هر یک از استعداد فرزندان که به خاطر بی تدبیری پدر و مادر سرکوب شود در پیشگاه خداوند مجازاتی را به همراه خواهد داشت.
رحمت الهی، چنان است که جان مادر بستر تکوین ورشد جسم و روان کودک می‌باشد. کودک ماه‌ها در رحم مادر با جسم و روح مادر اتصالی تنگاتنگ و سپس تا مدت‌ها برای تغذیه و رشد خود نیاز ویژه به مادر خود دارد… خداوند حکیم در این خلقت ویژه، مهری به مادران عطا نموده که وابستگی فرزند به مادر سبب علاقه و انس بیشتر مادر به او می‌شود و در این پیوند عاطفی شدید فرزند، درسایه‌ی صبر و بردباری ویژه مادر، و دانش انسانی او، کمال می‌یابد.( آیت الهی ، زن و خانواده ، ۱۳۸۱ش ، ج۳ ، صص ۱۸ و ۱۹) در رابطه با تربیت فرزند به چند روایت از معصومین علیه السلام اشاره می‌کنیم :

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۱- امام صادق(ع) به مفضل فرمود:«… اگر کودک با عقل کامل و متکی به خود به دنیا می‌آمد، شیرینی تربیت فرزندان از بین می‌رفت و آن چه باعث می‌شود که والدین مصلحت فرزند و آن چه را که موجب تربیت فرزندان و تکلیف به نیکی و محبت به آنان می‌شود، در نظر گیرند، نیاز کودکان به آن‌ها است واگر چنان بود ( دارای عقل کامل و متکی به خود بودند ) فرزندان با والدین و والدین با فرزندان مأنوس نمی شدند، زیرا که فرزندان بی نیاز از تربیت والدین و مراقبت آنان بودند و از والدین خود دور می‌شدند و هیچکس پدر و مادرش را نمی شناخت… » (مجلسی ، بحارالانوار ، ۱۳۷۴ش ، ج۳ ، ص۵۷).
۲ – عن الحسین بن علی(ع) فی دعاء یوم عرفه :«… و عطفت علیّ قلوب الحواضن وکفلتنی الامهات الّرّواحم… »( مجلسی، همان ، ج ۶۰ ، ص ۳۷۲).
امام حسین(ع) در دعای روز عرفه فرمود:
«… و محبت مرا در قلب دایه‌ها قراردادی و مادران مهربان را مسئول رسیدگی به من کردی… ».
۳- حضرت علی (ع) در معنای رحمن فرمود: از رحمت خداوند است که چون کودک قدرت برخاستن و غذا خوردن ندارد، این نیرو را در بدن مادرش قرار داده و او را برای تربیت و نگهداریش، ملاطفت و مهربانی بخشیده واگر قلب مادری سخت شود، تربیت و نگهداری از کودک بر سایر مؤمنان واجب می‌شود.( همان ، ج ۹۲ ، ص ۲۴۸).
۴- قال رسول اله(ص) «… والمرأه راعیته علی بیت بعلها و ولده،هی مسئوله عنهم… »
( طبرسی ، مستدرک الوسائل ، ۱۴۰۸ق ، ج۱۴ ، ص۲۴۸).
( زنان مسئولیت خانه‌ی همسر خود و فرزندان خود را بر عهده دارند، ونسبت به آنان مسؤل می‌باشند ).
نظریه‌ها و دیدگاه‌ها در خصوص اشتغال مادر و تأثیر آن بر تربیت فرزندان متفاوت است که در این جا به ارائه بعضی دیدگاه‌ها می‌پردازیم.
۱- طرفداران نظریه تأثیر منفی :
عوارض فقدان مادر برای همه کودکان صادق است و برای خردسالان صادق تر، چرا که آنان نیاز بیشتری به عاطفه مادر دارند، محبت‌های تصنعی مسئولان شیرخوارگاه‌ها و مهدها هرگز کودکان را اقناع نمی کند و بر عکس آنها را سرد و بی رمق ساخته و در سنین بعد گستاخ و بی ادب بار می‌آورد. بررسی‌های علمی نشان داده اند که این دوری و جدای‌های بی حساب مادر و کودک، موجب عوارض بسیاری برای کودکان است برخی از آنها عبارتند از: کمبود محبت و حتی احساسی که زمینه ساز بسیاری از لغزش ها، نابسامانی‌ها و انحرافات در زندگی حال و آینده اوست – ناسازگاری و نا آرامی به ویژه برای کودکانی که به هر علت از شیر مادر تغذیه نکرده اند – نارسائی در رشد به معنای عام، چه رشد جسمی، چه ذهنی و چه روانی و عاطفی آن، تاخیر در رشد، چه در رشد حرکتی، چه کلامی و چه اخلاقی و معنوی – اختلال عاطفی به صورت سردی و بی تفاوتی در برخوردها یا حساسیت و زود رنجی، خروج کودکان از خانه و پیامدهای آن که در واقع جلوه‌ای از، در جستجوی محبت بودن اوست. آسیب پذیری بیشتر و آمادگی زیادتر برای بیماری و دلتنگی بیشتر در هنگام بیماری – تفکیک فرهنگی در سنین بالاتر و احساس جدایی فکری بین خود و خانواده و در نهایت جدایی بدنی از خانواده و جدا کردن راه زندگی خود از دیگران.( قائمی ، نظام حیات خانواده در اسلام، ۱۳۷۳ش ، ص ۱۳۶ ).
کارکردن زنان در خارج از خانه و در نتیجه عدم حضور و یا حضور کمرنگ آنها در منزل، گاهی در روابط میان او و شوهرش نیز اخلال ایجاد می کند.
براساس تحقیقات، بخشی از اختلافات و درگیری‌های خانوادگی مربوط به کار زنان است که بر اثر آن بخشی از وظایف و مسئولت هایی که مرد متوقع از زن است بر زمین می‌ماند. اغلب زنان کارمند گرفتار خستگی روحی هستند زیرا مسئولیتشان سنگین و غیر قابل تحمل است، هم باید کار بیرون را آن‌جام دهند و هم کارهای خانه را و هم نگهداری فرزند را به عهده دارند و هم حفظ آرامش خاطر شوهر را. آنها حتی وقت ندارند از کودک خود دلجویی کنند و یا در مهدکودک‌ها از او احوال بپرسند.( همان ، ص ۱۸۷).
۲- طرفداران نظریه تأثیر مثبت :
البته اگر کار و فعالیت زن حساب شده باشد و زن و مرد در این مسئله با هم کاملاً موافق باشند و بین آن‌ها تفاهم لازم موجود باشد و زن نیز در کارکردن خود شرایط لازم را لحاظ کرده باشد و وظیفه اصلی خویش [تربیت فرزند]را فراموش نکرده باشد،در سایه‌ی رعایت این امور اشتغال زنان می‌تواند از دو جنبه حائز اهمیت باشد. یکی از لحاظ نقشی که در فرایند تولید ایفاء می‌کنند و دیگر به خاطر نقشی که زنان شاغل در مقایسه با زنان غیر شاغل در روند تربیت و اجتماعی کردن افراد[ فرزندان] دارا هستند و می‌توان از آن به نقش پنهان زنان تعبیر کرد.( ابراهیمی قوام و پورموسی، زن وتوسعه فرهنگی ،نقش پنهان زن در تربیت انسان توسعه آفرین،صص ۲۴۷و۲۴۸).
در پژوهش هایی که به منظور تعیین نقش اشتغال زنان بر تحول روانی، عاطفی و اخلاقی خانواده آن‌جام شده، نشان می‌دهد مدت زمانی را که مادران شاغل صرف مراقبت از فرزندان خود می‌کنند هر چند کمتر از زنان غیر شاغل است اما از نظر کیفی فعال تر، هدف دارتر و جدی تر است. خانم دکتر فرودسی در این زمینه می‌گوید: « برای تربیت فرزندان کمیت مطرح نیست، بلکه کیفیت مطرح است. چرا که مادری ممکن است در شبانه روز فقط ۳-۲ ساعت با فرزندانش باشد ولی این مدت را چنان وقف آن‌ها می‌کند و به آن‌ها می‌پردازد که می‌تواند رابطه‌ی عاطفی محکمی بین خود و فرزندانش ایجاد کند که هرگز این رابطه گسسته نشود. ولی زن خانه داری ممکن است چندین ساعت با فرزندانش باشد، ولی نتواند رابطه‌ی عاطفی صمیمانه‌ای با آنها ایجاد کند و فرزندانش همواره دچار کمبودهای عاطفی باشند». (به نقل از نشریه صبح خانواده ، زنان باید شاغل باشند یا خانه دار ، ۱۳۷۷ش ، ص۱۴).
همچنین شواهدی وجود دارد که امور بچه داری مادران شاغل از مادران غیر شاغل، به ویژه در زمینه‌ی آموزش مستقل بودن، متفاوت است. کودکان مادران شاغل در مقایسه با کودکان مادران خانه دار غالباًٌ سازگاری شخصیتی و اجتماعی بهتری در مدرسه دارند و نسبت به مفاهیم جنسیت عقاید معقولانه تری دارند. دختران مادران شاغل عموماً مادرانشان را به عنوان الگوهای مستقل، مطمئن به خود و صلاحیت دار از نظر اجتماعی نگاه می‌کنند، پسران [ مادران شاغل ] نیز در مقاسیه با پسران مادران غیر شاغل از احساس خودکارآمدی و سازگاری اجتماعی بالاتری برخوردارند، اما پیشرفت تحصیلی آنان پایین تر است.( بیابانگرد ، تأثیرات اشتغال مادران بر کودکان و نوجوانان ، پیوند ، ش ۱۱۷، ۱۳۷۲ش ، ص ۳۱)به طور کلی مزایای مادران شاغل بیشتر برای نوجوانان مفید است تا نوزادان و کودکان، مطالعات نشان داده است که مادران شاغل، نوجوانانی مسئولیت پذیرتر و مستقل تر بار می‌آورند. گلدواتورز (۱۹۷۹) اظهار داشته نوجوانانی که دارای مادران شاغل هستند در مقایسه با نوجوانانی که دارای مادران خانه دار هستند، احساس خود ارزشمندی، سازگاری اجتماعی، احساس تعلق و حمایت بیشتری می‌کنند. این الگو به ویژه در مورد دختران مصداق بیشتری دارد.( همان ،ص ۴۹).
نتیجه: « بعضی پژوهش‌ها حاکی از آن است که نوع شغل، درجه‌ی شغلی و میزان علاقه مندی مادران به کار در کیفیت ارتباط و میزان توجه و مراقبت از کودکان نقش مهمی دارد، به عنوان مثال، شغلی که روحیه و احساس خود ارزشمندی یک مادر را افزایش می‌دهد، موجب بهتر شدن رابطه‌ی مادر با کودک می‌شود، بر عکس شغلی که سبب خستگی بیش از حد، تضعیف روحیه وگسترش احساس خود کم‌بینی در مادر می‌شود، طبعاً بر چگونگی روابط و تعامل وی با فرزندنش تأثیر منفی به جا می‌گذارد ».( بیابانگرد ، همان ، ص۲۸).
همچنین لازم است در تقسیم بندی مشاغل به فعالیت هایی که ماهیت آنان با ایفای وظایف مادری هماهنگ تر است، توجه نمود. و فعالیت هایی با ماهیت آموزشی، تحقیقاتی و فرهنگی را در اولویت قرار داد.
از طرف دیگر در عصر کنونی به علت مشغله بیش از حد پدران و عدم ایفای نقش تربیتی آنان در رابطه با فرزندانشان و واگذاری این نقش به مادران، ضروری است که مادر با کسب آگاهی‌های اجتماعی و فرهنگی، مربی خوبی برای هدایت و تربیت فرزندان خود باشند که این مسئله لزوماً با اشتغال زن در خارج از منزل در تضاد است. بنابراین لازم است زنان اعم از خانه دار و شاغل با برنامه ریزی و تقسیم بندی صحیح اوقات خود و تخصیص بخشی از آن به آن‌جام مطالعه وکسب معارف مختلف تربیتی، فرزندان خود را در زمینه‌های آموزشی، اخلاقی و تربیتی یاری رسانند.
۳-۶- دیدگاه فقهای امامیه در خصوص اشتغال زنان
قبل از پرداختن به دیدگاه فقه مذهب امامیه نکاتی چند را یادآور می‌شویم :
