بر مبنای این تقسیم بندی کل روش های پوشش در سه گروه زیر دسته بندی می‌گردند و هر دسته بر مبنای یکی از کاربردهایش نامگذاری شده است. این گروه‌ها عبارتند از:
۱- مسئله گالری هنر^[۵] ]۳ [و ]۴[، ۲- پوشش اقیانوس^[۶] ]۳ [و ]۵[، ۳- پوشش سیستم های روبوتیک^[۷] ]۳[، ]۶[، ]۷[ و ]۸[.
مسئله گالری هنر:
در این مسئله فرض شده است که یک محیطی، مثل یک گالری وجود دارد و هدف این است که تمام محیط این گالری توسط حسگرهایی پوشش داده شود به گونه‌ای که هر نقطه از این گالری حداقل توسط یکی از این حسگرها پوشش داده شده باشد به صورتی که اگر این حسگرها دوربین فرض شوند، این گالری باید در مقابل سرقت، ایمن باشد و همچنین برای این کار می‌بایست حداقل گره حسگر مصرف گردد. مسئله ی گالری هنر یکی از مسائل کار آمدی است که در شاخه ی هندسه محاسباتی قرار دارد. انگیزه ی اصلی برای حل این مشکل، حل مشکلی در موزه‌ها بود به این ترتیب که لازم بود از حداقل تعداد دوربین‌های امنیتی که قابلیت چرخش را دارند برای پوشش دادن کل فضای موزه‌ها یا نگارخانه‌های هنری استفاده کرد. اثبات شده است که برای محیط های دوبعدی تعیین مکان و تعداد حسگرها از لحاظ زمانی خطی است ولی برای حالات سه بعدی یک مساله NP-hard می‌باشد ]۳[ و ]۴[.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

پوشش اقیانوس:
در این نوع از مسائل بیان شده که برای مثال در صورتی که بخواهیم موجودات دریایی را تحت بررسی قرار دهیم و بخواهیم این کار را از طریق ماهواره‌ها انجام دهیم، به دلیل اینکه یک ماهواره بر اثر عواملی نمی‌تواند بیش از ۱۵% سطح اقیانوسها را در روز پوشش دهد، چند ماهواره برای این کار لازم است تا میزان پوشش افزایش یافته و از پوشش نقاط مشترک خودداری گردد]۳[ و ]۵[.
پوشش سیستم های روبوتیک:
این نوع پوشش برای اولین بار توسط شخصی به نام Gage مطرح شد و انواع پوشش ها را از دید سیستم های روبوتیک مطرح کرد. او سه نوع پوشش را بیان کرد که عبارتند از پوشش پوشاننده^[۸] ]۳[ و ]۷[، پوشش مرزی (مانع)^[۹] ]۳[ و ]۸[ و پوشش جاروبی^[۱۰] ]۳[ و ]۹[. در پوشش پوشاننده هدف تعیین دقیق مکان حسگرهاست، به گونه‌ای که حداکثر پوشش را برای یک ناحیه ایجاد کنند. در پوشش مرزی (مانع)،‌ هدف قرارگیری یکسری حسگر در محیط است به گونه‌ای که نواحی پوشش داده نشده بر اثر وجود موانع در محیط به حداقل برسد و پوشش جاروبی ‌کم و بیش شبیه به پوشش مرزی (مانع) می‌باشد، با این فرض که موانع در آن متحرک می‌باشند]۳[، ]۶[، ]۷[ و ]۸[.
۲-۳) تقسیم بندی دوم انواع پوشش:
در بیشتر مقالاتی که درمورد مساله پوشش کار شده از این دسته بندی برای معرفی روش خود استفاده کرده‌اند. این دسته بندی بر مبنای چگونگی پوشش به سه گروه تقسیم شده، که عبارتند از:
۱- پوشش مرزی^[۱۱] ]۳[ و ]۱۰[ ، ۲- پوشش ناحیه‌ای^[۱۲] ]۳[ و ]۱۰[ و ۳- پوشش نقطه‌ای^[۱۳] ]۳[، ]۶[، ]۷[ و ]۱۱[.
پوشش مرزی:
اگر ناحیه ای داشته باشیم که گره های حسگر در آن پراکنده شده باشند و برای این ناحیه یک نقطه ورود و یک نقطه خروج درنظر گرفته باشیم، هدف پیدا کردن دو مسیر از مبدا به مقصد می‌باشد به گونه‌ای که در یکی از این مسیرها احتمال دیده شدن و شناسایی شدن کمترین میزان و در مسیر دیگر بیشترین میزان باشد. منظور از این مسیرها، بهترین و بدترین راه نفوذ به محیط تحت پوشش می‌باشد. مسیری برای نفوذ مناسب تر است که هرنقطه از آن، از تمام حسگرها دور باشد و یا در محدوده ی غیرقابل پوششی قرار داشته باشد. این مسئله با بهره گرفتن از دیاگرام وارونی^[۱۴] برای پیدا کردن مسیر با پوشش حداقل و از مثلث‌بندی دِلانی^[۱۵] برای پیداکردن مسیری با بیشترین پوشش حل می شود ]۹[.
یکی دیگر از انواع پوشش مرزی، مدل هایی برپایه آشکارسازی می‌باشد. این مدل ها بر این فرض استوار هستند که ناحیه حسی گره‌ها با افزایش فاصله از دقتش کاسته می‌شود و احتمال اینکه یک هدف را نتواند کشف کند افزایش پیدا می‌کند. هدف در اینگونه از مسائل پیدا‌ کردن یک مسیر بین مبدا و مقصد می‌باشد که دارای کمترین میزان دید توسط حسگرهاست، یعنی احتمال کشف یک هدف بر روی این مسیر کمترین است ]۱۰[.
شکل ۲-۱: پوشش مرزی ]۳[
پوشش مرزی به تعداد خیلی کمتری از پوشش کامل ناحیه به حسگر نیاز دارد. این مدل از پوشش یک مدل مناسب برای کاربردهای تشخیص تجاوز (نفوذ) می‌باشد. در این نوع مدل پوشش نیازمندیم که عملیات پوشش را طوری انجام دهیم که اگر نفوذی از عرض ناحیه تحت پوشش صورت گیرد آن را بتوانیم تشخیص دهیم ]۱۲[.
برخی از کاربردهای مهم شبکه های حسگر با تشخیص حرکت درگیر هستند، مانند زمانی که حسگرها در طول مرزهای کشوری پخش می شوند تا نفوذ های غیرقانونی را تشخیص دهند. در هر لحظه، هر یک از هدف ها توسط حداقل یک حسگر تحت کنترل قرار می‌گیرد و هر حسگر قادر است تمامی اهداف موجود در محدوده حسگری‌اش را کنترل کند ]۱۲[.
در شکل ۲-۲ چگونگی آرایش گره های حسگر برای شناسایی گره های متجاوز را مشاهده می کنیم.
شکل ۲-۲: پوشش مرزی (مانع) برای شناسایی گره های متجاوز ]۱۲[
همان طور که در شکل ۲-۲ دیده می شود، نحوه ی چینش حسگرها باید به نحوه ای باشد که هیچ حفره ی پوششی در شبکه نداشته باشیم تا هیچ متجاوزی بدون اینکه شناسایی شود، نتواند از زنجیره ی گره های حسی عبور کند ]۱۲[.
پوشش ناحیه‌ای:
بیشتر تحقیقات انجام شده در مورد مساله پوشش، مربوط به پوشش ناحیه‌ای می‌باشد. هدف اصلی شبکه‌های حسگر در این نوع پوشش، پوشش دادن و نظارت کردن کامل یک محیط می‌باشد. البته در بعضی از مقالات مناطق بزرگ و جدا ازهم، هم مشمول این تقسیم‌بندی شده است. به علت اینکه در اکثر موارد تعداد گره‌های موجود در محیط برای عمل پوشش بیش از تعداد مورد نیاز می‌باشد، می‌توان این گره‌ها را در درون مجموعه‌هایی جدا از هم دسته‌بندی کرد، به گونه‌ای که هردسته توانایی پوشش کامل ناحیه را داشته باشد. به این صورت گره‌هایی که عضو مجموعه انتخاب شده نیستند می‌توانند به خواب بروند. هدف اصلی بیشتر این تحقیقات بدست آوردن بیشترین زیرمجموعه از این گره‌ها می‌باشد]۳[ و ]۱۰[.
شکل ۲-۳: پوشش ناحیه ای ]۳[
پوشش نقطه‌ای:
در این گروه هدف تنها پوشش نقاط خاصی از محیط می‌باشد و این نقاط در سطح محیط پراکنده‌اند. در ظاهر می‌توان گفت که این روش زیرمجموعه‌ای از روش پوشش ناحیه‌ای می‌باشد و اگر ما کل ناحیه را پوشش دهیم به طور ضمنی آن نقاط را هم پوشش داده‌ایم. ولی این فرض اشتباه می‌باشد و دلیل آن هم این است که هدف اصلی در شبکه‌های حسگر کاهش مصرف انرژی و افزایش طول عمر شبکه می‌باشد. بنابر این پوشش مناطقی که برای ما کاربردی ندارند یک کار اشتباه می‌باشد. در تمام این روش ها نقاط مورد نظر از قبل مشخص هستند و مکان آن ها معلوم است و به آن ها هدف گفته می‌شود. مانند روش های پوشش ناحیه‌ای، در این روش ها هم هدف پیداکردن حداکثر زیرمجموعه‌های جدا از هم حسگر می‌باشد که هرکدام به تنهایی قادر باشند اهداف مورد نظر را پوشش دهند ]۳[، ]۶[، ]۷[ و ]۱۱[.
در این روش تعدادی از اهداف با جایگاه مشخص که باید مورد کنترل قرار گیرند، در نظر گرفته می شوند. تعداد متوسطی از حسگرها به صورت تصادفی در نزدیکی اهداف پخش می شوند تا بر طبق زمان‌بندی‌های خاص نسبت به انجام وظایف و تشخیص اهداف از پیش تعیین شده فعال گردیده و اطلاعات به دست آمده را به گره پردازشگر مرکزی بفرستند ]۳[، ]۶[، ]۷[ و ]۱۱[.
شکل ۲-۴: پوشش نقطه ای ]۳[
۲-۴) شبکه ی متصل^[۱۶]:
تا به اینجا با مفهوم کلی پوشش آشنا شدیم. حال به این نکته می رسیم که آیا فقط پوشش کامل، مفهوم مناسبی برای یک شبکه ی حسگر بی سیم است یا این که شبکه باید دارای فاکتور دیگری هم باشد تا وقتی از این پوشش برخوردار شد، بتواند داده های محیطی را انتقال دهد؟ جواب مثبت است. زیرا یک شبکه باید شبکه ای متصل از نظر شعاع مخابراتی باشد. مفهوم پوشش که تا اینجای کار بررسی شد، به مفهوم مشاهده ی محیط از نظر شعاع حسی بود. اما گره ها اطلاعاتی را که از محیط به دست می آورند باید به مقصد منتقل کنند که این امر منوط به این است که گره ها با هم تبادل اطلاعات داشته باشند و گره یا گروهی از گره ها خارج از شبکه نباشد. اکنون لازم است که مفهوم شبکه ی متصل را بیان کنیم.
۲-۴-۱) شعاع های حسی و مخابراتی گره های حسگر:
هر گره ی حسگر دارای دو شعاع حسی^[۱۷] (R_S) و شعاع مخابراتی^[۱۸] (R_C) می باشد . این دو شعاع الزاما با هم برابر نیستند و همچنین این دو شعاع به صورت همگن نیز نمی باشند اما در اکثر مقالات برای سادگی محاسبات این دو شعاع را همگن در نظر می گیرند.
شکل ۲-۵: انواع شعاع های حسی و مخابراتی گره های حسگر
هر گاه دو گره در وضعیتی باشند که شعاع های مخابراتیشان بزرگتر از فاصله ی بین این دو گره باشد، این دو گره را متصل به هم گوییم و به همین ترتیب این مقوله را می توان به گره های دیگر تعمیم داد.
شکل ۲-۶: نمونه ای از دو گره ی متصل به هم
لازم به ذکر است که دلیلی ندارد تمام گره ها در محدوده ی شعاع مخابراتی یکدیگر باشند تا یک شبکه ی متصل داشته باشیم بلکه کافیست گره ها از طریق گره های رله، مسیری به سمت گره های دیگر پیدا کنند. در این صورت است که شبکه را متصل می گوییم و می توانیم داده هایی که از محیط توسط حسگر ها دریافت می شود را به سمت مقصد هدایت کنیم. توجه باید کرد که موارد سنجش شده باید مسیریابی شوند تا به مقصد برسند. نوع مسیریابی انجام شده با توجه به موضوع این پایان نامه در این مبحث نمی گنجد اما با توجه به انواع شبکه های حسگر بی سیم از نوع استاتیکی و دینامیکی فرق می کند به صورتی که در شبکه های استاتیکی مسیریابی ثابت است اما در شبکه های دینامیکی مانند شبکه های اقتضایی موبایل و خودرویی، این مسیریابی به صورت دینامیکی انجام می شود ]۱۳[.
برای نشان دادن مفهوم اتصال فرض می کنیم ناحیه ای به مساحت m² ۱۰۰۰*۱۰۰۰ داریم. ۵۰ گره با شعاع مخابراتی m 150 داریم که به صورت تصادفی در محیط پخش شده اند. شکل منتج شده به صورت زیر در می آید.
شکل ۲-۷: یک شبکه ی حسگر بی سیم غیر متصل با ۵۰ گره و شعاع مخابراتی m 150
حال اگر فرض کنیم همین تعداد گره داریم اما با شعاع مخابراتی m 400 .
شکل ۲-۸: یک شبکه ی حسگر بی سیم متصل با ۵۰ گره و شعاع مخابراتی m 400
راه دیگر برای داشتن یک شبکه ی متصل این است که بدون اینکه شعاع های مخابراتی را زیاد کنیم، تعداد گره های حسگر را زیاد کنیم.
شکل ۲-۹: یک شبکه ی حسگر بی سیم متصل با ۲۵۰ گره و شعاع مخابراتی m 150
گره هایی که مستقیما با هم ارتباط مخابراتی ندارند، از طریق گره های دیگر که نقش رله را دارند می توانند با هم ارتباط برقرار کنند. بهترین روش برای داشتن یک شبکه متصل، یافتن الگوریتمی بهینه برای تعداد گره ها و شعاع مخابراتی و همچنین نحوه ی استقرار گره ها با توجه به توان شبکه است. لازم به یادآوری است هر شبکه ای که میخواهد هر کدام از پوشش های توضیح داده شده در این فصل را داشته باشد باید فضای مورد نظر را توسط شعاع حسی (R_S) خودش بپوشاند. با این توضیحات تفاوت کلی مفاهیم پوشش و اتصال در شبکه های حسگر بی سیم را متوجه شدیم.
نکته ی دیگری که در مبحث پوشش پیش می آید، حفره ی پوشش است. به این معنی که در آن مناطق ما پوشش نداریم (شعاع حسی حسگرها در آن مناطق برد لازم را ندارد و ما با عدم پوشش همراه هستیم.). این امر می تواند بنا به دلایل زیست محیطی، عدم استقرار مناسب حسگرهای استاتیکی، عدم حرکت مناسب حسگرهای دینامیکی و امثال آن ها باشد. الگوریتم های مورد نظر برای استقرار یا حرکت حسگرها باید به گونه ای انجام شوند که این حفره ها را به حداقل برسانیم و در صورت امکان تعدادشان را به صفر برسانیم ]۱۳[.
در شکل ۲-۱۰ حفره های پوششی با علامت ضربدر مشخص شده است.
شکل ۲-۱۰: حفره ی پوشش

