شکل ‏۰‑۱- نمونه‏ای از یک نمودار تابع زمان سفر (]۸[) ۹۰
فهرست جداول
جدول ‏۲‑۱- خلاصه مطالعات انجام شده در زمینه MNDP…………………………………….. 26
جدول ‏۲‑۱-مقایسه مطالعات ترکیبی در RNDP 36
جدول ‏۴‑۱- مسایل آزمایشی و مشخصات آنها ۵۸
جدول ‏۴‑۲- مقادیر پارامترهای الگوریتم‏های HGA و BA 59
جدول ‏۴‑۳- ورودی های مساله ZY 60
جدول ‏۴‑۴- ورودی های مساله TX 62
جدول ‏۴‑۶- مقادیر خروجی شبکه TX 64
جدول ‏۴‑۸ – ورودی های مساله CG 66
جدول ‏۴‑۹- مقادیر خروجی شبکه CG 69
جدول ‏۴‑۱۱- ورودی های مساله SF 72
جدول ‏۴‑۱۳- مقادیر خروجی شبکه SF. 76
جدول ‏۴‑۱۵- خلاصه نتایج محاسباتی ۷۸
جدول ‏۴‑۱۸- میزان بهبودظرفیت ذخیره مسایل آزمون ۷۹
جدول ‏۰‑۱- تعدادی از توابع زمان سفر ]۹[ ۹۱

:مقدمه و کلیات تحقیق

در این فصل به جایگاه مساله مورد مطالعه در ادبیات، محدوده شمول مساله، تعاریف و تقسیم ­بندی­ها موجود در رابطه با مساله مورد مطالعه در این پایان نامه می پردازیم و چگونگی مدلسازی مساله را خلاصه تشریح می کنیم.

