پس از پیروزی انقلاب ایران، با دگرگون شدن سیاست‌های حکومت، انجام برخی پروازهای بین‌المللی هما تغییر نمود و از ۲۶ فوریه ۱۹۷۹، تعدادی از آنها نظیر تهران-تل آویو به کلی تعطیل شد. همچنین تهران به تنها مرکز انجام پروازهای بین‌المللی شرکت تبدیل شد و قرار شد فرودگاه بین‌المللی شیراز تنها در موقع لزوم مورد استفاده قرار گیرد. بنابراین تمام فرودگاه‌های ایران به جز فرودگاه مهرآباد شبکه پروازهای بین‌المللی خود را از دست دادند.

آخرین فرود هما در فرودگاه جان اف کندی نیویورک در روز ۷ نوامبر سال ۱۹۷۹ اتفاق افتاد. دولت آمریکا پرواز روز بعد هما را درحالی که برای فرود آماده می‌شد به فرودگاه مونترال تغییر مسیر داد و اعلام کرد به دلیل تنش‌های ایجاد شده در روابط دو کشور در جریان اشغال سفارت آمریکا در تهران، هواپیماهای ایرانی حق فرود در هیچ یک از فرودگاه‌های ایالات متحده را ندارند. این خط هوایی پس از گذشت ۲۸ سال هنوز بازگشایی نشده‌است. در سال ۲۰۰۵ و در جریان سفر محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور ایران به مقر سازمان ملل وی با جمعی از ایرانیان مقیم آمریکا دیدار نمود و با توجه به درخواست‌های مکرر آنان به رئیس سازمان هواپیمایی کشوری ایران دستور داد به پیگیرِی راه اندازی مجدد این مسیر هوایی بپردازد. با وجود نامه نگاری‌های صورت گرفته از سوی ایران هنوز پاسخی از طرف آمریکا دریافت نشده‌است. با تعطیلی خط هوایی نیوِیورک هواپیماهای بوئینگ ۷۴۷ اس پی هما به طور گسترده در مسیرهای آسیایی و اروپایی به کار گرفته شدند.
در دهه ۱۹۸۰ با توجه به جنگ هشت ساله ایران و عراق و مشکلات ناشی از آن پیشرفت چندانی در هما صورت نگرفت. در این دوران اکثر پروازهای داخلی و بین‌المللی شرکت با لغو و یا تأخیرهای مکرر روبرو می‌شد. در آن زمان همچنین تمام پروازهای شرکت به مقصد فرودگاه آبادان مرکز فعالیت‌های نفتی ایران تعطیل شد. این روند تا زمان برقراری آتش بس بین در سال ۱۹۸۸ یافت.
نام رسمی شرکت در سال ۱۹۸۱ به هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران تغییر یافت. در این سال هما ۱,۷ میلیون مسافر را جابجا کرد.
با آغاز دهه ۱۹۹۰ میلادی با وجود افزایش شدید تقاضا برای سفرهای هوایی، به دلیل تحریم‌های اعمال شده علیه صنعت هوایی ایران از سوی آمریکا، هما تنها توانست چند فروند هواپیمای کوچک فوکر ۱۰۰ را از شرکت سازنده هلندی آن خریداری کند.
از مهم‌ترین اتفاقات دیگر دهه نود میلادی برای هما می‌توان به راه اندازی شرکت‌های هواپیمایی خصوصی در ایران اشاره کرد. با توجه به سیاست‌های دولت ایران در زمان ریاست جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی شرکت‌های هواپیمایی مختلفی مانند هواپیمایی ماهان، هواپیمایی کاسپین و کیش ایر تأسیس شدند که به انحصار هما در پروازهای داخلی و خارجی پایان بخشیدند. در حال حاضر شرکت هواپیمایی در حال رشد ماهان را می‌توان مهم‌ترین رقیب داخلی هما ارزیابی کرد.
