هم چنین با توجه به اهمیت روزافزون سرمایه فکری به عنوان عاملی جهت بهبود عملکرد شرکت ها هدف این پژوهش بررسی رابطه بین مقیاس سرمایه فکری که ‌بر اساس ۶ مدل مورد محاسبه قرار گرفته است.

۳-۱-پیشینه پژوهش

۱-۳-۱-تحقیق های داخلی:

انواری رستمی و سراجی، به بررسی رابطه میان سرمایه فکری و ارزش بازار سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. در این راستا، با بهره گرفتن از روش های کمّی و ریاضی پیشنهادی انواری رستمی و رستمی داده های ۷ ساله شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادارتهران، سرمایه فکری شرکت ها سنجیده شده و پس رابطه بین نتایج هر روش و ارزش بازار شرکت های تحت بررسی از نظر آماری مورد آزمون قرار گرفته است. یافته های پژوهش حاکی از آن بود که تنها دو مورد از روش های پیشنهادی همبستگی بالا و معنی داری با ارزش بازار سهام شرکت های عضو بورس اوراق بهادار دارند. هم چنین در این مقاله به ادامه تحقیقات پیش خود پرداخته و سعی ‌کرده‌است که به سؤال پاسخ دهد اول اینکه چگونه می توان ارزش سرمایه فکری را محاسبه و برآورد کرد؟ سؤال اساسی دوم آنکه آیا رابطه معنی داری میان سرمایه فکری محاسبه شده شرکت ها و ارزش بازار سهام آن ها وجود دارد و در نهایت اینکه جهت محاسبه سرمایه فکری کدام یک از روش های سنجش، از توان بالاتری برخوردار و رابطه بهتری با ارزش بازار سهام شرکت ها نشان می‌دهد؟(انواری رستمی و سراجی، ۱۳۸۴، ۶۲-۴۹).

خورشیدی ، م و حمید قریشی ، دانش سازمان مستقل از افراد بوده ‌و هنگام ترک کار توسط کارکنان درسازمان باقی می ماند. (خورشیدی ، م و حمید قریشی،۱۳۸۱ ،۲۵۴)

رهنمای رودپشتی و زنجیردار (۱۳۸۷)، نیز در تحقیق خود به بررسی تبیین ضریب حساسیت با بهره گرفتن از مدل CAPM و مدل D- CAPM در شرکت ایران خودرو دیزل پرداختند و ‌به این نتیجه رسیدند که D- CAPM تبیین دقیق تر نسبت به CAPM از رابطه بین بازده مورد انتظار و بازده بازار ارائه می‌دهد. همچنین بین بتای تعدیلی و بتا تفاوت معناداری وجود دارد و بازده مورد انتظار دو مدل از تفاوت معناداری برخور دارند و نهایتاًً استفاده از D- CAPM نسبت به CAPM در بازار جهت ارزشیابی دارایی های مالی ، به دلیل آنکه از توان بهتری برخوردار است، مناسب تر است(رهنمای رودپشتی و زنجیردار، ۱۳۸۷، ۱۲-۲٫(

۲-۳-۱-تحقیق های خارجی:

چن و همکاران، نیز رابطه بین سرمایه فکری با ارزش بازار و عملکرد مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس سهام تایوان در دورۀ زمانی ۲۰۰۲-۱۹۹۲ را به گونه ای تجربی بررسی کردند آن ها سرمایه فکری را با بهره گرفتن از ضریب ارزش افزوده فکری و اجزای آن مخارج تحقیق و توسعه تقسیم بر ارزش دفتری سهام عادی و هزینه تبلیغات تقسیم بر ارزش دفتری سهام عادی و ارزش بازار و عملکرد مالی را با بهره گرفتن از نسبت های ارزش بازار به ارزش دفتری، بازده حقوق صاحبان سهام، بازده دارایی ها، رشد درآمد و بهره وری کارکنان اندازه گیری نمودند (چن و همکاران، ۲۰۰۵، ۱۷۶-۱۵۹)..

وانگ ، نشان داد که ارتباط مثبت بین سرمایه فکری و ارزش بازار شرکت‌های موجود در صنعت الکترونیک موجود در شاخص S&P500 امریکا وجود دارد(وانگ، ۲۰۰۸، ۵۶۳-۵۴۶).

باسی و بورن ، در بررسی ۵۰۰ شرکت امریکایی یافتند که ارتباط مثبت بین سرمایه گذاری در بخش سرمایه فکری و عملکرد مالی شرکت ها وجود دارد (باسی و بورن ، ۱۹۹۹، ۴۳۲-۴۱۴).

گارسیا و مارتینز (۲۰۰۷)،در یک مطالعه تجربی به بررسی ارتباط بین اطلاعات سرمایه فکری استفاده شده در تصمیمات سرمایه گذاری در شرکت های اسپانیایی پرداختند.

پی تان و همکارانش ،در پژوهش خود دریافتند که سرمایه فکری و عملکرد شرکت به طور مثبت با یکدیگر مرتبط بوده ، بعلاوه نرخ رشد سرمایه فکری نیزبه طور مثبت با عملکرد شرکت مرتبط می‌باشد.( پی تن و پلومن، هنکک ، ۲۰۰۷، ۹۵-۷۶).

۴-۱- چارچوب نظری تحقیق

به دلیل بالا رفتن درک مدیران ‌در مورد نقش دارایی های نامشهود در ایجاد مزیت رقابتی تاکنون روش- های متعددی برای سنجش و انداز ه گیری سرمایه فکری به وجود آمده است ( نمازی ‌و ابراهیمی ،۱۳۸۸، شماره چهارم، ص۱۰ ). پالیک روش آسانی را برای اندازه گیری سرمایه فکری توسعه داد او این گونه بیان می‌دارد که ارزش بازار یک سازمان به وسیله سرمایه به کار گرفته شده و سرمایه فکری خلق می شود و از طریق سرمایه ساختاری و سرمایه انسانی مورد استفاده قرار می‌گیرد . روش پالیک راهنمای را به منظور فراهم آوردن اطلاعات درباره اثر بخشی خلق ارزش دارایی های مشهود )سرمایه به کار گرفته شده) و دارایی های نامشهود) سرمایه انسانی و سرمایه ساختاری) یک سازمان پیشنهاد نموده است که پالیک این روش را ضریب ارزش افزوده فکری نامید . محاسبه ضریب ارزش افزوده فکری به آسانی انجام می شود چرا که به طور غیر مستقیم سرمایه فکری را از طریق اندازه گیری کارایی سرمایه به کار گرفته شده ، کارایی سرمایه انسانی و کارایی سرمایه سا ختاری اندازه گیری می‌کند(مادیتینس و همکاران۲۰۱۱،۱۵۱-۱۳۲)^[۷].

در این تحقیق بنا به دلایل زیر از مدل ضریب ارزش افزوده فکری پالیک برای سنجش سرمایه فکری استفاده می شود( نمازی ‌و ابراهیمی ،۱۳۸۸، شماره چهارم).

۱- مبنای سنجش در این روش ثابت و استاندارد است به گونه ای که امکان مقایسه نمونه های بزرگ در صنایع مختلف را فراهم می‌کند. سایر روش های سنجش سرمایه فکری از جهات زیر محدود هستند.

الف) از شاخص های مالی و غیر مالی منحصر به فردی استفاده می‌کنند که نمی توان به آسانی آن ها را در یک معیار جامع واحد ترکیب کرد.

ب) متناسب با ویژگی های یک شرکت خاص هستند. از این رو، امکان استفاده از آن ها برای انجام تحلیل های مقایسه ای در بین یک نمونه وسیع و متنوع از شرکت ها کاهش می‌یابد.

ج) از اطلاعاتی استفاده می‌کنند که خاص برخی از شرکت ها یا ملل است، برای نمونه داده های مرتبط با سهام.

۲- کلیه داده های مورد استفاده در روش ضریب ارزش افزوده فکری ارزش افزوده از صورت‌های مالی حسابرسی شده استخراج می‌شوند. ‌بنابرین‏، محاسبات انجام شده عینی و قابل رسیدگی، هستند.

۳- روش ضریب ارزش افزوده فکری یک تکنیک ساده و شفاف است. سادگی محاسباتی این روش امکان استفاده از آن را توسط ذینفعان برون سازمانی فراهم می‌کند. سایر روش های سنجش سرمایه فکری از این جهت محدود هستند که صرفاً ‌گروه‌های درون سازمانی یا به وسیله مدل ها، تحلیل ها و اصول های پیچیده قابل محاسبه هستند.

۴- این روش در پژوهش های متعددی (به عنوان نمونه، فایدر وویلیامز^[۸]، شیو^[۹]، چانگ ^[۱۰]و کاماث^[۱۱] به کار گرفته شده است.