۳-امام حسن ۲۹-رکن الدین خورشاه
۴-امام حسین ۳۰-شمس الدین محمد
۵-امام سجاد ۳۱-قاسم شاه
۶-امام محمدباقر ۳۲-اسلام شاه
۷-امام جعفرصادق ۳۳-محمدبن اسلام شاه
۸-اسماعیل ۳۴-المستنصربالله
۹-محمدبن اسماعیل ۳۵-عبدالسلام
۱۰-وفی احمد ۳۶-غریب میرزا
۱۱-تقی محمد ۳۷-ابی الذر علی
۱۲-رضی الدین عبدالله ۳۸-مرادمیرزا
۱۳-محمدالمهدی ۳۹-ذی الفقار علی
۱۴-قائم ۴۰-نورالدین علی
۱۵-منصور ۴۱-خلیل الله علی
۱۶-المعز ۴۲-نزار
۱۷-العزیز ۴۳-السیدعلی
۱۸-الحاکم بامرالله ۴۴-حسن علی
۱۹-الظاهر ۴۵-قاسم علی
۲۰-المستنصربالله ۴۶-ابی الحسن علی
۲۱-نزار ۴۷-خلیل الله علی
۲۲-الهادی ۴۸-شاه حسن علی
۲۳-المهتدی ۴۹-شاه علیشاه
۲۴-القاهر ۵۰-سلطان محمدشاه
۲۵-علی ذکره السلام ۵۱-شاه کریم حسینی.
۲۶-اعلی محمد
این نام ها،در جماعت خانه شهر دیزباد رؤیت و ثبت شد . دعا ،شامل دعا برای چهل و نه امام اسماعیلی و حضرت محمد(ص) و حضرت فاطمه (س) ، می باشد . جمعا دعا برای ۵۱نفر می باشد ، زمان آقاخان سوم این دعا تا شماره ۵۰ و دعا برای آقاخان سوم بود ، پس از او نام آقاخان چهارم هم به این فهرست ،ا فزوده گشت. نماز را به صورت نشسته می خوانند. پیش نمازها را باتوجه به لیستی نمایندگان امام برای او ،می فرستند ،شخص امام انتخاب می کند . انتخاب امام برای۴-۵ سال ، می باشد . نمازهای یومیه ،با خواندن قرآن وسپس خواندن دعا ، برگزار می شود . در ابتدای هر ماه نماز دارای ذکر مخصوص «الله اکبر-سبحان الله -الحمدالله»، می باشد که یازده بار تکرار می شود.علاوه بر خواندن نماز در جماعت خانه ها نماز به صورت فرادی در خانه هم برگزار می شود(مصاحبه،اهالی روستای دیزباد،۱۳۹۱ ).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

هرکسی اجازه ورود به جماعت خانه ها را ندارد ،مگر با اجازه مسئولان آن محل . اسماعیلیان عقیده دارند اعمال باید به صورتی برگزار شود که جنبه تبلیغاتی نداشته باشد ،بنا بر اعتقاد اسماعیلیان دریچه تبلیغات از این راه ، بسته می باشد (مصاحبه، انجمن اسماعیلیان مشهد،۱۳۹۱).
در جماعت خانه ها ، علاوه بر اعمال عبادی ، امور دیگر نیز انجام می گردد. جماعت خانه ها معمولا دارای قسمتی هستند که در آن محل ، فقط نماز اقامه می شود ، جماعت خانه ها دارای قسمت های دیگری نیز می باشند که معمولا به صورت سالن می باشد و جشن ها و جلسات و یا کلاس ها در آن جا برگزار می شود .در این قسمت مراسم مربوط به پذیرائی ها انجام می گردد ولی در قسمتی که نماز می خوانند ، مراسم دیگری برگزار نمی شود . با این وجود بعضی از اسماعیلیان ، عقیده دارند که احکام عبادی به آن صورت که در خارج از ایران ،برگزار می شود ، در ایران برگزار نمی گردد(مصاحبه،اهالی روستای دیزباد،۱۳۹۱)
اسماعیلیان نزاری ، الگوی سنّتی سازمان اجتماعی و دینی خود را ، به صورت جماعت های محلی و جماعت خانه ها حفظ کردند. امور اجتماعی هر جماعت خانه ، زیر نظر مکی و کامریا که خزانه داری را اداره می کند ، اداره می شود .این کارگزاران ، درموارد خاص ، چون مراسم ازدواج ، تدفین و نیز عبادات روزانه ، شرکت می جویند و این مراسم ها را راه می اندازند .