۳-۲-۵ مدل سازه ترکیبی سرریز- دریچه
سازه ترکیبی سرریز- دریچه مورد استفاده در آزمایشات، در فاصله ۲ متری از ابتدای کانال و با ضخامت ۳ میلی­متر تعبیه شده که با ابعاد هندسی متفاوت ساخته شده است.
شکل ۳-۳ مدل فیزیکی سازه ترکیبی مورد استفاده در آزمایشات هیدرولیک جریان
مشخصات آزمایشات انجام شده در کانال آزمایشگاهی­ با مقیاس کوچک، در جدول زیر شرح داده شده است:
جدول ۳-۱ محدوده آزمایشات انجام شده برای مدل­سازی هیدرولیک جریان

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

پارامتر
دفعات تغییر
واحد
محدوده تغییرات
دبی ورودی (Q)

۷

Lit/s

۶۴/۲ – ۳۹/۱
بازشدگی دریچه (W)

۵

Cm

۵/۱ – ۵/۰
ارتفاع سازه (T)

۵

Cm

۵/۵ – ۵/۳

۳-۳ آنالیز ابعادی
اولین گام در شبیه­سازی و مدل­سازی، شناخت متغیرهای اثرگذار بر پدیده فیزیکی است. تعداد متغیرهای اثرگذار با توجه به پیچیدگی رفتار پدیده موردنظر، می ­تواند افزایش یابد.
با توجه به این­که هر کمیت فیزیکی در قالب ابعاد بیان می­ شود، استفاده از روشی که بتواند با ترکیب متغیرهای اثرگذار، متغیرهای بی­بعد را که مفهوم فیزیکی دارند ایجاد کند، می ­تواند در کاهش تعداد متغیرها بسیار مفید باشد.
آنالیز ابعادی روشی است که در آن با بهره گرفتن از مفهوم همگنی ابعاد، متغیرهای اثرگذار بر پدیده فیزیکی مورد نظر در قالب متغیرهای بی­بعد بیان می­شوند. سپس بر اساس این متغیرها و انجام مطالعات آزمایشگاهی، رابطه­ های تجربی بدست می­آورند.
برای انجام آنالیز ابعادی، روش­های مختلفی ازجمله روش فهرست­نویسی، نظریه­ پی­باکینگهام، روش گام­به­گام و روش هانسیکر و رایت مایر وجود دارد.
در این تحقیق، روش پی­باکینگهام که کاربرد وسیع­تری دارد مورد بحث و استفاده قرار گرفت. این روش، یکی از روش­های معروف است که به طور وسیع در آنالیز ابعادی استفاده می­ شود.
در جریان عبوری از سازه ترکیبی سرریز – دریچه در حالت جریان آزاد، متغیرهای مؤثر عبارتند از:
۱- دبی عبوری از روی سرریز، Q_s
۲- دبی عبوری از زیر دریچه، Q_g
۳- عمق بالادست سازه ترکیبی، H₁
۴- هد آب روی سرریز، H_d
۵- طول سازه، T
۶- بازشدگی دریچه، W
۷- شتاب ثقل (g)، ρ و μ سیال
شکل (۳-۴) متغیرهای مؤثر در جریان عبوری از سازه ترکیبی سرریز- دریچه را در حالت جریان آزاد نشان می‌دهد.
شکل ۳-۴ شماتیکی از جریان ترکیبی عبوری از سرریز و زیر دریچه در بستر صلب
با انجام آنالیز ابعادی به روش پی­باکینگهام رابطه (۳-۱) بدست می ­آید. از آن­جایی­که جریان آشفته است لذا از اثرات Re (رینولدز) صرف نظر شده و نهایتاً رابطه (۳-۲) بدست می ­آید.

قرآن دریایی است بی پایان که پژوهنده هر چه پیش رود و در آن به شناوری و غواصی بپردازد، چون به عقب بنگرد خود را در ساحل می یابد و دریای با عظمت قرآن را کماکان در پیش روی خود می بیند. بنابراین هر کس می تواند در این دریای بیکران به غوص و تفحص بپردازد و از گوهر های بی شمار آن، به فراخور توان و استعداد خویش ، برای خود سرمایه معنوی اندوزد. در عین حال در پیچ و تاب های آن راهی جزء بهره جستن از علم و درایت ناخدایان و سکان داران کشتی اهل بیت نخواهد داشت.