مقدمه

گسترش شهرنشینی در دهه­های اخیر موجب شده است که شهرها و حومه­های آنها به عنوان مهمترین مراکز سکونت و فعالیت انسان معاصر مطرح شوند. افزایش مستمر جمعیت شهرنشین در بسیاری از کشورها به موضوع چالش برانگیزی برای مسئولان دولتی تبدیل شده است. چرا که محدودیت­های موجود در سیستم­های حمل­ونقل شهری از جمله محدودیت زمین، ظرفیت معابر و مسایلی از این دست مانع از توسعه آنها همگام با رشد جمعیت و در نتیجه رشد تقاضاهای سفر می­شوند. تصمیمات برای سرمایه ­گذاری و بهبود سیستم­های حمل­ونقل شهری باید با در نظر گرفتن مسایلی چون منابع مالی موجود، تاثیرات تصمیمات در بهبود ازدحام خودروها در معابر و مسایلی از این دست صورت گیرند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در همین راستا، دسته­ای از مطالعات بهینه­سازی به طراحی و بهبود شبکه­­ های حمل­ونقل شهری می ­پردازد. شبکه ­های حمل­ونقل شهری شامل زیرمجموعه­هایی چون شبکه معابر شهری و شبکه ­های حمل­ونقل عمومی هستند که تصمیمات طراحی در آنها را می­توان در قالب سلسله مراتبی از تصمیم­های بلندمدت، میان­مدت و کوتاه­مدت تقسیم ­بندی کرد. تصمیمات بلندمدت بیشتر به توسعه زیرساخت­ها و توپولوژی شبکه­ ها اختصاص دارند. ساخت معابر جدید، توسعه ظرفیت معابر موجود، طراحی مسیرهای عبور و مرور شبکه حمل­ونقل عمومی مثال­هایی از این تصمیمات هستند. تصمیمات میان­مدت به نحوه بهره­ گیری از منابع فعلی می ­پردازد، مانند جهت­دهی به معابر و تخصیص خطها در دو جهت معابر دوطرفه. نهایتاً تصمیمات کوتاه­مدتی چون تنظیم چراغ­های راهنمایی، تنظیم عملیات روزمره را شامل می­شوند.مسایل طراحی شبکه حمل­ونقل شهری، با رویکرد نظریه بازی­ها مدلسازی می­شوند. به جهت نوع مساله، دو گروه بازیگر وجود دارند. گروه اول مسئولان دولتی و تصمیم­ گیران هستند که نقش رهبر را ایفا می­ کنند و گروه دوم کاربران شبکه هستند که به تناسب تصمیمات اخذ شده برای شبکه توسط مسئولان، به انتخاب مسیر در شبکه می­پردازند که نتیجه آن تغییر در الگوهای جریان­های ترافیکی در سطح معابر شهر است. این رویکرد مدل سازی منجر به توسعه مدل­های ریاضی دوسطحی برای این مسایل می­ شود که نا محدب هستند و حل آنها به طور ذاتی NP-سخت است.
جهت­دهی به معابر یا تصمیم ­گیری برای یک طرفه یا دوطرفه کردن آنها، از جمله تصمیماتی است که می­توان ادعا کرد که به جهت نوع اثرات آن در شبکه حمل­ونقل شهری، باید با دقت و حساسیت بیشتری مورد توجه قرار گیرد. چنانچه در مطالعات اشاره شد، یک طرفه کردن معابر در عین حال که منجر به افزایش ظرفیت ۱۰ تا ۲۰ درصدی ظرفیت جریان ترافیکی در آنها شود، می ­تواند موجب افزایش مسافت­های طی شده توسط بخشی از کاربران، افزایش ازدحام در بخش دیگری از شبکه و مواردی از این قبیل شود. با عنایت به توضیحات بالا، اهمیت استفاده از مدل­های تصمیم ­گیری که تاثیرات تغییر جهات در معابر را بر روی الگوهای جریان ترافیکی و در نتیجه عملکرد شبکه در سطح کلان در نظر بگیرند، آشکار می­ شود.
تصمیم یک طرفه کردن معابر می ­تواند به طور همزمان با سایر تصمیمات طراحی شبکه معابر شهری همچون افزایش ظرفیت معابر موجود، ساخت معابر جدید ، تخصیص نامتقارن خط­ها در چگونگی جهت معابر دوطرفه و تنظیم چراغ راهنما در تقاطع­ها منظور شود. در این صورت، علاوه بر ایجاد هم­افزایی در بهبودهای ایجاد شده در ظرفیت ترافیکی شبکه، این احتمال وجود دارد که هزینه­ های مورد نیاز برای سرمایه­گذری را، نسبت به وضعیتی که هر یک از تصمیمات جداگانه مطرح شود، کاهش دهد.
تقاطع­های کنترلی(دارای چراغ راهنما) یکی از اجزای اصلی شبکه ­های حمل ونقل جاده­ای هستند که جریان وسایل نقلیه در سطح شهر را تنظیم و تعدیل می کنند. جریان­های ترافیکی در تقاطع­های کنترلی باعث ایجاد تاخیر در وسایل نقلیه می شوند. اگرچه چراغ راهنما از حرکت دایمی وسایل نقلیه در تقاطع­ها جلوگیری میکند، ولی به طور کلی در صورت محاسبه صحیح زمان بندی آن متوسط تاخیر وسایل نقلیه از زمانی که تقاطع بدون چراغ راهنماست، کمتر است. افزایش تاخیر در تقاطع­ها باعث افزایش زمان سفر کاربران، افزایش آلودگی­های محیطی وصوتی و کاهش قابلیت اطمینان شبکه می شود. بنابراین، باید به تقاطع­ها و بهینه­سازی آنها از در مسایل توجه داشت.
در همین راستا، مساله مطرح شده در این پایان نامه موضوع کلی مورد بحث در سطوح بالا را در بر می­گیرند. مساله مورد بررسی، اختصاص به ترکیب تصمیم جهت­دهی معابر با سایر تصمیمات مربوط به شبکه معابر شهری دارد که شرح آن در سطور بالا آمد. با توجه به ویژگی­های NP-سخت بودن و نامحدب بودن مدل­های دوسطحی، برای حل مسایل در این پایان نامه از روش­های بالا ابتکاری استفاده می شود.
با توجه با توضیحات بالا، در فصل اول به تعارف اولیه و تعیین محدوده مساله مورد بررسی می­پردازیم. فصل دوم شامل مروری بر ادبیات و پیشینه تحقیق است. در فصل سوم با تعریف متغیرها، پارامترها و مفروضات مساله، مدل ریاضی برای مساله و روش حل مدل ارائه می شوند. دسته­ای مسایل نمونه برگرفته از مقالات مرتبط با اندازه­ های مختلف با روش حل پیشنهادی حل می شوند و نتایج محاسباتی در فصل چهارم ارائه می شوند. در نهایت، به جمع­بندی مطالب و ارائه پیشنهادها برای تحقیقات آتی در فصل پنجم می پردازیم.