درمورد قانون عبادات اسماعیلیان گفته شده است که : قانون این گروه این است که اول مغرب در مکان عبادت حاضر می شوند و بعد از عبادت و نماز ، شش ساعت اول شب را برای خواب قرار داده اند و از نصف شب شش ساعت آخر شب را تا طلوع خورشید برای دعا و مناجات و ذکر و نماز و شش ساعت اول روز را برای معیشت و آخر روز را برای تعلیم علوم و یا دیدن دوستان و صله ارحام و سیر و تماشا قرار داده اند. هرگاه کسی از اسماعیلیان در عبادت کوتاهی نماید و مرتکب کار بدی شود و یا خیانتی از گناهان کبیره از او سربزند او را از جماعت بیرون می کنند و به اصطلاح اسماعیلیان لائی می گویند . همین که از جماعت بیرون کردند نه با رشوه و نه با توبه ، نمی توانند به جماعت برگردند و هر قدر اصرار کند قبولش نخواهند کرد(خراسانی فدائی ، ۱۹۶:۱۳۶۲).
۳-۴-مدارس اسماعیلیان
مدرسه و جماعت خانه ، مهمترین مکان هایی هستند ، که اسماعیلیان در آنجا ، به آموزش آئین خود می پردازند . ساختن مدراس در محل های اسماعیلیان در ایران ، همراه با سختی های بسیاری بود .
در ایران ، مدرسه سازی به شیوه جدید ، در دوران معاصر ،آغاز شد . قبل از آن دانش آموزان در محل هایی که در اختیارشان قرار می دادند ، مانند خانه ای که از آن استفاده نمی شد ، به درس خواندن مشغول می شدند. ساخت مدارس اختصاصی برای اسماعیلیان ، مانند ساختن یک دانشگاه بود ، با سختی ها و دردسرهای بسیار ، همراه بود . تحصیل مکتب اسماعیلیان را به منزله تحصیل مکتب کافران محسوب می کردند ، به این دلیل با آن به شدت مخالفت می شد(مصاحبه،اهالی روستای دیزباد،۱۳۹۱) .
عده ای از اسماعیلیان که برای تحصیل به مدارس اثنی عشری ها ، می رفتند ، مذهب خود را پنهان می کردند. اما با پیام ۱۹۰۵م آقاخان سوم ، که بر ضرورت نشان دادن هویت تأکید داشت ، وضعیت متغیر شد و لازم بود هر اسماعیلی سندی حاوی اعتقادات خود داشته باشد ، و از تقیه و غیر نمایی ، خارج شوند . اندکی پس از آن در دنباله سیایت تجددگرای آقاخان در ایران و سایر مناطق اسماعیلی ، تعلیم و تعلم ، از اهمّ امور ، در نظر گرفته شد.این فرمان مانند انقلابی در جوامع اسماعیلی بود ، انقلاب از آن جهت که هم باید به مدرسه رفت و هم به آئین اسماعیلی ، اظهار کرد.این کار با سختی های فراوان روبرو بود و پس از آن فکر تأسیس مدارس در محل های اسماعیلی شکل گرفت . این کار از کار قبل ، سخت تر بود . دادن مجوز به مسئولان ساخت مدارس ، مشکل اصلی ساخت مدارس بود .
