بدین معنی که قیمت سهام روند خاصی نداشته و بازار سهام، حافظه‌ای ندارد؛ یعنی قیمت سهام در بازار کارا به شکل تصادفی تغییر می‌کند. این همان نظریه گشت تصادفی یا گردش تصادفی است.
شکل نیمه قوی: این سطح از فرضیه می‌گوید که قیمت سهام، منعکس‌کننده همه اطلاعات عام و منتشر شده است. در این جا، اطلاعات عام، محدود به قیمت گذشته نیست بلکه دربرگیرنده هر اطلاعاتی درباره عملکرد شرکت و مشخصات صنعتی است که شرکت در آن فعالیت می‌کند.
شکل قوی: در این حالت فرض آن است که تمام اطلاعات مربوط و موجود، اعم از اطلاعات محرمانه و اطلاعات دردسترس عموم، در قیمت اوراق بهادار انعکاس دارد (سینایی، ۱۳۷۳).
۲-۴- اقلام تعهدی:
۲-۴-۱حسابداری تعهدی:
صور تهای مالی محصول اصلی سیستم گزارشگری مالی است. از دیرباز سود حسابداری به عنوان رقمی ارزنده در مجموعه صورت‌های مالی به عنوان معیاری برای ارزیابی عملکرد شرکت و متعاقباً اتخاذ تصمیم‌های منطقی مورد توجه استفاده‌ کنندگان از صورت‌های مالی، به ویژه سرمایه‌گذاران بالفعل و بالقوه بوده است. با پذیرش مبنای تعهدی برای محاسبه سود حسابداری، می‌توان ادعا نمود که سود حسابداری از دو جزء نقدی و تعهدی تشکیل یافته است (هاشمی، ۱۳۸۹).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

حسابداری تعهدی^[۶۰] (به عبارتی حسابداری ماندگار) نگاهی کلی به درآمدها و ثبت آنها داشته و به هزینه‌ها که درصدی از آنها به عنوان دارایی‌های قابل ثبت است توجه دارد همچنین در نظام تعهدی، قیمت تمام‌شده نیز مورد توجه خاص قرار می‌گیرد. در این نظام مالی، درآمدها در حساب سال مالی که تحقق‌یافته‌اند، منظور می‌شوند؛ و هزینه‌ها در حساب همان دوره مالی که تعهد ایجاد شده است منظور می شود. صرف‌نظر از آنکه وجه تعهدها و کارهای مزبور چه زمان پرداخت و یا دریافت شده باشد.
مدیران از طریق انتخاب سیاست‌های خاص حسابداری، برآوردهای حسابداری و مدیریت اقلام تعهدی، سودهای گزارش‌شده را تعدیل می‌کنند. از نظر بارث و دیگران (۲۰۰۵) به‌کارگیری برآوردها در صورت‌های مالی، سود را تحت تأثیر قرار می‌دهد و ممکن است منجر به سودی متفاوت با نتیجه عملکرد واقعی شرکت شود. به همین دلیل سود گزارش‌شده با سود واقعی فاصله گرفته، از عینیت کافی برخوردار نخواهد بود. (دستگیر، ۱۳۹۰)
در این شرایط با توجه به بهتر شدن اعمال مدیریت بر منابع مالی و اموال همچنین امکان شفاف‌سازی مالی در سازمان و ارائه گزارش به مردم، می‌توان تعامل بهتری میان سازمان و مردم برقرار کرد. در نتیجه ثبت‌های حسابداری تعهدی، در صورت‌های مالی شرکت‌ها، اقلامی تحت عنوان “اقلام تعهدی ” به وجود می‌آید که اساس سیستم حسابداری تعهدی می باشد ودرواقع مزیت این سیستم نسبت به حسابداری نقدی می باشد که آن را در کلیه سازمان‌های انتفاعی قابل‌استفاده کرده است (حاجی ابراهیمی، ۱۳۸۷).