یکی از عواملی که زمینه ساز مالکیت زن می‌گردد اشتغال و کسب درآمد از طریق فعالیتهای اقتصادی است. به استناد آیه ۳۲ سوره نساء «لِلرِّجالِ نَصیبٌ مِمَّا اکتَسَبوا و لِلنِّسآءِ نَصیبٌ مِمَّاکْتَسَبْنَ…» (مردان را از آنچه به دست می‌آورند بهره‌ای است و زنان را نیز ازآنچه به دست می‌آوردند بهره‌ای است. )
زن به عنوان شخص حقیقی استقلال مالی دارد، مالکیت او از نظر اسلام محترم است، در اداره‌ی امور مالی مخصوص به خود کاملاً مختار است و حق هرگونه دخل و تصرف در دارایی و مایملک خود را دارد. از این رو کار و فعالیت اقتصادی زن و سایر حقوق مالی وی مثل نفقه، مهریه، ارث، جزء اموال وی به شمار می‌رود همچنان که ماده (۳۰ ) قانون مدنی به طور عام و ماده (۱۱۱۸) به طور خاص به این مطلب اشاره کرده اند.
ماده (۳۰ ) قانون مدنی: « هر مالکی نسبت به مایملک خود حق هرگونه تصرف و انتفاعی دارد، مگر در مواردی که قانون استثناء کرده باشد.»
ماده (۱۱۱۸) قانون مدنی: « زن مستقلاً می‌تواند در دارایی خود هر تصرفی را که می‌خواهد بکند. »
اما از نظر اسلام اشتغال زن باید با اجازه شوهر باشد بالاخص در مواردی که با حقوق شوهر در تزاحم است. در روابط زوجین همواره حقوق یکی تکلیف دیگری محسوب می‌گردد در قوانین شرعی و حقوقی رعایت حقوق و آن‌جام تکالیف در زندگی زناشویی واجب شمرده است و زن و مرد هر دو مکلف به رعایت این موارد می‌باشد.
شهید مطهری می‌فرماید: یکی از مسلمات دین اسلام این است که مرد حقی به مال زن و کار زن ندارد، نه می‌تواند به او فرمان دهد که برای من فلان کار را بکن و نه اگر زن کاری کرد که به موجب آن کار ثروتی به او تعلق می‌گیرد، مرد حق دارد که بدون رضای زن در آن ثروت تصرف کند و از این جهت زن و مرد وضع مساوی دارند… زن شوهردار از نظر اسلام در معاملات خود و روابط حقوقی خود تحت قیمومیت شوهر نیست، در آن‌جام معاملات خود استقلال و آزادی کامل دارد.( مطهری، حقوق زن در اسلام، ص ۱۹۲). همچنین وی در بحث نفقه می‌فرماید:
حقیقت این است که اسلام نخواسته به نفع زن و علیه مرد یا به نفع مرد و علیه زن قانونی وضع کند، اسلام نه جانبدار زن است و نه جانبدار مرد. اسلام در قوانین خود سعادت مرد و زن و فرزندانی که باید در دامن آنها پرورش یابند و بالآخره سعادت جامعه بشریت را در نظر گرفته است. اسلام راه وصول زن و مرد و فرزندان آنها و جامعه‌ی بشریت را به سعادت، در این می‌بیند که قواعد و قوانین طبیعت و اوضاع و احوالی که به دست توانا و مدبر خلقت به وجود آمده نادیده گرفته نشود…زن و مرد نباید فراموش کنند که در مسئله عشق، از نظر طبیعت دو نقش جداگانه به عهده‌ی آنها واگذار شده است. ازدواج هنگامی پایدار و مستحکم و لذت بخش است که زن و مرد در نقش طبیعی خود ظاهر شوند.( همان ص ۲۰۸).
به موجب عقد ازدواج، هر یک از زوجین به دیگری تعلق می‌گیرد و ازآن او می‌شود حق استمتاعی که هر کدام نسبت به دیگری پیدا می‌کنند از آن جهت است که منافع زناشویی طرف را به موجب عقد ازدواج مالک شده است.( همان ص ۳۴۴).
دکتر ناصر کاتوزیان در بحث روابط غیر مالی زن و شوهر می‌گوید: در تنظیم روابط عاطفی زن و شوهر اخلاق بیش از قواعد و حقوق حکومت دارد. در این رابطه، سخن از عواطف انسانی عشق و صمیمیت و وفاداری است و حقوق برای حکومت کردن بر آن‌ها ناتوان است. درست است که حقوق برای زن و شوهر تکالیف ویژه‌ای معین کرده است، ولی مصداق‌های این تکالیف نیز نوعی الزام اخلاقی است. خانواده تنها یک « سازمان حقوقی » نیست… خانواده سازمانی است مخلوط از قواعد حقوقی و اخلاقی و در این اختلاط نیز غلبه با اخلاق است… و هیچ نیرویی جزء اخلاق و ایمان نمی تواند بر این عواطف حکومت کند.( کاتوزیان ، دوره مقدماتی حقوق مدنی خانواده ، ص ۱۵۵).
در اصل بیست و هشتم قانون اساسی آمده است: « هر کسی حق دارد شغلی را که بدان مایل است و مخالف اسلام و مصالح عمومی و حقوق دیگران نیست برگزیند… » با توجه به این اصل هر کس اعم از زن و مرد این حق را دارد که با اوصاف ذکر شده شاغل شود ولی « همه مشاغل خارج از منزل کم و بیش زن را از پاره‌ای وظایف مادری و همسری باز می‌دارد. هدف از وضع ماده (۱۱۱۷) قانون مدنی نیز این بوده است که گرفتاری‌های شغلی زن مانع از اداره خانه و تربیت فرزندان او نشود. و شوهر، به عنوان رئیس [ سرپرست] خانواده و مسئول حفظ مصالح این کانون، بتواند زن را از کاری که برخلاف مصلحت می‌بیند باز دارد ».( کاتوزیان ، دوره ی مقدماتی حقوق مدنی خانواده ، ص ۱۷۰).
البته کار و فعالیت شغلی از حقوق قانونی و مشروع زن محسوب می‌شود و زن می‌تواند همانند مرد با رعایت موازین شرعی به کار و حرفه متناسب با شئون خویش اشتغال ورزد و از این جهت منعی برای او وجود ندارد (شمس الدین ، مسایل حرجه فی فقه المرأه ، ص ۱۹۳).
اما محور بحث ما درباره‌ی اشتغال زن و تزاحم آن با حق شوهر است، بالاخص زمانی که کار و اشتغال زن و بیرون رفتن وی از منزل منافی حق مسلم شوهر در استمتاع باشد یا آنکه شوهر در سمت عهده دار بودن مسئولیت سرپرستی خانواده و در جهت مصلحت اندیشی و پاسداری از عفت و حرمت خانواده زن را منع نماید. اینک مسئله اشتغال زن می‌تواند بر اساس چنین ضابطه‌ای در فقه مذاهب مورد مطالعه قرار گیرد بدین گونه که: « هرگاه اشتغال زن مغایر با حق کامجویی و استمتاع شوهر باشد یا شوهر به این امر رضایت ندهد.»
حتی گفته اند « رضایت شوهر نیز از اختیار قانونی او نمی کاهد، زیرا منع زن تنها حق مرد نیست که بتوان ادعا کرد با اعلام رضایت ساقط شده است. بقای این اختیار در زمره‌ی مسایل مربوط به نظم عمومی است و اعمال آن در شمار تکالیف و مسئولیتهای شوهر در اداره‌ی خانواده است »( کاتوزیان، حقوق مدنی خانواده، ج ۱ ، ص ۲۳۵).
بنابراین همان گونه که زن در امور مالی و دارایی خود از استقلال مالی برخوردار است، در امور غیر مالی نیز دارای آزادی در شئون شخصی و استقلال اجتماعی می‌باشد اما در چارچوب روابط زوجیت و امور مربوط به خانواده، گذشته از آن که به مقتضای حقوق و تکالیف ناشی از زوجیت موظف به ایفای حقوق شوهر نیز می‌باشد.
در اسلام بار تأمین معاش و هزینه‌ی زندگی بر دوش مردان است و زنان در این زمینه مسئولیتی ندارند، این به خاطر رأفت اسلام است که زن به تناسب جنبه‌های روانی و عاطفی، در کاری آن‌جام وظیفه کند که برایش امکان داشته باشد.زن، نه در خانه پدر و نه در خانه شوهر ناگزیر به کار و تلاش برای تأمین معیشت نیست، اجباری ندارد که در محیط خشن و توأم با سرو صدای کارخانه‌ها و یا در عمق معادن به تحمل صدمات و مشقات بپردازد و نان برای اعضاءخانواده فراهم کند. بعد از انعقاد پیمان ازدواج مرد نمی تواند خود را از زیر بار مسئولیت نفقه و معاش زن و فرزندان خارج کند، بنابراین مرد وظیفه دارد برای زن و فرزندان خود تلاش کند و از فضل خدا طلب روزی نماید. در نتیجه در فقه اسلامی مسئولیت تأمین مخارج خانواده به عهده مرد است همانگونه که در قرآن آمده است: «… فَاَنْفِقوا عَلَیْهِنَ… »… به آنها ( زنان ) نفقه بدهید.( طلاق ، آیه ۶) و اسلام هرگز زن را موظف به تهیه و تأمین معاش خانواده ننموده است، اما این به آن معنا نیست که آن را حرام کرده باشد و یا حضور زن را در اجتماع منع نموده باشد.
همچنین ذکر این نکته لازم است که :کار و اشتغال زن به طور معمول مستلزم بیرون رفتن وی از خانه و فعالیت در محیط اجتماع است، در بررسی دیدگاه فقه مذاهب اسلامی بیشتر مسئله خروج زن از منزل مورد توجه قرار گرفته تا کار و اشتغال وی، از این رو می توان این بحث را تا حدودی به مسئله خروج زن از منزل شوهر مرتبط دانست و از این طریق به ارائه‌ دیدگاه‌ها پرداخت.
بر اساس نظریه رایج در فقه شیعه، مبنی بر ناروا بودن بی قید و شرط خروج زن از خانه بدون موافقت شوهر کار و فعالیت شغلی او نیز به کسب اجازه از شوهر و جلب رضایت او نیازمند است و شوهر حق خواهد داشت با شرایط مندرج در قانون او را از هر گونه اشتغال در محیط خارج از منزل باز دارد.
دیدگاه فقهای امامیه :
از نظر فقهی، اصولا ًخروج زن از خانه به هر منظوری که باشد، بایستی با موافقت شوهر آن‌جام پذیرد. بنابراین، چنانچه زن در هنگام ازدواج شاغل نبوده و با شرط اشتغال ازدواج آن‌جام نگرفته، شوهر می‌تواند مطلقا ًزن را از اشتغال به هر گونه حرفه در بیرون خانه منع کند.( محقق داماد ، همان ، ص ۳۱۳).
در فقه امامیه نظریه غالب، بلکه مشهور(قمی ، مبانی منهاج الصالحین ، ۱۴۱۸ق ، ج ۱۰، ص۳۱۷)بر این است که زن برای خروج از منزل شوهر، لازم است که اجازه و رضایت او را به دست آورد و در مقابل، شوهر می‌تواند زن را از بیرون رفتن از خانه منع کند، اگر چه این عمل زن با حق کامجویی مرد نیز منافات نداشته باشد.
مرحوم شهید ثانی در مسالک نوشته است: «از جمله تکالیف زن در برابر شوهر است که از منزل بدون اذن او خارج نشود،حتی اگر برای دیدن و عیادت بیماران و حضور در مراسم فوت یکی از اقوامش باشد.»( علی العاملی ، مسالک الافهام ،۱۴۱۶ق ، ج۸ ، ص۳۰۸).
«مرحوم سبزواری نیز چنین عقیده‌ای را داشته است.»( سبزواری ، کفایت الاحکام ، ص۱۸۶).
مرحوم صاحب جواهرهم در بیان حقوق شوهر بر زنش گفته است :« از حقوق زوج این است که زوجه بی اذن او از خانه اش خارج نشود.»( نجفی ، جواهرالکلام ، ج ۳۱ ، ص ۳۰۶).

