۴-۴- یافته ­های فرعی بر اساس ویژگی­های جمعیت‌شناختی (جنسیت، وضعیت تأهل، دانشگاه، سن، و سال تحصیلی)

۴-۴-۱- یافته ­های فرعی بر اساس جنسیت

جدول ۴-۱۸٫ مقادیر میانگین و انحراف معیار نظرات دانشجویان درخصوص میزان اثربخشی دوره کارشناسی کتابداری و اطلاع­رسانی بر نگرش آن ها نسبت به اینترنت ‌بر اساس جنسیت

نگرش دانشجویان
مرد
زن
میانگین
انحراف معیار
میانگین
انحراف معیار

اضطراب اینترنتی

۳۰/۴

۳۱/۰

۷۸/۳

۷۷/۰

مفید بودن اینترنت

۳۳/۴

۳۶/۰

۹۴/۳

۷۰/۰

لذت بخش بودن اینترنت

۹۷/۳

۵۱/۰

۷۴/۳

۸۰/۰

احساس خودکارآمدی

۰۴/۴

۳۷/۰

۷۱/۳

۹۴/۰

بنابر یافته ­های جدول ۴-۱۸، بررسی میانگین­ها نشان می­دهد میانگین نظرات دانشجویان مرد در خصوص مؤلفه­ های اضطراب اینترنتی، مفید بودن اینترنت، لذت‌بخش بودن اینترنت و احساس خودکارآمدی کمی بزرگتر از میانگین نظرات دانشجویان زن ‌می‌باشد.

جدول ۴-۱۹٫ نتایج آزمون لوین فرض همگنی واریانس­ها

متغیر
F
df1
df2
Sig

اضطراب اینترنتی

۲۲/۱

۱

۷۷

۲۳/۰

مفید بودن اینترنت

۰۳/۱

۱

۷۷

۲۸/۰

لذت بخش بودن اینترنت

۶۴/۱

۱

۷۷

۲۰/۰

احساس خودکارآمدی

۷۱/۱

۱

۷۷

۱۸/۰

بنابر یافته ­های جدول ۴-۱۹، F مشاهده شده برای آزمون لوین در سطح ۰۰۱/۰ تفاوت معناداری را نشان نمی­دهد. ‌بنابرین‏ فرض صفر یعنی فرض همگنی واریانس­ها پذیرفته می­ شود.

جدول ۴-۲۰٫ نتایج آزمون F (مانوا) مقایسه میانگین نظرات دانشجویان درخصوص میزان اثربخشی دوره کارشناسی کتابداری و اطلاع­رسانی بر نگرش آن ها نسبت به اینترنت ‌بر اساس جنسیت

منبع
متغیر
مجموع مجذورات
df
میانگین مجذورات
F
سطح معناداری
ضریب اِتا
جنسیت

اضطراب اینترنتی

۷۹/۲

۱

۷۹/۲

۳۲/۵

۰۲/۰

۱۶/۰

مفید بودن اینترنت

۵۵/۱

۱

۵۵/۱

۵۵/۳

۰۶/۰

۱۰/۰

لذت بخش بودن اینترنت

۵۵/۰

۱

۵۵/۰

۹۴/۰

۳۳/۰

۰۱/۰

احساس خودکارآمدی

۱۳/۱

۱

۱۳/۱

۴۶/۱

۲۳/۰

۰۲/۰

بنابر یافته ­های جدول ۴-۲۰، F مشاهده در سطح ۰۰۱/۰ تفاوت معناداری بین میانگین نظرات دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی مرد و زن درخصوص میزان اثربخشی دوره کارشناسی کتابداری و اطلاع‌رسانی بر نگرش آن ها نسبت به اضطراب اینترنتی را نشان می­دهد درحالی که در خصوص مفید بودن اینترنت، لذت‌بخش بودن اینترنت و احساس خودکارآمدی در استفاده از اینترنت تفاوت معناداری بین میانگین نظرات قابل مشاهده نیست.