ابتدا افرادی که در نهاد امامت آقاخان در بمبئی ، کار می کردند و از نزدیکان این نهاد بودند به صورت خصوصی به تشکیل کلاس های غیررسمی همت گماردند . این افراد به صورت خصوصی و پنهانی کار می کردند و در قبال آموزش خود دستمزدی دریافت نمی کردند .
فکر تأسیس مدارس ، از مواردی بود که باعث هویت مستقل یافتن اسماعیلیان ، می شد . مدارس اسماعیلی ، در شهرها مجوز ساخت نداشتند ، به همین دلیل باید ابتدا ساخت مدارس ، در روستاهای اسماعیلی ، آغاز شد(مصاحبه،انجمن اسماعیلیان مشهد،۱۳۹۱).
این مدارس ، در حوزه اسماعیلیان خراسان ، ساخته شدند ، زیرا جمعیت زیادی از اسماعیلیان ایران در محدوده استان خراسان ، زندگی می کردند.خشک از نخستین روستاهای اسماعیلی می باشد که در آن مدرسه تأسیس شد .هزینه تأسیس و ساخت مدرسه ، تا سال ۱۳۴۲ش ، از محل سهم امام تأمین می شد(تارم ،۱۸۷:۱۳۸۱). ساخت مدارس در این روستاها ، به دشواری صورت گرفت . عده ای مدرسه می ساختند و عده ای دیگر آنها را خراب می کردند . اسماعیلیان معتقدند در دوره پهلوی اول ، سخت گیری زیادی را متحمل شدند ، ولی این عقیده نمی تواند صحیح باشد ، زیرا در این دوره آزادی های بیشتر به بعضی از گروه ها داده می شد و بحث سخت گیری مذهبی مطرح نبود.(مصاحبه،اهالی روستای دیزباد،۱۳۹۱).
همراه با دستور علم آموزی آقاخان سوم و ملزم کردن مریدان خود به ادامه تحصیل ، انگیزه اسماعیلیان جهت تحصیل ، چندبرابر شد . . قدیمی ترین مدرسه شهر بابک، در روستای ده سهراب ساخته شده است . برابر سخنان اهالی روستا ، این مدرسه در حدود سال ۱۳۰۵ ش ، با بودجه آقاخان سوم ساخته شده است(تارم ،۱۷۵:۱۳۸۱) از سال ۱۳۱۲ش ، اسماعیلیان در اندیشه افتتاح مدارس در ایران ، بودند و تا ۱۳۱۷-۱۳۱۹ ش ، موفق شدند مدارسی را بسازند . در دیزباد و خشک و قائن ، مدارسی ساخته شد ، ابتدا آموزش و پرورش به آن ها معلم نمی داد. اما تا پایان سال ۱۳۱۹ش ، معلم به این روستاها داده شد و محل هایی را جهت سکونت معلمان ، فراهم کردند. بعد از ساختن مدارس در محل های اسماعیلی ، مشکل اصلی ، ندادن معلمان اسماعیلی به این مدارس بود .در این ایام به جرم اسماعیلی بودن ، چند نفر از اسماعیلیان را کشتند . پس از مدتی این کار هم روند قانونی خود را طی کرد و به این مدارس هم معلم اسماعیلی دادند (مصاحبه،انجمن اسماعیلیان مشهد،۱۳۹۱ ).
شهرت بسیاری از مدارس در حوزه نیشابور و دیزباد ، به حدی بود ، که از مناطق اطراف ، حتی اثنی عشری ها هم برای ادامه تحصیل به این مدارس می آمدند. گاهی آمار این مدارس بسیار بالا می رفت و این مسئله به دلیل اهمیت وارزش این مدارس بود
بنا به دستور آقاخان ، علم آموزی وظیفه دانش آموزان پسر و دختر بود . آقاخان دستور داده بود که اگر خانواده ای یک فرزند دختر و یک فرزند پسر داشت ، فرزند دختر خود را به مدرسه بفرستد ، زیرا دختران مسئول نظم و تربیت در خانه هستند ولی پسران به صحرا و بیابان می روند ، و به کارهای مردانه اشتغال پیدا می کنند .