۳-۲بررسی واژگان گروه مثانی
در این فصل واژگان مجموعه ی «مثانی» مورد تحلیل و بررسی قرار خواهند گرفت. با توجه به تعریفی که از مجموعه ی «مثانی» ارائه گردید و علت نام گذاری این مجموعه به «مثانی» تبین شد واژگانی این مجموعه علی رغم پیچیدگی معنایی، بازگو کننده نوعی ترتب معنایی هستند که در این ترتب معنایی، نه تنها معانی از یکدیگر مجزا نیستند بلکه به یکدیگر انعطاف می یابند. با این توضیح واژگان مجموعه ی مثانی در سه گروه مورد بررسی قرار خواهند گرفت.
۳-۲-۱ترتب ادواتی
در این گروه واژگانی قرار می گیرند که در سیاق آیات آن ها ادواتی از قبیل: حرف، ظرف،… ذکر شده است که ساختار این ادوات به نوعی بیانگر ترتب معنایی هستند، در اکثر سیاق آیات حرف «ثُّمَ» به کار رفته است . در تعریف حرف «ثُّمَ» گفته شده : حرفی که مقتضی سه امر است : شرکت در حکم، مهلت و تأخیر و ترتیب . بنابراین سومین وجه معنایی حرف «ثُّمَ» ترتیب است. البته بیان شده که این ترتیب تنها خبر دادن است نه ترتیب حکم.(سیوطی، ۱۳۸۴ : ۱/ ۵۵۵-۵۵۴) ادات دیگری که در سیاق آیات مذکور به چشم می خورد ظرف «دونَ» است . در تعریف «دونَ» آمده است : ظرف نقیض «فوقَ» است و بنابر مشهور صرف نمی شود و یکی از وجوه معنایی آن، بیان تفاوت در حال است به عنوان نمونه : زیدٌ دونَ عمر یعنی زید پایین تر از عمر در شرف و علم است.(همان، ۱۳۸۴ : ۱/ ۵۶۰-۵۵۹) بنابراین در این وجه معنایی «دونَ» به نوعی در بردارنده ی ترتب معنایی است زیرا لازمه ی رسیدن به مراتب اعلی طی کردن مراتب پایین تر است. واژگانی که ذیل این مجموعه مورد بررسی قرار خواهند گرفت عبارتند از : مثانی(زمر/۲۳)، کرَّتَین (ملک/۴)، مرَّتَین (توبه/۱۰۱)، یومَین (فصلت/۱۲-۹)، جَنّتان( الرحمن/۶۲-۴۶)، نَجدَین (بلد/۱۰)
۳-۲-۱-۱بررسی واژه ی«مثانی»
«اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِیثِ کِتاباً مُتَشابِهاً مَثانِیَ تَقْشَعِرُّ مِنْهُ جُلُودُ الَّذِینَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ ثُمَّ تَلِینُ جُلُودُهُمْ وَ قُلُوبُهُمْ إِلى‏ ذِکْرِ اللَّهِ ذلِکَ هُدَى اللَّهِ یَهْدِی بِهِ مَنْ یَشاءُ وَ مَنْ یُضْلِلِ اللَّهُ فَما لَهُ مِنْ هاد» ) زمر/۲۳ )
خدا بهترین گفتار را به صورت کتابى متشابه دوگانه فرو فرستاد که از خواندنش پوست کسانى که از پروردگارشان مى‏ترسند مى‏لرزد سپس پوستهایشان و دلهایشان با یاد خدا نرم شود. این هدایت خداست که هدایت مى‏کند بوسیله اش هر کس را که بخواهد، و هر کس را که خدا گمراه کند او را راهنمایى نباشد. (فارسی، ۱۳۶۹ : ۱/۹۲۳)
«وَ لَقَدْ آتَیْناکَ سَبْعاً مِنَ الْمَثانِی وَ الْقُرْآنَ الْعَظِیمَ» (حجر/۸۷)
و به یقین به تو هفت«مثانى»و قرآن عظیم را دادیم‏.(فارسی، ۱۳۶۹ :۱/۵۳۳)
۳-۲-۱-۱-۱مفهوم لغوی واژه ی «مثانی»
واژه پژوهان واژه ی « مثانی» را از ریشه ی « ثَنی» و به معنای عطف و انعطاف ، برگرداندن و پیچیدن دانسته اند.(فراهیدی، ۱۴۱۰ : ۸ / ۲۴۲ ؛ابن منظور،۱۴۱۴ :۱۴/۱۱۵؛قرشی، ۱۳۷۱ : ۱/۳۱۹ ؛مصطفوی ، ۱۳۶۰ : ۲ /
۳۲-۳۰ ) چنان چه عرب به ریسمان بافته شده از پشم یا مو «ثَنایه» یا «المِثناه، المثناه» می گوید. (ابن منظور، ۱۴۱۴ : ۱۴ /۱۲۱؛مصطفوی، ۱۳۶۰ : ۲/۳۱ ؛ابن فارس، ۱۲۶۶ : ۱/۳۹۱ ) از حیث اینکه از دو رشته ی به هم پیچیده تشکیل یافته است و نیز به زانو و آرنج حیوانات «مثانی الدابه» اطلاق می گردد.(ابن منظور، ۱۴۱۴ : ۱۴/۱۲۳ )به اعتبار اینکه آرنج، بندگاه میان ساعد و بازوست و محلی است که دست خم می شود و دو قسمت می گردد. چنان چه زانو که حد واسط ران و ساق نیز قرار دارد چنین خاصیتی دارد. همچنین به پیچ کوه و جاده ی کوهستانی که برای صعود باید از آن عبور کرد «الثنیه مِن الجَبل» تعبیر می گردد گویی راه را به دو قسمت تقسیم می کند. (راغب، ۱۴۱۲ :۱۷۸) و نیز آن چه را که از خوبی های مردم برشمرده می شود و پیاپی بازگو می گردد «ثنا» گویند ،زیرا در مدح، صفات نیک به یکدیگر عطف می شوند.(قرشی، ۱۳۷۱ : ۱/۳۲۰-۳۱۹ ؛راغب، ۱۴۱۲ : ۱۷۸)
بنابر توضیحات فوق در تمام موارد مذکور انعطاف و پیچشی که مستلزم وجود دو رکن است در معنای واژه دیده می شود زیرا که عطف کردن به معنای پیچاندن و ارتباط چیزی به چیز دیگر است. (طبرسی، ۱۳۶۰ : ۱۲/۹ ) بنابراین می توان معنای «مثانی» را چنین دانست: «هو بِمعنی الإنعطافات و الصوارف» (مصطفوی، ۱۳۶۰ : ۲/۳۲) وبرخی نیز معتقدند که واژه ی «مثانی» جمع مثنیه اسم مفعول از « ثنی» و به معنای معطوف و عطف شونده است.(طباطبایی، ۱۳۷۴ : ۱۷/۳۸۹ ؛واعظ خراسانی، ۱۴۲۵ : ۸ /۶۷۲-۶۷۱؛قرشی ، ۱۳۷۱ :۳۲۱-۳۱۹)
۳-۲-۱-۱-۲مشتقات مثانی در قرآن کریم
با تأمل در قرآن کریم و با توجه به آیاتی که در آن ها مشتقات واژه ی «مثانی» به کار رفته است به دست می آید که این واژگان دامنه ی معنایی بسیار نزدیکی با واژه ی «مثانی» دارند و مؤلفه های معنایی « دوئیت» و «انعطاف و پیچش» در آن ها دیده می شود مانند : « أَلا إِنَّهُمْ یَثْنُونَ صُدُورَهُمْ لِیَسْتَخْفُوا مِنْهُ أَلا حِینَ یَسْتَغْشُونَ ثِیابَهُمْ یَعْلَمُ ما یُسِرُّونَ وَ ما یُعْلِنُونَ إِنَّهُ عَلِیمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ» (هود/۵) در این آیه ی واژه ی « یَثنون» این معنا را بیان می کند که منافقان سینه های خود را خم می کنند و به هم می پیچند تا قرآن را نشنوند.
آیه ی «وَ لا یَسْتَثْنُونَ»(قلم/۱۸) به معنای استثنا کردن و در انحصار قرار دادن است چون در استثاء مستثنی بر مستثنی منه عطف می شود و روی هم حساب می گردد. در آیه ی « ثانِیَ عِطْفِهِ لِیُضِلَّ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ لَهُ فِی الدُّنْیا خِزْیٌ وَ نُذِیقُهُ یَوْمَ الْقِیامَهِ عَذابَ الْحَرِیقِ »(حج/۹) واژه ی « ثانی عطفه» حال از فاعل یُجادل و عطف به کسر اول به معنای جانب و طرف است زیرا که شخص در موقع اعراض روی خود را به آن طرف برمی گرداند گویی اعراض کننده روی خود را بر جانب خود می گذارد .(قرشی،۱۳۷۱ :۱/۳۲۰-۳۱۹) ۳-۲-۱-۱-۳ بررسی آرای مفسرین پیرامون آیه ۲۳ زمر
قرآن کریم برای اولین بار در معرفی خود از تعبیر «مثانی» استفاده نموده است . « اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِیثِ کِتاباً مُتَشابِهاً مَثانِی‏» (زمر/۲۳) به راستی«مثانی» اسمی برای قرآن یا وصفی برای این کتاب آسمانی است؟ محققین و پژوهشگران قرآنی در پاسخ به این سؤال جواب های متعددی را بیان کرده اند.برخی از محققین معتقدند «مثانی» از اسماء قرآن کریم است.(رامیار، ۱۳۸۵: ۳۲-۳۱ ؛ سیوطی،۱۳۸۴ :۱/۱۸۵) چنانچه اطلاق مثانی بر قرآن دراشعار عرب دیده می شود مانند :

فَمَن لَلقوا فی بَعد حسان و ابنه

وَ من لِلمثانی بَعد زید بن ثابت^[۱۷]