۴-۴-۲- یافته ­های فرعی بر اساس وضعیت تأهل

جدول ۴-۲۱٫ مقادیر میانگین و انحراف معیار نظرات دانشجویان درخصوص میزان اثربخشی دوره کارشناسی کتابداری و اطلاع­رسانی بر نگرش آن ها نسبت به اینترنت ‌بر اساس وضعیت تأهل

نگرش دانشجویان
مجرد
متأهل
میانگین
انحراف معیار
میانگین
انحراف معیار

اضطراب اینترنتی

۹۵/۳

۷۴/۰

۵۸/۳

۷۰/۰

مفید بودن اینترنت

۱۲/۴

۶۳/۰

۶۴/۳

۶۷/۰

لذت بخش بودن اینترنت

۸۸/۳

۷۳/۰

۴۷/۳

۸۰/۰

احساس خودکارآمدی

۸۴/۳

۸۰/۰

۳۹/۳

۷۹/۰

بنابر یافته ­های جدول ۴-۲۱، بررسی میانگین­ها نشان می­دهد میانگین نظرات دانشجویان مجرد در خصوص اضطراب اینترنتی، مفید بودن اینترنت، لذت‌بخش بودن اینترنت و احساس خودکارآمدی در استفاده از اینترنت بزرگتر از نظرات دانشجویان متأهل بوده ­است.

جدول ۴-۲۲٫ نتایج آزمون لوین فرض همگنی واریانس­ها

متغیر
F
df1
df2
Sig

اضطراب اینترنتی

۰۶/۰

۱

۷۷

۸۰/۰

مفید بودن اینترنت

۳۱/۰

۱

۷۷

۵۸/۰

لذت بخش بودن اینترنت

۰۰۲/۰

۱

۷۷

۹۶/۰

احساس خودکارآمدی

۲۹/۰

۱

۷۷

۵۹/۰

بنابر یافته ­های جدول۴-۲۲، F مشاهده شده برای آزمون لوین در سطح ۰۰۱/۰ تفاوت معناداری را نشان نمی­دهد. ‌بنابرین‏ فرض صفر یعنی فرض همگنی واریانس­ها پذیرفته می­ شود.

جدول ۴-۲۳٫ نتایج آزمون F (مانوا) مقایسه میانگین نظرات دانشجویان درخصوص میزان اثربخشی دوره کارشناسی کتابداری و اطلاع­رسانی بر نگرش آن ها نسبت به اینترنت ‌بر اساس وضعیت تأهل

منبع
متغیر
مجموع مجذورات
df
میانگین مجذورات
F
سطح معناداری
ضریب اِتا

وضعیت تأهل

اضطراب اینترنتی

۹۷/۱

۱

۹۷/۱

۶۸/۳

۰۶/۰

۱۴/۰

مفید بودن اینترنت

۳۴/۳

۱

۳۴/۳

۱۱/۸

۰۰۶/۰

۱۹/۰

لذت بخش بودن اینترنت

۴۰/۲

۱

۴۰/۲

۳۲/۴

۰۴/۰

۱۷/۰

احساس خودکارآمدی

۸۸/۲

۱

۸۸/۲

۴۹/۴

۰۴/۰

۱۷/۰

بنابر یافته ­های جدول ۴-۲۳، F مشاهده در سطح ۰۰۱/۰ تفاوت معناداری را بین میانگین نظرات دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی درخصوص میزان اثربخشی دوره کارشناسی کتابداری بر نگرش آن ها نسبت به اضطراب اینترنتی، مفید بودن اینترنت، لذت‌بخش بودن اینترنت و احساس خودکارآمدی در استفاده از اینترنت نشان می­دهد.

۴-۴-۳- یافته ­های فرعی بر اساس دانشگاه محل تحصیل

جدول ۴-۲۴٫ مقادیر میانگین و انحراف معیار نظرات دانشجویان درخصوص میزان اثربخشی دوره کارشناسی کتابداری و اطلاع­رسانی بر نگرش آن ها نسبت به اینترنت ‌بر اساس دانشگاه محل تحصیل

نگرش دانشجویان
دانشگاه اصفهان
دانشگاه علوم پزشکی اصفهان
میانگین
انحراف معیار
میانگین
انحراف معیار

