اگرچه در ایران تحقیقاتی ‌در مورد استفاده از روش درمانی بر پایۀ ذهن آگاهی در اختلالاتی از قبیل اضطراب و افسردگی، اختلال وسواسی جبری، چاقی، مشکلات جانبازان شیمیایی و نابینایان و … صورت گرفته است، اما مطالعات اندکی بر روی کاربرد این درمان ‌در مورد سوء مصرف کنندگان مواد مخدر وجود دارد و هیچ تحقیقی ‌در مورد کاربرد این درمان در وابستگان به مت آمفتامین و بررسی تأثیر آن بر نشخوار فکری و تنظیم هیجانی انجام نشده است.

با توجه به شیوع بالای ابتلا به سوء مصرف مت آمفتامین، ابداع روش های درمانی متنوع از ضروریات است. از آنجایی که اثربخشی این روش درمانی به سطح سواد و فرهنگ افراد وابسته نیست، قابلیت گسترش کاربرد آن به سطوح پایین جامعه عامل بسیار مهم و منطقی برای روی آوری ‌به این درمان و انجام این پژوهش محسوب می شود.

۱-۴ اهداف پژوهش

هدف اصلی: تبیین تأثیر درمان تلفیقی مدل ماتریکس و «کاهش استرس بر پایۀ ذهن آگاهی» بر کاهش نشخوار فکری، بهبود دشواری های تنظیم هیجانی، افزایش ذهن آگاهی، و کاهش عود مصرف در وابستگان به مت آمفتامین

اهداف جزئی:

۱) تبیین تأثیر درمان تلفیقی ذکر شده بر نشخوار فکری در افراد وابسته به مت آمفتامین

۲) تبیین تأثیر درمان تلفیقی بر دشواری های تنظیم هیجانی در افراد وابسته به مت آمفتامین

۳) تبیین تأثیر درمان تلفیقی بر ذهن آگاهی در افراد وابسته به مت آمفتامین

۴) تبیین تأثیر درمان تلفیقی بر میزان کاهش عود مصرف در افراد وابسته به مت آمفتامین

۵) تبیین تأثیر کاربرد درمان صِرف «کاهش استرس بر پایۀ ذهن آگاهی» بر نشخوار فکری در افراد وابسته به مت آمفتامین

۶) تبیین تأثیر کاربرد درمان صِرف «کاهش استرس بر پایۀ ذهن آگاهی» بر دشواری های تنظیم هیجانی در افراد وابسته به مت آمفتامین

۷) تبیین تأثیر کاربرد درمان صِرف «کاهش استرس بر پایۀ ذهن آگاهی» بر میزان کاهش عود مصرف مواد در وابستگان به مت آمفتامین

۱- ۵ پرسش ها و فرضیه های پژوهش

۱-۵-۱ پرسش های پژوهش

۱- آیا درمان تلفیقی، منجر به کاهش نشخوار فکری در وابستگان به مت آمفتامین می شود؟

۲- آیا درمان تلفیقی، منجر به کاهش (بهبود) دشواری های تنظیم هیجانی در وابستگان به مت آمفتامین می شود؟

۳- آیا درمان تلفیقی، بیش از کاربرد صِرف مدل درمانی رایج ماتریکس، منجر به کاهش عود مصرف مواد در وابستگان به مت آمفتامین می شود؟

۴- آیا کاربرد صِرف درمان «کاهش استرس بر پایۀ ذهن آگاهی» بیش از کاربرد درمان صِرف ماتریکس منجر به کاهش عود مصرف مواد در وابستگان به مت آمفتامین می شود؟

۱-۵-۲ فرضیه های پژوهش

۱- درمان تلفیقی، منجر به کاهش نشخوار فکری در وابستگان به مت آمفتامین می شود.

۲- درمان تلفیقی، منجر به کاهش (بهبود) دشواری های تنظیم هیجانی در وابستگان به مت آمفتامین می شود.

۳- درمان تلفیقی، منجر به افزایش (بهبود) ذهن آگاهی در وابستگان به مت آمفتامین می شود.

۴- درمان تلفیقی، بیش از کاربرد صِرف مدل درمانی رایج ماتریکس، منجر به کاهش عود مصرف مواد در وابستگان به مت آمفتامین می شود.

