فرستنده پیام گیرنده

شکل ۲-۱ : فرایند ارتباطات از دیدگاه جان کاتر

کاتر^[۱] در سال ۱۹۹۵ ارتباطات را به صورت زیر تعریف ‌کرده‌است : یک فرستنده پیام، پیامی را از طریق وسیله یا ابزاری به گیرنده پیام می فرستد که او به آن پاسخ می‌دهد و مطابق شکل ۲-۱ با الگویی ساده ارسال پیام از فرستنده به گیرنده را نشان می‌دهد. در یک ارتباط سه رکن اصلی وجود دارد فرستنده ،پیام و گیرنده و بدیهی است که اگر یکی از آن ها حذف شود، ارتباط برقرار نمی‌گردد.

در یک فرایند ارتباط هفت بخش وجود دارد (رابینز ^[۲] ،۲۰۰۳):

پیام

منبع

به رمز درآوردن پیام

از رمز خارج کردن

کانال ارتباطی

دریافت کننده

بازخور

شکل ۲-۲ : فرایند ارتباطات (رابینز ،۲۰۰۳)

۱- فرستنده یا منبع : آغازگر ارتباط است. در یک سازمان، فرستنده ^[۳]پیام کسی است که دارای اطلاعات است و هدف وی این است که آن را به یک یا چند نفر اطلاع دهد .

۲- پیام : اطلاعاتی است که فرستنده پیام ^[۴]آن را از نظر فیزیکی به صورت رمز درآورده است. پیام ممکن است به هر شکل و صورتی باشد و فرد دیگری آن را دریافت و درک کند.

۳- به رمز درآوردن پیام : زمانی انجام می شود که فرستنده پیام، اطلاعات را به صورت یک رشته علامت یا نماد درآورد. به رمز درآوردن ^[۵]پیام از آن جهت لازم است که اطلاعات تنها باید بین یک نفر و نفر دیگر از طریق علامت و نشانه مبادله شود .

۴- کانال یا مجرای ارتباطی : وسیله‌ای است برای ایجاد ارتباط بین فرستنده و گیرنده پیام (مثل هوا برای انتقال صوت). غالبا نمی توان کانال ارتباطی ^[۶]را از پیام جدا کرد.

۵- از رمز خارج کردن پیام : رمز خارج ^[۷] کردن فرایندی است که به وسیله آن گیرنده پیام، پیام را تفسیر می‌کند. گیرنده باید ابتدا پیام را دریافت کند سپس آن را تفسیر کند.

۶- دریافت کننده یا گیرنده پیام : شخصی است که اندام های حسی او احساس می‌کنند که پیام را دریافت ^[۸] کرده‌اند. امکان دارد گیرنده پیام، یک یا چند نفر باشند. یکی از عوامل مهم درباره گیرنده پیام را توانایی گوش دادن، توجه کردن، و پاسخ گویی مناسب و معنا گذاری است (صادق پور ،۱۳۸۲).

۷- بازخورد نمودن نتیجه : بازخورد ^[۹] مسیری دارد که در جهت عکس فرایند ارتباط است که در آن واکنش گیرنده پیام به فرستنده پیام داده می شود. بازخورد ممکن است مستقیم و یا به صورت غیر مستقیم باشد.

پارازیت : پارازیت ^[۱۰]را می توان عاملی تعریف کرد که پیام را تحریف می‌کند. وجود پارازیت ممکن است از فرستنده، وسیله ارتباط و یا گیرنده باشد .

۲-۱-۵- ارتباطات سازمانی :

از ترکیب دو واژه ارتباط و سازمان می‌توان به مفهوم جدیدی دست یافت که ارتباط یا ارتباطات

سازمانی نام دارد. در ارتباط سازمانی که یکی از انواع ارتباطات انسانی است، چهار ویژگی هدفمندی، ساختارمندی، وظیفه‌مداری و محاط بودن در یک سازمان، در مقایسه با انواع دیگر ارتباط بیشتر مورد توجه است ( یحیایی ایله ای ، ۱۳۹۰).

در رویکردهای گوناگون علم مدیریت در مفهوم ارتباطات سازمانی با توجه به تعریف هر یک از سازمان، تفاوت‌های محسوسی دیده می‌شود. برای مثال در مکتب کلاسیک که سازمان به عنوان ماشین در نظر گرفته می‌شود، عناصر ارتباط ‌به این صورت است: ارتباط یک وظیفه است، مسیر ارتباطی به صورت عمودی است، کانال ارتباطی همواره به صورت کتبی و سبک ارتباط به صورت رسمی است ( یحیایی ایله ای ، ۱۳۹۰).

در دو رویکرد دیگر یعنی روابط انسانی و منابع انسانی که به نیازهای کارکنان و تاثیر رضایتمندی بر میزان بهره‌وری توجه می‌شود؛ ارتباط علاوه بر وظیفه، وضعیتی اجتماعی و ابتکاری دارد. مسیر ارتباط به صورت عمودی، افقی و یا گروهی می‌باشد. در این جا کانال ارتباط نیز اغلب حالت رو‌در‌رو و بدون محدودیت را دارد و سبک ارتباط شکل غیر رسمی را دارا می‌باشد. در مقابل این مکتب می‌توان به رویکردهای سیستمی، فرهنگی و انتقادی اشاره کرد ( یحیایی ایله ای ، ۱۳۹۰).

برای مثال در رویکرد سیستمی، سازمان به عنوان یک موجود زنده دیده می‌شود که هم بر محیط اثر می‌گذارد و هم از آن تاثیر می‌پذیرد و این دیدگاه که متاثر از نظریه عمومی سیستم هاست، هر مجموعه را دارای اجزایی می‌داند که وجه اشتراک آن ها نظم سلسله مراتبی، وابستگی به یکدیگر و مرزهای نفوذپذیری است. به علاوه، نظام دارای فرایند داده و ستاده و بازخورد است (یحیایی ایله ای ، ۱۳۹۰).