این واقعیت که طرفین ملزم به رعایت عرف و عاداتی می‌باشند که بر آن ها توافق کرده‌اند نشأت گرفته از قواعد کلی استقلال طرفین قرارداد است ( اصل ۶). در واقع طرفین می‌توانند راجع به شروط قراردادشان مذاکره کنند یا به طور ساده برخی از جنبه‌های آن را به دیگر منابع ، از جمله عرف و عادت ارجاع دهند . علاوه بر این لزوم رعایت و اجرای تعهدات عرفی و همچنین رویه ی معاملاتی ، ‌بر اساس اصل حسن نیت مقرر در تجارت بین الملل نیز قابل پذیرش می‌باشند . به عبارت دیگر اصل حسن نیت مستلزم این است که متعاملین ، تعهدات ناشی از عرف و عادت رایج را نیز به مرحله ی اجرا در آوردند و صرفاً محدود به تعهدات مصرح در قرارداد نباشند . ‌بنابرین‏ شرط حاکمیت عرف بر قرارداد بین‌المللی توافق صریح متعاملین بر آن نیست .

منظور از رویه هائی که طرفین بین خودشان تصریح و تصدیق کرده‌اند یک رویه ی معاملاتی است که صرفاً توسط طرفین پذیرفته شده است . به استثناء رویه هائی که یک طرف به طور صریح اعمال آن را در آینده استثناء کرده ، رویه های معاملاتی نه تنها به صورت خودکار تکمیل کننده شروط قرارداد منعقد هستند بلکه در تعاقب اصل ۸ کمک کننده برای تعیین و تشخیص قصد طرفین می‌باشند . در بیشتر موارد رویه ی معاملاتی نکات کم اهمیتی را در بر می‌گیرد : مانند قدری تحمل در عدم رعایت مقررات موضوعه ، یا ملزومات زمان قراردادی یا برای عیوب کیفی و کمی کالای تحویل داده شده ، اجازۀ تقلیل ثمن ، یا آئین و روش دادن اخطار .

مع الوصف ، رویه ی معاملاتی ممکن است در برخی مواقع کل قرارداد را تحت الشعاع خود قرار دهد . برای مثال ، اگر طرفین در معاملات قبلی خود به طور منظم برخی از شروط کلی که در سند جداگانه مرقوم است را رعایت کرده باشند، امکان دارد در قراردادهای بعدی ملزم به رعایت چنان شروطی باشند ولو اینکه هیچ ارجاع صریحی به آن موضوع داده نشده باشند . طرفین می‌توانند به هر گونه عرف و عاداتی صرف نظر از اصالت شمول اعمال آن ارجاع دهند.

‌بنابرین‏ آن ها می‌توانند اعمال عرفی را که در یک ناحیه ی خاصی یا یک تجارت خاصی که هیچ کدام از طرفین به آن تعلق ندارد، یا یک عرفی را که مربوط به قرارداد متفاوتی است را حاکم بر قرارداد خویش سازند .^[۳۵]

بند ۱ مادۀ ۹ نخست بر عرف هایی اشاره می‌کند که طرفین بر آن ها توافق کرده‌اند . ارجاع به عرف ها ممکن است صریح یا ضمنی باشد . ارجاع به عرف های تدوین شده از سوی یک سازمان حرفه ای با ارجاع به علائم اختصاری رایج در بازرگانی بین‌المللی ( مانند FOB یا CIF بر طبق تعریف اینکوترمز) توافق صریح به شمار می‌آید . توافق ضمنی ممکن است ناشی از رفتار طرفین باشد یا از قرارداد های قبلی آن ها به دست آید ، فرض اخیر بایستی دارای خصوصیت و ویژگی مندرج در بند ۹ ماده ۹ کنوانسیون باشد ، یعنی اینکه اولاً- طرفین به عرف مذبور واقف بوده « یا می بایستی آگاه باشند » تا ادعای جهل ‌به این عرف ها از سوی تجار حرفه ای را که احتمال صحت در آن ضعیف است خنثی نماید و بار اثبات را بر طرفی که ‌به این عرفها استناد می‌کند آسان سازد ؛ ثانیاًً – عرف و عادت در تجارت بین الملل کاملاً شناخته شده باشد و طرفین قراردادهای مشابه در آن نوع تجارت خاص به طور منظم آن را رعایت کنند.^[۳۶]

البته اعمال و حاکمیت عرف و عادت و همچنین رویه معاملاتی بر قرارداد بیع بین‌المللی مشمول کنوانسیون مبتنی بر این پیش فرض است که اعتبار و صحت آن ها به موجب قانون حاکم بر قرارداد که بر اساس قواعد حقوق بین الملل خصوصی تعیین شده ، احراز گردد زیرا به استناد نص صریح ماده (الف) ۴ کنوانسیون ، مسأله اعتبار عرف و عادت از شمول این قانون خارج شده است .

