۲ – انتخاب شغل و حرفه رابطه مستقیمی با طرز تلقی و گرایشی فرد دارد .

معنای ضمنی این نظریه این است که اگر فرد شغل خود را متناسب با صفات شخصی اش انتخاب کند و نسبت ‌به این شغل گرایش و نگرش مثبتی داشته باشد ، از شغلش راضی است و در غیر اینصورت از شغل خود رضایتی نخواهد داشت . ( خلیل زاده ، ۷۵ ) .

۲-۱-۸– نظریه آلدر فز^[۳۴]

آلدرفر در سال ۱۹۷۲ ، نظریه نیازهای پنج گانه مذبور را در سه دسته نیاز به شرح ذیل خلاصه کرد :

الف – نیازهای زیستی : نیازهای زیستی مرتبط با سلامت فیزیکی است که در مدل مازلو معادل نیازهای زیستی و ایمنی است .

ب – وابستگی ( تعلق ) : این سطح شامل نیاز یا روابط رضایت بخش با دیگری است که در سلسله مراتب مازلو معادل نیاز اجتماعی است .

ج – نیاز رشد : شناخت توانایی بالقوه و نیل به شایستگی افراد را شامل می شود که در سلسله مراتب مازلو معادل نیاز به احترام و خود شکوفایی است . ولی به نظر او هم نیازهای بلند مرتبه و هم فرو مرتبه می‌تواند به عنوان انگیزه عمل کند .

۲-۱-۹ – نظریه برابری

طبق این نظریه هر انسانی با خصوصیاتی مثل هوش ، تجربه و تحصیلات و غیره وارد سازمان می شود و توقع دارد که سازمان متناسب باخصوصیاتش او را از مزایایی برخوردار سازد . هر گاه فرد دریابد که بین خصوصیات او و مزایای دریافتی اش برابری وجود دارد در او ایجاد انگیزش می شود . چون در این صورت رفتار سازمان با فرد منصفانه است و رفتار منصفانه هر سازمانی یکی از عوامل انگیزش است . (مهدوی و رومی عزیزی ف ۷۹ ) .

۲-۱-۱۰-مدل نظری رضایت شغلی :

کی نیکی^[۳۵] و همکاران (۲۰۰۲) ، بااستفاده از تکنیک ” فراتحلیلی ” به بررسی منظم ۲۶۷مقاله ی منتشره در مجلات پنج گانه ی روانشناسی صنعتی – سازمانی شامل : مجله ی مدیریت ، ‌فصل‌نامه ی علوم اداری ، مجله روانشناسی کاربردی ، روانشناسی پرسنلی و رفتار سازمانی و فرایند تصمیم گیری بشری در طی سال های ۹۹-۱۹۷۵ میلادی پرداخته‌اند که مقالات مورد نظر با بهره گرفتن از ” شاخص توصیفی شغل ” انجام شده اند . کی نیکی و همکاران با بررسی تحقیقات مذکور به ارائه مدلی جامع در تحلیل نظری رضایت شغلی می پردازند . در نزد آنان عوامل مرتبط با رضایت شغلی در سه دسته ی کلی قابل طبقه بندی هستند که البته هر کدام از آن ها در بردارنده ی عواملی فرعی می‌باشند :

الف ) عوامل پیش نیاز ( ضروری و مؤثر ) در ش-بررسی نظریه های مربوط به رضایت شغلی .

چهار دسته عوامل فرعی ، در شکل گیری رضایت شغلی به عنوان متغیر وابسته تلقی می شود که از چهار دسته عوامل تاثیر می پذیرد . مشخصات شغلی ( تنوع ، هویت ، اهمیت وظایف ، خود مختاری ، باز خورد و اغنای شغلی ) ، ویژگی های مرتبط با نقش ( تضاد نقش و ابهام نقش ) ، مشخصات گروهی و سازمانی ( انسجام و همبستگی گروهی ، کیفیت اجتماع ، التزام به مشارکت در امور ، فشارهای کار ، نابرابری محیط کار ، ساخت سازمانی ، عدالت سازمانی ، جو سازمانی و حمایت سازمانی ) ، چگونگی روابط با رهبر ( ساختار صمیمیت رهبری ، ملاحظات رهبری ، بهره وری رهبری ، رفتارهای مجازات گونه و تشویق رهبری ، روابط مبادله میان اعضاء و رهبری ) .

ب ) عوامل همبسته رضایت شغلی .

برخی مفاهیم سازمانی که روابط همبستگی متقابل با رضایت شغلی دارند شامل تعهد سازمانی ، رضایت از زندگی ، استرس و فشار شغلی ، التزام و در گیری شغلی ، نگرش های شغلی .

ج ) اثرات و پیامدهای ناشی از رضایت شغلی .