۱- ۱- مقدمه و اهداف تحقیق
در حال حاضر پدیده بیابان­زایی به صورت یک معضل گریبانگیر بسیاری از کشور­های جهان از جمله کشور­های در حال توسعه است.،­ نتیجه این پدیده از بین رفتن منابع تجدید­شونده می­باشدکه نه تنها در نواحی خشک و نیمه­خشک بلکه در بخش­هایی از مناطق نیمه­مرطوب نیز قابل مشاهده می­باشد] ۱[.
بیابان­زایی کاهش توان اکولوژیک سرزمین در اثر یک یا ترکیبی از فرایند­ها چون: فرسایش­آبی، فرسایش­بادی، تخریب پوشش­گیاهی، شور و قلیایی­شدن خاک و… که به وسیله عوامل محیطی یا انسانی شدت می­یابد. ولی از این میان تنها فعالیت­‏های انسانی است که میتواند قابل کنترل باشد و روند پیشرو­ی بیابان را کم یا متوقف سازد، چرا که به عنوان یک عامل مؤثر عمل نموده و علاوه بر اثر مستقیم بر محیط، روی عوامل طبیعی از جمله تغییرات اقلیم نیز می ­تواند اثر­گذار باشد و بدین ترتیب روند بیابانی­شدن و تخریب به صورت فزاینده­ای گسترش می­یابد ]۲۲[. از دخالت­های انسانی می-توان به زراعت غیر­اصولی در اراضی کشاورزی، تبدیل زمین­های مرتعی به اراضی کم بازده، جنگل­زدایی، حذف پوشش­گیاهی، شخم­زدن در جهت شیب و…اشاره کرد ]۲۲[.
پیامد­های ناشی از پیشروی بیابان را میتوان از بین­رفتن اراضی مرغوب، مراتع و دشتها­ی حاصلخیز، تخلیه سفره ­های آب زیر­زمینی، شور شدن اراضی و کاهش­کیفیت منابع آب دانست. فهم صحیح و بهتر روند تخریب سرزمین و بیابان­زایی و همچنین خطر بالقوه آن در آینده جز از طریق مطالعات مستمر و همه­جانبه، بررسی­های دقیق محلی و بهره­ گیری از روش های ارزیابی و تهیه نقشه بیابان­زایی، میسر نمی ­باشد، به همین دلیل یافتن راهکار­ها و روش­های مدیریتی مناسب، جهت ارزیابی علل اصلی بیابان­زایی در غالب مدل­های پیش ­بینی روند بیابان­زایی، به ویژه در کشور­ی همچون ایران ضروری به نظر میرسد ]۳۹[.
در زمینه مقابله با پدیده بیابان-زایی می­توان با ارائه راهکار­ها و روش­های مدیریتی مناسب از شدت این پدیده کاسته و نیز از گسترش و پیشرو­ی آن جلوگیری بعمل آورد، در این راه شناخت فرایند­های بیابان­زایی و عوامل ایجاد­کننده و تشدید­کننده آن و نیز آگاهی از شدت و ضعف این فرایند­ها و عوامل، امری مهم وضروری می­باشد که باید مورد بررسی و ارزیابی قرار­گیرند ]۴۲[.
جهت ارائه مدل مناسبی از بیابان­زایی در منطقه، مدل­های بیابان­زایی که در کشور­های مختلف در جهان، ارائه شده ­اند، مورد بررسی و ارزیابی قرار­گرفته­اند. از جمله این روش­ها متد مدالوس و متد ایرانی ارزیابی پتانسیل بیابان­زایی می­باشد. متد مدالوس توسط کمیسون بین المللی اروپا ارائه شده است. کمیسون اروپا در سال ۱۹۸۷با هدف مطالعات بیابان­زایی و تخریب اراضی تأسیس شد و پروژه­ های مختلفی در این رابطه به انجام رسید. از مهمترین این پروژه­ ها مدل مدالوس بود که به مدت ۹سال و طی ۳ مرحله از سال ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۹ به طول انجامید. پس از نهایی شدن متن کنواکسیون بین المللی مقابله با بیابان­زایی در ژوئن ۱۹۹۴ و به عضویت درآمدن ایران در این کنواکسیون طرح ملی تعیین شاخص ­ها و معیار­های بیابان­زایی توسط دفتر تثبیت شن و بیابان­زایی سازمان جنگل­ها، مراتع و آبخیز­داری درسال ۱۳۸۳ نهایی شد. بر اساس این طرح ۹معیار و۳۶ شاخص بیابان­زایی در ایران همراه با متدولوژی ارزیابی کمی وکیفی آنها در قالب مدل ایرانی ارائه گردید ]۴۲[.
ارزیابی بیابان­زایی بر اساس تشخیص وتعیین معیار­ها و شاخص­ های مناسب مربوط به بخش­های فیزیکی، اقتصادی – اجتماعی، بیولوژیکی و عوامل مؤثر در شناسایی فرایند­ها و پارامتر­های مسبب تخریب اراضی عملی می­گردد. با مشخص شدن معیار­ها و شاخص­ های مربوط به هر منطقه و نیز پایش آنها در طی دوره­ های زمانی، امکان تجزیه و تحلیل داده ­های سری زمانی برای پی­بردن به عوامل اصلی بیابان­زایی و اثرات ناشی از آن امکان­ پذیر است. می توان چنین بیان نمود که معیار­ها، شاخص ­ها، پایش و ارزیابی به عنوان اجزای جدا­ناپذیر یک سیستم جامع بیابان­زایی به حساب می­آیند. به بیان دیگر معیار­ها و شاخص­ های پایش و ارزیابی تخریب سرزمین جزء لاینفک مدیریت پایدار منابع­طبیعی می_باشد ]۱۵[.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