در کتاب سایبرنتیک ^[۱۱]یا کنترل (ونیرا^[۱۲] ،۱۹۸۵)، ویژگی های هر نظام را به چهار دسته کلی : مجموعه، هم پایانی، آنتروپی منفی و تنوع الزامی، تقسیم بندی می‌کند. در این رویکرد، سازمان عبارت از یک کل با اجزای پیوسته و متشکل از افراد انسانی، سازمان‌های رسمی و غیر رسمی، روش های رهبری و روابط انسانی حاکم بر محیط فیزیکی و افراد آن مجموعه است.

ارتباطات سازمانی را می‌توان با نگرش فرهنگی نیز مورد بررسی قرار داد. در این رویکرد محیط درونی و بیرونی سازمان دارای فرهنگی قوی یا ممتاز و متشکل از عناصری چون ارزش ها، قهرمانان، آداب و رسوم و شبکه فرهنگی در نظر گرفته‌می‌شود. در نگرش فرهنگی به سازمان، توجه به روابط با مشتریان نسبت به ساختار دیوان سالار سازمانی دارای ارزش بیشتری است. در این رویکرد تصویر و هویت سازمانی اهمیت دارد.

در برابر دیدگاه‌های پنج گانه ذکر شده که بر اهداف مشترک سازمانی تأکید دارند، تعارض مفهومی نامطلوب دارد و قدرت حق طبیعی مدیران محسوب می‌شود، دیدگاه رادیکال ها قرار دارد که تعارض را پدیده ای مثبت و بخشی از امور سازمانی ذکر می‌کند. بر پایه این نگرش سازمان میدان جنگی است که در آن نیروهای حریف (مدیریت و اتحادیه‌ها) در دستیابی به اهدافی بسیار ناسازگار با یکدیگر مبارزه می‌کنند ( یحیایی ایله ای ، ۱۳۹۰).

رویکرد رادیکال ^[۱۳]ها به دو دسته انتقادی و پست مدرن تقسیم بندی می‌شود که در اولی سازمان عرصه سلطه گری است و دومی سازمان را به عنوان موجودیتی نظم یافته و معنا دار زیر سوال می‌برد. در این رویکرد تسلط بر دانش و اطلاعات، شبکه های غیر رسمی ارتباطی ، فن آوری ارتباطی و نمادها از عناصر چهارگانه قدرت در سازمان ذکر می‌شوند (یحیایی ایله ای ، ۱۳۹۰)..

۳-۳- روش گردآوری اطلاعات

یکی از ضروریات هر مطالعه و پژوهش وجود اطلاعات مربوط و قابل اتکا و سرعت و سهولت دسترسی به آن می‌باشد(حافظ نیا، ۱۳۸۷، ۶۴)^۲.

در این تحقیق برای جمع‌ آوری داده های موردنیاز فرضیه‌ها و هم چنین مبانی نظری پژوهش، از روش کتابخانه ای استفاده شده است. هم چنین ابزار گردآوری اطلاعات در بخش ابزار گرد آوری معین وتوضیح داده شده، صورت های مالی ، یادداشت های همراه و گزارش های مالی شرکت های مورد مطالعه بوده است که این موارد توسط سازمان بورس اوراق بهادارتهران منتشر گردیده است . این نوع اطلاعات در سایت بورس آرشیو شده است و این گروه داده ها از نوع داده های ثانویه محسوب شده و مشخصاً دارای اعتبار و روایی است.

۳-۴ روایی و پایایی تحقیق

روایی: منظور از روایی این است که مقیاس و محتوای ابزار یا سؤالات مندرج در ابزار دقیقاً متغیرها و موضوع مورد مطالعه را بسنجد، یعنی اینکه هم داده های گردآوری شده از طریق ابزار، مازاد به نیاز تحقیق نباشد و هم اینکه بخشی از داده های موردنیاز در رابطه با سنجش متغیرها در محتوای ابزار حذف نشده باشند یا به عبارت دیگر، عین واقعیت را به خوبی نشان دهد. در این تحقیق برای روایی پژوهش از داده های مالی حسابرسی شده پایان سال مالی استفاده شده است از آنجا که صورت های مالی شرکت ها در بورس باید توسط حسابرسان مستقل، مورد بررسی قرار گیرد تا قابل ارائه در بورس اوراق بهادار باشد ‌بنابرین‏ ‌می‌توان گفت که داده های مورد استفاده از صورت های مالی حسابرسی شده از روایی بالایی برخوردار است.

پایایی : پایایی ابزار که از آن به اعتبار ، دقت و اعتمادپذیری تعبیر می شود، عبارت است از اینکه اگر یک وسیله اندازه گیری که برای سنجش متغیر و صفتی ساخته شده در شرایط مشابه در زمان یا مکان دیگر مورد استفاده قرار گیرد. نتایج مشابهی از آن حاصل شود، به عبارت دیگر، ابزار پایا یا معتبر ابزاری است که از خاصیت تکرار پذیری و سنجش نتایج یکسان برخوردار باشد. وبا توجه به اینکه در این تحقیق، اطلاعات واقعی می‌باشند و ‌بر مبنای‌ نظرات شخصی نمی باشند پس اگر در چند سال بعد نیز با وجود شرایط یکسان مورد استفاده قرار گیرد نتایج مشابه از آن حاصل می شود.

همان طور که بیان می شود، ابزارهای گردآوری داده ها در تحقیق حاضر، بانک های اطلاعاتی و نرم افزارهای اطلاعاتی موجود مانند تدبیرپرداز و صورت های مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و هم چنین سایت های اینترنتی می‌باشند که اطلاعات حسابرسی شده و داده ­های موردنیاز در این تحقیق را عیناً در اختیار محقق قرار می‌دهد.