برخی دیگر چنین گفته اند : گرچه گذشتگان «مثانی» را به عنوان یکی از اسماء قرآن کریم استعمال کرده اند ولی بدون تردید این عنوان نمی تواند اسم قرآن باشد بلکه وصف قرآن است که گذشتگان با سایر اسماء و القاب قرآن خلط نموده اند که البته این وصف در آیات قرآن کریم در مورد خود قرآن به کار رفته است. (حجتی،۱۳۸۲: ۲۷-۲۶ ) برخی دیگر نیز دو نظریه را با هم جمع کرده و اذعان داشتند «مثانی» اسم و وصف برای قرآن است.(محقق، ۱۳۶۴ : ۱/۱۱۳ )
به نظر می رسد تعبیر مثانی به مجموعه ای از آیات الهی نازل شده بر پیامبر (ص) در زمان نزول اطلاق شده است با اینکه تمامی آیات به صورت کامل نازل نشده بود: «اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِیثِ کِتاباً مُتَشابِهاً مَثانِیَ تَقْشَعِرُّ مِنْهُ جُلُودُ الَّذِینَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ ثُمَّ تَلِینُ جُلُودُهُمْ وَ قُلُوبُهُمْ إِلى‏ ذِکْرِ اللَّهِ ذلِکَ هُدَى اللَّهِ یَهْدِی بِهِ مَنْ یَشاءُ وَ مَنْ یُضْلِلِ اللَّهُ فَما لَهُ مِنْ هادٍ » (زمر/۲۳) خدا بهترین گفتار را بصورت کتابى متشابه دوگانه فرو فرستاد که از خواندنش پوست کسانى که از پروردگارشان مى‏ترسند مى‏لرزد سپس پوستهایشان و دلهایشان با یاد خدا نرم شود. این هدایت خداست که هدایت مى‏کند بوسیله اش هر کس را که بخواهد، و هر کس را که خدا گمراه کند او را راهنمایى نباشد. (فارسی، ۱۳۶۹ : ۱/۹۲۳)
نظرات مفسرین در تبیین معنای «مثانی» در آیه ی شریفه ی ۲۳ سوره ی زمر را می توان به هشت بخش تقسیم کرد:
۱) قرآن کریم محتوی بر مزدوجات امور متقابل مانند : امر، نهی/ وعده و وعید/ ثواب و عقاب/ بهشت و دوزخ/ مؤمن و کافر است. (کاشفی سبزواری، ۱۳۶۹ : ۱/۱۰۳۳؛کاشانی، ۱۳۳۶ : ۸/۹۱ ؛حسینی شاه عبدالعظیمی، ۱۳۶۳ : ۱۱/۲۳۶؛نجفی خمینی، ۱۳۹۸ :۱۷/۱۲۸؛بغوی، ۱۲۴۰ : ۴/۸۵ ؛بغدادی، ۱۴۱۵ : ۴/۵۵؛طوسی، بی تا : ۹/۲۱؛نووی
جاوی، ۱۴۱۷ :۲/۳۳۰؛میبدی، ۱۳۷۱ :۸/۴۰۳؛سورآبادی، ۱۳۸۰ :۳/۲۱۵۹؛عاملی، ۱۳۶۰ : ۷/۳۵۴-۳۵۳؛فخررازی، ۱۴۲۰ : ۲۶/۴۴۶)
۲)مثانی جمع مَثنی بر وزن (مَفعل) و به معنای تکرار کردن و اعاده باشد چنان چه لبیک و سعدیک چنین است. (زمخشری، ۱۴۰۷ : ۴ /۱۲۳؛آلوسی، ۱۴۱۵ : ۱۲/۲۴۸؛ابن عاشور، بی تا : ۲۴ / ۶۹-۶۸)
۳)تکرار حقیقت قرآن در هر زمان که تجلّی تازه ای در هر عصر و زمان می یابد و هرگز کهنه نخواهد شد.(مکارم شیرازی، ۱۳۷۴: ۱۹/۴۳۳-۴۳۲؛راغب، ۱۴۱۲:۱۷۹)
۴)تکرار مباحث مختلف مانند : داستان ها ، سرگذشت ها، مواعظ، اندرزها، اخبار، احکام و … تکراری که هرگز ملال آور نیست. (مکارم شیرازی، ۱۳۷۴: ۱۹/۴۳۳-۴۳۲؛طبرسی، ۱۳۶۰ : ۲۱/۱۶۸ ؛امین، ۱۳۶۱ : ۱۱/۱۹۹-۱۹۸؛میبدی، ۱۳۷۱ : ۸ / ۴۰۳ ؛آلوسی، ۱۴۱۵ : ۱۲/۲۴۸؛طیب، ۱۳۷۸ : ۱۱/۳۰۳ ؛قرطبی،۱۳۶۴ : ۱۶/۲۵۰؛زمخشری، ۱۴۰۷ : ۴/۱۲۳؛سید قطب، ۱۴۱۲ : ۵/۳۰۴۸؛کاشانی، ۱۳۳۶ : ۸/۹۱ ؛عاملی، ۱۳۶۰ :۷ / ۳۵۴-۳۵۳؛حسینی شاه عبدالعظیمی، ۱۳۶۳ : ۱۱/۲۳۶)
۵)تکرار تلاوت قرآن کریم که هرگز ملال انگیز نیست و انسان هر چند تلاوت کند باز مایل است که دو مرتبه تلاوت شود یا در استماع باز می خواهد مرتبه ی دیگر استماع کند. (طیب، ۱۳۷۸ : ۱۱/۳۰۳ ؛قرطبی،۱۳۶۴ : ۱۶/۲۵۰؛ طوسی، بی تا : ۹/۲۱؛زمخشری، ۱۴۰۷ : ۴ /۱۲۳؛کاشانی، ۱۳۳۶ : ۸/۹۱ ؛حسینی شاه عبدالعظیمی، ۱۳۶۳ : ۱۱/۲۳۶؛طبرسی، ۱۳۶۰ : ۲۱/۱۶۸ ؛آلوسی، ۱۴۱۵ : ۱۲/۲۴۸)
۶) تکرار نزول قرآن یک بار به صورت دفعی بر قلب پیامبر و در شب قدر و یک بار به صورت تدریجی طی ۲۳ سال صورت گرفته است. (مکارم شیرازی، ۱۳۷۴: ۱۹/۴۳۳-۴۳۲)
۷)مثانی جمع مَثنیه و به معنای معطوف است و قرآن را مثانی خوانده اند چون برخی از آیاتش انعطاف به برخی دیگر دارد و هر یک دیگری را شرح و بیان می کند بدون اینکه اختلافی در آن ها یافت شود و یکدیگر را نفی و دفع کنند.(طباطبایی، ۱۳۷۴ : ۱۷/۳۸۹؛ قرائتی، ۱۳۸۳: ۱۰/۱۶۱)
۸)مثانی نامی برای فواصل قرآن است. ابن بحر معتقد است : چون قرآن بر خلاف نظم و نثر، سخن بشر است نام گذاری آن هم بر خلاف دیگران است از این رو همه ی آن قرآن نامیده شده است چنان که مردم دیوان گویند و در برابر نام قصیده، خطبه، رساله، سوره نامیده شده و در برابر بیت آیه گفته شده و چون اواخر شعرها را قوافی نامیده اند قرآن اواخر آیات را مثانی نامیده است.(عاملی، ۱۳۶۰ : ۷ /۳۵۴-۳۵۳؛ میبدی، ۱۳۷۱ : ۸ /۴۰۳)
۳-۲-۱-۱-۴ نقد آرای مفسرین
در مجموع آن چه در اکثر نظریات غالب است و بیشتر دیده می شود این است که مفسرین «مثانی» را به معنای «تکرار» در نظر گرفته اند و آن را به صورت مطلق یا در نسبت با موضوع هایی همچون : بخش های مختلف قرآن کریم مانند : تکرار مواعظ ، احکام ، داستان ،تلاوت، نزول، مطرح کرده اند و چنین به نظر می رسد سایر نظرات در حوزه ی مثانی به معنای لغوی یا اصطلاحی مثانی ارجاع داده شده است اما چه بسا برای فهم معنای مثانی می توان به فضای معنایی حاکم بر آیه ی شریفه ی ۲۳ زمر در قرآن کریم پرداخت در حالی که مفسرین گرامی در تفسیر آیه ی مذکور به تعبیر«مثانی» نگاهی مجزا و مستقل از سیاق آیه داشته اند و صرف نظر از سیاق آیه به تبیین «مثانی» پرداخته اند در حالیکه سیاق آیه در بسیاری از موارد می تواند راهگشای فهم آیه باشد و مفاد آیه را شفاف تر سازد. نظریه ی «مثانی نامی برای فواصل آیات قرآن » نظریه خود ساخته ای است که هیچ پشتوانه علمی و منطقی ندارد و با دلیل روشنی همراه نیست بنابراین چون مبنای محکمی ندارد قابل قبول نخواهد بود.
۳-۲-۱-۱-۵ فضای نزول آیه
سبب نزول یکی از ارکان فضای نزول است که چه بسا برای آگاهی از جزئیات موضوع مورد بحث در آیه سودمند واقع گردد و در پاره ای موارد بدون آگاهی از آن مفاد آیه مبهم می ماند. (رجبی،۱۳۸۵: ۱۴۵) حسین بن فضل در بیان سبب نزول آیه ی شریفه ی ۸۷ سوره حجر می گوید : در یک روز هفت قافله از بُصری و اذرعات برای یهود بنی قریظه و بنی نضیر با بار پارچه و عطریات و جواهر و کالاهای دریایی رسیدند مسلمانان گفتند : اگر این اموال از آن ما بود قوی و توانگر می شدیم و در راه خدا انفاق می کردیم . آیه ی«وَ لَقَدْ آتَیْناکَ سَبْعاً مِنَ الْمَثانِی وَ الْقُرْآنَ الْعَظِیمَ» (حجر/۸۷) در تسلّی مؤمنان نازل شد . تأیید این شأن نزول آیه ی بعدی است «لا تَمُدَّنَّ عَیْنَیْکَ إِلى‏ ما مَتَّعْنا بِهِ أَزْواجاً مِنْهُمْ وَ لا تَحْزَنْ عَلَیْهِمْ وَ اخْفِضْ جَناحَکَ لِلْمُؤْمِنِینَ »(حجر/۸۸) و به آنچه ما دسته‏هایى از آنان(کافران‏)را بدان برخوردار ساخته‏ایم چشم مدوز، و بر ایشان اندوه مخور، و بال خویش براى مؤمنان فرو گستر. (واحدی نیشابوری، ۱۳۸۳ :۱۴۷؛فولادوند، ۱۴۱۵ : ۱/۲۶۶)
۳-۲-۱-۱-۶ بررسی آرای مفسرین پیرامون آیه ۸۷ سوره ی حجر
گر چه تعبیر «مثانی» در آیه ی شریفه ی ۲۳ زمر به صورت مطلق به کار رفته است ولی در آیه ی ۸۷ حجر با واژه ی « سبع» همراه است. «وَ لَقَدْ آتَیْناکَ سَبْعاً مِنَ الْمَثانِی وَ الْقُرْآنَ الْعَظِیمَ» (حجر/۸۷) و به یقین به تو هفت«مثانى»و قرآن عظیم را دادیم‏.

در ماده ۳۶۱ ق.م.ا. زیاندیده نیاز به اثبات تقصیر مالک یا محافظ حیوان ندارد بلکه مقنن تقصیر مالک یا متصرف را فرض کرده است. در ماده مذکور نیز برای متوقف‌کننده‌ی حیوانی که موجب خسارت می‌شود فرض تقصیر شده است^[۱۴۴].

