1. 1. 1. مدل‌هایی که برای ارزیابی آمادگی الکترونیکی از پرسش نامه استفاده می‌کنند ، مانند : پروژه‌ خط مشی سیستم های رایانه یی ، مرکز توسعه‌ بین‌المللی دانشگاه هاروارد ، شرکت اقتصادی آسیا – اقیانوسیه ، پیمان خدمات و فناوری اطلاعات جهانی ، امپریکا جی . ام . بی . اچ ، «شاخص های مخابراتی جهانی » ( مدل ارائه شده توسط اتحادیه‌ی جهانی مخابرات در سال ۲۰۰۳ ) ، شاخص آمادگی و دانشگاه مریلند.

      

   

1. 1. مدل هایی که از روش های تحلیل آماری اطلاعات کشورها در زمینه‌ی فناوری اطلاعات و ارتباطات بهره می‌برند ، نظیر : « تحلیل بین کشوری توسعه‌ اینترنت » ، « چارچوب ارزیابی آمادگی الکترونیکی ملت ها » ، « رتبه بندی آمادگی الکترونیکی » ( توسط واحد اقتصاد دانان هوشمند ) ، و مدل ارائه شده در مقاله‌یی با نام « شاخص های آماری برای نمایش و کنترل سیستم فناوری اطلاعات و ارتباطات ( در سال ۲۰۰۵ ).

1. 1. مدل هایی که از تحلیل های سیاسی ، اجتماعی و اقتصادی برای توصیف یا تجزیه و تحلیل وضعیت فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشورها بهره می‌برند ، مانند : دانشگاه تگزاس ، « چارچوب ارزیابی امادگی الکترونیکی ملت ها »

1. مدل هایی که از مطالعات مدل های گذشته استفاده کرده‌اند، نظیر: « شاخص آمادگی شبکه » (استفاده کننده از مدل دانشگاه هاروارد به عنوان مدل مرجع ، و دو مدل مشارکت عصر اطلاعاتی ارائه شده توسط انگلستان و مدل بنیاد اروپایی مدیریت کیفیت ) ، « شاخص فرصت دیجیتالی » ارائه شده توسط اتحادیه‌ی جهانی مخابرات ، ( استفاده کننده از متدولوژی های شاخص دسترسی دیجیتالی و شاخص توسعه‌ انسانی ) ، مؤسسه‌‌ی همکاری توسعه‌ بین‌المللی سوئد ( استفاده کننده از مدل دانشگاه هاروارد ) و کنفرانس سازمان ملل در تجارت و توسعه ( استفاده کننده از مطالعات گذشته برای اندازه گیری توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات ) .

برخی از مدل ها برای ارزیابی آمادگی الکترونیکی از ترکیب مدل‌های فوق استفاده کرده‌اند که عبارت‌اند از : گروه موزاییک و مؤسسه‌‌ی بین‌المللی مک کانال . مدل ها طبق برنامه های ارزیابی خود خروجی‌های متفاوتی ایجاد می‌کنند . برخی از مدل‌ها برای هر کشور با در نظر گرفتن امتیازی کلی ، آن را ارزیابی و رتبه بندی می‌کنند ، نظیر ، « تحلیل بین کشوری توسعه‌ اینترنت» ، متدولوژی ارزیابی دانش ، پروژه‌ خط مشی سیستم های رایانه‌یی ، شاخص آمادگی شبکه ( نمودار ۲ ) ، واحد اقتصاد دانان هوشمند ، شاخص جامعه‌ اطلاعاتی ، شاخص دسترسی شبکه ، شاخص دست یابی به فناوری ، کنفرانس سازمان ملل در تجارت و توسعه ، شاخص فرصت دیجیتالی ، انجمن ملل جنوب شرقی اسیا الکترونیکی ، اوربیکام ، « چارچوب ارزیابی آمادگی الکترونیکی ملت‌ها » ، و مؤسسه‌‌ی بین‌المللی مک کانل. ( حنفی زاده و همکاران،۱۳۸۷)

نمودار (۲-۱) ابعاد و مؤلفه‌ های شاخص آمادگی شبکه‌یی

برخلاف مدل‌های ارائه‌گر رتبه بندی، برخی از مدل ها (مانند مدل گروه موزاییک) ، مؤسسه‌‌ی همکاری توسعه‌ بین‌المللی سوئد، دانشگاه مریلند و راهنمای دانشگاه هاروارد ، ارزیابی آمادگی الکترونیکی را برای کشورها یا مناطق خاصی انجام می‌دهند . نقطه ی مشترک تمامی مدل های ارزیابی آمادگی الکترونیکی ، پیروی از ساختار درختی است . این بدان معنا است که مدل های مذکور دارای ابعاد ( حوزه های اصلی ) ، مؤلفه‌ ها
( زیر حوزه ها ) و شاخص های لازم برای اندازه گیری زیر حوزه ها هستند . یادآور می شود که برخی از
مدل ها مؤلفه‌ ندارند و برخی دیگر علاوه بر مؤلفه‌ ، زیر مؤلفه‌ نیز دارند . شکل ۱ ساختار درختی مدل شاخص آمادگی شبکه یی را نشان می‌دهد . ( حنفی زاده و همکاران،۱۳۸۷)