۳-۵- ‌ابزار گردآوری اطلاعات

ابزار گردآوری اطلاعات، اسناد کاوی و بانک های اطلاعاتی و همچنین مشاهده می‌باشد و داده های موردنیاز شامل سود عملیاتی ، هزینه حقوق و دستمزد ، هزینه استهلاک ، دارایی مشهود، جمع داراییها، حقوق صاحبان سهام ، درآمد و قیمت سهام شرکت های نمونه آماری در اطلاعات مالی مندرج در صورت های مالی حسابرسی شده آن ها خواهد بود که این اطلاعات از سوابق موجود در نرم افزار ره آورد نوین و همچنین در موادی از آرشیوهای الکترونیکی و اینترنتی استخراج می شود.

۳-۶- جامعه آماری تحقیق

بارتلی و پیر ،۲۰۰۴ تحقیقات متعددی ‌در مورد دستیابی به بهترین دورۀ زمانی برآورد بازده مورد انتظار انجام دارند. آن ها ‌به این نتیجه رسیدند که استفاده از بازده های ماهانه یک دورۀ زمانی ۵ ساله بهترین قالب زمانی در زمینه چنین تحقیقاتی است .

‌بنابرین‏ با توجه به تحقیقات فوق و برای دقت و اعتبار بیشتر نتایج تحقیق پیش رو دورۀ زمانی ۵ ساله که از ابتدای سال ۱۳۸۷ تا پایان سال ۱۳۹۱ است به عنوان دورۀ زمانی تحقیق انتخاب شد. جامعه آماری پژوهش حاضر، در برگیرندۀ کلیه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار (از کلیه صنایع) می‌باشد که تمام معیارهای زیر را داشته باشد.

۱- در بازۀ زمانی سال‌های ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۱، سهام شرکت در بورس اوراق بهادار مورد معامله قرار گرفته باشد.

۲- اطلاعات کامل و یادداشت های همراه صورت های مالی شرکت ها در دسترس باشد.

۳- جزء شرکت های سرمایه گذاری (هلدینگ و واسطه گری مالی) نباشد.

۴- طی دورۀ مورد بررسی زیان ده نباشد.

جدول ۳-۱ روش نمونه گیری به صورت غربالگری

شرح

تعداد شرکت­ها

تعداد شرکت های که در سال های ۱۳۸۷ الی ۱۳۹۱ در بورس حضور داشته اند

۳۴۷ شرکت

شرکت هایی که پایان سال مالی آن ها ۲۹/۱۲ منتهی نمی باشد و شرکت هایی که تغیر در سال مالی داشته اند.

(۴۸) شرکت

شرکت هایی که وقفه معاملاتی قابل ملاحظه ( بیش از ۶ ماه ) داشته اند

(۶۵) شرکت

شرکت های هلدینگ ، واسطه گر مالی ، بیمه و بانک ها …

(۳۴) شرکت

شرکت هایی که اطلاعات مالی آن ها ناقص می‌باشد.

(۶۴) شرکت

تعداد شرکت هایی که داده های آن ها جمع‌ آوری شده است (نمونه نهایی)

۱۳۶ شرکت

در نتیجه اعمال شرایط و محدودیت های فوق به صورت حذف سیستماتیک ۱۳۶شرکت به عنوان جامعه آماری انتخاب و تمام این شرکت ها به عنوان نمونه انتخاب شده اند. دوره تحقیق۱۱سال متوالی می‌باشد. ‌بنابرین‏ حجم نمونه نهایی ۶۸۰سال – شرکت (۱۳۶* ۵) می‌باشد.

نمونه مطالعاتی که با توجه به موارد یاد شده در بالا انتخاب شده است منجر به انتخاب ۱۳۶ شرکت در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد. از این رو، کل این شرکت ها مورد بررسی قرار گرفت و هیچ گونه نمونه گیری به عمل نیامد که نام آن ها در پیوست ارائه گردیده است.

۳-۷مدل تحقیق و شیوه اندازه گیری متغیرهای پژوهش

نمودار ۱-۳ تحلیلی تحقیق

متغیر کنترلی

ریسک

ریسک سیستماتیک

ریسک غیرسیستماتیک

سرمایه فکری

سرمایه انسانی

سرمایه ساختاری

سرمایه فیزیکی

اندازه شرکت

Fsize

مدل پالیکدر سال (۲۰۰۰-۱۹۹۸) شکل گرفته است. این مدل بر ایجاد ارزش شرکت بر اساس مؤثر بودن مدیریت منابع شرکت تأکید دارد. نحوه محاسبه ضریب ارزش افزوده سرمایه فکری به شرح زیر می‌باشد.

(۱)

که در آن :

VAIC_i^[92]= ضریب ارزش افزوده سرمایه فکری شرکت i ام.

HCE_i = ضریب سرمایه انسانی شرکت i ام

SCE_i = ضریب سرمایه ساختاری شرکت iام

۵) CEE_i = ضریب سرمایه فیزیکی شرکت iام

هر یک از متغیرهای این مدل به شرح زیر محاسبه می‌گردد:

(۲)

(۳)

(۴ )

(۵)

HC : هزینه حقوق و دستمزد

( ۶ )SC=VA_i-HC_i

(۷) CEi = ارزش دفتری کل دارایی ها –ارزشدفتریداراییهاینامشهود

که در آن :

هزینه حقوق ودستمزد = C_i هزینه بهره = Ii سود شرکت =P_i

مالیات = T_i سود تقسیمی = DIV هزینه استهلاک : D_i

مزیت رقابتی به قابلیت شرکت در عملکرد برتر، نسبت به صنعتی که در آن مشغول به فعالیت است، اطلاق می شود. بهره مندی از عملکرد برتر به معنی ارا ئه­ی ارزشی بالاتر به مشتریان است. (زو^[۶۰] و همکاران، ۱۹۹۶)

