبرانی می توان به روش تسلط، روش حذف، روش لکسیکوگراف، روش رضایت بخش شمول، روش رضایت بخش خاص، روش ماکسی-مین^[۴۹]، روش مینی-مین^[۵۰]، پرمیوشن^[۵۱] و کوالی‌فلکس^[۵۲] اشاره کرد.

۲-۷- پیشینه پژوهش

مطالعات تجربی بسیار کمی وجود دارند که استفاده از شاخص­ های ارزیابی عملکرد و اثربخشی پروژه و تکنیک‌های آن را در شرکت­ها، مؤسسات تولیدی و خدماتی نشان ­دهند.

جعفری به ارائه الگویی جهت اولویت بندی پروژه­ های پژوهشی با رویکرد کارت امتیازی متوازن و تئوری خاکستری پرداخت. در این پژوهش ابتدا مهم­ترین شاخص ­ها با توجه به ویژگی­های عملکردی و با توجه به رویکرد کارت امتیازی متوازن استخراج شدند. و سپس وزن مناظر و شاخص ­ها و تاثیرگذاری و تاثیرپذیری آن­ها در محیط خاکستری اندازه ­گیری شد (جعفری, ۱۳۹۰).

در سال ۱۳۸۹ به منظور ارزیابی عملکرد پروژه ها، روش‌ها و ابزارهای متنوعی توسط سازمان‌های پروژه محور و صاحب‌نظران دانش پروژه تعریف و ارائه شده است. پژوهش با عنوان کمی سازی عملکرد پروژه ها و ارزیابی آن به روش رادار توسط سلیم زاده در این راستا انجام گرفته است (سلیم زاده، ۱۳۸۹).