در سالهای پایانی دهه ۱۹۹۰ با توجه به بهبود روابط جمهوری اسلامی ایران با اروپا در دوره ریاست جمهوری سیدمحمدخاتمی، هما توانست قرارداد خرید چند فروند هواپیمای مدرن ایرباس ای ۲۰۰-۳۳۰ را با شرکت اروپایی ایرباس نهایی کند، این قرارداد هم در سال ۲۰۰۱ با توجه به فشارهای ایالات متحده آمریکا لغو شد. در همان سال شرکت ۵ فروند ایرباس آ-۳۱۰-۲۰۰ و ۱ فروند ایرباس آ-۳۱۰-۳۰۰ را به صورت دسته دوم از ترکیه خریداری کرد. از جدیدترین اقدامات هما می‌توان به خرید دو فروند ایرباس آ-۳۰۰-۶۰۰ دسته دوم از شرکت المپیک ایرلاینز یونان اشاره کرد.
تحریم‌های آمریکا علیه ایران که شامل ممنوعیت فروش هواپیما و قطعات آن می‌شود مهم‌ترین مانع بر سر رشد هما به شما می‌رود. امروزه به دلیل این تحریم‌ها، هما ناوگانی فرسوده و قدیمی دارد. این شرکت نه تنها جایگاه ممتاز جهانی خود در دهه هفتاد را به کلی از دست داده بلکه با سرمایه گذاری برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس مانند امارات عربی متحده، قطر و بحرین بر صنعت هوایی خود، در منطقه خاورمیانه نیز به عنوان یک شرکت هواپیمایی درجه دو شناخته می‌شود.
بسیاری از پروازهای بین‌المللی هما به دلیل کمبودهای این شرکت متوقف شده و شبکه پروازی داخلی این شرکت نیز با وجود افزایش تقاضاها تغییر چندانی نکرده‌است. به دلیل عمر زیاد هواپیماهای این شرکت میزان تاخیر پروازهای آن نیز افزایش قابل ملاحظه‌ای یافته‌است. بسیاری از هواپیماهای هما به دلیل نقائص فنی جزئی بازنشسته شده‌اند، چرا که شرکت قدرت تعمیر و تامین قطعات یدکی آنها را ندارد. نمونه این هواپیماها را می‌توان در فرودگاه مهرآباد دید. یک بوئینگ ۷۴۷ اس پی این شرکت نیز بعد از شکستن ارابه فرود آن در سال ۲۰۰۴ در فرودگاه پکن، بلا استفاده شده‌است. با این حال هما سعی دارد با اجاره یا خرید هواپیماهای دست‌دوم از کشورهایی مانند ترکیه یا خرید هواپیماهای روسی بخشی از کمبودهای خود را رفع کند.
در ژوئن سال ۲۰۰۶ میلادی پنج کشور عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد به اضافه آلمان پیشنهادی به جمهوری اسلامی ایران ارائه دادند که براساس آن به ازای تعلیق فعالیت‌های هسته‌ای امتیازاتی به ایران تعلق می‌گرفت، از جمله این امتیازات لغو تحریم‌های هوایی علیه ایران بود. البته با توجه به پاسخ منفی ایران به این پیشنهاد به نظر می‌رسد تحریم‌ها در سال‌های آینده نیز ادامه یابد.
۲-۱۷ چارت سازمانی
آخرین و به روز ترین چارت سازمانی بخش معاونت پشتیبانی شرکت هواپیمایی هما به شرح شکل زیر است.همانطور که در شکل مشاهده می شود این شرکت دارای یک معاونت و ۴ مدیر کل است که بخش IT خود به زیر مجموعه های دیگر تقسیم می شود که در شکل زیر به صورت واضح نشان داده شده است.