مزیت رقابتی عامل ­یا ترکیبی از عوامل است که سبب می­ شود شرکت را در­یک محیط رقابتی بسیار موفق تر از سایر سازمان­ها مل نموده و مانع از تقلید آسان رقبا شود. (بارنی^[۶۱]، ۱۹۹۹) آن­ها عواملی هستند که در مقایسه با رقبا به مؤسسه توانایی­هایی می­ دهند و بنابر ین، راهبرد مؤسسه بر اساس آن­ها تدوین می­ شود. (پیرس و رابینسون، ^[۶۲]۱۳۸۰) مزیت­هایی با اهمیت هستند که سازمان بیشتر از رقبایش دارد. چنین مزیت­هایی به سازمان اجازه می­دهد که ارزش­هایی بیشتر از رقبایش در بازار مشابهی به دست آورد. مزیت رقابتی روش متمایزی است که ­یک کسب و کار ­یا شرکت به منظور به دست آوردن مزیتی بیشتر از رقبا، در بازار موقعیت­یابی می­ کند. این عمل موجب می­ شود تا شرکت در حفظ سطوح پایداری در زمینه سودآوری، بالاتر از متوسط صنعت قرار گیرد. (کمپبل^[۶۳] و همکاران، ۱۹۹۷) در طول دو دهه گذشته، در محیط کسب و کاری که شرکت­ها در آن رقابت ‌می‌کنند، تغییرات شگرفی رخ داده است. امروزه بسیاری از شرکت­ها­ی پر نفوذ، مزیت رقابتی خود را از منابعی به دست می ­آورند که متفاوت از منابع سنتی ایجاد ثروت هستند. (بارلت و گوشال^[۶۴]، ۲۰۰۵) در مسیر ایجاد مزیت رقابتی دو نکته مهم قابل تعمق است. نخست، این مسیر، فرایند دنباله داری است که به عملکرد عالی و رقابت پذیری سازمان منجر می­ شود. دوم، به دلیل افزایش پیچیدگی­های محیطی و شدت رقابت، مزیت رقابتی­ یا به راحتی توسط رقبا تقلید می­ شود ­یا از نظر مشتریان به زودی رنگ می­بازد و باید با مزیت­های جدیدی جایگزین شوند. براین اساس سازمان باید به دنبال کسب مزیت­های رقابتی خود باشد. (صدری و لی، ۲۰۰۱)

صاحب نظران(بارنی^[۶۵]، ۱۹۹۹ ؛ متا و سایرین^[۶۶]، ۱۹۹۵ ؛ پورتر، ۱۹۸۰ ؛ اندرسون^[۶۷]، ۱۹۹۷رایت^[۶۸]، ۱۹۹۸) معتقدند سازمان­ها برای مصون ماندن از امواج سهمگین محیطی و نیزسازگاری با الزامات رقابتی، چاره ای جز کسب و تداوم مزیت رقابتی پایدار ندارند. بدیهی است که رسیدن ‌به این هدف مستلزم طراحی مسیر رقابتی بسیار هوشمندانه است که از نظر علّی، مبهم و از نظر اجتماعی و مدیریتی پیچیده است. با این حال، شناخت مفهوم و ویژگی­های محتوایی می ­تواند در طراحی و اجرای الگوها و روش های کارآمد رقابتی با هدف نیل به مزیت پایدار برای سازمان­ها بسیار مؤثر و راه گشا باشد. (مهری، ۱۳۸۰)

در کتب درسی استراتژی مربوط به زمان آکوف^[۶۹](۱۹۷۰) و آندوس^[۷۰] (۱۹۷۱)، کاستی­ها و توانایی‌های ­یک بنگاه خاص تعریف شده اما درباره مزیت رقابتی مطلبی بیان نشده است. البته پنروز^[۷۱] (۱۹۵۹) در چندین مورد به مزیت رقابتی اشاره ‌کرده‌است. آنسوف^[۷۲] (۱۹۶۵) نیز از این اصطلاح استفاده کرده ولی تنها ‌به این موضوع که بنگاه برای رقابت مؤثرتر به چه چیزی نیاز دارد. اشاره ‌کرده‌است. (کلین^[۷۳]، ۲۰۰۱)

با توجه به روند تاریخی رقابت پذیری ملل نظریه پردازان سنتی کسب و کار ­یعنی سوداگران ­یا مرکانتلیستها به مسائلی از قبیل سرمایه و نیروی کار و منابع طبیعی به عنوان رقابت پذیری ملل توجه کرده‌اند.(دان- سانگ^[۷۴] و همکاران ۲۰۰۷)

آدام اسمیت برخلاف سوداگران تأکید بر تجارت آزاد داشته و ملل را این طور راهنمایی می­ کند که هریک به دنبال تولید کالاهایی باشند که در آن مزیت مطلق دارند، ‌بنابرین‏ سطح تولید و کارایی در جهان افزایش می­یابد و همه از آن منتفع خواهند شد. از نگاه ریکاردو در تئوری مزیت نسبی کارایی کشورها مورد توجه قرار گرفته است.(پورتر، ۱۹۹۰) بررسی تعاریف ارائه شده توسط صاحب‌نظران برای مزیت رقابتی (بامبرگر^[۷۵]، ۱۹۸۹٫پورتر، ۱۹۸۵، لینچ، ۱۹۹۹، بارنی ۲۰۰۶) نشان می­دهد که تمرکز اصلی سازه مزیت رقابتی داشتن برتری نسبت به رقبا در یک یا چند عامل از عوامل مورد نظر مشتری می‌باشد.