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

از منطوق و ظاهر عبارات مواد ۳۳۴ق.م. و ۳۵۷ و ۳۵۹ق.م.ا. برای مسئولیت مالک احراز تقصیر در حفظ و نگهداری حیوان شرط است و بار اثبات آن بر دوش زیاندیده است^[۱۴۵].
در خصوص مبنای مسئولیت مالک یا متصرف (مراقب) در حقوق انگلستان، بر اساس اصول و قواعد مربوط به شبه جرم می‌توان شخص را در برابر خساراتی که حیوان در تصرف او وارد کرده مسئول دانست. مواردی وجود دارد که یک شخص به جهت ارتکاب تقصیر از حیث مراقبت از حیوان متعلق به خود ودر نتیجه ورود جراحت به دیگران مسئول شناخته شده است.
در پرونده دراپر علیه هودر^[۱۴۶] سگ‌های خوانده، خواهان را مجروح ساختند دادگاه خوانده را به جهت تقصیر در مهار سگ‌ها مسئول دانست. به طور کلى اگر حیواناتى که به طور وحشى در ملک خوانده زندگى مى‏کنند به همسایگان خسارت وارد آوردند خوانده مسئول نیست مگر اینکه خوانده در رابطه با ورود خسارت توسط آنها مرتکب تقصیر شده باشد.
در پرونده دیگر خوانده با وجود اینکه از وجود یک خطر بالقوه در رابطه با حیوان آگاه بود با توجه به این که براى جلوگیرى از ورود زیان اقدام منطقى انجام نداد مسئول شناخته شد هر چند که خطر مستند به فعل او نبود^[۱۴۷] صرف نظر از قواعد و حقوق عرفى، قواعد خاص مربوط به حیوانات غالباً توسط قانون حیوانات ۱۹۷۱ اصلاح و بازنگرى شده‏اند. لازم به ذکر است که قانون مذکور مانع از اقامه دعوى به استناد قواعد حقوق کامن‌لا نیست. در اینجا ابتدا نگاهى گذرا به قواعد کامن‌لا خواهیم انداخت سپس به شرح و بسط قانون مذکور مى‏پردازیم هنگامى که دعوایى در خصوص شبه جرم از قبیل مسامحه یا مزاحمت اقامه مى‏شود که به موجب آن ادعا مى‏شود آسیب یا صدمه‏اى از حیوانات وارد شده است قواعد معمول و مربوط به همان شبه جرم خاص اعمال خواهد شد که در باب خود شبه جرم آمده است^[۱۴۸].
در پرونده پیتچر علیه مارتین^[۱۴۹] متهم در حال قدم زدن در راهى بود که سگ وى نیز در حالیکه ریسمانى بلند به گردن داشت به دنبال وى طى طریق مى‏کرد سگ ریسمان را از دست صاحبش خلاص کرد و باعث شد که ریسمان به پاى عابرى پیاده بپیچد و در نتیجه وى به زمین افتاد دچار آسیب شد متهم به دلیل مسامحه و مزاحمت مسئول شناخته شد.
در پرونده‏اى دیگر اشاره شده شاکى که پسربچه‏اى است از سوى دسته‏اى از سگ‌ها از نوع تری‌یر که در حال فرار در زمین‏هاى شخصى متهم بودند مورد آسیب واقع شد قبلاً با سگ‏ها بدرفتارى صورت نگرفته بود از این رو آنها میل طبیعى خطرناکى براى ایراد آسیب نداشتند که موجب مسئولیت مضیق آنها باشد اما صاحب سگ‌ها به موجب شبه جرم مسامحه مسئول شناخته شد زیرا سگ‌ها را آزاد گذاشته بود تا در آن شرایط فرار کند. جک راسل^[۱۵۰] سگهاى داشت که به اشیاء و انسانهاى که در حال حرکت بودند حمله مى‏کرد متهم به عنوان فردى که در زمینه تربیت سگها دارای تجربه بود باید این موضوع را مى‏دانست و از ایراد آسیب جلوگیرى کند این مسئله قابل پیش‏بینى بود قصور متهم باعث شد که وى به دلیل نقض وظیفه مسئول شناخته شود. از لحاظ تاریخى مثالهاى در مورد اشکال مضیق‏تر مسئولیت راجع به حیوانات وجود دارد مانند پایمال کردن محصولات توسط گله گاوها^[۱۵۱].
قانون حیوانات ۱۹۷۱، حیوانات را به دو گروه خطرناک و بى خطر تقسیم کرده این تقسیم‏بندى در کامن‌لا نیز وجود داشت قبلاً به ذکر و تعریف حیوانات خطرناک پرداختیم اکنون به ذکر مبناى مسئولیت مالک یا متصرف حیوان خواهیم پرداخت.
مستند به بند ۱ ماده ۲ قانون حیوانات ۱۹۷۱ کسى که از یک حیوان متعلق به‌گونه خطرناک نگهدارى مى‏کند در قبال همه خسارات وارده توسط آن مسئول است. در قانون تعریفى از خسارت نشده است ماده ۱۱ مقرر داشته: خسارت شامل فوت یا جراحت انسان بر اثر بیمارى ضربه یا آسیب روحى و روانى مى‏گردد. بنابراین مسئولیت راجع به حیواناتى که به گونه خطرناک تعلق دارد مطلق است.
بند ۲ ماده ۲ قانون ۱۹۷۱، در رابطه با خسارت وارده توسط حیواناتى که به گونه‏هاى خطرناک تعلق ندارند می‌باشد همه حیواناتى که در تعریف حیوانات خطرناک در بند ۲ ماده ۶ قانون مذکور قرار نمى‏گیرد در این قسم واقع مى‏شوند. مسئولیت نگهدارنده در این خصوص نیز مطلق است نگهدارنده این گونه حیوانات در صورتى مسئول خسارات ایجاد شده هستند که: الف: خسارات به شکلى هستند که اگر حیوان رها شود، معمولاً آن را ایجاد مى‏نمایند و یا خسارت نوعاً شدید هستند ب: تحقق نوعى خسارت یا قوت آن نشأت گرفته از آن دسته از خصایص حیوان باشد که در سایر حیوانات متعلق به آن دسته وجود ندارد و یا بطور معمول و به جز در شرایط خاص در سایر حیوانات متعلق به آن گونه وجود ندارد ج: اوصاف مذکور براى محافظ یا شخص متصدى مراقبت از آن که تحت رابطه قراردادى با وى است شناخته شده باشد و یا اینکه خوانده سرپرست خانواده‏اى باشد که یک شخص زیر ۱۶ سال عضو آن خانواده، مالک یا متصرف حیوان بوده و از ویژگی‌هاى موصوف آگاه باشد. در مثالى که قبلاً در بحث شناخت محافظ حیوان مطرح شد. شبا به‌گونه خطرناک تعلق نداشت اما مرى به عنوان صاحب مسئول شناخته شد زیرا اگر گربه‌ها محدودیت نداشته باشند و اقدام به حمله و چنگ زدن به افراد کنند هر چند که محتمل نیست که آسیب شدید وارد کنند اما بند الف از تبصره ۲ ماده ۲ احراز مى‏شود. تا آنجا که به مرى (صاحب) مربوط بود وى مطلع بود که گربه وى از واکسن و تزریق هر نوع آمپول تنفر دارد اما این ویژگى معمولاً در همه گربه‏ها یافت نمى‏شود یا تنها در زمانهاى خاص این ویژگى را دارند اگر گربه‏ها معمولاً هنگام تزریق حمله مى‏کنند (بعضى از آنها این کار را انجام مى‏دهند) که اینطور نیست شرط بند ب تبصره ۲ ماده ۲ اعمال مى‏شود، بهر حال جان دوست مرى که گربه را نزد دامپزشک برد مسئولیتی نداشت چرا که از ویژگى گربه بى‏اطلاع بود اما مرى از این موضوع اطلاع داشت بند ج تبصره ۲ ماده نیز اعمال مى‏شود^[۱۵۲].
در دعوى والاس علیه نیوتن^[۱۵۳] اسبى به شاکى که مستخدم و مسئولیت مراقبت از احشام را دارد آسیب وارد کرد اسب مذکور به عصبانى بودن معروف بود و هیچکس نمى‏توانست حالت مزاج و رفتار ان را پیش‏بینى کند شاکى ادعا کرد که این ویژگى اسب معمولاً در اسب‏ها یافت نمى‏شود.
قاضی پارکج^[۱۵۴] اظهار داشت به موجب بند الف از تبصره ۲ از ماده ۲ قانون حیوانات ۱۹۷۱ شاکى ابتدا باید اثبات کند آسیبى که به وى رسیده دقیقاً همان است که اسب وارد کرده در این قسم از پرونده مشاجره‏اى نیست به موجب بند ب از تبصره ۲ از ماده ۲ قانون موصوف شاکى باید اثبات کند که ایراد خسارت به دلیل ویژگى اسب بوده که معمولاً در سایر اسب‌ها یافت نمى‏شود. اسب مذکور اسبى وحشى و خطرناک نبود خود شاکى به این موضوع اذعان داشت. شاکى توانست اثبات کند که این نوع خصوصیت مختص این اسب است و در نوع دیگر وجود ندارد. قاضى پارکج بیان داشت بر اساس ادله اینجانب قانع شدم که مسلماً در مدت زمانى که شاکى مسئولیت اسب را به عهده داشته است رفتار و حرکات اسب غیرقابل پیش‏بینى و غیرقابل اعتماد بود به‌گونه‌ای که آسیبى که به بازوى وى وارد شده است به دلیل این ویژگى است که معمولاً هیچ اسبى این ویژگى را ندارند بند ب تبصره ۲ ماده ۲ احراز شد.
به موجب بند ج از تبصره ۲ ماده ۲ شاکى باید اثبات کند که متهم به عنوان نگهدارنده و صاحب حیوان از این ویژگى مطلع بوده است یا هر زمان کسى را استخدام مى‏نمود از این ویژگى مطلع می‌شده است. در نهایت قاضى شرط ج را نیز احراز و حکم به مسئولیت خوانده مى‏دهد^[۱۵۵].
در پرونده کامینگز علیه گرینگر^[۱۵۶] قاضى دنینگ^[۱۵۷]، متهم را که سگ وى از نوع الساتیان بود به عنوان نگهبان از حیاط منزل وى مراقبت مى‏کرد اما شاکى را گاز گرفت مسئول شناخت.
در پرونده کورتیس^[۱۵۸] علیه بتس، خوانده که سگ وى پسربچه‏اى ده ساله را مورد آسیب قرار داده بود مسئول شناخته شد زیرا خسارت از نوع شدید بوده‏اند (بند الف تبصره ۲ ماده ۲) سگ خود را متعهد به حفاظت از منطقه خود مى‏دانست به گونه‏اى که صندلی عقب خودرو منطقه استحفاظى وى است و اگر کسى نزدیک شود باید از آن دفاع کند (بند ب تبصره ۲ ماده ۲) و اینکه مالک سگ از خصوصیت این نوع سگ آگاه بود. (بند ج تبصره ۲ ماده ۲)^[۱۵۹].
دفاعیاتى که در خصوص افعال فوق‏الذکر و به موجب ماده ۲ مقرر شده است در ماده ۵ بدین گونه به چشم مى‏خورد:
الف: به موجب مواد ۲ تا ۴ این قانون هیچ فردى در قبال آسیبى که فرد دیگر در نتیجه قصور خودش به وى وارد شده مسئول نیست^[۱۶۰].
ب: هیچ فردى مسئول خسارت شخص نیست که خودش داوطلبانه پذیرفته^[۱۶۱].
ج: هیج فردى مسئول خسارت به عابرى که در حال عبور از اموال غیرمنقول و مستغلات فرد دیگرى است در حالیکه حیوانى به عنوان نگهبان آنجا گمارده شده است نمى‏باشد مگر اثبات شود:

1. 1. حیوانى که در آنجا نگهدارى مى‏شود به منظور مراقبت از اموال یا افرادى نیست.