سیستم حمل ونقل

یک سیستم حمل­و­نقل[۱] را می­توان به صورت مجموعه ­ای از تسهیلات ثابت[۲]، نهادهای جریان[۳] و یک سیستم کنترلی[۴] تعریف نمود که به مسافران و کالا امکان می­دهد بر محدودیت­های جفرافیایی غلبه و به موقع در فعالیت­های مورد نظر شرکت کنند]۱[. در واقع، یک سیستم حمل­و­نقل شامل مجموعه ­ای از اجزاء است که امکان جابه جایی انسان و کالا را از مکانی به مکان دیگر فراهم می­ کند. تسهیلات ثابت، اجزای فیزیکی سیستم حمل­و­نقل هستند که در یک مکان ثابت واقع می شوند و شامل یال­های شبکه[۵] (مانند جاده­ها، ریل­ها و لوله­ها) و گره­های[۶] (مانند تقاطع­ها، پایانه ­ها، بنادر و فرودگاه­ها) سیستم هستند. طراحی این تسهیلات شامل مسایلی چون مهندسی خاک و پی، طراحی سازه، طراحی شبکه ­های آبیاری و طراحی هندسی می­ شود. نهاده­های جریان، واحدهایی هستند که از تسهیلات ثابت عبور می­ کنند. این نهاده­ها می­توانند وسایل نقلیه، واحدهای کانتینر، واگن­های قطار و غیره باشند، مثلاً در مورد سیستم بزرگراه­ها، تسهیلات ثابت برای انواع وسایل نقلیه اعم از دوچرخه و یدک­کش­های بزرگ قابل استفاده هستند. سیستم کنترلی شامل کنترل جریان[۷] و کنترل وسیله نقلیه[۸] می­ شود. کنترل وسایل نقلیه به روش­هایی اطلاق می­ شود که وسایل نقلیه را در سیستم حمل­و­نقل هدایت می­ کنند که این هدایت می ­تواند دستی یا خودکار باشد. به طور مثال، در مورد هدایت خودروها در بزرگراه­ها، عامل انسانی و رفتار انسان به عنوان سیستم کنترلی وسیله نقلیه عمل می­ کند. سیستم­های کنترل جریان شامل ابزارهایی هستند که جریان روان حرکت وسایل نقلیه را ضمن کاهش ازدحام­ در سیستم حمل­ونقل، فراهم می­ کنند. این سیستم­ها می­توانند شامل انواع علامتگذاری­ها در طول مسیرهای حمل­ونقل، چراغ­های راهنمایی و مقررات وضع شده برای حرکت در مسیرها باشند.شکل ۱-۱ تقسیم ­بندی اجزای سیستم­های حمل­و­نقل را نمایش می­دهد.
سیستم­های حمل­و­نقل
تسهیلات ثابت
نهاده­های جریان
سیستم کنترلی
یال­های شبکه
گره­های شبکه
کنترل وسیله نقلیه
کنترل جریان
شکل ‏۱‑۱ اجزای سیستم‏های حمل‏ونقل

