این مدل شباهت زیادی با مدل “کمبر” دارد با این تفاوت که در مدل “بویلز” نتایج و نمرات پیشرفت تحصیلی و پیامد­های روانی حاصل از تجربه تحصیل در آموزش از راه دور بر ماندگاری یا عدم ماندگاری دانشجو تأثیر می­ گذارد.

• • مدل برنارد و هانگ برای ماندگاری دانشجو در یادگیری الکترونیکی

برنادر و هانگ (۲۰۰۴) پس از بررسی پیشینه پژوهش­ها و بررسی مدل­هایی چون مدل “تینتو” و “بویل” بر پیچیدگی و درهم تنیدگی عوامل مؤثر بر افت تحصیلی در آموزش از راه دور اذعان دارند. این پژوهشگران عوامل مؤثر بر ماندگاری دانشجو را در سه دسته تلخیص ‌می‌کنند. ۱) عوامل مربوط به فرد؛ ۲) عوامل مربوط به سازمان؛ ۳) عوامل وابسته به موقعیت. همان گونه که در شکل ‏۲‑۵ مشاهده می­ شود، این سه دسته عوامل سه ضلع مثلث را تشکیل می­ دهند.

متغیرهای مربوط به فرد

تعاملات در محیط عمومی

تعاملات در محیط ویژه

متغیرهای مربوط به موقعیت

متغیرهای مربوط به سازمان

نحوه ارائه

نحوه ارائه

نحوه ارائه

یادگیری ترکیبی

یادگیری برخط

یادگیری حضوری

تصمیم به

ماندگاری

پشتیبانی اجتماعی و تحصیلی

÷ برنامه درسی و آموزش

مدیریت سازمانی

شکل ‏۲‑۵:‏ مدل “برنارد و هانگ” برای ماندگاری دانشجو در یادگیری الکترونیکی

عوامل مربوط به فرد: شامل متغیرهای دموگرافیک، متغیرهای فردی (چون: مهارت و توانایی‌های تحصیلی، انگیزه) و پیشینه تحصیلی می­ شود.

عوامل مربوط به سازمان: به مؤسسه‌ یا سازمان ارائه دهنده آموزش الکترونیکی اشاره دارد. عواملی چون ساختار سازمانی، چشم انداز و مأموریت سازمان بر این دسته از عوامل تأثیرگذار هستند.

عوامل وابسته به موقعیت: شامل دو دسته تعاملات مربوط به مؤسسه‌ (تعاملات بوروکراتیک، تعاملات تحصیلی و اجتماعی) و تعاملات خارج از مؤسسه‌ (محدودیت­های مربوط به زندگی، کار و خانواده) می­ شود.

تشریح جزئیات مدل “برنارد و هانگ” از حوصله این بحث خارج است، این مدل که به زعم ارائه دهندگان آن جامع بوده و در عین حال نسبت به موقعیت حساس است. یک مؤسسه‌ در راستای کاهش میزان افت، ضروری است. با توجه به سیستم ارائۀ خود (برخط، تلفیقی و حضوری)، عوامل تأثیرگذار را در سه دسته عوامل شناسایی کرده و مداخلات لازم را برای کاهش افت انجام دهد.

• مدل بکِله^[۷۶] برای عوامل مؤثر بر موفقیت یادگیری الکترونیکی

مدل بکِله از جمله مدل­هایی است که برای موفقیت یادگیری الکترونیکی ارائه شده است. این مدل محدود به موفقیت دانشجو نیست. همان گونه که در دایره مرکزی شکل ‏۲‑۶ مشاهده می­ شود، موفقیت در این مدل محدود به موفقیت تحصیلی دانشجو نیست، اما از آنجا که یکی از شاخص­ های موفقیت، پیشرفت تحصیلی دانشجو است، در این گزارش پژوهشی به آن پرداخته می‌شود. منچاکا و بکِله (۲۰۰۸) اجزاء مدل را به قرار زیر تشریح کرده ­اند:

عوامل انسانی که به فهم، برداشت و توانمندی استاد و دانشجو از محیط­های یادگیری برخط اشاره دارد. انگیزش بالا، توانمندی بالا در کار با فناوری اطلاعات، نگرش و تجربه بیشتر در محیط­های یادگیری برخط، موجب موفقیت بیشتر خواهد شد.

عوامل مربوط به فناوری که به ویژگی­های تکنولوژی آموزشی اشاره دارد. دسترسی به انواع فناوری­ها در قالب­های مختلف و در زمینه ­های مختلف بر چگونگی، زمان، مکان و حتی آنچه که باید یاد گرفته شود، تأثیر می‌گذارد.