1. 1. چنانچه حیوان که در آنجا نگهدارى مى‏شود براى مراقبت از اموال یا افرادى است اما نگهدارى حیوان در آن مکان به منظور مراقبت مسأله‏اى معقول نباشد^[۱۶۲].

لازم به ذکر است مطابق ماده ۴ قانون حیوانات، مسئولیت در خصوص احشامى که به زمین یا اموال دیگرى آسیب وارد مى‏سازد مطلق است^[۱۶۳] به موجب تبصره ۵ از ماده ۵ قانون مذکور در صورتی که استفاده از بزرگ راه قانونى باشد مسئولیتی متوجه صاحب احشام نیست به موجب تبصره ۶ از ماده ۵ قانون مذکور خسارتى که از سوى احشام وارد مى‏شود نباید به دلیل قصور فرد خسارت دیده که مى‏توانست با حصارکشى از ورود خسارت پیشگیرى کند سبب معافیت مالک از مسئولیت شود اما فرد خسارت دیده هنگامى مقصر است که وظیفه مبنى بر حصارکشى داشته باشد.
پرونده ماتیوس علیه ویکس گوسفندان متهم به باغ شاکى وارد شدند و خسارات وارد نمودند و دادگاه تجدید نظر ابرام داشت تبصره ۵ از ماده ۵ در این مورد اعمال نمى‏شود زیرا آزاد گذاردن گوسفند در بزرگ راه استفاده قانونى نیست^[۱۶۴].
ماده ۳ قانون مذکور در مورد سگها تصریح دارد: «هر گاه سگی با کشتن یا ایراد صدمه یا آسیب به احشام باعث ورود خسارت شود نگهدارنده یا مراقب سگ مسئول ایراد خسارات شناخته مى‏شود مگر اینکه دفاعیات مندرج در این قانون را ارائه دهد^[۱۶۵].

مبحث سوم:

مسئولیت مدنى مالک و محافظ وسیله نقلیه‏

ممکن است از وسایل نقلیه زمینی، هوایی و دریایی خساراتی به بار آید، در تمام کشورها معمولاً قانونگذاران در خصوص این نوع خسارات قوانین خاصی را وضع نموده‌اند و در برخی کشورها رویه قضایی محاکم با دقت تمام به بررسی این خسارات می‌پردازند. عمده این خسارات ناشی از وسایل نقلیه موتوری زمینی است.
موضوع حوادث رانندگى و خسارت ناشی از این وسیله در خدمت انسان که تا حد زیادى موجبات راحتى و آسایش آدمى را فراهم اورده است یکى از شایع‏ترین و پرمسئله‏ترین موضوعات گریبانگیر جامعه است. حوادث رانندگى در ایران و دیگر کشورهاى جهان سوم همچنین در کشورهاى صنعتى که تا حدودى توانسته‏اند با ایجاد قوانین متناسب و صحیح در جلوگیرى از تولید وسایل نقلیه غیر ایمن و آموزش صحیح و فرهنگ سازى در نحوه استفاده از آن رقم خسارات را کاهش دهند بیداد مى‏کند تا آنجا که بخش عمده پرونده‏هاى مطرح شده در محاکم به خسارت ناشى از این وسیله مربوط می‌شود.
اعتقاد جمعى به این سو تمایل دارد که باید درباره مسئولیت ناشى از حوادث رانندگى راههاى جدیدى را در پیش گرفت چرا که راه‌هاى سنتى نمى‏توانند جوابگوى نیازهاى زندگى اجتماعى امروزه باشد^[۱۶۶] در این مبحث سعى داریم مسئولیت مدنى ناشى از وسایل نقلیه موتورى و
غیرموتورى زمینی و وسایل نقلیه آبى و هوایى به طور مختصر و مفید بیان کنیم لازم به توضیح است مسئولیت مدنى محافظ حیوان در حقوق داخلى و خارجى همواره به طور مستقل بیان شده است هر چند که از حیوان به عنوان یک وسیله نقلیه استفاده گردد.

گفتار نخست: مسئولیت مدنى مالک و محافظ وسیله نقلیه موتورى زمینى‏

در این گفتار به‌طور مستقل به مسئولیت مدنى دارنده یا محافظ وسیله نقلیه موتورى زمینى که یکى از شایع‏ترین عوامل زیان رسان است مى‏پردازیم.

بحث نخست: وسیله نقلیه موتورى زمینى‏

در ماده ۱ق.ب.ا.م.م. مصوب ۱۳۴۷ و در حقوق خارجى مسئولیت ویژه‏اى براى محافظ و دارنده این نوع وسیله در نظر گرفته شده که کم سابقه است.
در ماده ۱ قانون مزبور گفته شده است: «کلیه دارندگان وسایل نقلیه موتورى زمینى و انواع یدک و تریلر متصل به وسایل مزبور و قطارهاى راه‏آهن اعم از اینکه اشخاص حقیقى یا حقوقى باشد مسئول جبران خسارت بدنى و مالى هستند که در اثر حوادث وسیله نقلیه مزبور یا محمولات آنها با اشخاص وارد مى‏گردد».
با توجه به ماده مزبور وسیله نقلیه موتورى دارى چند خصوصیت است:

1. 1. وسیله نقلیه قابل حرکت بوده و به امر خاص اختصاص دارد ممکن است براى جابجاى افراد یا حمل بار از آن استفاده شود بنابراین قابل حرکت بوده و داراى کاربرى خاص است.

1. 1. مهم‏ترین خصیصه این نوع وسیله داشتن موتورى است که با پاره‏اى مواد شیمیایى قدرت و سرعت وسیله به طور فراینده‏اى افزایش مى‏باید.

ماده ۲ آئین‏نامه اجرایى قانون مذکور منظور از وسیله نقلیه موتور زمینى یا هر نوع وسیله‏اى دانسته که با قدرت موتورى زمینى یا ریل حرکت مى‏کند.

1. 1. وسیله نقلیه ممکن است داراى ملحقاتى مانند تریلر یا محموله باشد ماده ۱ق.ب.ا.م. به صراحت خسارت ناشى از اشیاء الحاقى به وسیله نقلیه موتورى یا محمولات آنها را بر دارنده وسیله نقلیه تحمیل کرده است تریلر یا یدک‌کش باید متصل به وسیله نقلیه باشد تا موجب مسئولیت دارنده شود.

1. 1. وسیله نقلیه باید از طریق زمین و متصل به آن حرکت کند تفاوتى ندارد این حرکت از طریق ریل – جاده و غیر آن باشد براى استناد به این نوع از مسئولیت کافى است که حرکت از طریق هوا و دریا نباشد. خارج از دو مورد مذکور هر وسیله نقلیه‏اى که به هر طریق متصل به زمین حرکت کند با اوصاف فوق مشمول قانون بیمه اجبارى مسئولیت خواهد بود.

بحث دوم: شخص مسئول‏

ماده ۱ق.ب.ا. مصوب سال ۱۳۴۷ در بیان شخص مسئول اشعار می‌دارد. «کلیه دارندگان وسایل نقلیه موتورى زمینى اعم از اینکه اشخاص حقیقى یا حقوقى باشند مسئول جبران خسارت بدنى و مالى هستند که در آن حوادث وسیله نقلیه مزبور یا محمولات آنها به اشخاص ثالث وارد مى‏شود» قانون موصوف مسئولیت را به عهده شخص دارنده وسیله نقلیه گذاشته است اما منظور از دارنده وسیله نقلیه چه شخصى است؟ آیا منظور همان مالک است یا مى‏توان شخصی را که بر وسیله نقلیه تسلط دارد یا متصدى نیز مسئول شناخت؟ ماده ۱ق.ب.ا. مذکور دارنده وسیله نقلیه را مکلف به بیمه کردن مسئولیت خود نموده است ماده ۳ همان قانون نیز مقرر مى‏دارد: «از تاریخ انتقال وسیله نقلیه کلیه تعهدات ناشى از قرارداد بیمه به منتقل الیه وسیله منتقل مى‏شود» از دو ماده مذکور چنین استنباط مى‏شود منظور از دارنده همان مالک وسیله نقلیه است. سؤالی که مطرح است این است آیا صرف دارا بودن عنوان مالک براى تحمیل مسئولیت بر او کافى است یا این که مالک باید از نظر مادى نیز به وسیله نقلیه تسلط داشته باشد؟ مثلاً اگر اتومبیل به سرقت رفته باشد یا عاریه یا قرض داده شده باشد. ماده ۱ قانون مذکور مباشرت مالک را شرط مسئولیت ندانسته است. قبول اینکه مالک به صرف دارا بودن حق مالکیت^[۱۶۷] باید مسئول کلیه خسارت ناشى از وسیله نقلیه باشد منطقى به نظر نمى‏رسد با توجه به اینکه معمولاً مالک بر مال خود سلطه دارد و این که هر مالکى موظف است در استفاده از اموال خود دقت و احتیاط کند قانونگذار او را مسئول شناخته است، مالکیت اماره سلطه مالک بر مال خود است.
اما هر گاه خلاف این اماره اثبات شود نمى‏توان مالک را صرفاً به جهت مالکیت مسئول شناخت همچنین سلطه داشتن بر مال با تصرف مادى ملازمه ندارد مثلاً اگر مالک به جهت قرار دادن خودروى خود در پارکینگ به آن سلطه مادى ندارد نمى‏توان گفت که او مسئولیتى در قبال وسیله نقلیه در آن حالت ندارد ولى اگر اتومبیل خود را اجاره داده باشد به وسیله عقد اجاره سلطه مادى و معنوى خود را نسبت به مال از دست مى‏دهد^[۱۶۸] و مسئولیتى ندارد. اصرار بر مفهوم نگهدارنده مال و تفکیک او از مالک ممکن است موجب پیچیده شدن جبران خسارت و پیچیدگى خرید بیمه مسئولیت براى وسیله نقلیه شود لذا در بسیارى از کشورها استثنایى مسئولیت بر پوشش بیمه‏اى را محدود به سرقت و غصب کرده‏اند^[۱۶۹].
قانون جدید بیمه اجبارى دارندگان ۱۳۸۷ در تبصره ۱ ماده ۱ مقرر داشته «منظور از دارنده، مالک یا متصرف وسیله نقلیه است.» در این تعریف تا حدودى از مفهوم دارنده رفع ابهام مى‏شود در واقع دارنده یا مالک است یا شخصى که سلطه و کنترل به وسیله نقلیه دارد. در قانون جدید با آوردن متصرف بعنوان دارنده راه را براى مسئول شناختن اشخاصی که از وسیله نقلیه استفاده می‌کنند بدون اینکه مالک باشند باز کرده است.