۲-۴-۲ اقلام تعهدی :
دهان (۲۰۰۳) اقلام تعهدی را تفاوت بین سود ناشی از فعالیتهای متداول و جریان وجه نقد ناشی از عملیات شرکت تعریف می‌کند که از قوانین و ثبتهای حسابداری برای شناسایی درآمدها و هزینه‌ها ناشی می‌شود.
جونز، ۱۹۹۱، تفاوت سود و وجوه نقد حاصل از عملیات را به عنوان اقلام تعهدی تعریف می‌کند. به استناد بند ۲۳ استاندارد حسابداری شماره ۱ایران، مبنای شناسایی و گزارشگری سود حسابداری مبنای تعهدی است. معمولاً استفاده از مبنای تعهدی در شناسایی و گزارشگری سود منجر به ایجاد اختلاف بین سود عملیاتی گزارش‌شده با خالص جریان‌های نقدی حاصل از عملیات و گزارش یکسری اقلام تحت عنوان اقلام تعهدی در صورت‌های مالی خواهد شد. (مهدوی، ۱۳۹۰) اقلام تعهدی به دو دسته تقسیم می شود که در تمامی تحقیقات مرتبط با اقلام تعهدی، این تقسیم‌بندی مورد قبول محققین می باشد. الف) اقلام تعهدی غیر اختیاری و ب) اقلام تعهدی اختیاری. درحالی‌که اقلام تعهدی غیر اختیاری به واسطه مقررات، سازمان‌ها و دیگر عوامل خارجی محدود هستند، اقلام تعهدی اختیاری قابل‌اعمال نظر توسط مدیریت می‌باشند. در حقیقت تمامی اقلام تعهدی که برای یک شرکت درمقابل طرف حساب‌های تجاری آن به کار می رود، اقلام تعهدی غیر اختیاری است مثل حساب‌ها و اسناد دریافتنی، حساب‌ها و اسناد پرداختنی، پیش دریافت‌ها، پیش‌پرداخت‌ها و قسمتی از درآمدها و هزینه‌ها (البته افزایش یا کاهش در درآمدها و هزینه‌ها، نتیجه ثبت در دارایی‌ها و بدهی‌ها می باشد) و اقلام تعهدی که مرتبط با رویدادهای داخل شرکت می باشدو به عوامل خارج از آن ارتباطی ندارد، اقلام تعهدی اختیاری می باشد مثل هزینه استهلاک دارایی‌های مشهود و نامشهود، سود و زیان حاصل از کنار گذاری دارایی‌ها، سود و زیان حاصل از توقف یک بخش از واحد تجاری، سود و زیان حاصل از معاوضه دارایی‌ها، سود و زیان حاصل از سرمایه‌گذاری‌ها، آثار انباشته ناشی از تغییر در روش‌های پذیرفته‌شده حسابداری و تمامی اقلام تعهدی که در طبقه‌بندی اقلام تعهدی غیر اختیاری قرار نمی‌گیرد. (مهدوی، ۱۳۹۰).
۲-۴-۳ اهمیت اقلام تعهدی :
همیشه این احتمال وجود دارد که اطلاعاتی که یک شرکت ارائه می‌کند درست نباشد، بنابراین در کنار مخاطرات متعددی که در ارتباط با شرکت می‌تواند وجود داشته باشد. یکی از آنها هم ریسک اطلاعات^[۶۱] می باشد؛ یعنی همواره ممکن است اطلاعاتی که شرکت می‌خواهد در صورت‌های مالی آن را نشان دهد چیزی دور از واقعیت، یا فریب آمیز باشد. براین اساس سودی که در صورت سود و زیان ارائه می شود، نمی‌تواند بیانگر این موضوع باشد که واحد تجاری توان مستمر برای بدست آوردن مبلغ سود را خواهد داشت یا چه مقدار از این سود می‌تواند به عنوان وجه نقد میان سهامداران تقسیم شود چون تمامی سهامداران مایلند که سالانه تقریباً َمبلغ ثابتی از سود سهام به آنها پرداخت شود. ثبات در تقسیم سود مبین پایین بودن ریسک شرکت است. حتی اگر در سالی، شرکت به جای سود دچار زیان شود، باید برای جلوگیری از ایجاد نگرش منفی در سرمایه‌گذاران فعلی و آتی، پرداخت سود سهام خود را ادامه دهد. با این کار، سهامداران بیشتر تمایل خواهند داشت که این زیان را موقتی تفسیر کنند (سادات برقعی، ۱۳۸۵).