با توجه به آنکه مدل مدالوس با توجه به شرایط محیطی و ساختار اقتصادی – اجتماعی منطقه ایجاد مدل تنظیم شده است، به نظر می­رسد که الگو­برداری صحیح و کاملی از آن در کشور ما تقریباً غیر منطقی است. ما با توجه به شرایط منطقه و نظر کارشناسی شاخص­ های خاصی از مدل انتخاب شد. در مدل ایرانی که مدل بومی کشور است با توجه به شرایط منطقه و نظر کارشناسی معیار­ها وشاخص­های خاصی انتخاب شد­ند.
با توجه به مطالب ذکر شده در فوق و نیز با تغییراتی که در روش­های پیشنهاد­ی نسبت به روش­های مدالوس (MEDALUS) و ایرانی (IMDPA) داده شده، به لحاظ سادگی و گام به گام بودنشان، روش­های پیشنهادی می­توانند در مناطق دیگر­ی که شرایطی مشابه با منطقه مورد­نظر دارند مورد استفاده دست­اندر­کاران بخش اجرایی قرار­گرفته، معیار­ها و شاخص­ های آن مورد تجزیه وتحلیل مجدد قرار­گیرند و در صورت لزوم اصلاح شوند.
در این تحقیق سعی می­ شود شدت بیابان­زایی با بهره گرفتن از مدل­های IMDPA^[1] و MEDALUS^[2] ارائه شود. بنابراین فرض ما بر این است که:

• • با مدل­های ذکر شده می­توان حساسیت­پذیری منطقه به بیابان­زایی را ارزیابی کرد.

• • می توان فن­آوری­های سنجش از دور و سامانه­های اطلاعات جغرافیایی را در تهیه لایه ­ها و مدل­ها استفاده کرد.

۱-۲- تعاریف و مفاهیم بیابان و بیابان­زایی
در منابع مختلف برای واژه ­هایی چون بیابان، بیابان­زایی، مناطق خشک و تخریب­سرزمین تعاریف متعدد و گاهی متضاد ارائه شده است لذا بهتر است در بدو امر، برای نزدیک­شدن افکار تعاریف بازنگر­ی و هماهنگ­سازی شوند.
۱-۲-۱- بیابان^[۳]
برای واژه بیابان تعاریف وتدابیر زیاد­ی ارائه شده­است، هر چند که تاکنون یک تعریف جامع و مورد پذیرش تمامی صاحب­نظران، ارائه نشده است. در فرهنگ ایران، واژه بیابان، کلمه­ای است که به مناطق خشک و کم­آب و علف اطلاق می­ شود. بیابان در فارسی کهن؛ ویاپان، در فرهنگ عرب صحرا و در زبان لاتین معادل Desert است ]۶[.
اختصاصی ومهاجر (۱۳۷۵)، بیابان­ها را به دو دسته کلی، یعنی بیابان­های طبیعی با منشأ محیطی و بیابان­های جدید با منشأ انسانی تقسیم کرده-اند. دسته اول که عموماً در مناطق خشک و فرا­خشک جهان دیده می­ شود، به رغم عدم دخالت جدی انسان، دارای چشم­انداز­های طبیعی خشن، فاقد پوشش­گیاهی مانند سطوح کویری، سطوح سنگ فرش بیابان (هامادا) و تپه­های ماسه­ای لخت هستند ]۶[.
محمدی (۱۳۷۷) بیابان را از دیدگاه یونپ چنین تعریف کرده است: «بیابان، به اکوسیستم­های زوال یافته­ای اطلاق می­ شود که استعداد تولید­طبیعی گیاه (بیوماس) در آنها کاهش یافته و یا به کلی از بین­رفته است و این فرایند نه تنها به عوامل اقلیمی، بلکه به دیگر عوامل محیطی مانند: ساختار­های زمین­ شناسی، توپوگرافی، کیفیت منابع آب و خاک و خاصه دخالت­های انسان در محیط بستگی دارد ]۳۰[.
خسروشاهی و همکاران (۱۳۸۵)، از دیدگاه جغرافیایی، قلمرو مناطق بیابانی وغیر­بیابانی را از جنبه­ های مختلف اقلیم­شناسی، هیدرولوژی، خاک­شناسی، زمین­ شناسی، ژئومورفولوژی و پوشش­گیاهی تفکیک و نقشه بیابان­های ایران را تهیه کرده ­اند؛ طبق این نگرش، بیابان اقلیمی به مناطقی اطلاق می­گردد که بارندگی کمتر از ۲۰۰ میلیمتر دارند، از دیدگاه زمین­ شناسی و ژئومورفولوژی به مناطقی اطلاق می­گردد که با سازند­های تبخیری(گچ و نمک) همراه باشند ]۱۶[.
بیابان­های ایران را از نظر پراکنش مکانی می­توان به دو دسته تقسیم نمود:
الف- بیابان­های­داخلی مساحت نسبتاً وسیعی را در استان­های سمنان، مرکزی، قم، کرمان، یزد، اصفهان، سیستان و بلوچستان، خراسان­رضوی و جنوبی می­پوشاند. میزان بارش سالیانه کمتر از ۱۵۰ میلی­متر پیشنهاد میگردد. از ویژگی­های بارش در این مناطق می­توان به نامنظم بودن میزان، شدت و پراکنش بارندگی در طول سال اشاره کرد؛ متوسط رطوبت نسبی سالانه بین ۵۰-۱۵ درصد منغیراست، میزان تبخیر بین ۲۰- ۱۵ برابر و در بعضی موارد استثنایی بیشتر از ۲۰ برابر میزان بارش سالیانه در نظر گرفته می­ شود ]۲[.
ب – بیابان ساحلی که از سواحل دریا­ی عمان در جنوب شرقی تا سواحل خلیج­فارس در جنوب غربی ادامه دارد، متوسط بارندگی سالانه حدود ۲۰۰ میلی­متر در نظر گرفته می­ شود ]۶[.
۱-۲-۲- بیابان­زایی^[۴]
طبق نظریه گلنتس (۱۹۷۷) برای این واژه تقریباً یکصد تعریف ارائه شده­است. نقطه مشترک درتمامی تعاریف، تخریب شدید محیط­زیست و کاهش تولید بیولوژیک اکوسیستم­ها بر اثر بیابان­زایی است ]۲۴[. هر­کدام از تعاریف بیابان­زایی نشان­دهنده روند تغییرات اکوسیستم از وضعیت مطلوب به وضعیت نا­مطلوب وکاهش تولید بیولوژیک یا زیست­توده است ]۲۴[. واژه بیابانی­شدن اولین بار به صورت غیر­رسمی توسط لوئیس لاودان، دانشمند فرانسوی در سال ۱۹۲۷ میلادی و در رابطه با تخریب اکوسیستم­ها و منابع گیاهی عنوان گردید. پس از لاودن، آبراهام آبرویل (۱۹۴۹) جنگل­بان فرانسوی اصطلاح بیابانی­شدن را با ظهور شرایطی مشابه بیابان­های طبیعی بر اثرعملکرد نا­درست انسان و در نتیجه تخریب پوشش­گیاهی و خاک در اراضی جنگلی مناطق حاره و نیمه­حاره آفریقا بکار برد ]۳۹[.
آبرویل معتقد بود که این پدیده اصولاً خاص مناطق حاره­ای نیمه­مرطوب آفریقا است که سبب بوجود­آمدن نوعی از بیابان در عرصه­ هایی که در گذشته پوشیده از جنگل بوده ­اند می­ شود و یا در حقیقت سبب ایجاد و گسترش اراضی بیابانی در مناطقی می­گردد که میزان بارندگی سالانه در آنها در نرخ ۷۰۰ تا ۱۵۰۰ میلی­متر است. بعد از آبرویل این اصطلاح توسط کارشناسان و پژوهشگران دیگر­ی برای تعیین وضعیت تخریب­اراضی در سایر مناطق بکار برده­شد و به مرور کاربرد این اصطلاح بیشتر در سرزمین­های خشک توسعه یافت. توسعه و گسترش مفهوم بیابان­زایی در مناطق دیگر چون نیمه­خشک، خشک­ نیمه­مرطوب و … موجب گشت تا تعاریف و مفاهیم دیگر­ی در این زمینه ارائه شود. به دنبال خشکسالی­ها و قحطی-های مداوم در دهه ۶۰ و اوایل دهه ۷۰ میلادی در کشور­های آفریقایی و فراگیر­شدن مشکل بیابان­زایی در جهان، برنامه محیط زیست سازمان ملل در سال۱۹۷۷ میلادی، اولین کنفرانس جهانی بیابان و بیابان­زایی را در نایروبی پایتخت کنیا برگزار کرد. در این کنفرانس پدیده بیابان­زایی به شرح زیر تعریف گردید:
“بیابان-زایی فرایند­ی است که موجب تخریب و انهدام اکوسیستم­های طبیعی شده و سبب کاهش تولید بیولوژیک در حد تخریب خاک (به ویژه فرسایش بادی) می­ شود” ]۳۸[.
تعاریف دیگری از واژه بیابان­زایی در جهان مشابه تعاریف فوق ارائه شده که در زیر به برخی از آنها اشاره می­کنیم.
ویشمایر (۱۹۸۰) معتقد است: بیابان­زایی تغییرات مضر در اکوسیستم مناطق­خشک ونیمه­خشک است که به وسیله انسان ایجاد می­گردد. در طرح مشترک فائو – یونپ درباره ارزیابی و تهیه نقشه بیابان­زایی، اصطلاح بیابان-زایی به عنوان پدیده­ای که در بر­گیرنده تمامی جوانب و فرایند­های اجتماعی، اقتصادی، طبیعی و انسانی باشد، به صورت زیر تعریف شده است: “بیابان­زایی، عبارت از به هم خوردن تعادل خاک، پوشش­گیاهی، هوا و آب در مناطق دارای اقلیم­خشک است” . استمرار این شرایط کاهش یا نابودی کامل توان بیولوژیک اراضی، ازبین رفتن شرایط مساعد زندگی و افزایش مناظر ناخوشایند بیابانی را در پی­خواهد داشت ]۳۹[.
همایون (۱۳۶۸) آثار بیابانی­شدن را چنین بر­شمرده است: جابجایی و حرکات رسوبات فرسایش­یافته باد­ی، تخریب مراتع و اراضی­زراعی، باتلاقی­شدن وشور­شدن زمین­های آبی، نابود­ی درختان و بوته، تقلیل کمی و کیفی آب­های سطحی و زیرزمینی ]۳۷[.
در نهایت در کنفرانس محیط زیست و توسعه سازمان ملل متحد در ریودو ژانیرو، در سال ۱۹۹۲ میلادی، مفهوم بیابان­زایی به صورت زیر مطرح گردید:
“بیابان­زایی عبارت است از: تخریب سرزمین در مناطق­خشک، نیمه­خشک و خشک ­نیمه­مرطوب، تحت اثر تغییرات اقلیمی و فعالیت­های انسانی”.
این پدیده اثرات بسیار­وسیع و گسترده، اکولوژیکی، زیست­محیطی، اقتصادی – اجتماعی به ویژه فقر گسترده و تخریب منابع را به دنبال داشته از جمله:
تهدید تخریب ۷۳ درصد کل مراتع
افت توان تولید خاک در ۴۷ درصد مناطق خشک جهان
غیر قابل استفاده­شدن ۵۰ تا ۷۰ هزار کیلومتر مربع اراضی حاصلخیزدر سال
۴۲ میلیارد دلار خسارت سالانه به محصولات کشاورزی جهان ]۱۵[.
در ایران:
حدود صد میلیون هکتار از اراضی در معرض پدیده بیابان­زایی است که عبارتند از:

• • ۷۵ میلیون هکتار در معرض فرسایش­آبی

• • ۲۰ میلیون هکتار در معرض فرسایش­بادی

• • ۵ میلیون هکتار در معرض سایر تخریب­های فیزیکی و شیمیایی که خود شامل: ۲ میلیون هکتار در معرض کاهش حاصلخیز­یی، ۲ میلیون هکتار در معرض شوری­زایی و ۱ میلیون هکتار در معرض سایر تخریب­هاست ]۱۵[.

با توجه به تعاریفی که از بیابان­زایی ارائه گردید مشاهده­شد که رسیدن به مفهوم ساده و روشنی از بیابان­زایی مستلزم درک دقیق و مشخصی از واژه­ های تخریب اراضی، مناطق خشک، تغییرات­اقلیمی و فعالیت­های انسانی می­باشد ]۳۷[.

بررسی کند. وی با در نظر گرفتن عامل اجتماعی جنسیت، نقش جنسیت در انتخاب استراتژی‌های مورد نظر را بررسی می‌کند. هدف از این پژوهش در مجموع بررسی لایه دیگری از زبان فارسی که کشف و استخراج یکی ازعوامل کاربرد شناختی زبان است، می‌باشد.
۱-۴- روش تحقیق
این پژوهش از نوع پژوهش‌های پرسش‌نامه‌ای است. در این پژوهش ابتدا پرسش‌نامه‌ای با سوالات باز طراحی و در میان اقشار مختلف توزیع گردیده‌است. سپس بر اساس نتایج به دست آمده، پرسش نامه‌ای چندگزینه‌ای طراحی و در دو گروه زنان و مردان به منظور تعیین تاثیر جنسیت توزیع و داده‌های بدست آمده مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفته‌است. برای نیل به این منظور، ۱۲ موقعیت متفاوت در خصوص موقعیت‌هایی که فرد لازم است در خصوص تقاضا، دعوت، پیشنهاد و یا تعارف تصمیم گیری و اظهار نظر کند، در چهار دسته‌ی تقاضا، دعوت، پیشنهاد و تعارف، طراحی شد و به صورت پرسش‌نامه باز در اختیار ۱۰۰ نفر اقشار مختلف مردم قرار گرفت. پس از جمع آوری پرسش‌نامه‌‌ها و بررسی پاسخ‌های تشریحی، استراتژی‌های ردکردن مربوط به هر موقعیت، کشف و استخراج شد و سپس پرسش‌نامه چندگزینه‌ای برمبنای آن‌ها برای توزیع در میان دوگروه ۵۰ نفری زن و مرد تهیه شد. نتایج پاسخ‌های بدست آمده در جداول مستقل برای هر موقعیت نشان داده شده و میزان استفاده از استراتژی‌ها در میان زنان و مردان، به طور مفصل مقایسه و بررسی شده‌است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۱-۵-سؤالات تحقیق

1. 1. استراتژی‌های ردکردن موجود در زبان فارسی، با توجه به جامعه زبانی شیراز کدام ها هستند؟