مدیر برنامه ریزی و توسعه کامپیوتر
مدیر عملیات کامپیوتر
مدیر توسعه برنامه های کاربردی
مدیر شبکه مخابرات و نصب کامپیوتر
-رئیس امور پشتیبانی و فناوری اطلاعات
مدیر ارتباطات
معاونت پشتیبانی
مدیر کل امور پشتیبانی
مدیر کل فناوری اطلاعات و ارتباطات
مدیر کل مهندسی ساختمان و تاسیسات
مدیر امور پیمان و رسیدگی
– مدیر برنامه‌ریزی و توسعه کامپیوتر
– مدیر عملیات کامپیوتر
– مدیر توسعه برنامه های کاربردی
– مدیر شبکه مخابرات و نصب کامپیوتر
-رئیس امور پشتیبانی و فناوری اطلاعات
– مدیر ارتباطات
شکل ۲-۲۱ چارت سازمانی هما
فصل سوم روش تحقیق
مقدمه
پژوهش می تواند به عنوان فعالیت نظام مند و سازمان یافته برای بررسی مشکلی خاص که مستلزم راه حلی است ، تعریف می شود. هر پژوهشی دارای سلسله مراحلی است که با هدف یافتن پاسخ برای مشکلات کاری در سازمان انجام می شود . جهت رسیدن به هر هدف و مقصدی ، دانستن راه رسیدن به آن و چگونگی رسیدن به هدف از مهم ترین مراحل کار پیرامون آن هدف است . نخستین گام در تحقیق ، شناخت زمینه های بروز مشکلات در سازمان و تعیین واضح و روشن مشکلات ، نیازمند به بررسی و اصلاح است . گام های بعدی یعنی جمع آوری اطلاعات ، تجزیه و تحلیل داده ها و تشریح عواملی مرتبط با مشکل اند ، در پیش گرفته می شود. برای اینکه بتوان نتایج درستی از یک تحقیق به دست آورد ، لازم است از یک روش تحقیق علمی مناسب و متناسب با موضوع استفاده شود تا با هزینه کمتر و سرعت و دقت بیشتر نتیجه مطلوب حاصل آید . روش شناسی ، کاربرد مجموعه ها یا ترکیبی از روش ها برای نیل به اهداف بالاتر و پیچیده تر می باشد . روش یک یا چند عمل معین نیست ، بلکه فرآیندی از فعالیت های منظم و متوالی برای رسیدن به هدفی از پیش تعیین شده است . روش شناسی ها باید دو ویژگی اساسی داشته باشند ، اول اینکه قابلیت پیش بینی پدیده های جدید را داشته باشد و دوم اینکه پدیده های واقعی کنونی را بتواند تبیین کرده و توضیح دهند . در واقع روش شناسی مناسب از هر دو ویژگی اظهار شده برخوردار است . مفهوم متدولوژی به معنی شناخت شیوه ها و یافتن راه اصلی هر کار است . روش شناسی برای شناخت کارهای درست ملاک هایی در اختیار قرار دارد . انتخاب روش انجام تحقیق بستگی به هدف ها و ماهیت موضوع پژوهش و امکانات اجرایی آن دارد همان گونه که پیش از این شرح دادیم پس از بدست آوردن ساختار شبکه مساله ، نوبت به انجام مقایسات زوجی توسط خبرگان برای تشکیل ماتریس تصمیم گیری است. بدین منظور از تحقیق به روش پیمایشی^[۲۱] و با بهره گرفتن از پرسشنامه مقایسات زوجی به گرد آوری نظر خبرگان پرداختیم . این بخش به شرح نحوه تولید ابزار تحقیق ، اعتبار سنجی ابزار تحقیق و نحوه انتخاب خبرگان جهت پاسخ گویی به پرسشنامه می پردازد .
۳-۱ روش تحقیق
روش تحقیق مجموعه ای از قواعد ، ابزارها و راهنمای معتبر و نظام یافته برای بررسی واقعیت ها ، کشف مجهولات و دستیابی به راه حل مشکل است . اتخاذ روش تحقیق علمی تنها راه دستیابی به دستاوردهای قابل قبول و علمی است ( غلامرضا خاکی ، ۱۳۸۳ )
۳-۱-۱ روش تحقیق بر اساس هدف
روش تحقیق حاضر از حیث هدف کاربردی ^[۲۲] می باشد. هدف از تحقیقات کاربردی توسعه دانش کاربردی در یک زمینه خاص است. به عبارت دیگر تحقیقات کاربردی به سمت کاربرد علمی دانش هدایت می شوند. این نوع تحقیقات تحقیقاتی هستند ، که نظریه ها ، قانونمندی ها ، اصول و فنونی که در تحقیقات تصمیم گر می باشد ، به عبارتی در این نوع تحقیقات هدف پژوهشگر ی یافتن پاسخ مساله است که نتیجه آن بلافاصله می تواند در تصمیم گیری مورد استفاده قرار گیرد. ( دانایی فرد ، الوانی و عادل آذر ، ۱۳۸۳ )
از آنجایی که تحقیق حاضر شناسایی شاخص های موثر با رویکرد کارت امتیازی متوازن از چهار منظر مالی ، رشد و یادگیری ، مشتری و فرایند داخلی می باشد و اولویت بندی شاخص های مورد نظر است می تواند در آینده به مدیران به منظور کاهش هزینه ها و افزایش سودآوری و پاسخ گویی به موقع به افزایش تنوع نیازهای مشتریان و حفظ بقا سازمان در محیط بسیار رقابتی جهان صنعتی امروز کمک کند. بنابراین تحقیق مورد نظر از حیث هدف کاربردی است .
