جدول ۳-۱٫ ویژگی‌های کلی کتابخانه‌های ملی کانادا، ایران و استرالیا

۳-۳٫ گردآوری داده ها

در ابتدا از چک لیست ارائه شده در کتاب دوره مقدماتی کتابداری تطبیقی نوشته سیمسوا، (۱۳۷۱، ترجمه ناهید مرتضوی) به عنوان ابزار گردآوری داده ها استفاده شد (برای چک لیست نگاه کنید به پیوست شماره ۱). همان طور که در فصل دوم (۲-۳-۴: روش‌شناسی) اشاره شد از آنجا که سیاهه‌ها غیرقابل اتعطاف هستند و ممکن است برداشتی خطی به دست دهند، ‌بنابرین‏ بعد از گردآوری اطلاعات، موارد مرتبط با هدف و سوالات پژوهش کنار هم گذاشته شده و بین آن‌ ها ارتباط برقرار شد.

داده ها هم از منابع دست دوم نظیر کتاب‌ها و مقالات (در دایره‌المعارف‌ها، مجلات و …) و هم از منابع دست اول نظیر قوانین، گزارش‌ها، مصاحبه (در ایران) و نیز مشاهدات شخصی استفاده شد. این کار در سه مرحله صورت گرفت:

1. 1. در مرحله نخست از اساسنامه‌ها و گزارش‌های سالانه کتابخانه‌های سه کشور موضوع این مقایسه استفاده شد. اساسنامه‌های هر سه سازمان از اینترنت بازیابی شد. گزارش‌های سالانه ده سال اخیر کتابخانه ملی استرالیا از وب‌سایت آن کتابخانه و گزارش‌های کتابخانه و آرشیو کانادا از آرشیو وب‌سایت آن و نیز وب سایت وزارت دارایی کانادا^[۳۶] (شامل گزارش‌های سالانه تمام وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولتی) بازیابی شد (آدرس اینترنتی آن‌ ها در فهرست منابع ذکر شده است.). ‌در مورد ایران هنگام اجرای پژوهش تنها گزارش‌های سالانه سه سال ۸۵، ۸۶ و ۸۷ به صورت مدون، توسط معاونت پشتیبانی و امور حقوقی استان ها انتشار یافته بود. گزارش‌های سالانه کتابخانه ملی ایران بیشتر حاوی اطلاعات آماری بود و اطلاعی از روند اجرای طرح‌ها، وظایف بخش‌های مختلف، میزان پیشرفت به سوی اهداف برنامه (مشابه آنچه در گزارش‌های دو کشور دیگر آمده است) نداشت و داده های لازم برای مقایسه را به دست نمی‌داد.

1. 1. در مرحله دوم برای تکمیل داده ها و به دست آوردن اطلاعات راجع به تاریخچه و وضع حاضر دو سازمان از مقالات دایره‌المعارف‌ها، مجلات و وب‌سایت‌ها و کتاب‌های موجود استفاده شد.

1. در آخر برای تکمیل داده ها با پست الکترونیکی با کتابخانه و آرشیو کانادا مکاتبه شد که ‌به این نامه با لیستی از مقالات و کتاب‌های مرتبط و نحوه دسترسی رایگان و یا خرید آن‌ ها پاسخ داده شد. داده های کتابخانه ملی ایران نیز از طریق مشاهدات شخصی، استفاده از اطلاعات شخصی استاد راهنما، و مصاحبه با معاون سابق کتابخانه ملی (دکتر خسروی) تکمیل شد.

۳-۴٫ سازماندهی و تحلیل اطلاعات

علاوه بر چک لیست، جدول زمانی از تاریخچه و فعالیت‌های دو سازمان تهیه شد تا نمایی کلی از نقاط عطف توسعه و روند تغییر اولویت‌ها و اهداف برای مقایسه بهتر به دست بدهد.