تقسیم بندی سیستم های حمل ونقل

طبق آنچه در ادبیات برنامه­ ریزی حمل­ونقل مطرح می­ شود، سیستم­های حمل­ونقل را می­توان از جهات گوناگون طبقه ­بندی کرد. تقسیم ­بندی سیستم­های حمل­و­نقل از نظر روش حمل مورد استفاده، یکی از مهمترین تقسیم ­بندی­های موجود در ادبیات است. محدوده مورد بررسی در این پایان نامه، روش “حمل جاده­ای” (منظور جاده­ها، بزرگراه­ها و خیابان­ها) است. نوع دیگر تقسیم ­بندی را می­توان بر اساس محدوده جغرافیایی وقوع فعالیت­های حمل­و­نقل انجام داد. سیستم­های حمل­و­نقل مورد بررسی در این پایان نامه “محدوده درون شهری” را در برمی­گیرند. بخش اعظم حمل­و­نقل شهری[۹] به جابه جایی مسافر اختصاص دارد و مهمترین روش حمل مورد استفاده در شهرها، حمل­و­نقل زمینی است. حمل­و­نقل زمینی در شهرها در قالب حمل­و­نقل شخصی (خودروها و موتورسیکلت­های شخصی و پیاده­روی) و خدمات حمل­ونقل عمومی از طریق اتوبوس­های شهری در بزرگراه­ها و مترو و سایر انواع قطارها در راه­آهن درون شهری انجام می­ شود.
شبکه ­های حمل­ونقل شهری در واقع متشکل از شبکه معابر شهری و شبکه حمل­ونقل عمومی هستند که مانند شبکه اتوبوس و تراموا در شبکه معابر و مانند شبکه مترو یا مجزای از معابر تعریف می­شوند.

طراحی شبکه‏های حمل‏ونقل شهری و تقسیم‏بندی‏های مربوط

در رابطه با عبارت مساله طراحی شبکه ­های حمل­ونقل شهری و تعاریف آن برداشت واحد و یکسانی وجود ندارد و معمولاً عناوینی چون Urban Road Network Design Problem، Transportation Network Design Problem و یا به طور عمومی Network Design Problem و مشابه اینها برای اطلاق مساله به کار می­روند. اما در اغلب مراجع عبارت آخر یا مخفف آن NDP به کار می­رود. تعاریف ارائه شده برای مساله را می­توان به سه گروه تقسیم کرد.

    • تعریف “الف”]۳[: طراحی شبکه حمل­و­نقل در برگیرنده سلسله مراتب کاملی از فرایندهای تصمیم ­گیری مطرح در مسایل حمل­و­نقل است و در سه سطح استراتژیک، میان­مدت و کوتاه­مدت قابل طرح است. این تعریف طیف وسیعی از مسایل مطرح در برنامه­ ریزی حمل­و­نقل را تحت این عنوان دربر می گیرد. از جمله انتخاب یال­ها، جهت­دهی به خیابان­ها، مکان­ یابی، زمانبندی چراغ­های راهنمایی و مواردی از این قبیل. این تعریف در یکی از مطرح­ترین و پرارجاع­ترین مراجع مرتبط با طراحی شبکه ­های حمل­و­نقل آمده است.
    • تعریف “ب” ]۴[: طراحی شبکه عبارتست از انتخاب بهینه تسهیلات برای افزودن به یک شبکه حمل­ونقل یا تعیین میزان بهینه بهبود ظرفیت در تسهیلات موجود شبکه حمل­و­نقل. تسهیلات می­توانند گره­ها یا یال­های شبکه باشند. با این تعریف، مساله انتخاب یال­های شبکه و مکان­ یابی تسهیلات در شبکه، جزو مسایل مرتبط با طراحی شبکه قرار می­گیرند.
    • تعریف “ج”(]۵[و]۶[و بسیاری از مراجع مرتبط): طراحی شبکه عبارتست از تصمیم ­گیری در مورد انتخاب یال­های جدید برای افزودن به شبکه و یا توسعه ظرفیت یال­های موجود. این تعریف تقریباً در همه مطالعاتی که تنها حل مساله بالا را مد نظر قرار داده­اند ارائه شده و به عبارتی در ادبیات این دست مسایل کاملاً معمول است.

به منظور ایجاد قابلیت بیان و تقسیم ­بندی محورهای مورد مطالعه در پیشنهاد پایان نامه زیر یک چتر واحد، در این پایان نامه تعریف “الف” مد نظر قرار گرفته و ادبیات موضوع در قالب این تقسیم ­بندی معرفی و بررسی شده است. قابل ذکر است که تعریف “الف” خود به نوعی دربرگیرنده تعریف “ب” نیز هست. بر اساس تعریف انتخاب شده، می­توان انواع تصمیمات قابل اخذ در زمینه طراحی شبکه ­های حمل­ونقل شهری را بر اساس سلسله مراتب تصمیم ­گیری­ها به صورت زیر تقسیم ­بندی کرد.

موضوعات: بدون موضوع  لینک ثابت


فرم در حال بارگذاری ...