بررسی تطبیقی مفهوم آزادی در آراء هایک و رالز

چکیده

مفهوم آزادی بی شک یکی ازمهمترین نظریه های سیاسی می باشد که همواره تاثیرات شگرفی را در تحولات جهان داشته است، اما تعریف آزادی همواره دشوار بوده است زیرامفاهیم تشکیل‌دهنده آن قابل تعبیرها و تفسیرهای گوناگون است. متفکرین زیادی تعاریف و تفاسیرمتعددی را دراین باره ارائه کرده اند، از جمله مهمترین اندیشمندانی که تاثیرات شگرفی را در بحث آزادی گذاشته اند هایک ورالز می باشند، بنابراین مهمترین هدف این پژوهش بررسی تطبیقی مفهوم آزادی در آراء سیاسی هایک ورالزمی باشد و دراین راستا سئوالاتی مطرح گردید که عبارتند از: ۱) معنی و راهکارهای دست یابی به آزادی در اندیشه هایک چیست؟ ۲) معنی و راهکارهای دست یابی به آزادی دراندیشه رالزچیست؟ ۳) وجوه اشتراک و افتراق مفهوم آزادی در اندیشه هایک و رالز کدامند؟ روش انجام این پژوهش توصیفی و تحلیلی است ونتایج و یافته های حاصل از این پژوهش به شرح ذیل می باشد: ۱) آزادی نزد هایک به معنای آزادی از همه قید و بندها و رها شدن در دنیای غرایز نیست، بلکه برعکس او آزادی را در چارچوب قید و بندهای کلی یعنی قانون میسرمی‏داند. محوراندیشه سیاسی هایک آزادی است ومنظور هایک از آزادی عمدتاً آزادی سیاسی و مدنی فردی است؛ ۲) ازجمله مشهورترین تئوری‌ها پیرامون آزادی و عدالت در غرب تئوری عدالت جان‌رالزمی‌باشد که کالبد اصلی آن را مفهوم آزادی تشکیل می‌دهد. آزادی از دید وی شامل برابری و عدالت هم هست و عدالت از درون آزادی سر برمی آورد.

کلید واژه ها: آزادی؛ عدالت؛ انسانیت

مقدمه

درطول قرون و اعصار هیچ کلمه ای به اندازه کلمه آزادی بحث انگیز نبوده است. آزادی به پرمعناترین و مورد توجه ترین واژه در جوامع انسانی تبدیل شده و دراین بین فلاسفه و دانشمندان هر عصر با توجه به مقتضیات زمانی و مکانی، شرایط اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی موجود به تلاش برای تعریف آزادی و حل مسائل حاشیه ای آن پرداختند. همچنین می توان گفت: هیچ کلمه ای همانند واژه آزادی مورد بد فهمی و کژفهمی ها نبوده است. به نام آزادی و در دفاع از آن در طول تاریخ خون ها ریخته شده، جنگ ها بوجود آمده، شکنجه ها صورت گرفته و توسط ادبا، شاعران، سیاستمداران، فیلسوفان و حتی مردم عادی در مدح و ستایش یا نکوهش آن سخن ها گفته شده و کتاب ها به نگارش درآمده است.

مفهوم آزادی از بدو پیدایش فلسفه سیاسی تاکنون یکی از مهمترین مفاهیمی بود که اندیشمندان و فلاسفه درعلوم انسانی به آن پرداخته اند و هر یک با توجه به نگاه خود نسبت به ایجاد یک جامعه مطلوب معنای خاص خود را درباره این مفاهیم بیان داشته اند، در این میان دو تن از اندیشمندانی که درعصر حاضر می توان به آراء آنها در مورد ایجاد جامعه مطلوب که در آن آزادی و عدالت حاکم باشد به هایک و رالزاشاره نمود. در این پژوهش سعی شده است که معنا و مفهوم واژه آزادی از نقطه نظر این دو اندیشمند مورد توجه قرار گرفته و تلاش گردد که وجوه اشتراک و افتراق آراء این دو اندیشمند در ارتباط با مفهوم آزادی فهمیده شود. برای رسیدن به این هدف این پژوهش به چند فصل تقسیم شده است که در فصل اول سعی بر آن است تحت عنوان کلیات تحقیق به بیان مساله، اهمیت و ضرورت، اهداف، سئوالها پرداخته شود و در فصل دوم تحت عنوان چارچوب نظری تحقیق و بیان مباحث نظری پیرامون آزادی به معنی مفاهیم و تفسیرهایی از مفهوم آزادی و تحقیقات انجام شده توجه شده است. درفصل سوم مفهوم آزادی در آراء هایک وراهکارهای دست یابی به آن و در فصل چهارم مفهوم آزادی درآراء رالز و راهکارهای دست یابی به آن مطرح است. درفصل پنجم به وجوه اشتراک و افتراق آراء هایک و رالز درباره مفهوم آزادی توجه شده است و در فصل ششم خلاصه، نتایج و پیشنهادات در مورد این پژوهش ارائه گردیده است.

دراین پژوهش سعی بر آن بود تا با رویکردی علمی و با بهره گرفتن از شیوه ای توصیفی و تحلیلی آراء هایک و رالز در مورد مفهوم آزادی به صورت تطبیقی بررسی شود. در این راستا از منابع و ماخذ گسترده ای شامل کتب، مقالات، فصل نامه ها و… از دیدگاه ها و نظرات بسیاری بهره برداری شده است، بدین سبب این پژوهش می توان یکی از منابع مفید در حوزه اندیشه سیاسی و شناخت آراء هایک و رالز باشد اما این پژوهش نیز مانند هر پژوهش دیگری عاری از ایراد و انتقاد نیست.

فصل اول

کلیات تحقیق

بیان مسئله تحقیق

هایک و رالز دو تن از فیلسوفان سیاسی غرب در قرن بیستم هستند و شناخت و درک صحیح مبانی فکری آنان دارای اهمیت می باشد. آزادی از جمله مفاهیم بنیادینی است که آن دو اندیشمند پیرامون آن نظراتی ارائه نمود ه اند، لذا شناخت این مفهوم به صورت تطبیقی در آراء هایک و رالز حائز اهمیت است.

آزادی طبق نظر برخی ازواژه اوستایی آزاته و یا واژه پهلوی آزاتیه گرفته شده است. قدیمی ترین تعابیر در مورد آزادی در آثار اندیشمندان یونان باستان آمده است. ماده ۴ اعلامیه حقوق بشرو شهروند که در سال ۱۷۸۹ به دنبال انقلاب کبیربه وسیله مجلس موسسان فرانسه به تصویب رسید آزادی را چنین تعریف کرده است: آزادی عبارت است ازاختیارانجام هرآنچه به شخص دیگر آسیب نرساند. از این رو بهره گیری هر فرد از حقوق طبیعی خویش هیچ محدودیتی ندارد مگر حدودی که بهره مندی دیگر اعضای جامعه از همان حقوق را تضمین می کند، تعیین این حدود تنها برعهده قانون است(سن، ۲۵:۱۳۸۹). آزادی برای حفظ سلامت جامعه و جلوگیری از سوء‌استفاده از قدرت و موقعیت ضروری می باشد.

دو موضوع مهم و اساسی زندگی هایک نخست آزادی و دوم نظم است و به عقیده وی آزادی مهمترین دستاورد تمدن مدرن و در عین حال شرط لازم برای دوام و بقای آن است. منظور وی از آزادی عمدتا آزادی سیاسی و مدنی فردی (محدود کردن قدرت دولت توسط قانون) است و معتقد است حکومت قانون اندیشه مرکزی آزادی سیاسی را تشکیل می دهد ودرمقابل رالز برای نهادینه‌شدن دموکراسی و آزادی، تحقق برابری « عدالت اجتماعی» را یک اصل می‌داند و می گوید حکومت قانون پیوند نزدیکی با آزادی دارد، بنابر آنچه گفته شد تطبیق مفهوم آزادی در اندیشه هایک و رالز مسئله این پژوهش است.

محوراصلی اندیشه هایک برمحورارزشهای لیبرالیسم راستین و آزادی های فردی تضمین شده و موکد در آن شکل گرفته است. آزادی فردی در مفهومی که هایک ازآن دارد زاییده و مخلوق قانون است و بیرون از جامعه مدنی نمی تواند وجود داشته باشد و حکومت قانون اگر درست فهمیده و به صورتی منسجم به اجرا گذاشته شود بایستی لزوما حافظ آزادی فردی باشد، درمقابل جان رالز درصدد آشتی میان عدالت اجتماعی و آزادی فردی می باشد، از دید اواصل اول عدالت از آزادی برابروفرصت های برابردفاع میکند، به عبارت دیگر در اصل اول که اصل بیشترین آزادی برابر خوانده می شود حقوق سیاسی و مدنی هر کس با دیگران برابر است. آزادی های اساسی را تنها می‌توان به خاطر خود آزادی محدود کرد.