1. 1. میزان و نسبت استفاده هریک از استراتژی‌های ردکردن در زنان به چه صورت است؟

1. 1. میزان و نسبت استفاده هریک از استراتژی‌های ردکردن در مردان به چه صورت است؟

1. 1. آیا عامل جنسیت در به کار بردن نوع و میزان هریک از استراتژی‌‌ها مؤثر است؟

فصل دوم
مبانی نظری تحقیق
۲-۱- مقدمه
در این فصل، مبانی نظری که تحلیل داده‌های این پژوهش برآن استواراست، معرفی می‌گردد. از مهم‌ترین مباحثی که در این خصوص معرفی خواهد شد، نظریه ادب براون ولوینسون (۱۹۸۹) است. در این نظریه تعاملات گفتاری افراد مدنظر قرار گرفته‌است. این نظریه نشان می‌دهد که چگونه افراد در تعامل اجتماعی، از رفتار کلامی، یا آن‌چه که وی از آن به کنش‌های گفتاری نام می‌برد، با حفظ احترام متقابل کمک می‌گیرند. وی دراین تحلیل با اشاره به آن‌چه که وی از آن به عنوان وجهه مثبت یا منفی یاد می‌کند، نشان می‌دهد که افراد در هر موقعیت، از راهبردهای کم و بیش یکسانی استفاده می‌کنند. یکی از مواردی که راهبردهای زبانی در ارزیابی تعاملات اجتماعی افراد مؤثر است، استراتژی‌هایی می‌باشد که افراد هنگام رد کردن یک دعوت، تقاضا، تعارف و پیشنهاد به کار می‌برند.
۲-۲- نظریه ادب
هرانسانی برای خود، یک تصویری از “خود” می‌سازد که همواره در زندگی به آن عملاً رجوع می‌کند. این تصویر به گونه‌ای است که افراد سعی می‌کنند در شرایط مختلف آن را ثابت نگه دارند و با هرگونه خطری که آن را تهدید می‌کند به گونه‌ی مناسب برخورد کنند. به عنوان مثال، هرکسی سعی می‌کند در تعامل اجتماعی با دیگران به گونه‌ای رفتار کند تا ضمن حفظ تصویری که از خود ساخته است، تصویری که دیگران از خود ساخته‌اند را مورد تهدید قرار ندهد.
طبق گفته ی براون و لوینسون (۱۹۸۹)، تمام افراد بزرگسال یک جامعه، وجهه دارند؛ که همان تصویر شخصی عمومی است که هر فرد برای خودش در نظر دارد. در کل مردم برای حفظ وجهه در تعاملات، باهم همکاری می‌کنند. این همکاری‌ها بر مبنای آسیب پذیری دو طرفه‌ی وجهه، استوار است. به طور طبیعی وجهه هر کسی بستگی به حفظ وجهه طرف مقابل دارد. از آن‌جا که اگر وجهه مورد تهدید واقع شود مردم از وجهه‌شان دفاع می‌کنند، و در دفاع کردن از وجهه خود ممکن است وجهه دیگران را تهدید کنند، این وجهه شامل دو جنبه می شود و اجزای آن به صورت زیر در می آید :
الف ) وجهه منفی: تصویری از فرد که باعث می‌شود خود را مستقل و آزاد از هرگونه تحمیل بداند. تلاش برای حفاظت از قلمرو شخصی، نیاز به مستقل بودن و آزاد بودن از تحمیل و در واقع میل و درخواست هر عضو بزرگسال برای اینکه اقدام هایش توسط دیگران منع نشده باشد.
ب) وجهه مثبت: تصویر شخصی یا شخصیت پایدار مثبت که شامل خواسته‌ی شخص برای مورد تایید بودن و پذیرفته شدن است و در واقع میل هر عضو به اینکه درخواست‌هایش از طرف دیگران مطلوب باشد.
وجهه ممکن است حفظ شود، بالا برده شود یا حتی از دست برود و به طور پایدار باید در تعاملات حضور داشته باشد.
با در نظر گرفتن عمومیت وجهه، به طور مستقیم این برداشت می‌شود که بعضی از اعمال خاص، ذاتاً وجهه را تهدید می‌کنند. آن اعمال که بنا بر طبیعتشان، بر خلاف میل وجهه مخاطب یا گوینده است، کنش به مخاطره اندازی وجهه خوانده می‌شود.
عمل ردکردن یک تهدید جدی برای وجهه مثبت مخاطب به شمار می رود. در نتیجه می‌بایست تلاشی برای کاهش این تهدید به کار برد. گوینده باید استراتژی‌هایی را به کار ببندد که به استراتژی‌های ادب مربوط است. بنا به گفته‌ی براون و لوینسون، برای کاهش تهدید برای وجهه مثبت و منفی مخاطب، دو نوع ادب مثبت و ادب منفی وجود دارد. ادب مثبت به وجهه مثبت مخاطب مربوط است. ادب مثبت یک عامل شتاب‌دهنده اجتماعی ست که نشان می‌دهد شخص می‌خواهد با نشان دادن شباهت‌ها، (در نقطه نظرات و اهداف، هدیه دادن، ابراز علاقه کردن و….) به مخاطب نزدیک شود. (۱۹۸۹:۱۰۱-۱۰۳)
ادب مثبت شامل استراتژی‌هایی است که به مخاطب اجازه می‌دهد که بداند او مورد علاقه و تایید است. این استراتژی ها شامل ارزیابی مثبت از اعمال، ظاهر و سایر خواص مخاطب، نشان دادن شباهت‌ها در نقطه نظرات و اهداف، هدیه دادن، نشان دادن علاقه و توجه به دیگران، دوست و همکار بودن می باشد.
در حالی‌که ادب منفی به وجهه منفی مخاطب نظر دارد. در ادب منفی گوینده نمی‌خواهد در آزادی دیگری دخالت کرده و موجبات آزار او را فراهم آورد.
یکی از راه‌های نشان دادن ادب در صحبت کردن است. گاهی گوینده بدون این‌که که احساسات طرف مقابل را درگیر مکالمه کند، به سادگی یک بیان مستقیم یا درخواست را بیان می کند. درست است که خطر نادیده گرفتن وجهه طرف مقابل وجود دارد، ولی گوینده با سادگی و غیر مبهم بودن به هدف خود می‌رسد.
این نوع از استراتژی مستقیم در مردمی که خیلی هم را می‌شناسند و باهم راحت هستند مثل دوستان نزدیک و خانواده، اتفاق می‌افتد. در مقایسه با این استراتژی‌های مستقیم، در استراتژی‌هایی، مخاطب خودش را از هرگونه تحمیل مبری می‌کند. این استراتژی‌ها همراه با استعاره و طنز، سوال‌های بلاغی، حشو و هرگونه ایما و اشاره است که گوینده تلاش می‌کند بدون هرگونه عمل مستقیمی منظور خود را بیان کند، که در این حالت منظور قابل مذاکره و تفسیر خواهد بود. ( براون و لوینسون ۱۹۸۹-۶۹)
از آن‌جا که موضوع پژوهش حاضر، عمل ردکردن، یک تهدید جدی برای درخواست وجهه مخاطب به خصوص وجهه مثبت به شمار می‌رود، می‌باشد، بیان این نظریه لازم به نظر می‌رسید. نظریه ذکر شده شامل استراتژی‌های ادب می‌باشد که برای کم کردن تهدید وجهه مخاطب، بسیار مورد استفاده است.
گارسیا ^[۳](۱۹۹۲) در پژوهشی بر مبنای طرح اسکلن و اسکلن^[۴](۱۹۸۳)، استراتژی‌های ادب را به دو گروه ادب همکاری^[۵] ( برای حفظ وجهه مثبت ) و ادب تسلیم و احترام^[۶] ( برای حفظ وجهه منفی) دسته بندی می‌کند. وی هم‌چنین استراتژی‌های ادب براون و لوینسون (۱۹۷۸) را بر همین مبنا، این‌گونه طبقه‌بندی می‌کند: رک و بی‌پرده^[۷]، ادب مثبت^[۸]، ادب منفی^[۹]، محرمانه^[۱۰] و بی‌تفاوت^[۱۱].
سخن‌گویان هنگامی از استراتژی رک و بی‌پرده استفاده می‌کنند که احتمال تهدید بسیار کمی برای به مخاطره اندازی وجهه مثبت یا منفی وجود دارد. این امر هنگامی اتفاق می‌افتد که فاصله اجتماعی دوطرف سخن و نزدیکی خویشاوندی، تقریباً برابر باشد. مثال‌هایی برای این استراتژی شامل توهین‌ها، فرمان‌ها، انتقادها و هشدارهاست.
استراتژی ادب مثبت، برتشکیل همبستگی و صمیمیت تأثیر گذاشته و شامل خودداری از مخالفت، قول، تعارف، عمل متقابل و همدردی می‌باشد. ادب منفی نیز، شامل غیر مستقیم بودن، به‌کاربردن سؤال و احترام به خواسته دیگری، معذرت‌خواهی، به حداقل رساندن تحمیل و طفره رفتن است. استراتژی محرمانه و خصوصی، استفاده غیرمستقیم از زبان، هنگامی که سخن‌گو مبهم، دوپهلو یا ناقص صحبت می‌کند می‌باشد.
در استراتژی بی‌تفاوت نیز، سخن‌گو ترجیح می‌دهد ساکت بماند. دسته بندی استراتژی‌های ادب به صورت ذیل در می‌آید: ( گارسیا: ۱۹۹۲)

استراتژی‌های ادب براون و لوینسون
دسته بندی اسکلن و اسکلن

رک و بی پرده
بیان علاقه/ رغبت
پیشکش/ قول
موافقت/ اجتناب/ مخالفت
دفاع/ افزایش زمینه‌های مشترک

ادب همکاری

۷-۳-۲- مقایسه زنجیره تأمین پایدار، حلقه-بسته، سبز
گاهی اوقات از SSCM به عنوان مدیریت زنجیره تأمین حلقه- بسته یا مدیریت زنجیره تأمین سبز تعبیر می شود. زنجیره تأمین حلقه- بسته آن دسته از زنجیره های تأمینی هستند که در آن از اقلام ، زمانی که آنها دیگر مطلوب نیستند یا دیگر نمی توانند مورد استفاده قرار گیرند مراقبت می شود.
زنجیره تأمین حلقه بسته متشکل از یک زنجیره رو به جلو و یک زنجیره معکوس می باشد (چن یین و چن^[۱۳۲] ، ۲۰۱۰). در ساختار رو به جلو شبکه شامل سه سطح تأمین کنندگان ، کارخانه ها و مراکز توزیع و در برگشت شامل سه سطح مراکز جمع آوری، تعمیر و اسقاط است. در زنجیره رو به جلو مواد خام به محصولات جدید تبدیل و توزیع شده و به وسیله مشتریان استفاده می شود. در زنجیره تأمین معکوس، محصولات مصرف شده بازیافت و مجدداً استفاده، تعمیر یا ساخته می شوند (سیمپسون و همکاران^[۱۳۳] ،۲۰۰۷)
هدف اصلی زنجیره تأمین حلقه- بسته افزایش حداکثر سودآوری اقتصادی از محصولاتی است که دوره عمرشان به پایان رسیده است در حالی که SSCM نیازمند هماهنگی ابعاد اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی می باشد.
با این حال، زنجیره های تأمین حلقه- بسته به عنوان دوستدار محیط زیست^[۱۳۴] به وسیله کاهش اثرات نامطلوب زیست محیطی زنجیره تأمین در نظر گرفته می شود. بنابراین زنجیره های تأمین حلقه- بسته تقریباً طبق تعریف، پایدار فرض می شود(لیو و دیگران ، ۲۰۱۲).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