در ابتدای تأسیس مدارس، کلاس ها به صورت مختلط برگزار می شد . در بسیاری از روستاها مدارس فقط ، دارای مقطع ابتدایی بودند ، مدارس اسماعیلیان همه دارای مقطع ابتدایی بودند ولی کمی بعد از آن مدارسی تأسیس شد ، که دارای مقاطع راهنمایی و دبیرستان بودند(مصاحبه ،انجمن اسماعیلیان مشهد،۱۳۹۱) .
به علت اینکه در این مدارس ، دانش آموزان اثنی عشری به تحصیل اشتغال داشتند ، به شیوه تأکید بر مسائل مشترک ، تدریس می شد ، و مسائل خصوصی تر را در جماعت خانه ها ، آموزش می دادند . با این وجود باید پذیرفت از زمان آقاخان سوم ، سیاست تجددگرایی او به سرعت در ایران به اجرا درآمد ، اگرچه در بعضی از موارد به کندی پیش می رفت ، اما سرعت مدرسه سازی در ایران به خوبی پیشرفت کرد .
۳-۵-آئین ها و مراسم های اسماعیلیان
اسماعیلیان ایران ، در اکثر ادوار خود همراه با تقیه زندگی کرده اند ، آنها بیشتر به مذهب اثنی عشری ، تظاهر می کردند . در این دوران رعایت تقیه و رعایت آداب و احکام مذهب غالب بر ایران ، یک اصل عقلایی بود .اسماعیلیان ایران در این دوران ، همان آداب و رسومی را رعایت می کردند که منطقه محل سکونتشان ، رعایت می کردند . در این دوران اسماعیلیان ، دارای آداب و رسوم مخصوصی ، نبودند ، و بیشتر آداب و رسوم ایرانیان را همراه با کمی تغییر و تحول پذیرفته بودند.
ازدواج: رسم ازدواج به عنوان یک رسم مقدس در اسلام ، مورد تشویق مؤکد قرار گرفته است . ازدواج در هر منطقه ای ، دارای رسم و رسومات خاصی می باشد . اسماعیلیان ایران ، با توجه به منطقه و محلی که در آن سکونت داشتند، مراسم مربوط به ازدواج را انجام می دادند . اسماعیلیان خراسان ، کرمان ، مشهد و جنوب ایران ، همان رسم هایی را برای ازدواج رعایت می کنند که این مناطق ، رعایت می کنند .
مراحل ابتدایی آن با خواستگاری پسر از دختر و خانواده او ، و کسب رضایت خانواده او انجام می گیرد. مراسم عقد و خطبه عقد ، برگزار می شود ، اگر به محضرهای اثنی عشری مراجعه کنند ، مانند اثنی عشری ها ، خطبه عقد خوانده می شود ، و اگر جماعت خانه ها مسئول برگزاری مراسم ازدواج باشند ، این مراسم همراه با خطبه عقد با کمی تفاوت ، صورت می گیرد . مراسم عروسی در میان اسماعیلیان ، تابع محلی است که در آن قرار دارند . هر رسمی که در منطقه ای برای مراسم عروسی وجود داشته باشد ، اسماعیلیان آن منطقه ، تابع آن رسم می باشند (مصاحبه،اهالی روستای دیزباد،۱۳۹۱).
این گروه عقیده دارند ، مهریه باید کم باشد و داماد توان پرداخت کردن آن را ، داشته باشد . مهریه ها در ادوار مختلف ، تابع شرایط همان دوره می باشد . گویا مهریه پنج سکه به نیت پنج تن ، از رایج ترین نوع آن می باشد ، در کنار آن ملک و چیزهای دیگر را هم به عنوان مهریه ، انتخاب می کنند. ازدواج با سایر مسلمانان خصوصا دوازده امامی ها ، در مذهب اسماعیلیان ، رایج می باشد و مانعی ندارد (مصاحبه، انجمن سماعیلیان مشهد،۱۳۹۱).