بررسی مبانی نظری و هدف‌های گزارشگری مالی مبین این موضوع است که یکی از اهداف گزارشگری مالی کمک به سرمایه‌گذاران و اعتباردهندگان برای پیش‌بینی جریان‌های نقدی آتی است.
صورت‌های مالی، محصول اصلی گزارشگری مالی و ابزار اصلی انتقال اطلاعات حسابداری به افراد خارج از سازمان قلمداد می‌شوند. این که صورت‌های مالی تا چه میزان توانسته است به این مهم دست یابد، سو الی است که مورد توجه صاحب‌نظران و پژوهشگران بوده و هست. همچنین در خصوص اینکه چه نوع اطلاعاتی برای پیش‌بینی جریان‌های نقدی مفید است، اختلاف نظر وجود دارد. بررسی ادبیات موضوع نشان می‌دهد که برخی از صاحب‌نظران و مراجع تدوین‌کننده مبانی نظری و اهداف گزارشگری مالی براین باورند که با بهره گرفتن از سود حسابداری و اجزای آن، می‌توان جریان‌های نقدی را پیش‌بینی نمود. به عنوان مثال هیات تدوین استانداردهای حسابداری مالی آمریکا بر این باور است که «معمولاً ارائه اطلاعات درباره سود واجزای آن نسبت به جریان های نقدی برای پیش‌بینی جریانهای نقدی آتی قابلیت پیش‌بینی بیشتری دارند» (هاشمی، ۱۳۸۳).
۲-۴-۴کیفیت اقلام تعهدی:
با توجه به اجزای تشکیل‌دهنده سود و بحث‌های مطروحه در بالا، بایستی کیفیت اقلام تعهدی موجود در داخل سود، موجود توجه قرار گیرد. “کیفیت اقلام تعهدی “در تحقیقات قبلی تعریف متعددی دارد که در این تحقیق سعی می شود عمده‌ترین تعاریف و روش‌های ارزیابی آن طبقه‌بندی و سپس از بین روش‌های متفاوت سنجش آن، بهترین و پرکاربردترین مدل انتخاب شود.
فرانسیس و دیگران^[۶۲] (۲۰۰۴) با بررسی نحوه قیمت‌گذاری کیفیت اقلام تعهدی به عنوان یک اطلاعات مربوط به سودنشان دادند که هر چه کیفیت اقلام تعهدی (که انحراف معیار خطای رگرسیونی مربوط به اقلام تعهدی جاری و جریان‌های نقدی تعریف می شود) پایین تر باشد هزینه بدهی و سرمایه آن شرکت‌ها بالا می رود. این موضوع به نوعی نشان‌دهنده تاثیر کیفیت اقلام تعهدی در تصمیم‌گیری افراد است (همان منبع ).
دیچو ولندسمن (۲۰۰۲ ) نقش اقلام تعهدی رادرجهت اندازه‌گیری بهتر عملکرد شرکت‌ها در یک سری زمانی بررسی کردند به دلیل آنکه اقلام تعهدی نیازمند مفروضات و پیش‌بینی‌های جریانات نقدی آتی است؛ بنابراین کیفیت اقلام تعهدی و سود با افزایش در خطای پیش‌بینی مقدار اقلام تعهدی کاهش می‌یابد. آنها درنهایت چنین نتیجه‌گیری کردند که ویژگی‌های هر شرکت همانند قدر مطلق میزان اقلام تعهدی و سود و اندازه شرکت را می‌توان به عنوان ابزاری برای ارزیابی کیفیت سود به کار گرفت (همان منبع ).