اگرچه در ادبیّات زنجیره تأمین مفاهیم مدیریت زنجیره تأمین پایدار و مدیریت زنجیره تأمین سبز معمولا به جای یکدیگر به کار می روند، این دو مفهوم کمی با یکدیگر فرق دارند. برخی از محققان بر این باورند که باید یک تمایز روشنی بین SSCM و مدیریت زنجیره تأمین سبز وجود داشته باشد چرا که زنجیره های تأمین پایدار به آنچه که به اصطلاح زنجیره های تأمین ((سبز)) نامیده می شود، محدود نمی شود (ژو و همکاران ^[۱۳۵]، ۲۰۰۵).
مدیریت زنجیره تأمین پایدار در برگیرنده ابعاد اقتصادی و پایداری اجتماعی و زیست محیطی است. بنابراین مفهوم مدیریت زنجیره تأمین پایدار وسیع تر از مدیریت زنجیره تأمین سبز است و مدیریت زنجیره تأمین سبز بخشی از مدیریت زنجیره تأمین پایدار می باشد.
برای پایداری واقعی، زنجیره های تأمین باید در محدوده یک ساختار واقع بینانه مالی عمل کنند و همچنین به محیط زیست و جامعه ما کمک نمایند. برای محققان از این منظر SSCM مفهوم کامل شده تری است که می تواند بهتر از دو اصطلاح دیگر یعنی مدیریت زنجیره تأمین سبز و مدیریت زنجیره تأمین حلقه- بسته، اهمیت دستیابی همزمان به اهداف زمینه ساز سه گانه را برجسته نماید (لیو و دیگران ، ۲۰۱۲).
۱-۷-۳-۲- مدیریت زنجیره تأمین حلقه بسته ^[۱۳۶] (CLSCM)
با افزایش هزینه های مرتبط با دفع و دفن ضایعات، سازمان های تولیدی تلاش های خود را جهت یافتن راهکارهای مناسب برای این مسئله افزایش دادند. در این راستا یک زنجیره تأمین حلقه بسته اثربخش، هم از لحاظ اقتصادی و هم از لحاظ زیست محیطی، هم برای شرکت های تولیدی و هم جامعه سودمند خواهد بود (حاجی آبادی، ۱۳۹۱ : ۳۴).
به طور کلی حلقه های بسته از دو زنجیره تأمین تشکیل شده اند : یک زنجیره تأمین رو به جلو و یک زنجیره تأمین معکوس که به موجب آن محصول بازیافت شده، مجدداً به زنجیره رو به جلوی معمول وارد می شود. دفی^[۱۳۷] (۲۰۰۹) گرچه این تعریف را تصدیق می نماید اما آن را به عنوان ادغام و یکپارچه سازی تصمیمات استراتژیک و عملیاتی در طول زنجیره های رو به جلو و معکوس که یک شرکت در آن فعالیت می کند تعریف می نماید. آنگونه که از این تعریف بر می آید، زنجیره تأمین حلقه بسته در پی آن است تا زنجیره تأمین را در یک حالت چرخشی قرار داده و موجب حداقل سازی ضایعات گردد (لینتون و همکاران، ۲۰۰۷).
CLSCM به عنوان یک استراتژی اثربخش، کارا و اقتصادی، در جهت فعالیت های پایدار زیست محیطی در شرکت های تولیدی مطرح شده است. اخیراً CLSCM به استراتژی ای جهت دستیابی به زنجیره تأمین پایدار تبدیل شده است که این امر، موجب تغییرات در فلسفه تولیدی سازمان ها خواهد شد. این تغییرات از منبع یابی و انتخاب تأمین کنندگان، ارزیابی عملکرد زیست محیطی تأمین کنندگان، اصلاح و مدیریت فرآیندها، کاهش بسته بندی و ضایعات کلی، تولید محصولات زیست سازگار، کاهش کربن های منتشره ی حاصل از فرایند تولید و حمل و نقل کالاها ناشی می گردد. CLSCM کاهش اثر گازهای گلخانه ای و گرم شدن جهانی را سبب می شود که این امر به نوبه خود، پایداری فرآیندهای تولید را ارتقاء می دهد و حفظ منابع طبیعی اکوسیستم صنعتی را سبب می گردد. (حاجی آبادی، ۱۳۹۱ : ۳۶).
۲-۷-۳-۲- زنجیره تأمین سبز
داشتن یک زنجیره تأمین سبز، به حداقل سازی و ترجیحاً حذف اثرات منفی ای اشاره دارد که زنجیره تأمین بر روی محیط زیست دارد. این امر نیازمند استفاده از مواد زیست سازگار، علاوه بر حداقل سازی ضایعات می باشد. بنابراین، زنجیره تأمین باید مدیریت گردد تا استفاده از مواد اتلافی و هدر رفته، حداکثر شده و اطمینان حاصل آید مواردی دور ریخته می شود که هیچ استفاده احتمالی دیگری ندارند. این منطق در راستای زنجیره تأمین حلقه بسته می باشد چراکه در این زنجیره ها، هدف بازگرداندن محصول استفاده شده به فرایند تولید و ایجاد حلقه ای است که همه مواد در دست را بکار می گیرد و بنابراین استفاده از منابع طبیعی را حداکثر و اثرات زیست محیطی را حداقل نموده و در نهایت موجب سبز سازی زنجیره تأمین می گردد (لینتون و همکاران،۲۰۰۷). فلسفه مدیریت زنجیره تأمین سبز ^[۱۳۸](GSCM) بر روی این امر متمرکز است که شرکت ها چگونه از فرایند، تکنولوژی و توانمندی های تأمین کنندگانشان استفاده کرده و مسائل زیست محیطی را جهت دستیابی به مزیت های رقابتی، یکپارچه می نمایند. هدف اصلی مدیریت زنجیره تأمین سبز، کاهش آلودگی های زیست محیطی از بالادست تا پایین دست زنجیره تأمین، از هنگام خرید مواد خام تا تولید، توزیع، فروش و منسوخ شدن محصولات، می باشد. جمع آوری محصولات معیوب و منهدم شده و ترمیم آن ها، جزء لاینفک و ضروری یک زنجیره تأمین سبز است (حاجی آبادی، ۱۳۹۰).
۴-۲- ارزیابی عملکرد پایداری زنجیره های تأمین
اندازه گیری عملکرد به تازگی به زنجیره تأمین گسترش یافته است. این گسترش به علت افزایش پیچیدگی فرآیندهای چندگانه و سازمان هایی است که ممکن است در محصول و ارائه خدمت درگیر باشند و نقش روابط زنجیره تأمین را در کسب مزایای استراتژیک مدیریت سازمان دارا می باشند (گاناسکاران^[۱۳۹] و همکاران، ۲۰۰۱).
عملکرد زنجیره تأمین به فعالیت های گسترده زنجیره تأمین جهت برآورده کردن نیازمندی های مشتری نهایی اشاره دارد که شامل قابلیت دسترسی به محصول، تحویل به موقع، موجودی و ظرفیت لازم در زنجیره تأمین برای عملکردی مناسب است تا پاسخ گوی نیازمندی های مشتری نهایی باشد. عملکرد زنجیره تأمین مرزهای شرکت را پشت سر می گذارد، چرا که شامل مواد اصلی، قطعات، مونتاژهای فرعی و محصولات نهایی و توزیع آن ها توسط کانال های مختلف به مشتری نهایی است. همین طور عملکرد زنجیره تأمین مرزهای کارکردی سازمان را از قبیل تهیه و تدارک، تولید، توزیع، بازاریابی و فروش و تحقیق و توسعه را نیز قطع می کند (فیض آبادی و جعفرنژاد، ۱۳۸۴).
برای موفقیت در محیط جدید کسب و کار، زنجیره تأمین به بهبود مداوم نیاز دارد. برای این منظور لازم است که عملکرد زنجیره تأمین ارزیابی شده و معیارهای عملکردی آن استخراج گردد. امروزه مدیر ارشد نمی تواند تنها بر عملکرد شرکت خود تمرکز کند؛ بلکه بایستی عملکرد زنجیره تأمین یا شبکه ای که شرکت یکی از شرکای آن است، را مورد توجه قرار دهد. میدان رقابتی، زنجیره تأمین در مقابل زنجیره تأمین با تأکید بر بهبود مداوم در سرتاسر زنجیره تأمین خواهد بود. برای بهبود عملکرد زنجیره تأمین لازم است که معیارهای عملکرد قدیمی کسب و کار را کنار گذارده و معیارهای عملکردی جدیدی را مشخص کنیم تا بتوان به جای عملکرد یک کسب و کار به صورت واحد به ارزیابی عملکرد زنجیره تأمین بپردازیم(هاوسمن^[۱۴۰]،۲۰۰۰).
در ارزیابی عملکرد زنجیره تأمین فقط عملکرد شرکت اصلی در زنجیره تأمین مورد ارزیابی قرار نمی گیرد بلکه شبکه ای از روابط بین شرکای زنجیره است که مورد ارزیابی قرار می گیرد. به همین علت می توان گفت که این نوع ارزیابی می خواهد عواملی که ماهیتاً غیر قابل ارزیابی هستند را ارزیابی کند، یعنی شبکه ای از روابط بین شرکاء باید مورد کنترل و ارزیابی قرار گیرد.
تشخیص نحوه عملکرد و در نتیجه اندازه گیری عملکرد سازمان سبب می گردد تا مراحل توسعه و بهبود آن روشن گردد. سیستم اندازه گیری عملکرد در زنجیره تأمین سازمان را قادر می سازد تا :

• • بازبینی،ارزیابی و کنترل عملکرد در اختیار سازمان باشد

• • بتوان از متدولوژی و معیارهای یکسان در ارزیابی در سطح سازمان سود برد

• • بتوان در چارچوبی سیستماتیک تصمیم گیری نمود (ایوان هوک^[۱۴۱] ، ۱۹۹۸).

تأکید بر این نکته اهمیت دارد که بطور ایده آل کل زنجیره تأمین باید تجزیه و تحلیل شود، نه فقط تأثیر جزئی یک سازمان واحد، اگرچه در بیش تر موارد، اندازه گیری تأثیر چنین ساختار پویا و پیچیده ای به عنوان زنجیره تأمین کل غیرممکن است. با این وجود، باید تلاش هایی برای توجه به زنجیره تأمین به عنوان یک نهاد، متشکل از بلوک های کوچک-شرکت ها و فرآیندهای واحد- صورت گیرد. همانطور که در بسیاری از موارد این مسئله اهمیت دارد، هرگونه اثرات منفی از یک تصمیم گیری در یک بخش از زنجیره تأمین، در مکان های مختلف در امتداد زنجیره تأمین، بدون اطلاع از سازمانی که تصمیم گیری اصلی در آن اتخاذ شده است، واقع می شود. در حالی که شرکت باید مراقب فرآیندها و عملکرد داخلی اش باشد، توجه به چگونگی تأثیر آن ها بر جهان خارجی – شرکای تجاری، محیط طبیعی و جامعه- اهمیت دارد.
باید توجه داشت که یک سیستم ارزیابی وقتی مناسب است که متوازن بوده و ابعاد مختلف را پوشش دهد. لذا سیستم ارزیابی علاوه بر شاخص های مالی باید شاخص های غیرمالی را نیز دربرگیرد، زیرا تأکید بیش از حد بر معیارهای مالی تصویر نادرستی از عملکرد زنجیره تأمین ایجاد می کند(فتاحی و همکاران،۱۳۸۹). سرمایه گذار، سیاست گذار و دیگر ذینفعان، به طور فزاینده ای در جستجوی ارزیابی عملکرد با توجه به پایداری- عملکرد اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی- یک سازمان اند.
ارزیابی پایداری، فرآیندی است که طی آن با بهره گرفتن از مدل های تحلیل و قضاوت انسانی، وضعیت نسبی یک سامانه از نظر میزان تحقیق اهداف توسعه پایدار سنجیده می شود. مهم ترین اهدافی که از اجرای مطالعات ارزیابی پایداری دنبال می گردد عبارتند از :

• • رتبه بندی گزینه های مختلف و انتخاب گزینه برتر

• • ارائه پیشنهاداتی جهت بهبود و اصلاح فناوری های موجود

• • تعیین مشکلات و نقاط ضعف موجود و یافتن راه حل برای آن ها(لوندین و همکاران،۱۹۹۷ ؛ شوپینگ و همکاران ، ۲۰۰۶).