۵- کاربرد صِرف درمان «کاهش استرس بر پایۀ ذهن آگاهی»، می‌تواند منجر به کاهش نشخوار فکری در وابستگان به مت آمفتامین شود.

۶- کاربرد صِرف درمان «کاهش استرس بر پایۀ ذهن آگاهی»، می‌تواند منجر به کاهش (بهبود) دشواری های تنظیم هیجانی در وابستگان به مت آمفتامین شود.

۷- کاربرد صِرف درمان «کاهش استرس بر پایۀ ذهن آگاهی»، می‌تواند بیش از کاربرد درمان صِرف ماتریکس، منجر به کاهش عود مصرف مواد در وابستگان به مت آمفتامین شود.

۱- ۶ تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها

۱-۶-۱ تعاریف نظری

۱-۶-۱-۱ شیشه (مت آمفتامین)

زیر گروهی از ترکیبات آمفتامین است و در ایران به نام «شیشه» شناخته می شود. «آمفتامین، یک ترکیب هم خانواده از بی- فنی لیزوپروپیلامین^[۷۰]و مقلد غیرمستقیم سمپاتیک^[۷۱] است که مصرف مزمن آن منجر به تحمل^[۷۲] و از نظر کلینیکی باعث افسردگی و خستگی می شود» (فیشر و همکاران، ۲۰۰۰، ص ۶). «این مادۀ مخدر روان گردان می‌تواند به صورت های تزریق، تدخین^[۷۳] ،از راه بینی^[۷۴]، و یا خوراکی استفاده شود و کاربرد طولانی مدت با دوز بالای آن منجر به وابستگی می شود» (آنجلینا و همکاران، ۲۰۰۰، ص ۱).

۱-۶-۱-۲ وابستگی به مواد

انجمن روانپزشکی آمریکا^[۷۵] (۲۰۰۰)، علایم وابستگی به مواد را شامل مجموعه ای از علایم فیزیولوژیکی، رفتاری و شناختی می‌داند که ‌بر اساس آن فرد علی رغم داشتن اختلالات وابسته به مواد ،مصرف آن را ادامه می­دهد، در چنین مواردی الگویی از مصرف وجود دارد که معمولاً منجر به تحمل، محرومیت و رفتار اجباری برای مصرف می شود. مطابق با این تعریف سوء مصرف مواد منجر به تخریب کارکردهای روانی یا جسمانی می شود، در حالی که وابستگی وقتی ایجاد می شود که فرد به صورت اجباری و غیرقابل کنترل به مصرف پرداخته و در صورت عدم مصرف علائم ترک^[۷۶] را نشان می‌دهد (ابوصالح^[۷۷]، ۲۰۰۶).

۱-۶-۱-۳ ذهن آگاهی

به تعدادی از فرایندهای مرتبط به هم (گرمر^[۷۸]، ۲۰۰۵) مانند خودتنظیمی^[۷۹] (براون و ریان^[۸۰]، ۲۰۰۳)، فراشناخت^[۸۱] (بیشاپ^[۸۲] و همکاران، ۲۰۰۴)، و قبول^[۸۳] (لینهان^[۸۴]، ۱۹۹۴، به نقل از چمبرز^[۸۵] و همکاران، ۲۰۰۹) اشاره دارد. ذهن آگاهی به عنوان یک احساس بدون قضاوت و متعادل از آگاهی تعریف شده است که به واضح دیدن و پذیرش هیجانات و پدیده‌های فیزیکی، همان طور که اتفاق می افتند، کمک می‌کند (نف^[۸۶] ، ۲۰۰۳).

۱-۶-۱-۴ نشخوار فکری

فرمی غیر انطباقی از افکار تکراری است که باعث ایجاد آشفتگی هیجانی^[۸۷] و شدید شدن آن می شود و با اختلال در تعدیل رفتار ارتباط دارد (آپتون^[۸۸]، ۲۰۱۱). سبک پاسخ نشخواری یا نشخوار فکری نوعی روش تفکر است که فرد روی هیجاناتش تمرکز می‌کند و قادر نیست روی فعالیت‌های تمرکززدا که حواس را از آن افکار دور نگه می دارند تمرکز کند و این امر خود باعث شدید شدن علائم می شود (نولن- هوکسما، ۱۹۹۱، به نقل از موریسون و اُکانر^[۸۹]، ۲۰۰۸).

۱-۶-۱-۵ تنظیم هیجانی