به نظر می‌رسد در صورت تعارض میان عرف و عادت مسلم و رویه ی جاری متعاملین ، حاکمیت با مورد اخیر می‌باشد . به عبارت دیگر حکم ماده ۹ کنوانسیون مبنی بر الزام آور بودن عرف و عادت بر این فرض مبتنی استکه طرفین قرارداد آن را استثناء نکرده باشند و الا با توجه به مجوز کلی و صریح ماده ۶ این قانون ( اصل آزادی قراردادی ) اعمال هر گونه عرف و عادت ولو این که در سطح وسیعی نیز شایع باشد ، امکان پذیر نمی باشند . ‌بنابرین‏ رویه معاملاتی که بین طرفین قرارداد تثبیت شده و در واقع متعاملین اعمال آن را بر قرارداد پذیرفته اند در تعیین و ارزیابی آن ها و همچنین وقوع یا عدم وقوع نقض قرارداد و ضمانت اجراهای ناشی از نقض فسخ حاکمیت دارد .

رجوع به عرف های رایج در معاملات برای تفسیر یا تکمیل قرارداد در حقوق داخلی هم پیش‌بینی شده است .

به موجب ماده ۱۱۳۵ قانون مدنی فرانسه طرفین ملزم به لوازم عرفی قرارداد هستند . این ماده مشابه ماده ۲۲۰ قانون مدنی ایران است که چنین مقرر می‌دارد : « عقود نه فقط متعاملین را به اجرای چیزی که در آن تصریح شده است ملزم می کند بلکه متعاملین به کلیه ی نتایجی هم که به موجب عرف و عادت یا به موجب قانون از عقد حاصل می شود ملزم می‌باشند .»

در قانون مدنی ایران در چند ماده دیگر هم به عرف و عادت اشاره شده است . خصوصاًً ماده ۲۲۵ که متعارف بودن امری را به منزله ی ذکر در عقد دانسته و مواد ۳۵۸،۳۵۷،۳۵۶ که مربوط به بیع است . در ماده ۳۵۶ عرف نوعی پذیرفته شده است . به موجب این ماده :« هر چیزی که بر حسب عرف و عادت جزء یا تابع مبیع شمرده شود یا قرائن دلالت بر دخول آن در مبیع نماید داخل در بیع و متعلق به مشتری است اگرچه در عقد صریحاً ذکر نشده باشد و اگرچه متعاملین جاهل بر عرف باشند .» جمله آخر ماده که عرف را ، حتی در صورت جهل طرفین به آن ، حاکم بر قرارداد شمرده ، حاکی از اعتیار عرف های نوعی و قابل اجرا بودن آن ها صرف نظر از اراده واقعی طرفین است .

در (UCC) هم به ارزش عرف های بازرگانی تصریح و چنین تعریف شده است :« مقصود از عرف بازرگانی عملکرد یا عادتی است که در محلی یا رشته ای یا حرفه ای از تجارت به طور منظم رعایت می شود ، به گونه ای که می توان انتظار داشت که در معامله مورد نظر هم مراعات گردد … » ( بند ۲ ماده ۲۰۵-۱ )

چنان که ملاحظه می شود شرایطی که برای اعتبار عرف های بازرگانی در (UCC) ذکر شده مشابه شروط مذکور در بند ۲ ماده ۹ کنوانسیون است . بعلاوه در (UCC) ( ماده ۲۰۵-۱) به رویه معمول طرفین در کنار عرف بازرگانی اشاره و اعتبار یکسانی برای آن در نظر گرفته شده است که از این جهت نیز (UCC) با کنوانسیون هماهنگی دارد .

گفتار دوم : پیش‌بینی نقض قرارداد

گفتار اول: مفهوم اختلاف و دعوی

بند اول: مفهوم اختلاف

در قوانین داخلی از جمله قوانین ایران، و در قواعد داوری از جمله آنستیرال، تعریفی از اختلاف یا دعوی نشده است و این خود نخستین موضوع اختلاف است که مرجع رسیدگی کننده داخلی یا بین‌المللی، بنا به مورد بر اساس عناصری که از قضیه مطروحه در دست دارند بررسی می‌کنند و قضیه مطروحه را یا «اختلاف» دانسته و به آن رسیدگی می‌کنند و یا آن را «اختلاف» ندانسته و مردود اعلام می نمایند. در کشورهایی که حقوق آن ها مبتنی بر سوابق قضایی است مانند انگلیس و امریکا این امر دقیق تر مورد توجه قرار گرفته است و آرای مختلفی مبانی و شرایط اختلاف را معین نموده است.