هایک آزادی فردی را درساخت مناسبات اقتصادی جامعه مهمتر و کارسازترازعدالت اقتصادی در زمینه توزیع درآمد می داند و پیشنهاد قطعی رالز این است که در صورت وجود تضاد بین آزادی و نیازهای اقتصادی، آزادی باید حق تقدم بی چون و چرا داشته باشد. محوراندیشه سیاسی هایک مفهوم آزادی است و به نظر وی آزادی صرفا ارزش نیست بلکه منبع و شرط اخلاقی ترین ارزش هاست. ارزش آزادی در امورپیش بینی نا پذیری است که از تحقق آن ناشی می شود. آن آزادی که پیشاپیش آثار مثبتش معلوم باشد آزادی نیست. او هوادار مفهوم منفی آزادی است، آزادی بدین معنا فقدان و نفی شرایط نا مطلوب است. وی معتقد است که آزادی وسیله ای برای رسیدن به یک هدف عالی سیاسی نیست، بلکه خود همان هدف عالی سیاسی است. در مقابل ازجمله مشهورترین تئوری‌ها پیرامون عدالت و آزادی در غرب جدید تئوری عدالت جان رالز می‌باشد که کالبد اصلی آن را مفهوم آزادی تشکیل می‌دهد، بطوری که اگر دکترین آزادی را از تئوری عدالت او جدا کنیم آنچه بر جا می‌ماند مدّلل و قابل دفاع نخواهد بود. وی معتقد است همیشه می توان آزادی را با استناد به اقلام سه گانه توضیح داد: کارگزاران آزاد، حدود یا قیودی که آنها از آن حدود و قیود آزاد و رها هستند و آنچه آنها آزادند انجام دهند یا ندهند. وی می گوید مهم است که بدانیم آزادی های اساسی باید به مثابه یک کل یا یک نظام ارزیابی شوند، یعنی ارزش یکی از آزادی ها به طورمعمول به مشخص کردن آزادی های دیگر بستگی دارد و این همبستگی باید عموماً در تدوین چا رچوب یک قانون اساسی و قانونگذاری مطمح نظر قرار گیرد، روشن است که هر گاه آزادی ها بدون محدودیت باشند با یکدیگر تصادم می‌کنند.

با توجه باینکه مفهوم آزادی علیرغم گذشت سالیان زیاد از بررسی و کنکاش بشرهیچگاه از صدرموضوعات مجادله ای چه درفضای کاملاً آکادمیک و چه درفضای کاملاً عمل گرا خارج نشده و اهمیت یگانه خود را حفظ کرده وتعابیر و تفاسیر مختلفی از ان ارائه گردیده و یکی از مناقشه‌انگیزترین بحث های روزگار ما و یک نیازحیاتی و فراتر از آن یک حق بزرگ است، بدین جهت شناخت این مفهوم به صورت تطبیقی در آرائ این دو اندیشمند حائز اهمیت است. حال باید دید که آیا میتوان وجوه اشتراک و افتراق را پیرامون مساله آزادی در نظریات این دو اندیشمند یافت و از آن به عنوان ابزاری برای درک بهتر از مفهوم آزادی و باز کردن افق های تازه ای در آزادی استفاده کرد یا خیر.

اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

هریک ازفلاسفه با توجه به مبانی فکری و فلسفی خاص خود و نیز تعریفی که از انسان برگزیده اند بر وسعت نظریات مطرح شده درباب مفهوم آزادی افزوده و موافق نظریات خود به استدلال می پردازند. با توجه به نظرات مختلف دو اندیشمند غربی، یعنی هایک و رالزپیرامون مفهوم آزادی نیاز است مفهوم آزادی در اندیشه سیاسی آنها به صورت تطبیقی مورد بررسی قرارگیرد. در حوزه اندیشه سیاسی تاکنون هیچ گونه پژوهشی بصورت مقایسه ای پیرامون این موضوع در اندیشه هایک و رالز انجام نگرفته است و به نظر می رسد خلاء تحقیقاتی وجود دارد. پرداختن به این خلاء در این مجال به دلیل اهمیت مسئله آزادی و رویکردهای آن در ادوار مختلف می باشد. روشن است که روشنفکران و محققین هر دوره تاریخی می توانند تاثیر شگرفی بر ایدئولوژی های آن دوره بگذارند اما در نظر نداریم که مباحثی در تایید آنچه هایک و رالز آورده است و از شدت رسایی نیاز و حاجتی به تنویر و تشریح ندارد بیاوریم زیرا این دو اندیشمند با دانش شخصی و موافق اعتقادات خود در این زمینه به کفایت تلاش و کوشش روا داشته اند.

آنچه انگیزه لازم را برای این تحقیق فراهم کرد مشاهده واقعیات بیرونی است که هنوز هم بر پایه اصول آزادی استوار بوده و به حیات خود ادامه می دهند. با توجه به این واقعیات سئوالات عدیده ذهن انسان را بر می آشوبد و این آشفتگی پیچیدگی و دشواریهای مسئله را نه تنها از بین نمی برد بلکه با همه دشواری هایش ضرورت پرداختن به مسئله و انگیزه کاویدن موضوع را بیشترمی‌کند. کامیابی نظامهای مبتنی بر این اصول مایه تشکیک و تردید هم می‌شود، بنا براین ضرورت پی بردن به این کامیابیها دو چندان می گردد. از این باب بر آن شدیم تا آزادی که یکی از مهمترین مفاهیم سیاسی می باشد را از دیدگاه دو اندیشمند سیاسی غرب در قرن بیستم، هایک و رالز مورد بررسی و ارزیابی مفصل قرار دهیم و دیدگاه های آنان را در این خصوص به میدان مقایسه ای تطبیقی بیاوریم. این پژوهش با این هدف نوشته می شود که در واقع چون پژوهشی تئوریک در حوزه اندیشه سیاسی است دارای اهمیت بنیادی می باشد و می تواند منبع مناسبی برای جستجوی بیشتر دانشجویان و محققین در این مورد تلقی گردد.

جنبه نوآوری و جدید بودن تحقیق

دراین پژوهش ضمن بررسی آثاری که تاکنون در زمینه اندیشه سیاسی هایک و رالز نوشته شده است و با شناخت مفاهیم بنیادین اندیشه هر یک صرفا یک جنبه از دید گاهشان (آزادی ) به صورت جامع و ژرف مورد واکاوی قرار می گیرد و دریک پژوهش تطبیقی به صورت روندی جدید مورد بررسی قرار خواهد گرفت، تحقیقی که بدین شکل تاکنون صورت نگرفته است.

اهداف تحقیق

اهداف در این پژوهش به دو دسته کلی و فرعی به شرح ذیل تقسیم می شوند:

الف) هدف کلی: بررسی تطبیقی مفهوم آزادی در آراء هایک و رالز

ب) اهداف فرعی:

۱) شناخت مفهوم آزادی و چگونگی دست یابی به آن در آراء هایک

۲) شناخت مفهوم آزادی و چگونگی دست یابی به آن در آراء رالز

۳) وجوه اشتراک و افتراق مفهوم آزادی در آراء هایک و رالز

سوالات تحقیق

اهم سئوالات این پژوهش به شرح ذیل تقسیم می شوند:

۱) معنی و راهکارهای دست یابی به آزادی در اندیشه هایک چیست؟

۲) معنی و راهکارهای دست یابی به آزادی در اندیشه رالز چیست؟

۳) وجوه اشتراک و افتراق مفهوم آزادی در اندیشه هایک و رالز چیست؟

متغیرهای تحقیق

۱) آزادی؛ ۲) عدالت؛ ۳) انسانیت

تعریف مفاهیم

آزادی: آزادی امکان عملی کردن تصمیم ‌هایی است که فرد یا جامعه به میل یا ارادهٔ خود می‌گیرد. اگر انسان بتواند همهٔ تصمیم‌هایی را که می‌گیرد عملی کند و کسی یا سازمانی اندیشه و گفتار و کردار او را محدود نکند ودرقید و بند درنیاورد دارای آزادی مطلق، یعنی آزادی بی حد و مرز است. اما چون انسان‌ها به طور اجتماعی زندگی می‌کنند نمی‌توانند آزادی مطلق داشته باشند، زیرا آزادی بی حد و مرز یک فرد به پایمال شدن آزادی افراد دیگر اجتماع می‌ انجامد. به همین سبب است که هر جامعه‌ای با قانون‌ها و مقررات اجتماعی و سیاسی و اقتصادی خاصی هم حافظ آزادی‌های افراد آن جامعه می‌شود و هم حد و مرزهایی برای این گونه آزادی‌ها به وجود می‌آورد.

عدالت: عدالت در لغت به معنای دادکردن، دادگر بودن، انصاف داشتن، دادگری و عدالت اجتماعی عدالتی است که همه افراد جامعه از آن برخوردار باشند. عدالت همان قرار دادن هر امری(اعم از فردی و اجتماعی و… ) در جای خود و رعایت اعتدال و حد وسط است. فیلسوفان گفته‏اند: اساس عدالت برابری و اصل آن حد وسط بین دو طرف افراط و تفریط است. عدالت از نظر ارسطو عبارت است از: آنچه برطبق قانون و از روی انصاف و مساوات است و بی‏عدالتی خلاف قانون و نابرابری است.

انسانیت: انسانیت در لغت به معنی مردمی‏، خود آدمی، تربیت و ادب، عاطفه و اخلاق نیکو است. انسانیت خواستار نوعی خاص از زندگی است که باید تاثیرش را در کل زندگی شخص نشان دهد. انسانیت به معنی احساسات انسانی ملاحظات و آداب است.

روش تحقیق

این تحقیق با توجه به ماهیت آن ازنوع نظری ( توصیفی) است. دراین تحقیق اندیشه های هایک و رالز درباره آزادی به صورت تطبیقی مورد مطالعه قرار خواهد گرفت، لذا میتوان گفت که این تحقیق، تحقیقی توصیفی تحلیلی است که به شیوه ی کتابخانه ای انجام میشود. بدلیل آنکه مطالعه توصیفی آنچه را که هست توصیف و تفسیر می نماید دراین پژوهش آنچه که به عنوان مفهوم آزادی از دیدگاه دو اندیشمند مطرح میباشد مورد بررسی، توصیف و تفسیر قرار خواهد گرفت. ابزار جمع‌ آوری اطلاعات نیز فیشهای تحقیقاتی حاصل از مطالعه کتاب ها و مقالات می باشد. دراین راستا سعی خواهد شد حتی الامکان منابع دست اول و مستقیم گرد آوری شود، سپس با توصیف و تبیین اطلاعات با روش مقایسه ای به پرسشهای این تحقیق پاسخ داده خواهد شد.

سازماندهی تحقیق

این پژوهش در شش فصل به شرح ذیل تنظیم شده است:

فصل اول: کلیات تحقیق ( بیان مساله، اهمیت و ضرورت، اهداف، سئوالها و… ).

فصل دوم: چهارچوب نظری تحقیق و بیان مباحث نظری پیرامون آزادی.

فصل سوم: مفهوم آزادی در آراء هایک وراهکارهای دست یابی به آن.

فصل چهارم: مفهوم آزادی درآراء رالزوراهکارهای دست یابی به آن.

فصل پنجم: وجوه اشتراک و افتراق آراء هایک و رالزدرباره مفهوم آزادی.