۳-۱-۲ روش تحقیق براساس نحوه گردآوری داده ها
روش تحقیق حاضر از حیث نحوه گردآوری داده ها توصیفی پیمایشی^[۲۳] می باشد . پیمایشی روشی در تحقیق است که فراتر از یک فن خاص در گردآوری اطلاعات است و هدف آن اکتشافی ، توصیفی و یا تبیین است هرچند عمدتاً در آن از پرسشنامه استفاده می شود اما ابزار دیگری از قبیل مصاحبه ساختمند ، مشاهده ، تحلیل محتوا و … به کار می رود. (غلامرضا خاکی ، ۱۳۸۳ ) از آنجایی که تحقیق حاضر برای شناخت و ارزیابی بیشتر شرایط موجود می باشد بنابراین توصیفی است و ازآنجایی که از فنون مختلف گردآوری اطلاعات استفاده شده است بنابراین پیمایشی می باشد .
۳-۲- ابزار تحقیق
به منظور گردآوری داده ها و اطلاعات مورد نیاز تحقیق در حیطه علوم رفتاری عمدتاً از دو روش کتابخانه ای و میدانی استفاده می شود . منظور از روش کتابخانه ای مراجعه به منابع اطلاعاتی دسته اول و دوم مکتوب می باشد. در این روش با رجوع به اسناد ، مدارک ، کتب ، جزوات ، آمارها ، مقالات ، نشریات و موارد مشابه موجود در ارتباط با موضوع در جهت بررسی منابع موجود و بازنگری کارهای انجام شده در زمینه موضوع تحقیق برآییم. از روش کتابخانه ای عمدتاً در تدوین مبانی نظری تحقیق استفاده به عمل می آید . به منظور گردآوری داده های تحقیق روش میدانی ، روش غالب در علوم اجتماعی و رفتاری و به طور اعم روش رایج در مطالعات و پژوهش های علوم انسانی است . از این روش به منظور جمع آوری اطلاعات مورد نیاز برای تحلیل آماری و پاسخ گویی به سوالات تحقیق استفاده به عمل می آید . روش میدانی از روش های زیر تشکیل شده است . ( سرمد و عباس بازرگان حجازی ،۱۳۸۵ )
روش مشاهده
روش مصاحبه
روش پرسشنامه
در این تحقیق از روش پرسشنامه و روش کتابخانه ای به منظور جمع آوری داده ها استفاده شده است.
۳-۲-۱ روش کتابخانه ای
در این تحقیق از روش کتابخانه ای به منظور جمع آوری اطلاعات برای بررسی ادبیات موضوع تحقیق استفاده شده است .که این مطالعات و اطلاعات جمع آوری شده به منظور تهیه پرسشنامه ها مورد استفاده قرار گرفته است .
۳-۲-۲ پرسشنامه
پرسشنامه عبارت است از مجموعه ای از پرسش هاست که به صورت باز یا بسته ( دارای مقیاس ) طراحی شده اند تا وضعیت نگرش افراد نسبت به یک واقعیت از طریق آن ارزیابی شود. یک پرسشنامه را نباید همچون فهرستی از پرسش ها در نظر گرفت و باید در طراحی یک پرسشنامه به چهار نکته توجه کرد ( خاکی ، ۱۳۹۱ )