با توجه به مفاهیم مختلفی که در نظام های حقوقی از اختلاف وجود دارد، می توان اختلاف را ‌به این نحو تعریف نمود: وضعیتی است که در آن دو شخص یا بیشتر بر یک یا چند مسئله حکمی^[۱۴۲] یا موضوعی^[۱۴۳] توافق ندارند و هر یک حقی را اخبار می‌کند که مورد مخالفت طرف دیگر است و رأی‌ یا حکم مرجع رسیدگی کننده می‌تواند این وضعیت را به نفع یکی از طرفین تغییر دهد.^[۱۴۴]

آثار فراوانی از این تعریف به دست می‌آید که روشن کننده برخی از قواعد دادرسی قضایی یا داوری، داخلی یا بین‌المللی نیز می‌تواند باشد:

۱- مراجع رسیدگی کننده فقط صلاحیت رسیدگی به «اختلاف» را دارند و از ابراز نظر «مشورتی» ممنوع می‌باشند مگر آن که قانون این ‌اختیار را استثنائاً به آن ها داده باشد، مانند صلاحیت مشورتی دیوان بین‌المللی دادگستری^[۱۴۵] که یکی از ارکان اصلی سازمان ملل متحد است و این صلاحیت به موجب ماده ۹۶ منشور سازمان ملل به او داده شده است و فقط ارکان و سازمان های فرعی سازمان ملل حق استعلا نظر مشورتی از دیوان را دارند.

۲- اختلاف، مستلزم وجود حداقل دو شخص که بر مسائل حکمی یا موضوعی توافق ندارند می‌باشد، درخواستی که فقط یک شخص بدون طرفیت علیه شخص دیگر اعلام می‌کند از مفهوم اختلاف خارج است. مسائل غیرترافعی مانند امور حسبی که اصولاً مبتنی بر «اختلاف» نیست امروزه در بسیاری از کشورها به مراجع غیرقضایی واگذار شده است.

۳- درخواستی که یک طرف علیه طرف دیگر اعلام می‌کند باید مبتنی بر مطالبه و به ضرر طرف دیگر باشد تا مفهوم اختلاف از آن حاصل گردد، به عبارت دیگر تعارض منافع دو شخص هسته اصلی «اختلاف» است.

۴- اختلاف باید در زمان اعلام آن به مرجع رسیدگی کننده و تا صدور حکم پابرجا باشد.^{[۱۴۶] [۱۴۷]}

بند دوم: مفهوم دعوی

واژه «دعوی» ریشه عربی دارد و اسم مصدر از ادعا است. این لفظ در زبان عربی با تلفظ «دعوی» به کسره و او دو معنای متفاوت از هم دارد که یکی به معنای ادعا کردن، خواستن و مطالبه کردن است و دیگری به عنای منازعه و اختلاف است.

اکثر حقوق ‌دانان تلاش کرده‌اند که تعریفی از دعوا ارائه نمایند. تعاریفی که از دعوی در دکترین حقوقی ارائه شده است بدین شرح می‌باشد:

• • منازعه در حق معین را دعوی گویند. که ممکن است ادعای مدعی در معنای اخص باشد و ممکن است مجموع ادعای مدعی و دفاع مدعی علیه که به معنای اعم باشد.^[۱۴۸]

• • • دعوی عبارت است از عملی که برای تثبیت حقی صورت می‌گیرد یعنی حقی که مورد تجاور و انکار واقع شده است.

  

• • دعوی حقی است که به موجب آن اشخاص می‌توانند به دادگاه مراجعه نمایند و از مقام رسمی بخواهند که به وسیله اجرای قانون، از حقوق شان در برابر دیگری حمایت شود. مراجعه به دادگاه و اجرای این حق همیشه به وسیله عمل حقوقی خاصی انجام می شود که «اقامه دعوی» نام دارد.^[۱۴۹]

• مفهوم دعوی با مفهوم حق طرح دعوی تفاوت دارد. اول اینکه حق طرح دعوی مبنای قانونی دارد در حالی که مفهوم دعوی مبنای شخصی دارد. ثانیاًً اینکه حق طرح دعوی حقی مستمر است ولی دعوی امری است حادث و در زمانی ایجاد شده و در زمان دیگر از میان می رود.