طلاق: طلاق به عنوان عملی حلال اما منفور در نظر گرفته شده است ، در آئین اسماعیلیان ، اصل بر تعهد و برقراری صمیمیت ، بین زوجین می باشد . ابتدا تلاش می شود تا از طلاق جلوگیری شود . اما طلاق هم در این آئین وجود دارد ،کما اینکه علی پسر آقاخان سوم ، به دنبال مسائلی در زندگی ، همسرش را طلاق داد. اسماعیلیان ایران ، برای انجام طلاق تابع شرایط طلاق در ایران می باشد و تفاوتی با آن ندارد .
اسماعیلیان ایران تا مدت ها پس از فرمان ۱۹۰۵ آقاخان سوم ، جشن ها و مراسم های خود را همراه با اثنی عشری ها برگزار می کردند ، آنها در مراسم ها و آئین های دوازده امامیان ، شرکت می کردند . از دوره آقاخان چهارم این جشن به صورت اختصاصی و مجزا ، همراه با تحولاتی به خصوص در زمینه برگزاری جشن ها همراه با اعتدال ، صورت گرفت . با این وجود مراسم هایی در زمان آقاخان سوم ، وجود داشت که به صورت خاصی در ایران برگزار می شد و نمونه هایی از آن را هم پیروان آن ها در سایر سرزمین ها خصوصا در هند در کنار مقبره آقاخان اول ، برگزار می کنند . از جمله این مراسم ها ، مراسم مربوط به دهه محرم می باشد . در این مراسم غذا دادن به مردم خصوصا فقیران ، به عنوان یک عمل همراه با صواب انجام می گیرد ، شبیه به آنچا شیعیان اثنی عشری ، به عنوان نذر در نظر می گیرند .
عزاداری محرم : عزاداری دهه اول محرم ، در محلات به ویژه شهر پایین ، محل اقامت حسنعلی شاه آقاخان محلاتی ، انجام می گیرد و طی این مراسم ، عده زیادی اطعام می شوند .
زمان آقاخان سوم ، عطاءالله خان آقاخانی پسر عموی آقاخان ، مسئول برپایی مراسم عزاداری بود ،هنگامی که او به ایران می آمد ، از هر طرف ، اعضای فرقه های مختلف اسماعیلیه ، به محلات می آمدند و اگر نمی توانستند بیایند ، از طرف خود نماینده ، می فرستادند .محل اجتماع در حسینیه ای بود، که آقاخان اول ، بنّا نموده اند . عطاءالله آقاخانی ، مسئول تهیه و رساندن غذا ، به فقرا و بی بضاعتان بود ، هرکس نذری داشت ، آن را به محلات می آورد تا نماینده آقاخان ، تقسیم کند .
ازجمله کارهایی دیگر که در این مراسم انجام می شد، حرکت عَلَم آقا خان بود ، که آن را از حسینیه خارج می کردند و کسانی که صلاحیت داشتند و پدر در پدر، زیرعلم بوده اند (علمداران سرکاری ) ، زیر آن علم ، قرار می گرفتند . با حضور نماینده خانواده آقاخانی ، علم را به حرکت درمی آوردند .علم را به سمت تمام حسینیه ها ، حرکت می دادند . آن حسینیه ها به محض دیدن این علم بیرون می آمدند و استقبال می کردند . تمام این افراد ، همراه با هم ، به سمت حسینیه آقاخان ، پیش می رفتند، و در آنجا مورد پذیرایی ، قرار می گرفتند ، وبا هم عزاداری می کردند . سپس همه با هم ، از حسینیه خارج می شدند ،و علم آقاخان ، آنان را تا در حسینیه ، مشایعت می کرد .
نخلی ، از طرف مریدان مخصوص حرکت می کرد ، اما از حسینیه خارج نمی شد ، ولی سایر نخل ها ، از سایر حسینیه ها ، به سمت حسینیه آقاخان، آورده می شد . نخل آقا ، در حسینیه به حرکت درآوره می شد، و به زمین ، گذاشته می شد .