مطالب استخراج شده به چند دسته کلی تقسیم شده، با هم مقایسه شدند و از آن‌ ها برای ‌پاسخ‌گویی‌ به سوالات پژوهش استفاده شد. در مقایسه سعی شده است به شرایط زمینه‌ای تأثیرگذار توجه شود و داده ها به صورت پاره‌های جداگانه با هم مقایسه نشوند.

در پژوهش حاضر، توضیحی روایی پیرامون کتابخانه و آرشیو کانادا، کتابخانه ملی استرالیا و سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در بخش‌های جداگانه (در فصل چهارم) ارائه می‌شود و در ادامه نکات اصلی برداشت شده از پژوهش در دسته های کلی برای ‌پاسخ‌گویی‌ به سوالات، ارائه می‌شود.

فصل چهارم

یافته های پژوهش

۴-۱٫ مقدمه

کتابخانه‌های ملی ایران، کانادا و استرالیا سازمان‌های جوانی هستند که در عمر نسبتا کوتاه خود توانسته‌اند به نوبه خود وظیفه‌شان را در حفظ میراث ملی و توسعه خدمات کتابداری کشور عملی کنند. هر یک از این سه سازمان ارگان‌های متمایزی هستند که تحت تأثیر شرایط سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و … رویکردهای متفاوتی را برای تحقق اهدافشان اتخاذ کرده‌اند. مقایسه این رویکردهای متفاوت و نتایج حاصل از آن، با نشان دادن نقاط ضعف و قوت، می‌تواند درس‌های زیادی را برای برنامه‌ریزی‌های آینده کتابخانه ملی کشورمان به دنبال داشته باشد. در این فصل به منظور روشن شدن این رویکردها، در سه بخش جداگانه روند توسعه سه کتابخانه ارائه می‌شود؛ در انتهای فصل نیز با بهره گرفتن از داده های به دست آمده به سوالات پژوهش پاسخ داده می‌شود.

۴-۲٫ بخش اول: کتابخانه ملی کانادا

کتابخانه ملی کانادا یکی از سازمان‌های دولت مرکزی تحت نظارت وزارت میراث کانادا است که در ۱۹۵۳ تأسیس شده است. کتابخانه ملی کانادا در ۲۰۰۴ با آرشیو ملی کانادا ادغام شد و از به هم پیوستن آن‌ ها کتابخانه و آرشیو کانادا^[۳۷] تشکیل شد. سابقه آرشیو ملی کانادا به تأسیس شعبه آرشیو در وزارت کشاورزی در ۱۸۷۲ می‌رسد. این شعبه در ۱۹۱۲ با تصویب قانون آرشیو عمومی به عنوان سازمانی مستقل آغاز به فعالیت کرد و در ۱۹۸۷ به آرشیو ملی کانادا تغییر نام پیدا کرد.

قبل از توضیح بیشتر راجع به چگونگی شکل‌گیری کتابخانه ملی، آرشیو ملی و در نهایت کتابخانه و آرشیو کانادا توضیح مختصری برای آشنایی بیشتر با کشور کانادا و شرایط آن توضیحات مختصری ارائه می‌شود.

۴-۲-۱٫ کانادا

کانادا واقع در آمریکای شمالی با مساحت ۹۹۵۴۶۷۰، دومین کشور پهناور جهان است و جمعیتی حدود ۴۳۱۲۰۰۰۰ (رتبه ۱۸‌ام جمعیت جهان) را با پراکندگی بالا در خود جای داده است (کانادا،۲۰۱۰^[۳۸]) در این قسمت توضیحات بیشتری راجع به تاریخچه، شرایط جغرافیایی، سیاسی و اقتصادی آن ارائه می‌شود.

۴-۲-۱-۱٫ تاریخچه

آمریکای شمالی هزاران سال قبل از شکل‌گیری کانادای کنونی سکونتگاه بومیان بوده است. مطالعات باستان‌شناسی نشان می‌دهد سابقه زندگی در بعضی نقاط این سرزمین به حدود ۱۰۰۰۰ سال قبل از میلاد می‌رسد (رایت^[۳۹]،۲۰۰۹).