۲-۴-۵ اقلام تعهدی اختیاری :
اقلام تعهدی اختیاری، اقلامی هستند که به رویدادهای درون شرکت مرتبط بوده و به عوامل بیرون از آن ارتباطی ندارد (جونز، ۱۹۹۱ ). هیلی (۱۹۸۵) نیز، اقلام تعهدی اختیاری را تعدیلات جریان وجه نقد انتخاب‌شده به وسیله مدیریت در جهت تأثیر گذاشتن بر روی سودهای گزارش‌شده فرانسیس و همکاران (۲۰۰۵) اقلام تعهدی اختیاری را اقلامی می‌دانند که در نتیجه انتخاب روش‌های حسابداری، تخصیص‌های اختیاری، تصمیم‌های مدیریتی و قضاوت‌ها و برآوردها ایجاد می‌شود (مهدوی، ۱۳۹۰). به عبارت دیگر، این اقلام از هر شرکت به شرکت دیگر میتواند متفاوت باشد چون تحت تأثیر رویه و خط مشی‌های انتخابی شرکت قرار دارد و هر چقدر مدیر یک شرکت آزادی عمل بیشتری برای به وجود آوردن آنها داشته باشد، احتمال بیشتری دارد که از این اقلام برای تأثیرگذاری روی سود استفاده کند که این عمل به پدیده مدیریت سود معروف است. (عارف منش، ۱۳۸۵ ).
۲-۴-۶ اقلام تعهدی غیر اختیاری :
اقلام تعهدی غیر اختیاری، اقلامی هستند که به واسطه مقررات و دیگر عوامل برون‌سازمانی ایجادشده و مدیریت نمی‌تواند آن را تغییر داده و یا دخالتی در ایجاد آن داشته باشد. (جونز، ۱۹۹۱) فرانسیس و همکاران (۲۰۰۵) اقلامی را که در مدل تجاری شرکتها و محیط عملیاتی آنها، به وجود می‌آید و مدیریت واحد تجاری در پیدایش آنها دخالتی نداشته و در حین انجام فعالیتهای تجاری شرکت ایجادشده است را اقلام تعهدی غیر اختیاری می‌نامند (مهدوی، ۱۳۹۰، ص۶۲ ) همچنین، هاچبرگ^[۶۳](۲۰۰۳ ) اقلام تعهدی غیر اختیاری را بیانگر آن قسمت از اقلام تعهدی میداند که در روند عادی فعالیت یک موسسه ایجاد می‌شوند و پیش‌بینی می‌شود که مدیریت هیچ گونه دخالتی در ایجاد آن نداشته باشد و یا به عبارت دیگر در اثر انجام مبادلات به طور طبیعی ایجادشده باشند. (عارفمنش، ۱۳۸۵).
۲-۴-۷- پیش‌بینی اجزای اختیاری اقلام تعهدی به کمک متغیرهای حسابداری:
در این روش بر اساس اصول حسابداری، اقلام تعهدی غیرعادی برآورد می‌گردد. مدلی که جونز در سال ۱۹۹۱ برای کشف مدیریت سود ارائه نمود، یکی از اولین مدلهای ارائه‌شده بر اساس این روش می باشد. در این مدل، جونز مفهوم اقلام تعهدی غیرعادی ( اختیاری^[۶۴]) را به عنوان عامل تعیین‌کننده کیفیت سود، معرفی نمود. جونز اقلام تعهدی را به دو جزء عادی (غیر اختیاری^[۶۵]) و غیرعادی (اختیاری) تفکیک نمود. در حالیکه اقلام تعهدی غیر اختیاری به واسطه مقررات، سازمانها و دیگر عوامل خارجی محدود هستند، اقلام تعهدی اختیاری، قابل‌اعمال نظر توسط مدیریت می باشد.
