شیوه زندگی سالم، مفهومی است که مکرراً در مباحث ارتقاء سلامت، سلامت عمومی و اجرای مداخلات مربوط به سلامت به کار میرود. شیوه زندگی سالم، عامل ارزشمندی در کاهش شیوع مشکلات بهداشتی و نیز منبع ارتقاءی سلامت، تطابق با عوامل استرسزای زندگی و ارتقاء کیفیت زندگی است ( نوری، ۱۳۸۵).
سبک زندگی سالم، به عنوان ساختاری واحد از دو دسته رفتار تشکیل می شود: رفتارهای ارتقاء دهنده سلامتی و رفتارهای حفاظت کننده سلامتی. شواهد موجود در کشورهای توسعه یافته دال بر این است که علت بسیاری از مرگ و میرها، نتیجه سبک زندگی ناسالم و رفتارهای خاص و نامطلوب است؛ الگوی غذایی ناسالم ورزش نکردن، استرس زیاد، مصرف مواد و حوادثی از این قبیل هستند (چو[۷۲]، ۲۰۱۰).
اصول ارتقاء و سلامتی اوتاوا_ پارتر[۷۳](۱۹۸۶) که به وسیله بهداشت جهانی توسعه داده شده به عنوان چارچوپ راهنما برای فعالیت های ارتقاء سلامت در سطح جهانی پذیرفته شده و طراحی سیاستهای بهداشت عمومی با ایجاد محیط حمایتی، تقویت عملکرد جامعه توسعه مهارت های فردی و بازآموزی خدمات بهداشتی را شامل می شود .
طبق تعریف سازمان جهانی (۱۹۹۹)، شیوه زندگی راهی برای زندگی بر اساس الگوهای قابل تعریف رفتار از طریق تعامل بین خصوصیات فردی، تعاملات اجتماعی و شرایط زندگی اجتماعی، اقتصادی و محیطی فرد تعیین می شود. این تعریف حاکی از آن است که الگوهای رفتاری به طور مداوم در پاسخ به شرایط متغیر اجتماعی و محیطی تعدیل میشوند، طبق تعریف مذکور تلاش برای بهبود سلامت از طریق توانمند سازی مردم برای تغییر شیوه زندگیشان باید هم در راستای متغیر فردی و هم در راستای متغیر شرایط زیستی و اجتماعی مؤثر در رفتار یا شیوه زندگی تنظیم گردد (رفیعی فر، ۱۳۸۴) .
پیامدهای سبک زندگی ناسالم عبارتند از: پرفشاری خون، دیابت، چاقی، اختلالت تنفسی و قلبی؛ به همین خاطر هدف از ایجاد سبک زندگی سالم را تأکید بر شروع زود هنگام شیوه زندگی سالم در زندگی، جهت توسعه سلامتی و کاستن از بار این بیماریها در جامعه در نظر گرفته شده است (اسملترز، باره، هینکله و چیور[۷۴]، ۲۰۰۷)، انجمن قلب آمریکا حدود ۷۰ درصد از تمام بیماریهای جسمی و روانی را مربوط به شیوه زندگی میداند.
سالمندانی که شیوه زندگی سالمی دارند، از توانایی بیشتری برای بهره مندی از یک زندگی سالم برخوردار بوده و احتمالا به مدت طولانی تری از یک زندگی بدون بار بیماری و ناتوانی بهره خواهند برد. به طور کلی، انتخاب شیوه زندگی سالم در زندگی فردی همه، خصوصاً افراد سالمند، جنبه بسیار حیاتی دارد (رانا و همکاران، ۲۰۰۹) .
با توجه به اینکه سبک زندگی مفهومی چند بعدی بوده و ابعاد مختلف سلامتی و یا بیماری بر یکدیگر اثر کرده و تحت تأثیر یکدیگر قرار دارند، از این رو اقدامات انجام شده برای ارتقاء سلامتی باید به تمام جوانب سلامتی فردی جسمی و روانی و معنوی و سلامت کلی جامعه توجه داشته باشد. برای پیش گیری از ناتوانی افراد سالمند آموزش آنان در زمینه موضوعات مختلف از جمله ورزش، تغذیه، فعالیت های اجتماعی و غیره می تواند به بهبودی وضعیت سلامت جمعیت سالمند آینده کشور کمک نماید (خوشبین و همکاران، ۱۳۸۶).
دیدگاه لیونز و لانگیل(۲۰۰۰) عناصر زیر را در تشکیل سبک زندگی سالم سهیم میداند:
-
- قدرت سازگاری مؤثر: این عامل به عنوان تعیین کننده مهم سلامتی شناخته شده است، رفتارهای انطباقی یا قدرت سازگاری به افراد کمک می کند تا با چالش ها و تغییرات زندگی کنار بیاید، بدون اینکه رفتارهای خطر آفرین را به همراه داشته باشد.