در این وضعیت ، رضایت شغلی به عنوان متغیر مستقل محسوب می شود تا بتوان به اثرات و پی آمدهای ناشی از رضایت شغلی در سطوح فردی و سازمانی نایل آمد . شامل سه دسته کلی : انگیزش ، رفتار مدنی ( شهروندی ) سازمانی و رفتارهای تاخیری ( شامل غیبت ، ترک خدمت ، تمایل به ترک خدمت ، تأخیر ) و عملکرد . عملکرد نیز قابل تفکیک به عملکرد عینی ( شامل دو حوزه ی عملکرد مربوط به سرپرست و عملکرد مورد ارزیابی فرد ) و عملکرد ذهنی ( شامل دو مصداق ترفیعات و میزان سختی کار ) می‌باشد ( نمودار ۱ ) .

عوامل ضروری و مؤثر :

۱ – مشخصات گروهی و سازمانی: انسجام گروهی ، همبستگی گروهی ، التزام مشارکت گونه ، فشارهای کار ، ساخت سازمانی ، جو سازمانی و حمایت سازمانی و عدالت سازمانی

۲ – مشخصات شغلی : تنوع شناسایی ، خودمختاری ، بازخورد ، اهمیت وظایف و اغنای شغلی

۳ – ویژگی های نقش : ابهام و تضاد نقش

۴ – روابط با رهبری : ملاحظات ،بهره وری و ساختار صمیمیت رهبری ، رفتار تنبیه و پاداش گونه ی رهبری ، روابط مبادله گونه ی اعضا و رهبری

اثرات و پیامدها :

۱ – انگیزش و رفتار شهروندی سازمانی

۲ – رفتارهای تاخیری

غیبت ، تأخیر ، ترک خدمت و تمایل به ترک خدمت

۳ – عملکرد شغلی :

الف ) عملکرد عینی :

از نظر سرپرست

از نظر خود

ب ) عملکرد ذهنی :

ترفیعات

میزان ترک کار

عوامل همبسته :

رضایت از زندگی

فشار شغلی

التزام شغلی

تعهد سازمانی

نگرش های شغلی

رضایت شغلی

نمودار۱ – همبسته ها ، پیش آیندها و پس آیندها و اثرات رضایت شغلی ( کی نیکی و همکاران ، ۲۰۰۲

نمودار تسینگ ( ۲۰۰۴ ) در پژوهشی مشابه با تحقیق کی نیکی و همکاران (۲۰۰۲ ) به بررسی و فراتحلیلی ۱۲۵ تحقیق ( منتشره در مجلات یا پایان نامه های دانشگاهی ) در زمینه ی رضایت شغلی طی سال های ۱۹۷۰-۲۰۰۱ میلادی پرداخته است .

نتایج تحقیق ، معرف آن است که دو دسته عوامل با موضوع رضایت شغلی قابل دسته بندی می‌باشند :

الف ) عوامل متعددی که در رضایت تاثیر دارند و به عنوان پیش نیازهای رضایت شغلی تلقی می‌شوند شامل عوامل فردی : متغیرهای جمعیتی و مشخصات فردی ؛ و عوامل محیطی : مشخصات شغلی ، موقعیت نقش و مشخصات نهادی .

ب ) عواملی که به عنوان متغیرهای همبسته ی رضایت شغلی محسوب می‌شوند ( شامل تعهد سازمانی و استرس های مرتبط با کار ) .

باولینگ^[۳۶] و هاموند^[۳۷] (۲۰۰۸ ) ، ‌بر اساس مطالعه و فراتحلیل ۲۱ هزار و ۹۶۸ تحقیق طی سال‌های ۱۹۷۹-۲۰۰۷ در زمینه پرسش نامه ی رضایت شغلی ( ‌بر اساس پرسشنامه ی ارزشیابی سازمانی میشیگان ) به ارائه ی مدلی پرداخته‌اند که متغیرهای مربوط به رضایت شغلی در سه دسته ی اصلی قابل تقسیم بندی می‌باشند : الف ) متغیرهای پیش آیند که موجبات شکل گیری رضایت شغلی را فراهم می‌کنند . متغیرهای مورد بررسی ، به عنوان پیش نیازهای رضایت شغلی تلقی شده اند . ب ) همبسته های رضایت شغلی ج ) پس آیندهای رضایت شغلی . متغیرهایی می‌باشند که به عنوان پی آمدهای و اثرات رضایت شغلی در نظر هستند (نمودار۲).

پس آیندهای رضایت شغلی :

۱ ) عملکرد شغلی

۲ ) رفتار شهروندی سازمانی

۳ ) رفتارهای ضد بهره وری کار

۴ ) رفتارهای تعاقبی : ترک خدمت ، تمیل به جابه جایی و غیبت

پیش آیندهای رضایت شغلی :

۱ ) پیچید گی شغلی :

تنوع مهارت ، هویت شغلی ، اهمیت شغل ، خود مختاری در شغل و بازخورد

۲ ) استرس های شغلی :

تضاد نقش ، ابهام در نقش ، فشارهای سازماانی ، تعارضات بین فردی ، تضاد بین کارخانه

۳ ) حمایت های سازمانی و اجتماعی

۴ ) کامل بودن فرد و سازمان

همبسته ها رضایت شغلی:

۱ ) نگرش های شغلی : تعهد سازمانی ، الزام شغلی ، رضایت کارکنان و عدالت سازمانی