نسخه­ های بعدی تئوری مزیت نسبی ‌بر تفاوت کشورها در آب و هوا، حاصل خیزی زمین ­یا منابع طبیعی تأکید کردند. در ادامه مدل هکشر- اهلین مطرح شد که عمدتاًً بر تفاوت کشورها در زمینه­ عوامل اصلی غیر قابل تحرّک تولید و تفاوت در قیمت عوامل منتج از تفاوت نسبی در موجودی عوامل تأکید می­کرد. (نلسون^[۷۶]، ۱۹۶۶) با گذر زمان و با تغییر ماهیت تجارت جهانی و تحوّل در شرایط و واقعیت­های تجارت بین الملل، نظریه­ های تجارت بین الملل دچارتغییرات عمده ای شده است. مشخصاً در نیمه­ی دوم قرن بیستم، مدل­هایی نظیرشکاف تکنولوژیکی^[۷۷] توسط افرادی چون پوزنر^[۷۸] (۱۹۶۱) و ورنن^[۷۹] (۱۹۶۶) مطرح شد. لیندر^[۸۰] (۱۹۶۱) نیز بر شرایط بازار محصول و تقاضا در تجارت بین الملل تأکید کرد. کروگمن^[۸۱] (۱۹۸۷) نظریه مزیت نسبی پویا، و نهایتاًً پورتر^[۸۲] (۱۹۸۵) نظریه مزیت رقابتی را مطرح کردند.

۱-۵-۲ تعاریف مزیت رقابتی

از مزیت رقابتی تعاریف متعددی به عمل آمده است که در ذیل به مورادی از آن­هادر جهت درک بهتر این مفهوم اشاره می­ شود:

مزیت رقابتی عبارت از میزان فزونی جذابیت پیشنهادهای شرکت در مقایسه با رقبا از نظر مشتریان است (کیگان^[۸۳]، ۱۳۸۰ )

از طرفی دیگرپورتر (۱۹۸۰) مزیت رقابتی را ارزش­های قابل ارائه شرکت برای مشتریان به نحوی که این ارزش­ها از هزینه­ های مشتری بالاتر باشد می­داند. (پورتر، ۱۹۸۰، ۱۳۹) او معتقد است، مزیت رقابتی در مرکزیت عملکرد بنگاه رقابتی قرار دارد و آن را در چارچوب استراتژی رقابتی مورد توجه قرار می­دهد. وی معتقد است استراتژی رقابتی، برقراری موقعیت پایدار و سودآور در مقابل نیروهایی است که تعیین کننده رقابت در صنعت می­باشند. (سی­هانگ^[۸۴]، ۲۰۰۸)

پیتراف^[۸۵] (۱۹۹۳) مزیت رقابتی را حفظ درآمد بالاتر از حدّ طبیعی تعریف می­ کند. به عقیده­ی بسکانو، درانو و شانلی^[۸۶] (۲۰۰۰) در صورتی که بنگاه در مقایسه با متوسط نرخ سود اقتصادی به نرخ بالاتر سود اقتصادی در بازار­یکسان دست پیدا کند، دارای مزیت رقابتی است.

سالونر، شپرد و پادونلی^[۸۷] (۲۰۰۱) عنوان ‌می‌کنند که مزیت رقابتی عمدتاًً ‌به این معنا است که بنگاه می ­تواند خدمات ­یا کالاهایی را تولید کند که مشتریان آن­ها را با ارزش تر از کالاها ­یا خدمات تولید شده سایر رقبا تلقی ‌می‌کنند.

به عقید ه­ی بارنی^[۸۸] (۲۰۰۲) بنگاه هنگامی ­مزیت رقابتی را تجربه می­ کند که فعالیت­های آن در صنعت ­یا بازار، ارزش اقتصادی ایجاد کند و تعداد کمی­از بنگاه­ها مشغول فعالیت­های مشابه باشند. بارنی مزیت رقابتی را به عملکرد بنگاه ارتباط می­دهد و مطرح می­ کند که بنگاه هنگامی­عملکرد بالاتر از حدّ طبیعی را مشاهده می­ کند که ارزش بیشتری نسبت به ارزش انتظاری منابع در اختیار، ایجاد کند.

۶-۲ انواع تئوری مزیت رقابتی

ادبیات استراتژی در خصوص مزیت رقابتی از دیرباز تحت تسلط دو تئوری مهم ۱٫ (تئوری سازمان صنعتی) و۲٫ (تئوری منبع مدار) بوده است. (زو و همکاران ۱۹۶۶) از سویی بارنی (۱۹۹۶) تئوری­های مزیت رقابتی را به سه

پژوهش های بعدی وارد حوزه سازمانی شد. از جمله کامل ترین تعریفی که از رهبری اصیل در سازمان ارائه شد، تحقیق آوولیو، لوتانزو والومبوآ^[۷۷] است. این سه محقق (۲۰۰۴، ص۴) رهبر اصیل را این چنین تعریف ‌می‌کنند: رهبر اصیل آگاهی عمیقی نسبت به طرز تفکر و رفتار خود دارد و از ارزش­ها دیدگاه­ های اخلاقی، دانش و نقاط قوت خود و دیگران آگاه است؛ از بافتی که در آن فعالیت ‌می‌کنند آگاه است؛ و اعتماد به نفس دارد، امیدوار، خوش بین و انعطاف پذیر است و خصوصیات اخلاقی بسیار خوبی دارد.