عوامل پداگوژیک که بر نحوه یادگیری و آموزش در محیط­های برخط اشاره دارد. از لحاظ نظری وقتی یادگیری موفق­تر است که یادگیرنده محور، همیارانه، مسئله محور، فرایند محور و منعطف باشد.

عوامل مربوط به درس که به طراحی آموزشی دروس بر می­گردد. سازمان درس، ارتباط درس با نیازهای دانشجو، اهداف و انتظارات شفاف و سایر عوامل از این حیث بر موفقیت یادگیری الکترونیکی تأثیر می­ گذارد.

عوامل مربوط به رهبری که به مدیریت و نقش رهبری در مدیریت فناوری اشاره دارد. عوامل مدیریتی به طور مستقیم چهار عامل دیگر را تحت تأثیر قرار می­ دهند، اما تأثیر مستقیمی بر موفقیت یادگیری الکترونیکی ندارد (منچاکا و بکِله، ۲۰۰۸، ص ۲۳۷).

عوامل مربوط به فناوری

همزمان، غیر همزمان، چند رسانه­ ای، کاربرپسندی، قالب، ابزارهای جایگزین، ظرفیت/سرعت

عوامل پداگوژیک

همیارانه، تعاملی، بازخورددهی، مسئله محوری، فرایند محوری، یادگیرنده محوری، انعطاف/چند جلسه رو در رو

شاخص موفقیت

پیامد­های یادگیری، رضایت دانشجو، یادگیری سطوح بالا، رضایت استاد، پایداری، مقیاس­پذیری، نرخ بازگشت

عوامل مربوط به رهبری

تدارک فناوری، آموزش کارکنان /دانشجو، توسعه حرفه­ای کارکنان /دانشجو، پشتیبان فنی، پشتیبانی اساتید، سایر لجستیک­ها

عوامل انسانی

مهارت ICT، انگیزش، نگرش، تجارب، برداشت از یادگیری، دانش و فناوری، برداشت از نقش فناوری در یادگیری

عوامل مربوط به درس

ساختار/سازمان، کیفیت محتوا، فعالیت­ها/پروژه­ ها، ارتباط، اهداف شفاف، انتظارات شفاف، انگیزنده بودن، چالشی بودن، منعطف بودن

شکل ‏۲‑۶: مدل “بکِله” برای عوامل مؤثر بر موفقیت یادگیری الکترونیکی

همان گونه که در شکل ‏۲‑۶ مشاهده می‌شود، مدل بکِله عوامل مربوط به یادگیری الکترونیکی را بیشتر از سایر مدل­ها مورد توجه قرار داده است. این مدل بیش از آنکه یک مدل مسیر باشد و عوامل مؤثر بر موفقیت یادگیری الکترونیکی را بر حسب تقدم و تأخّر شناسایی کند، چهارچوبی مفهومی برای عناصر موجود و مؤثر بر موفقیت یادگیری الکترونیکی است.

• مدل ادامه تحصیل در یادگیری الکترونیکی^[۷۷]

مدل ادامه تحصیل دانشجو در یادگیری الکترونیکی، توسط نیکولز^[۷۸](۲۰۰۸) ارائه شد. در این مدل بر اساس پیشینه پژوهش­ها مهم‌ترین متغیرهای پیش­بین با ادامه تحصیل دانشجو مرتبط ‌شده‌اند. شکل ‏۲‑۷ عناصر این مدل را نشان می‌دهد.

ادامه تحصیل دانشجویان در یادگیری الکترونیکی

نگرش دانشجویان به رایانه

انگیزش درونی دانشجویان

انگیزش بیرونی دانشجویان

رضایت­مندی دانشجو

پیشینه تحصیلی دانشجو

دموگرافیک دانشجویان

شکل ‏۲‑۷: مدل ادامه تحصیل در یادگیری الکترونیکی

در مدل ارائه شده توسط “نیکولز”نگرش دانشجو به رایانه عنصری شناختی، رفتاری و عاطفی است که پذیرش و رضایت کار با فناوری ­های رایانه­ای را موجب می­ شود. انگیزش درونی و بیرونی به اهمیت و عدم اهمیت تشویق­ها و جوایز بیرونی در دسترسی به اهداف به ویژه اهداف تحصیلی اشاره دارد. رضایت­مندی تحصیلی نیز بر نگرش و رضایت دانشجو از تحصیل به روش الکترونیکی دلالت دارد. پیشینه تحصیلی شامل متغیرهایی چون معدل مقطع کارشناسی و آزمون توانمندی تحصیلی^[۷۹] دانشجو است.