ابزارهای معروف که تا کنون در زمینه آمادگی الکترونیک مطرح شده است در دو سطح خرد و کلان صورت می‌گیرد که شاخص های آمادگی الکترونیکی در سطح کلان معمولا به منظور رتبه بندی و مقایسه میان کشورها توسط مؤسسات و نهادهای معتبر بین‌المللی صورت می‌گیرد و ارزیابی امادگی الکترونیک در سطح خرد به مقایسه شاخص های جزیی تر ، نظیر شبکه^[۳۰] ، کاربردها^[۳۱] ، دسترسی وب ^[۳۲] و آمادگی^[۳۳] که به NAWAR معروف می‌باشد و به مقایسه شرکت ها Ngo ها و سازمان ها در یک کشور و یا میان کشورها می پردازد. تا کنون اکثر مدل ها و ابزارهای ارزیابی آمادگی الکترونیکی در سطح کلان بوده و مدل‌های محدود ارزیابی آمادگی الکترونیکی در سطح خرد غالبا مبتنی بر پذیرش تجارت الکترونیک بوده و متناسب با جامعه مورد نظر بوده است.در جدول ۳ دسته بندی جامعی از مدل‌های جهانی ارزیابی آمادگی الکترونیکی سطح ملی و معیارهای آن ها نشان داده شده است. ( باقری دهنوی و همکاران، ۱۳۹۱)

جدول (۲-۲)­­معیارهای مدل های ارزیابی آمادگی الکترونیکی در سطح ملی.­( باقری دهنوی و همکاران، ۱۳۹۱)

مدل/سال

محقق/سازمان/ مرکز ارائه دهنده/مؤسسه‌

معیارهای مدل

CSPP

(۱۹۹۸)

گروه پروژه سیاست گذاری سیستم های رایانه ای

۱ زیرساخت، ۲-دسترسی -۳ کاربردها و خدمات شبکه ای -۴ اقتصاد شبکه ای
۵- توانمندسازها

Mosaic

(۱۹۹۸)

گروه موزاییک اولین بار در دانشگاه پرینستون به عنوان پروژه جهانی انتشار اینترنت

۱ -فراگیری ۲ – پراکندگی ۳- جذب بخشی ۴-زیرساخت اتصال ۵ -زیرساخت سازمانی
۶ -مهارت استفاده

USAID

(۱۹۹۹)

توسعه بین‌المللی آمریکا

زیرساخت فاوا ۱- محیط حقوقی و سیاسی.۳-فعالیت های سازمان های غیردولتی۴- نیروی ماهر

CID

(۲۰۰۰)

مرکز توسعه بین‌المللی در دانشگاه هاروارد با همکاری شرکت آی بی ام

۱- آموزش شبکه ای۲-سیاست ۳- دسترسی ۴- اقتصاد ۵- اجتماع

APEC

(۲۰۰۰)

کمیته سامان دهی تجارت الکترونیکی و گروه همکاری های اقتصادی آسیا و اقیانوسیه

۱- دسترسی به زیرساخت ۲- دسترسی به خدمات شبکه ای۳- سطح استفاده از اینترنت ۴-ترویج و امکانات۵-مهارت ها ۶-موقعیت اقتصاد دیجیتالی

همان‌ طور که در جدول ۳ ملاحظه می شود مدل‌های ارزیابی آمادگی الکترونیکی در سطح ملی بسیار متعدد هستند و هر کدام از زاویه دید خود به ارزیابی آمادگی الکترونیک پرداخته‌اند. اما مدل های آمادگی الکترونیکی در سطح سازمانی تا کنون بسیار اندک بوده و صرفا فقط متناسب با آن منطقه می‌باشد. معروف ترین مدل های آمادگی الکترونیکی در سطح سازمانی ( مشخصات این مدل ها در جدول ۴ قابل مشاهده می‌باشد)

عبارت اند از : ( باقری دهنوی و همکاران، ۱۳۹۱)

• • مدل بلوغ کسب و کار الکترونیک EMM

• • مدل آمادگی الکترونیکی مشاهده شده PERM

• • مدل KPMG

• مدل P3I

جدول (۲-۳) معیارهای مدل های ارزیابی آمادگی الکترونیکی سازمانی . ( باقری دهنوی و همکاران، ۱۳۹۱)

مدل/سال

سازمان/ مرکز ارائه دهنده

هدف

شاخص ها

KPMG

(۲۰۰۰)

شرکت مشاوره ای