۳-۵-۱-رودخانه قزلارچای
سرشاخه های این رودخانه آب بخش های غرب و جنوب غربی حوضه را به طرف شرق حوضه زهکشى می کنند. این شاخه ها از ارتفاعات نوار مرزی بین کشور های ایران و ترکیه سرچشمه می گیرند. شاخه قزلارچای در ادامه مسیر با شاخه سیاه چشمه که آب بخش های جنوب غربی حوضه را زهکش می کند تلاقی کرده و با نام بارون چای به دریاچه سدماکو می ریزد. شاخه سیه چشمه خود از ارتفاعات آق داغ و کوه بابا گوی سرچشمه می گیرد و پس از عبور از شهر سیه چشمه (چالدران) به قزلارچای می پیوندد.
۳-۵-۲- رودخانه امامقلی
سرشاخه های این رودخانه آب بخش های شرق و جنوب شرق حوضه را در مسیر جنوب به شمال حوضه زهکش می کنند. در ادامه مسیر از کنار قره کلیسا عبور نموده و به دریاچه سد ماکو می ریزد.
۳-۵-۳- رودخانه زنگمار
بعد از پیوستن دو شاخه بارون چای و امامقلی رودخانه ادامه مسیر داده و ضمن عبور از سد ماکو در بالا دست شهر ماکو، شاخه ساری سو بدان پیوسته و رودخانه زنگمار تشکیل مى گردد که بعد از عبور از شهر ماکو، به رودخانه ارس در پلدشت می پیوندد، این تلاقی در بالا دست سد ارس می باشد. در نهایت رود خانه ارس نیز به دریای مازندران می ریزد.
مشخصات منطقه مورد مطالعه، مواد و روش ها ۳۷
۳-۶- مورفومتری حوضه آبریز
وجود پستی و بلندیها در سطح زمین باعث می شود که در همگام نزول باران و ایجاد جریان سطحی، آب از ارتفاعات در امتداد شیب و درجات مختلف جریان پیدا کرده و به سمت نقاط پست زمین حرکت کند. خصوصیات مورفومتری حوضه های آبریز، خصوصیات ثابتی هستند و نشان دهنده وضع ظاهری حوضه می باشند. خصوصیات هندسى حوضه های آبریز از جمله سطح، محیط، شکل، موقعیت، طول آبراهه ها، شیب و غیره از جمله پارامترهای مهم مورفومتری حوضه محسوب می گردند.
۳-۶-۱- تقسیم بندی منطقه مورد مطالعه به واحدهای کاری
بطور کلی در مطالعات مربوط به منابع آب و خاک، جهت شناخت هرچه بهتر خصوصیات هیدرولوژیک آبخیزها تقسیم بندی حوضه به چند واحد هیدرولوژیک لازم و ضروری می باشد. هر واحد هیدرولوژیک شامل یک یا چند آبراهه مشخص می باشد که مرز واحدهای مختلف بر اساس وضعیت حاکم بر شبکه رودخانه و آبراهه های اصلی و فرعی حوضه، مورد مطالعه و تفکیک قرار گرفته است. که بر این اساس دو واحد هیدرولوژیکی مختلف در حوضه مورد مطالعه مشخص شده است.
شکل ۳ـ۷ـ واحد های هیدرولوژیک منطقه مورد مطالعه
مشخصات منطقه مورد مطالعه، مواد و روش ها ۳۸
۳-۶-۲- مساحت حوضه
بارزترین مشخصه حوضه آبریز، مساحت آن می باشد. مساحت در بسیاری از مناطق ارتباط مستقیمی با حجم روانات و حداکثر دبی لحظه ای حاصل از سیلاب دارد. مساحت هریک از واحدهاى کاری و کل حوضه در جدول(۳ـ۱)آورده شده است.
۳-۶-۳-پروفیل طولی واحدهای کاری
پروفیل طولی در واقع نمایش طولی یک رودخانه با ارتفاع است. با رسم پروفیل طولی رودخانه ها می توان ارتفاع و به همراه آن شیب رودخانه ها را در هر نقطه از مسیر آن مشخص کرد با توجه به اینکه شیب رودخانه، سرعت جریان آب و قدرت تخریب و فرسایش رودخانه ها ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند. بنابراین ترسیم نیمرخ طول رودخانه اصلی و سرشاخه ها که در حقیقت بیانگر شیب هر قسمت از مسیر جریان می باشد، می تواند اطلاعات مفیدی در مورد سرعت حرکت آب و به تبعیت از آن نحوه تخریب مسیر جریان و یا چگونگی رسوب گذاری در مسیر را حاصل نماید.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

شکل۳ـ۸ـ پروفیل طولی رودخانه قزلار چای و امامقلی
مشخصات منطقه مورد مطالعه، مواد و روش ها ۳۹
۳-۶-۴- محیط حوضه
محیط حوضه به طول خط فرضی تقسیم آب گفته می شود که حوضه را از حوضه های مجاور مجزا می سازد. محیط حوضه نیز برای هر کدام از واحد ها و کل حوضه در جدول (۳ـ۱) آورده شده است.
۳-۶-۵- شکل حوضه
شکل حوضه تاثیر فراوانی روی هیدروگراف سیلاب ها، داشته بطوریکه دبی حداکثر سیلاب ها با مساوی بودن سایر شرایط فیزیکی در حوضه های پهن بیشتر از حوضه های کشیده است. برای اینکه حوضه ها را از نظر شکل تقسیم بندی کنیم، از ضرایب یا نمایه هایی استفاده می گردد. از جمله این ضرایب، ضرایب فشردگی (گراویلیوس) می باشد.
۳-۶-۵-۱- ضریب فشردگی (گراویلیوس^[۴])
ضریب فشردگی عبارت است از نسبت محیط حوضه به محیط دایره ای که مساحت آن برابر با مساحت حوضه باشد. حوضه هاى پهن برخلاف حوضه های کشیده دارای ضریب گراویلیوس کمتری بوده و لذا سیلاب ها از شدت بیشتری برخوردار می باشند و زمان تمرکز^[۵] نیز کوتاه تر است.
ضریب گراویلیوس با بهره گرفتن از رابطه(۳-۱) زیر بدست می آید:
)۳-۱) Cc=0.28()
Cc= ضریب گراویلیوس
P= محیط حوضه بر حسب کیلومتر
A= مساحت حوضه برحسب کیلومتر مربع
بدین ترتیب ضریب گراویلیوس برای هریک از واحدها کاری محاسبه گردیده و ارقام حاصله در جدول شماره (۳ـ۱) درج گردیده است.
مشخصات منطقه مورد مطالعه، مواد و روش ها ۴۰
۳-۶-۵-۲ مستطیل معادل
یکی از روش های نشان دادن شکل حوضه، مقایسه آن از نظر شکل ظاهری با یک مستطیل فرضی است. به عبارت دیگر مستطیل معادل نشان دهنده حوضه ای است که مساحت آن برابر مساحت حوضه و محیط آن نیز برابر با محیط حوضه باشد. مستطیل معادل حوضه با بهره گرفتن از رابطه (۳-۲) بدست می آید.
(۳-۲ ( L,B=
L= طول مستطیل معادل حوضه برحسب کیلومتر
B= عرض مستطیل معادل حوضه بر حسب کیلومتر
A= مساحت حوضه برحسب کیلومتر مربع
C= ضریب گراویلیوس
بنابر این باتوجه به اطلاعات فوق الذکر طول و عرض مستطیل معادل محاسبه گردیده، که نتایج آن در جدول شماره (۳ـ۱) ارائه شده است.
۳-۶-۶- ارتفاع حوضه
ارتفاع حوضه ازسطح دریا نشان دهنده موقعیت اقلیمی آن حوضه است. برای تعیین این پارامتر نیز از آمار و اطلاعات موجود در سازمان آب منطقه ای و شرکت مهندسین مشاور مهاب قدس استفاده شده است و نتایج در جدول (۳ـ۱) ارائه شده است.
مشخصات منطقه مورد مطالعه، مواد و روش ها ۴۱
۳-۶-۷- شیب حوضه
شیب یکی از پارامترهای مورفومتریک حوضه می باشد. این فاکتور تاثیر بسزایی در میزان حجم رواناب، مقادیر نفوذپذیری و شدت فرسایش دارد.
جدول ۳ـ۱ـ پارامتر های مورفومتریک حوضه آبریز سد ماکو.

نام حوضه

مساحت
(کیلومتر مربع)

محیط (کیلومتر)