پاپ(۲۰۰۶) ارزیابی پایداری را به عنوان ((دربرگرفتن طیفی از فرآیندها که همه به عنوان هدف گسترده خود یکپارچگی مفاهیم پایداری با تصمیم گیری را دارا می باشند، فرآیندهایی که ممکن است برچسب های ارزشیابی^[۱۴۲] پایداری، ارزیابی تأثیر پایداری، یا ارزیابی یکپارچه، در میان دیگران را به دوش بکشند)) تعریف می کند.
دیوایست و همکاران(۲۰۰۱) دامنه تعریف را محدود و آن را به صورت یک فرایند رسمیِ شناسایی، پیشبینی و ارزیابی اثرات بالقوه طیف گسترده ای از طرح های ابتکاری مربوط و جایگزین آن ها در مورد توسعه پایدار جامعه تعریف نمودند.
تأثیر زنجیره های تأمین بر پایداری، و ارزیابی عوامل مرتبط با آن ها در سطوح مختلف، از سطح پایین نظیر فعالیت ها و فرآیندهای فردی تا سطح استراتژیک- تأثیر و عملکرد سطح سازمان تا نهایتاً تأثیر کل زنجیره تأمین- صورت می گیرد(سنتیکایا،۲۰۱۱: ۵۹).
۵-۲- پایداری در زنجیره های تأمین مواد غذایی
توجه و هراس از ایمنی مواد غذایی در سال های اخیر قابل درک است چرا که، نشان داده شده است کنترل ناکافی می تواند منجر به هزینه های گزاف و خدشه دار شدن نام تجاری خرده فروشان، تولیدکنندگان مواد غذایی و مقامات بهداشت شود. پایداری بخشی از مأموریت و استراتژی بسیاری از شرکت های مواد غذایی شده است، این روند با شرکت های بین المللی بزرگ فعال در کشورهای توسعه یافته شروع شده است و توسط مصرف کنندگان و خرده فروشانی که خواستار محصولات غذایی ایمن و پایدار هستند، هدایت می شود. مصوبات دولت در مورد مباحث مسئولیت پذیری اجتماعی و زیست محیطی توجه به این مسائل را دوچندان نموده است. این نگرانی ها در طول کل زنجیره تأمین مواد غذایی طنین انداز می شود(گرین^[۱۴۳]،۲۰۱۰).
کشاورزی و لجستیک مواد غذایی نقش حیاتی در مدیریت زنجیره تأمین مواد غذایی ایفا می کند(لازاریدسا،۲۰۱۱).
کمیسیون توسعه پایدار انگلستان، نقطه نظرات بسیاری از ذینفعان مختلف را برای ارائه یک توصیف بین المللی قابل اجرا از ((زنجیره تأمین مواد غذایی پایدار)) ترکیب کرده است :

1. 1. تولید محصولات بی خطر و سالم در پاسخ به تقاضای بازار و حصول اطمینان از اینکه تمام مصرف کنندگان به مواد غذایی مغذی دسترسی داشته و اطلاعات دقیق در مورد محصولات غذایی دارند.

1. 1. پشتیبانی از قابلیت زیستی و تنوع اقتصاد جوامع شهری و روستایی

1. 1. فراهم کردن ابزارهایی تا بواسطه مدیریت پایدار زمین، معیشت مناسب از طریق بازار و پرداخت هایی برای منافع عمومی ایجاد شود.

1. 1. احترام و عمل در محدوده ی محدودیت های بیولوژیکیِ منابع طبیعی(به خصوص خاک، آب و تنوع زیستی)

1. 1. دستیابی به استانداردهای بالای سازگار با عملکرد زیست محیطی بوسیله کاهش مصرف انرژی، به حداقل رساندن منابع ورودی و استفاده از انرژی تجدیدپذیر تا جای ممکن

1. اطمینان از محیط کار سالم و بهداشتی و رفاه اجتماعی بالا و آموزش برای تمامی کارکنان درگیر در زنجیره تأمین

۳-۴- روایی و پایایی پرسشنامه:
۳-۴-۱- روایی یا اعتبار ^[۸]پرسشنامه
مقصود از روائی آن است که وسیله اندازه گیری، بتواند خصیصه و ویژگی مورد نظر را اندازه بگیرد. اهمیت روائی از آن جهت است که اندازه ­گیری های نامناسب و ناکافی می تواند هر پژوهش علمی را بی ارزش و ناروا سازد(خاکی،۱۳۷۸).
در یک پژوهش برای بررسی روایی پرسشنامه از روش روایی محتوائی، ملاکی و اعتبار سازه استفاده می شود. روایی محتوائی بیشترین کاربرد را در تعیین روائی یک مقیاس دارد. اعتبار محتوای یک ابزار اندازه گیری به سوال های تشکیل دهنده آن بستگی دارد. برای تعیین اعتبار محتوائی پرسشنامه به تعدادی از صاحب نظران و اساتید مدیریت داده شده و از آنها در مورد سوالات و ارزیابی فرضیه ها نظرخواهی می گردد تا روائی پرسشنامه را تایید نمایند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۳-۴-۲- پایائی یا اعتماد^[۹] پرسشنامه
قابلیت پایائی یکی از ویژگی های فنی ابزار اندازه گیری است که نشان دهنده این است که ابزار اندازه گیری تا چه اندازه نتایج یکسانی در شرایط مشابه به دست می دهد. بازآزمائی، آزمون همتا، تصنیف، کودر-ریچاردسون و آلفای کرونباخ از جمله روش های سنجش پایائی هستند که در این جا روش آلفای کرونباخ تشریح می شود.
یکی از روش های محاسبه قابلیت پایایی، ضریب آلفای کرونباخ می باشد که برای محاسبه آن ابتدا باید واریانس نمرات هر سوال پرسشنامه و واریانس کل آزمون را محاسبه کرد و سپس با بهره گرفتن از فرمول زیر مقدار ضریب آن را محاسبه نمود(بازرگان،۱۳۷۶).

Α = ضریب آلفای کرونباخ
K = تعداد سوال های پرسشنامه
= واریانس مربوط به سوال i
= واریانس کل آزمون
ضریب آلفای کرونباخ در یک پژوهش، با یک مطالعه مقدماتی با توزیع ۲۰ الی ۳۰ پرسشنامه محاسبه می شود. لازم به ذکر است چنانچه ضریب آلفای کرونباخ بیش از ۷/۰ محاسبه گردد، پایایی پرسشنامه مطلوب ارزیابی می شود.

مولفه‌ها
پایایی
عوامل ملموس
۰٫۸۵۵
قابلیت اطمینان
۰٫۸۰۶
پاسخگویی
۰٫۸۱۴
تضمین
۰٫۸۱۳
همدلی
۰٫۷۸۶
۰٫۸۴= پایایی کل

جدول ( ۳-۲) پایائی یا اعتماد پرسشنامه
۳-۵- روش های آماری مورد استفاده در پژوهش:
تجزیه و تحلیل داده ها در دو بخش آمار توصیفی و استنباطی انجام می شود. آمار توصیفی به توصیف اطلاعات به دست آمده می پردازد که این اطلاعات عبارت اند از ویژگی های جمعیت شناختی نمونه ی آماری و تحلیل های آماری از قبیل شاخص های فراوانی و نمودارهای آماری. در بخش آمار قطعی از آزمون فریدمن جهت رتبه بندی عوامل استفاده شده است. همچنین برای بررسی عملکرد شرکت در کیفیت خدمات ارائه شده کافی است با بهره گرفتن از آزمون ناپارامتریک نسبت دو جمله­ای با ارزش آزمون ۵/۰ وضعیت هر کدام از مؤلفه­ های مربوط به سازه­های فوق­الذکر را ارزیابی گردد. در صورتی که بیش از ۵۰% از پاسخگویان وضعیت مؤلفه را بیش از متوسط ارزیابی کرده باشند، آن مؤلفه از وضعیت خوبی برخوردار است و در غیر این صورت لازم است برنامه ­های بهبودی برای آن در نظر گرفته شود.
با بهره گرفتن از آزمون ناپارامتریک ویلکاکسون نیز می توان تفاوت وضعیت موجود و ایده­آل را در هر مؤلفه مورد ارزیابی قرار دهید. بدیهی است در صورتی که اختلاف معنی­داری بین وضعیت موجود و ایده­آل وجود نداشته باشد، نیازی به برنامه بهبود نیست اما در غیر این‌صورت لازم است برنامه‌های بهبودی جهت اصلاح وضعیت موجود تدارک دیده شود.
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل داده ها
مقدمه
محقق پس از این که مسئله تحقیق خود را تعیین کرد و مراحل تعیین روش تحقیق، مشخص سازی ابزار مناسب جمع آوری داده ها و به کارگیری آن ها را طی کرد اکنون نوبت آن فرا می رسد که داده های جمع آوری شده را تجزیه و تحلیل کرده تا تکلیف فرضیه های پژوهش را که گزاره های احتمالی و غیر یقینی بودند معین سازد. برای تجزیه و تحلیل داده های جمع آوری شده و تبدیل آن ها به اطلاعاتی که با آن ها بتوان فرضیه ها را آزمود باید مجموعه ای از قواعد را رعایت کرد و تکنیک ها و فنون آماری مناسب با داده ها را برگزید. به طور کلی تجزیه و تحلیل داده ها را می توان شامل مراحل زیر دانست: