۲-۱۰-۵ مشکلات و موانع گسترش بانکداری الکترونیکی در ایران:

از آنجایی که بانکداری الکترونیکی پدیده نوینی در صنعت بانکداری ایران به شمار می‌رود، بانک ها برای پیاده سازی آن با موانع و مشکلات متعددی رو به رو بوده اند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

– مشکلات مربوط به زیر ساخت های اساسی (برق، مخابرات، ماهواره، بیمه)

– کمبود نیروی انسانی متخصص و کارا در زمینه بانکداری الکترونیکی

– نقصان مقررات حقوقی و قانونی برای گسترش بانکداری الکترونیکی

– مشکلات اقتصادی (توسعه اقتصادی، سطح سازی، درآمد سرانه، نرخ بیکاری، سیاست های پولی و ارزی)

– محدودیت رایانه های شخصی موجود در کشور، هزینه خطوط تلفن، هزینه استفاده از اینترنت و جز این ها

– مقاومت در برابر تغییر و تحول

– مشکلات مربوط به ساختار سازمانی و نظام مدیریتی حاکم بر بانک ها

– سنتی بودن سیستم های اطلاعاتی و ارتباطی سازمان ها و مؤسسات دولتی و خصوصی

– غیر رقابتی بودن بانک ها

– موانع امنیتی

– گران بودن تجهیزات و سخت افزارهای مورد نیاز

– اثرات ناشی از تحریم های اقتصادی (گودرزی و زبیدی، ۱۳۸۷)

ابعاد عوامل مدیریتی- استراتژیک به عنوان مانع ایجاد توسعه بانکداری الکترونیک در ایران:

• • فقدان شفافیت لازم در سیاست‌گذاری

• • عدم وجود مدیریت استراتژیک و بلند مدت

• • چند گانگی مراکز تصمیم گیری

• • فقدان شفافیت کافی در نظارت

• • فقدان هماهنگی فرا بخشی (میان بخشی)

• • جا به جایی و تغییر مدیران و تصمیم گیران بانکداری الکترونیک

• • تعهد ناکافی مدیران ارشد سازمان‌ها

• • سازماندهی نامناسب فناوری اطلاعات و ارتباطات

• • تداخل سیاست گذاری، اجرا، نظارت

• • پراکندگی سبک مدیریت و مراکز تصمیم گیری بانکداری الکترونیک

• عدم وجود یک طرح با برنامه قبلی مشخص

ابعاد عوامل اقتصادی – مالی به عنوان مانع ایجاد توسعه و بانکداری الکترونیک در ایران:

• • مشکل بودن تأمین هزینه های مربوط به بسترهای مخابراتی

• • بالا بودن هزینه های به روز رسانی شبکه ها

• • بالا بودن هزینه های مربوط به توسعه شبکه های ماهواره ای و رایانه ای

• • بالا بودن هزینه های مربوط به طراحی و اتصال به شبکه ای وب

• • بازدهی مالی غیرمحسوس بانکداری الکترونیک

• زمان بر بودن بازده مالی بانکداری الکترونیک (فیضی و صادقی، ۱۳۸۴)

۲-۱۰-۷ زیر ساخت های مورد نیاز بانکداری الکترونیکی

۱- زیر ساخت های امنیتی:

امنیت، یکی از موانع اصلی پیاده سازی بانکداری الکترونیکی است. برخی معتقدند بانک‌ها پیش از ‌هر کاری باید این اعتماد را در مشتریان خود ایجاد کنند که بانکداری الکترونیکی و عملیات صورت گرفته در آن، دارای امنیت کافی است. اعتماد نکردن مشتریان به امنیت بانکداری الکترونیکی، از مشکلات عمده استفاده از آن به شمار می‌آید.

پیشرفت فناوری و تلاش های انجام شده نیز نتوانسته است مانع این نگرانی شود: «پیشرفت های گسترده فناوری، کمک زیادی به افزایش سطح امنیت داده های انتقال یافته در بانکداری الکترونیکی، ‌کرده‌است، با وجود این، چالش های ‌[امنیتی] سر راه گسترش و توسعه بانکداری الکترونیکی کماکان باقی است».

مشکل امنیت بیشتر در بانکداری اینترنتی مطرح است. به طور کلی، اطلاعات بنگاه های مالی، مانند اطلاعات مالی و اطلاعات مشتریان، خیلی حساس و محرمانه هستند؛ ‌بنابرین‏ انجام معاملات از طریق شبکه عمومی (اینترنت) باعث می‌شود، این اطلاعات در خطر دسترسی دیگران قرار گیرد. هر سیستم بانکی الکترونیکی باید موضوعاتی مانند تصدیق اصالت^[۳۹] (هر یک از طرفین معامله باید بتواند هویت طرف دیگر را شناسایی کند)، محرمانه بودن^[۴۰] (اطلاعات منتقل شده نباید در دسترس افراد غیر مجاز قرار گیرد)، یکپارچه بودن^[۴۱] (طرفین باید مطمئن باشند که اطلاعات به طورکامل منتقل شده است)، انکار پذیری^[۴۲] (امکان اینکه بتوان ثابت کرد، معامله در زمان معینی صورت گرفته است)، اعتماد^[۴۳] (طرفین باید نسبت به سیستمی که استفاده می‌کنند اعتماد داشته باشند)، گمنامی^[۴۴] (هویت طرفین معامله برای اشخاص غیر مجاز مخفی باقی بماند) و غیر قابل ردیابی^[۴۵] بودن (معاملات صورت گرفته بین طرفین برای اشخاص غیرمجاز، قابل ردیابی نباشد) را حل کند. به عبارت دیگر، باید تضمین شود که فقط افراد مجاز می‌توانند به اطلاعات محرمانه و حسابهای مشتریان دسترسی داشته باشند و معاملات صورت گرفته غیر قابل ردیابی هستند (درآمدی بر بانکداری نوین، مرکز فابا، ۱۳۸۷، ص ۱۱۹).

۲- زیر ساخت های اطلاع رسانی و ارتباطات:

این زیر ساخت ها در حقیقت همان زیر ساخت های فنی لازم برای تجارت و بانکداری الکترونیکی است که مهم ترین آن ها شامل امکانات مخابراتی پیشرفته، امکان دسترسی به سیستم های ماهواره، شبکه برق مطمئن، امکانات سخت افزاری و نرم افزاری، فراهم کنندگان خدمات اینترنتی^[۴۶] و امکان دسترسی همگانی به اینترنت است.

تجهیزات مخابراتی یکی از مهم ترین زیر ساخت های موردنیاز بانکداری الکترونیکی می‌باشد. به طوری که با عدم تهیه و توسعه این نوع زیر ساخت، پیاده سازی بانکداری الکترونیکی امکان پذیر نخواهد بود و به همین دلیل است که امروزه سرمایه گذاری های عظیمی توسط کشورهای مختلف در زمینه تجهیز و توسعه خطوط مخابراتی پیشرفته و کارا صورت می‌گیرد. علاوه بر موارد فوق، سیستم های حمل و نقل کارا (زمینی، ریلی، هوایی و دریایی)، پست پیشرفته و مؤسسات بیمه توسعه یافته نیز از جمله زیر ساخت های پشتیبان ارتباطی هستند که در گسترش بانکداری الکترونیکی نقش دارند.

۳- زیر ساخت های اجتماعی، فرهنگی و آموزشی

بدون تردید، در صورت فراهم نبودن سیستم های فرهنگی مناسب و عدم ارائه آموزش همگانی برای استفاده از خدمات بانکداری الکترونیکی، با وجود فراهم شدن تمامی بسترهای فنی و امنیتی، بانکداری الکترونیکی مورد پذیرش مشتریان قرار نمی‌گیرد. مطالعاتی که درباره رویکرد مشتریان به بانکداری الکترونیکی و گرایش آن ها نسبت ‌به این پدیده انجام شده، نشان می‌دهد عوامل پذیرش بانکداری الکترونیکی از طرف مشتریان، در کشورهای مختلف، متفاوت است به عنوان مثال در کشوری مانند فنلاند که نرخ باسوادی مشتریان بانک‌ها در سطح بالایی قرار دارد، ضریب نفوذ بانکداری الکترونیکی بالا است و این فناوری راحت تر پذیرفته می‌شود. ‌بنابرین‏ به کارگیری فناوری های نوین در بانکداری باید متناسب با سطح دانش و آگاهی مشتریان بانک‌ها و شرایط اجتماعی و فرهنگی جامعه باشد و پیش از هر اقدامی، باید با افزایش سطح آگاهی عمومی، موفقیت پذیرش فناوری و استفاده همگانی از آن تضمین شود (درآمدی بر بانکداری نوین، مرکز فابا، ۱۳۸۷، ص ۱۲۰).