در ادامه پژوهشگران تلاش کردند تا تعریف اصیل را ارتقاء دهند. اما در نهایت همین تعریف مبنای نظریه رهبری اصیل قرار گرفت. در تعریف رهبری اصیل تلاش شده است تا این ساخت چند بعدی و چند سطحی باشد؛ ‌به این معنا که عناصر حوزه های متفاوت را همچون ویژگی­های درونی، حالت ها، رفتارها، بافت ها و ویژگی ها داشته باشد. همچنین، سطح های متفاوت را – سطح فردی، تیمی و سازمانی- شامل شود (آوولیو و گاردنر، ۲۰۰۵؛ یا مارینو و همکاران، ۲۰۰۸). به دلیل درنظرگرفتن چند بعد و چند سطح این است که اندیشمندان سعی داشته اند تعریفی جامع ‌و کامل ارائه دهند که پیچیدگی های پدیده را در بر گیرد (آوولیو و گاردنر، ۲۰۰۵؛ یا مارینو و همکاران، ۲۰۰۸) همانند بافتی که رهبری اصیل درآن فعالیت دارد (باس، ۱۹۹۰؛ راست^[۷۸]، ۱۹۹۱؛ یوکل^[۷۹]، ۲۰۰۲). زیرا معتقد بودند که رهبری اصیل در بافت سازمانی بسیار متعالی به وجود می‌آید و رشد می‌کند (آوولیو و گاردنر، ۲۰۰۵؛ ایلیس و همکاران، ۲۰۰۵). لازم به ‌ذکر است آنچه به عنوان هسته رهبری اصیل مورد توجه است خودآگاهی و خودتنظیمی متمرکز باشد (آوولیو و گاردنر، ۲۰۰۵؛ ایلیس و همکاران، ۲۰۰۵).

شمیرو ایلام (۲۰۰۵) نیز رهبری اصیل را تا حدودی به طورمشابه تعریف کردند؛ نکته جالب در تعریف آنان تأکید این دو اندیشمند بر بداعت رهبر است ‌به این معنا که رهبر اصیل کپی رهبران پیشین نیست، دیدگاه های فردی خاص خود را دارد و بر ارزش های خود پایبند است. اما آوولیو و گاردنر بر دیدگاه های اخلاقی تأکید بیشتری دارند (آوولیو و گاردنر،۲۰۰۵، ص۳۲۲-۳۲۳).

شمیرو ایلام (۲۰۰۵) و گاردنر و همکاران (۲۰۰۵) به هنگام بحث ‌در مورد خودآگاهی و خودتنظیمی کارکنان، بر فرایندهای درونی کارکنان تأکید دارند اما آوولیو و گاردنر (۲۰۰۵) معتقدند که خودآگاهی و خودتنظیمی رهبراست که تعیین کننده عناصر خودآگاهی و خودتنظیمی کارکنان است. به عبارت دیگر، خودآگاهی و خودتنظیمی کارکنان را وابسته به شخصیت و حالت ها و رفتارهای رهبر می دانند. نکته دیگردر مورد تمایز دیدگاه شمیر و ایلام با دیدگاه آوولیو و گاردنر این است که شمیر و ایلام به بحث توسعه رهبران اصیل می ­پردازد اما تمرکز بیشتر آوولیو وگاردنر بر توسعه رهبری اصیل است و معتقد هستند کار ایشان مشکل تر است زیرا بحث توسعه رهبری اصیل شامل توسعه روابط اصیل بین رهبران وکارکنان است که فرایندهای پیچیده ای را در بر می‌گیرد.

نکته مهم دیگر این است که با یک برنامه آموزشی نمی توان به فرایند توسعه رهبری اصیل دست یافت؛ اندیشمندان این حوزه معتقد هستند که این برنامه گسترده تر از یک برنامه آموزشی است، و به کل برنامه زندگی فرد مربوط است (آوولیو، ۲۰۰۵، آوولیو و گاردنر، ۲۰۰۵؛ شمیر و ایلام، ۲۰۰۵). در ادامه به تبیین نظریه رهبری اصیل از دیدگاه آوولیو و گاردنر می پردازیم.

از مباحث فوق این نتیجه به دست می‌آید که تعاریف متفاوتی برای اصالت رهبرعنوان شده است اما تعریف آوولیو و همکاران اساس تعریف رهبراصیل قرارگرفته است. همچنین، آوولیو و گاردنر بحث نظریه رهبری اصیل را برای نخستین بار مطرح کرده‌اند. این دو پژوهشگر بر خلاف دیگر پژوهشگران این حوزه، بر بحث «وجود» یعنی ابعاد خودآگاهی و خودتنظیمی متمرکز شده اند و همان طور که دربخش نقد درونی رهبری خدمت گزار عنوان شد، «وجود» علت اصلی رفتارهای انسان و متعاقبا رهبر است. همچنین، رهبری را فراتر از بحث رشد و تعالی خود رهبر می دانند و روابط رهبر اصیل و پیروان او را نیز مدنظر قرارداده اند.

۲-۱-۲-۷- نظریه رهبری اصیل

با بحران اخلاق در مدیریت، ضرورت طرح نظریه ای جدید مطرح شده است که بتواند معضلات مدیریت را بر طرف کند. بر این اساس، در سال ۲۰۰۴، نظریه رهبری اصیل دریک کار تیمی توسط آوولیو و گاردنر در مؤسسه رهبری گالوپ ^[۸۰] ‌از دانشگاه نبراسکا- لینکولن مطرح شد. پس ازتحقیق بر ۸۰ مقاله ‌در مورد رهبری و بررسی نقاط قوت وضعف آن ها، نظریه رهبری اصیل مطرح شد و در اختیار پژوهشگران و کارشناسان و مدیران قرار گرفت. تمایز اصلی این نظریه با دیگر نظریه های اخیر در زمینه رهبری این است که این نظریه ‌بر چالش جوامع امروزی یعنی مسائل اخلاقی، عدم اطمینان و تغییرهای پیوسته تمرکز ‌کرده‌است. همچنین، تئوری رهبری اصیل کلی تراست و برپایه یک کارمیدانی قراردارد (آوولیو و گاردنر، ۲۰۰۵، ص ۳۱۶؛ تور و آفوری^[۸۱]، ۲۰۰۸؛ یامارینو^[۸۲] و همکاران، ۲۰۰۸).