بنابراین جزء اختیاری اقلام تعهدی به عنوان شاخصی در جهت کشف مدیریت سود در واحدهای تجاری مورد استفاده قرار می‌گیرد. به طور مشخص، مدل جونز تحت تاثیر مدل دی آنجلیو است. در مدل دی آنجلیو فرض شده است که اقلام تعهدی غیر اختیاری از دوره ای به دوره دیگر ثابت است. مدل جونز سطح کلی اقلام تعهدی را به تغییرات فروش و اموال، ماشین‌آلات و تجهیزات (اقلام حسابداری) مربوط ساخته و به عبارت دیگر تغییرات در اقلام تعهدی غیر اختیاری که در نتیجه تغییر در شرایط اقتصادی ایجاد می‌شوند را نیز وارد مدل نموده است. در نتیجه مدل سعی در کنترل تاثیر تغییرات شرایط اقتصادی واحد تجاری بر روی اقلام تعهدی غیر اختیاری دارد.
در مدل جونز مجموع اقلام تعهدی به یکی از دو روش زیر‌(با توجه به اطلاعات موجود) محاسبه می شود:
(۱)
(۲
TA : تغییرات کل اقلام تعهدی شرکت iام در سال t، E : سود عملیاتی، CFO: وجوه نقد حاصل از عملیات، CA: دارایی‌های جاری، CL: بدهی‌های جاری، DEPN: هزینه استهلاک، STD: حصه جاری تسهیلات دریافتی و CASH : وجه نقد)” (مشایخی و همکاران، ۱۳۸۴).
گروه کثیری از محققین مجموع اقلام تعهدی را به عنوان تغییر در سرمایه درگردش غیر نقدی منهای استهلاک تعریف نموده اند. تغییر در سرمایه در گردش غیر نقدی برابراست با تغییر در حساب‌های دریافتنی بعلاوه تغییر در موجودی‌ها بعلاوه تغییر در سایر دارایی‌های جاری منهای تغییر در بدهی‌های جاری (سرمایه در گردش غیر نقدی را سرمایه عملیاتی خالص^[۶۶] نیز می‌نامند (مشایخی، ۱۳۸۴).
۲-۴-۸ارتباط اقلام تعهدی و عدم تقارن اطلاعاتی
نتیجه انکارناپذیر کیفیت پایین سود، افزایش عدم تقارن اطلاعاتی می باشد. علت کیفیت پایین سود در ماهیت اقلام تعهدی نهفته است، چرا که در شناسایی این اقلام ناگزیر از برآورد و تخصیص‌های ذهنی هستیم. لذا کیفیت سود (اقلام تعهدی ) می‌تواند بر عدم اطمینان نسبت به وقوع، زمان‌بندی و توزیع وجوه نقد آتی شرکت اثر گذاشته و لذا بر تصمیمات مربوط به تأمین مالی و سرمایه‌گذاری‌های شرکت موثر باشد (باتاچاریا و همکاران، ۲۰۰۷)^[۶۷].
بدین صورت که کیفیت بالای اقلام تعهدی، عدم تقارن اطلاعاتی را کاهش داده که این خود باعث می‌شود سرمایه‌گذاران آگاهانه‌تر سرمایه‌گذاری مورد نظر خود را انتخاب کرده و عامل ریسک غیرقابل‌حذف مرتبط با عدم تقارن اطلاعات را در تصمیم خود حداقل کرده و لذا با نرخ بهره‌ی پایین تری در شرکت سرمایه‌گذاری کنند. توانایی شرکت در جذب سرمایه‌گذاری با نرخ کمتر مدیریت نقدینگی را بهبود می‌بخشد وبدین ترتیب نیاز به نگهداری مقادیر زیادی وجه نقد (جهت مقابله با تحمل هزینه‌ی تأمین مالی بالا) کاهش می‌یابد (گارسیا و همکاران، ۲۰۰۸)^[۶۸]
در بازار سرمایه ایران افزایش میزان اقلام تعهدی غیرعادی، منجر به تشدید پدیده ی عدم تقارن اطلاعاتی بین سرمایه‌گذاران می شود. این در حالی است که رابطه معنا داری میان قدر مطلق کل اقلام تعهدی و عدم تقارن اطلاعاتی مشاهده نمی شود. بنا براین به نظر می رسد سرمایه‌گذاران به طور میانگین، در درک محتوای اطلاعاتی اقلام تعهدی غیرعادی کند عمل کرده‌اند و ارزش درستی را از این اقلام در سال جاری ندارند. نتایج پژوهش‌های خدارحمی (۱۳۸۹) نشان داد که یک رابطه منفی و معنی‌دار میان نقد شوندگی سهام، اندازه شرکت و نسبت مالکیت نهادی با عدم تقارن اطلاعاتی و یک رابطه مثبت و معنی‌دار میان عدم تقارن اطلاعاتی و تغییرپذیری بازده سهام شرکت وجود دارد.
۲-۵ خطای پیش‌بینی سود:
۲-۵-۱تاریخچه پیش‌بینی سود:
در اوایل سال ۱۹۷۳، کمیسیون بورس اوراق بهادار اعلام کرد که برای اولین بار به شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس، اجازه افشای پیشبینیهای سود داده شود. پیشنهاد بعدی در سال ۱۹۷۵ مطرح شد. در این طرح، شرکتها ملزم به انتشار اطلاعات پیش‌بینی همراه با گزارشهای مالی شدند. این الزامات سبب می‌شود اطلاعات مدیریت تقریباً برابر با اطلاعاتی باشد که عموم در اختیاردارند.
در آوریل سال ۱۹۷۶، پیشنهاد کمیسیون بورس اوراق بهادار به دلیل مخالفت زیاد، برداشته شد. در نبود افشای پیش‌بینی سود توسط مدیریت، سرمایهگذاران جزء همواره به تحلیلگران حرفهای اتکا میکنند. ^[۶۹]
بورس اوراق بهادار تهران، مهم‌ترین و اصلیترین مرکز مبادلات سرمایهای تلقّی می‌شود که در سال ۱۳۴۵ تأسیس شده است. مطابق قانون، کارگزار موظف است این اطلاعات را به سازمان ارائه دهد:
الف) گزارشها و صورتهای مالی سالانه حسابرسی شده و خلاصه صورت سالانه فعالیت کارگزار که حداکثر چهار ماه پس از پایان سال مالی به تأیید حسابرس معتمد بورس رسیده است.
ب) هر گونه تغییر در شرایط اعلام‌شده به سازمان به منظور دریافت مجوز.
ج) سایر مدارک و اطلاعات مورد در خواست سازمان و کلیّه گزارشهای مذکور در آیین‌نامه‌های مصوب در چارچوب قوانین مربوط.
این روند تا سال ۱۳۵۷ ادامه داشت و پس از آن تا سال ۱۳۷۰ عملاً بورس به حالت تعلیق در آمده بود. بین سالهای ۱۳۷۰ تا ۱۳۷۵ آمارهای تولید و فروش هر ماهه، پیش‌بینی خرید و فروش سالانه و آمار تولید و فروش واقعی سال قبل به عنوان مبنایی جهت قیمتگذاری و هم چنین اطلاعاتی سودمند برای تصمیمگیری سرمایهگذاران تلقی میشد.
بورس اوراق بهادار تهران در سال ۱۳۷۶ طبق بخشنامهای علاوه بر اطلاعات پیش گفته، شرکتها را ملزم به ارائه سود هر سهم واقعی سه ماهه و سود هر سهم برآوردی سالانه کرد.
بورس اوراق بهادار تهران در سال ۱۳۷۹، با توجه به اهمیت گزارشهای مالی میان‌دوره‌ای در تصمیمگیری استفاده‌ کنندگان، به منظور قانونمند کردن روش گزارش دهی و افزایش قابلیت اتکا، شرکتها را ملزم به ارائه اطلاعات میان‌دوره‌ای شش ماهه بررسی‌شده در فرمهای استاندارد کرد.
بدیهی است با ارائه اطلاعات در این قالب، ارسال آمار تولید و فروش ماهانه توسط شرکتها منتفی شده ارائه اطلاعات در خصوص پیش‌بینی سود هر سهم، طبق رویه موجود باقی ماند.