-
- یادگیری در طول زندگی.
-
- احتیاطهای مراقبتی و ایمنی: در محیط خانه، مدرسه و محیط کار بخش مهمی از سبک زندگی سالم را تشکیل میدهد.
-
- فعالیت اجتماعی: این عامل یکی از مؤلفه های مهم سبک زندگی سالم است که نقش و تأثیر اجتماع را نشان میدهد.
- زندگی معنیدار و هدفمند: داشتن زندگی معنیدار و هدفمند و نیز توجه به مسائل اعتقادی و معنوی در زندگی و نیز امیدواری به آینده در سبک زندگی سالم نقش دارند.
رعایت سبک زندگی سالم در افزایش امید به زندگی، بهبود کیفیت زندگی و سلامتی جسم و روان نقش تعیین کننده ای ایفا می کند؛ همچنین، در پیشگیری از انواع بیماریها مؤثر است. اتخاذ سبک زندگی سالم و شرکت فعالانه در مراقبت از خود در تمامی مراحل زندگی مهم است، یکی از باورهای نادرست در مورد سالمندی این است که دیگر برای انتخاب چنین شیوه هایی از زندگی در سال های پایانی عمر خیلی دیر است؛ برعکس، همانند اهمیت رعایت سبک زندگی سالم جهت پیشگیری از بیماریهای غیر واگیر در تمام دورانهای زندگی اعم از کودکی، نوجوانی، جوانی و میانسالی داشتن فعالیت ورزشی مناسب، تغذیهی سالم، عدم استفاده از دخانیات و مصرف عاقلانهی داروها در سنین بالا هم می تواند از بیماریهای و تحلیل کارایی فرد پیشگیری نماید و سبب افزایش طول عمر و ارتقای کیفیت زندگی گردد (توکلی قوچانی و آرمان، ۱۳۸۲) .
۱۵-۲- ابعاد سبک زندگی سالم
۱-۱۵-۲- سلامت جسمانی : که شامل الگوی تغذیه، خواب و ورزش می شود.
الگوی تغذیه: تغذیه یکی از ابعاد سبک زندگی است و رفتارهای تغذیهای در انتخاب شیوه سالم و بهداشتی نقش بسیار حیاتی دارند. تغذیه مشتمل بر اعمالی است که موجود زنده به وسیله آن مواد غذایی را میخورد، هضم می کند، جذب می کند، انتقال میدهد، استفاده می‌کند و دفع می کند. به علاوه تغذیه با عوامل اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی و روانی تهیه غذا و غذا خوردن سر و کار دارد (تیموری، ۱۳۸۶) .
با بهره گرفتن از غذایی مناسب جنبش و حیات، کارایی و فعالیت، رضایت خاطر و نشاط، شوق به زندگی و قدرت مبارزه با مشکلات در انسان تأمین می شود، به علاوه سلامت و بهداشت نسلهای بعدی نیز تأمین میگردد (حلم سرشت و دل پیشه، ۱۳۸۹) .
در مطالعه کامپ، ولمن و راسل[۷۵](۲۰۱۰) نتایج نشان داد آموزش مهارت های تغذیهای موجب بهبود الگوی تغذیهای سالمندان می شود، به طور کلی با بالا رفتن سن افزایش خطرات تغذیهای همراه است، اثرات سازنده تغذیه صحیح جهت ارتقاء سلامت، کاهش خطر و مدیریت بیماریها مورد تأکید قرار گرفته است.
ارتقاء سطح آگاهی های سالمندان در مورد چگونگی حفظ سلامتی توسط تغذیه مناسب از اهمیت خاصی برخوردار است. طبق گزارش مطالعه ای در روزنامه انجمن غذایی آمریکا، در سال ۲۰۱۰ آمده است که آموزش تغذیه منجر به اثرات مثبت در یک زندگی افراد سالمند می شود که می تواند بر سلامت افراد مسن تأثیرگذار باشد (واندرلیچ، بای و گولف[۷۶]، ۲۰۱۰) .
قاسمی و همکاران (۱۳۸۵) در مطالعه ای با عنوان بررسی تأثیر آموزش بهداشت تغذیه بر کارکنان آسایشگاه کهریزک شهر تهران برای ارتقاء سلامت تغذیهای سالمندان مقیم آسایشگاه با بهره گرفتن از ابزار MNA انجام دادند. بر اساس یافته های حاصل از این تحقیق ۹/۳۵% از سالمندان قبل از آموزش دچار سوء تغذیه بسیار شدید بوده اند که این میزان پس از آموزش به ۳/۱۸% کاهش یافت.
|
[جمعه 1401-09-25] [ 06:40:00 ب.ظ ]
|