ارزش های فی نفسه برتر^[۸۳] (یعنی ارزش های جهان شمول همانند عدالت اجتماعی، برابری، روشن فکری، ارزش های نیک خواهی همانند صداقت، وفاداری، مسئولیت پذیری) و عواطف مثبت معطوف به دیگران^[۸۴] (یعنی سپاسگزاری، حسن نیت، قدردانی و توجه به دیگران ) نقش اساسی را در ظهور و رشد نظریه رهبری اصیل ایفا می‌کنند (آوولیو و گاردنر،۲۰۰۵، ص۳۱۸).

۲-۱-۲-۸- مؤلفه های رهبری اصیل

۱- خودآگاهی: این مؤلفه به عنوان آگاهی یا اعتماد به شخصیت، ارزش‌ها، انگیزه ها، احساسات و ادراکات شخصی آن ها تعریف می‌شود. رهبران خودآگاه، ضعف ها و قوت های خود را می‌شناسند، می­دانند که چگونه رفتارشان، دیگران را تحت تاثیر قرار می‌دهد، خودشان را می شناسند و می دانند خواهان چه هستند.

۲- جنبه اخلاقی درونی شده: بیان کننده یک فرایند خود کنترلی است که به موجب آن رهبران، ارزش­هایشان را با اهداف و فعالیتهایشان تطبیق می‌دهند. رهبران اصیل در مقابل فشارهای خارجی که بر خلاف استانداردهای اخلاقیشان است از طریق فرایند کنترل درونی مقاومت می‌کنند.

۳- پردازش متوازن: میزانی است که در آن رهبر، اطلاعات را قبل از تصمیم گیری تحلیل می‌کند و خواستار دیدگاه هایی ازسوی پیروان است که موضع گیری های او را مورد چالش قرار می‌دهد. در واقع رهبران اصیل توانایی شنیدن، تفسیرکردن و پردازش اطلاعات مثبت و منفی را قبل از تصمیم گیری و اتخاذ هر اقدامی دارند.

۴- شفافیت رابطه­ای: میزانی است که رهبر اصالت خود را به دیگران نشان می‌دهد، اطلاعات را با دیگران تسهیم می‌کند وافکارو احساسات واقعی خود را ابراز می‌کند. یک رهبر اصیل باید به انتقال این اطلاعات در یک حالت باز و صادق به دیگران از طریق خود افشاسازی حقیقی بپردازد. (میرمحمدی، رحیمیان، جلالی خان آبادی، ۱۳۹۱).

۲-۱-۲-۹- اجزای رهبری اصیل

آوولیو و گاردنر با تکیه ‌بر علم تجربی «خود» و متعاقب آن فرایند توسعه فردی (رهبر و کارکنان) را شناسایی و تبیین کرده‌اند. این دو محقق با پژوهش بر ۸۰ مقاله رهبری مشابه، متغییرهای تجربی را برای شناسایی فرایند توسعه فردی ارائه کرده‌اند (آوولیو و گاردنر، ۲۰۰۵).

بیش­تر (کم­تر) ارائه نمودن خالص دارایی­ ها یا سودها منجر به ایجاد بیش­تر (کم­تر) هزینه ناشی از دعاوی حقوقی گردیده است. مطابق با این دیدگاه حجم پژوهشات صورت گرفته درخصوص دعاوی مطرح شده علیه حسابرسان مؤید این مطلب است که تقریباً اکثر دعاوی مطرح شده زمانی بوده است که سودها و یا خالص دارایی­­ها بیش­تر از واقع ارائه شده است (پیر و اندرسون^[۴۳] ۱۹۸۴)، یا به اعتقاد هنینگر^[۴۴] (۲۰۰۱) زمانی که شرکت­ها افزایش غیر طبیعی در سودهای تعهدی گزارش ‌می‌کنند.

یکی از عوامل با­اهمیت در ریسک ناشی از دعاوی قضایی محیط کلی و یا نظام قانونی هر کشور است (سیتارامان و همکاران^[۴۵]، ۲۰۰۲). یا به عبارت دیگر تعیین این مسئله که ساختار حقوقی تا چه اندازه به سرمایه­­گذاران اجازه می­دهد علیه شرکت، مدیران و یا حسابرسان، با این امید که در پایان رضایت
طرف­­های ضعیف­تر (سرمایه­­گذاران) را در برداشته است، اقامه دعوی کنند. در پژوهشات صورت گرفته به وسیله بال و همکاران (۲۰۰۰)، بوشمن و پیوتروسکی^[۴۶] (۲۰۰۶) بیان شد که در مدل کشورهای آنگلوساکسون که از لحاظ ساختار قانونی شباهت­های زیادی با هم دارند، ریسک ناشی از دعاوی حقوقی مشخص­تر و محافظه­ کاری شرطی نیز قوی­ تر بوده است. این پژوهش در مقایسه با کشورهایی صورت گرفته که سرمایه ­گذاران از شانس کم­تری در رابطه با حمایت از منافعشان در محاکم قضایی برخوردار بوده ­اند. در این رابطه بال و همکاران (۲۰۰۳) نشان دادند که محافظه­ کاری شرطی در سطح چند کشور انگلوساکسون که از نظام قانونی مشابهی برخوردار هستند، با تغییر ریسک ناشی از دعاوی قضایی تغییر می­ کند. پژوهشات باسو (۱۹۹۷)، هلتاوسن و واتس (۲۰۰۱) نیز با توجه به سیر تکامل تدریجی محافظه ­کاری شرطی در کشور ایالات متحده نشان داد که هرگاه ریسک ناشی از محاکم قضایی افزایش (کاهش) داشته است، متقابلاً محافظه ­کاری شرطی نیز افزایش (کاهش) یافته است. بعداً کوئیانگ (۲۰۰۷) نشان داد که معیارهای ریسک ناشی از محاکم قضایی با ملاک­­های محافظه­­کاری شرطی و غیرشرطی ارتباط دارد. چونگ و واین^[۴۷] (۲۰۰۸) نیز بیان نمودند که مدیران می ­توانند از محافظه­­کاری شرطی به عنوان سپری در مقابل ریسک ناشی از محاکم قضایی استفاده کنند.

بنابر توضیحات فوق، انتظار می­رود که محافظه­­کاری شرطی بسته به ریسک قضایی هر شرکت تفاوت داشته باشد. همان­ طوری که مدیران و حسابرسان به طور فزاینده­­ای نگران دعاوی قضایی بالقوه­ای که ممکن است علیه ایشان اقامه شود، هستند، انتظار می­رود تقاضای ایشان نیز برای گرایش به محافظه ­کاری شرطی در حسابداری نیز افزایش یابد، مطابقت زمانی سودها و زیان­­ها رعایت شده و شناخت سودهایی که به سختی قابلیت تأییدپذیری دارند تا حد ممکن به تعویق انداخته شود. این گونه است که ریسک قضایی بیشتر، محافظه­­کاری شرطی بیش­تری را در پی خواهد داشت.

۲-۲-۱-۷-۳-تفسیر مالیاتی

به عقیده شاکل فورد و شولین^[۴۸] (۲۰۰۱) ملاحظات مالیاتی بر راه­کارهای حسابداری مالی تأثیر می­ گذارد. اگرچه حسابداری مالی با حسابداری از دیدگاه مالیاتی تفاوت­­هایی دارد، اما عموماً پایه و اساس­حسابداری با مقاصد مالیاتی بر استفاده از اقلام اختیاری جهت کاستن از ارزش فعلی پرداخت­­های مالیاتی استوار است. از هر دو نوع محافظه­­کاری شرطی و غیرشرطی توسط مدیران به عنوان ابزاری جهت کاستن از ارزش فعلی مالیات­­های پرداختنی استفاده می­ شود. حسابداری محافظه­­کارانه غیرشرطی نهایتاًً گزارش زیان­های اقتصادی را در پی دارد که این مطلب خود باعث به تأخیر انداختن در پرداخت­های مالیات شده است. لیکن پذیرفتن استفاده از محافظه ­کاری غیرشرطی، انعطاف­­پذیری شرکت را تا حد زیادی کاهش داده است که این مسئله خود باعث می­ شود تا نتوان از محافظه­­کاری غیرشرطی به عنوان کاهنده پرداخت­­های مالیاتی از طریق انتقال درآمدها به دوره­­هایی که نرخ­­های مالیات کم­تری شامل شرکت می­ شود، استفاده کرد. ‌بنابرین‏، از محافظه­­کاری شرطی به عنوان جایگزینی برای انتقال درآمدهای جاری طی دوره­­های مختلف استفاده می­ شود. یعنی از دوره­­هایی که نرخ­­های مالیاتی بالاتری شامل شرکت می­ شود به دوره­­هایی که نرخ­­های مالیاتی پایین­­تری شامل شرکت می­ شود. این انتقال درآمد نه تنها ارزش فعلی مالیات پرداختنی شرکت را کاهش داده است، بلکه منجر به کاهش مالیات قابل پرداخت در کل نیز شده است. ‌بنابرین‏، در مواقعی که شرکت­­ها تحت فشار مالیاتی زیادی هستند، بیش­تر (کم­تر) به صرفه است تا زیان­­های جاری را شناسایی کنند، که در این­ صورت انگیزه مدیران برای گزارشگری متحورانه نیز کاهش خواهد یافت.

محافظه­­کاری غیرشرطی با به حساب هزینه ثبت کردن مخارجی از قبیل هزینه­ های پژوهش و توسعه و یا استهلاک تسریعی دارایی­­ها از هموارسازی سودها در دوره­ های مختلف جلوگیری می­ کند. نمونه ­ای از اقلام تعهدی که باعث کاهش سود و کاهش پرداخت مالیات می­ شود و هم چنین محافظه­­کاری شرطی را نیز باعث می­ شود افزایش در بهای تمام شده کالای فروش رفته در صورت سود و زیان از طریق در نظر گرفتن ضایعات انبار برای موجودی پایان دوره، و یا افزایش دادن میزان برآورد هزینه مطالبات مشکوک الوصول است. این مطلب زمانی عینی­­تر می­ شود که موجودی پایان دوره ارزش خود را تا حدودی از دست داده است و یا حساب­­های دریافتنی در برآوردهای صورت گرفته فاقد قابلیت وصول شناخته شوند. این گونه اقلام اختیاری فرصت ارزشمندی را به شرکت­ها در زمان­­بندی ثبت هزینه­­های شرکت و کاستن از میزان مالیات­­های قابل پرداخت می­دهد. استانداردهای گزارشگری بین‌المللی^[۴۹] و شاکل فورد و همکاران (۲۰۰۷) بیان نموده­­اند که شرکت­­ها با زمان­­بندی ثبت اقلام اختیاری از جمله هزینه­ های مطالبات ­مشکوک الوصول قادر خواهند بود تا از مزایای مالیاتی ناشی از زیان­­های عملیاتی حداکثر استفاده را کنند. به عقیده بدرشر و همکاران^[۵۰] (۲۰۰۶)، از دیدگاه مدیریت عملیاتی، مدیران فعالیت­­های عملیاتی خود را به منظور کاستن از میزان درآمدهای مشمول مالیات تغییر می­­دهند و بدین ترتیب ایجاد منافع مالیاتی ‌می‌کنند. فشارهای مالیاتی نیز دیگر علت برای کاستن از انگیزه مدیران به منظور تقلب و ارائه سودهای واهی است. ‌بنابرین‏، انتظار می­رود در شرایط افزایش فشارهای مالیاتی، انگیزه مدیران نسبت به کاستن از پرداخت­­های مالیاتی با بهره گرفتن از محافظه­­کاری شرطی بیش­تر شود.

۲-۲-۱-۷-۴-تفسیر مقرراتی