بند سوم: انواع دعاوی

۱- انواع دعوی بر اساس ماهیت آن ها

دعاوی بر اساس ماهیت به سه دسته تقسیم می‌شوند:

الف) دعوی عینی: گاهی ماهیت دعوی یعنی اخبار به حق از حقوق راجع به اعیان می‌باشد، این حقوق عبارتند از حق مالکیت، حق ارتفاق و حق انتفاع نسبت به ملک غیر که جزء دعاوی عینی محسوب می‌شوند. ‌بنابرین‏ دعاوی خلع ید، وضع ید، تخلیه و تمامی دعاوی راجع به حق ارتفاق و انتفاع از دعاوی عینی محسوب می‌شوند.

ب) دعوای شخصی: اگر موضوع دعوی اجرای تعهد و دین باشد دعوا شخصی است. ‌بنابرین‏ هنگامی که موضوع دعوی انتقال دین، انجام عمل و یا عدم انجام عملی باشد دعوی مبتنی بر آن از مصادیق این نوع دعوی محسوب می شود. خواه این تعهد به موجب قانون ایجاد شده باشد خواه به موجب قرارداد.

ج) دعوی مختلط: این نوع دعوی که بیشتر در حقوق فرانسه مطرح شده است به دعوایی اطلاق می شود که ماهیت آن اخبار به حقی است که هم عینی محسوب می شود و هم دینی.^[۱۵۰]

۲- دعاوی مالی و غیرمالی

در قانون آیین دادرسی مدنی ایران تعریفی از دعاوی مالی و غیرمالی ارائه نشده است و صرفاً به ذکر مصادیق اکتفا شده است. قبل از بررسی مفهوم دعاوی مالی و غیرمالی بهتر است حق مالی ‌و غیرمالی تبیین شود. حق مالی آن است که اجرای آن به طور غیرمستقیم برای دارنده آن منفعتی ایجاد کند و بتواند آن را به پول تقویم کند. در حالی که حق غیرمالی آن است که اجرای منفعتی را به طور مستقیم که بتوان آن را با پولی ارزیابی کرد، ایجاد نکند.^[۱۵۱]

‌بنابرین‏ در تمامی مواردیکه حق تضییع یا انکار شده، مالی باشد دعوا مالی است اما حق غیرمالی امتیازی است که هدف آن رفع نیازمندی های عاطفی و اخلاقی انسان می‌باشد. موضوع این حق روابط غیرمالی اشخاص است، که ارزش داد و ستد ندارد و به طور مستقیم قابل ارزیابی با پول نیست.^[۱۵۲]

لذا در تعریف می توان گفت به دعوای مالی دعوایی است که خواسته آن مال باشد و دعوی غیرمالی دعوایی است که خواسته آن غیرمالی باشد.

مبحث دوم: روش های حل و فصل اختلافات حقوق مالکیت فکری

گفتار اول: حل و فصل قضایی اختلافات

منظور از اصطلاح قضایی^[۱۵۳]، حل و فصل اختلافاتی است که به وسیله دادگاه های داخلی کشورها و یا دادگاه های بین‌المللی صورت می‌گیرد. قضاء در لغت به معنی ختم و فراغ است و در فقه آن را چنین تعریف کرده‌اند: ولایت صدور حکم از کسی که صلاحیت افتاء دارد ‌در مورد جزئیات قوانین شرعی و بین اشخاص معین به منظور اثبات حقوق و استیفاء آن ها به نفع ذینفع.^[۱۵۴]

بند اول: دادگاه های داخلی

(کریستین سن ،۲۰۰۰) که در زمینه مدیریت نوآوری مطالعات گسترده ای را انجام داده است، معتقد است اهداف و راهبرد سازمانی، ساختار و فرایند سازمانی، ارتباطات، تخصیص منابع، مشوق ها و مدیریت پرسنلی و فرهنگ سازمانی، عوامل مؤثر بر نوآوری سازمانی هستند. علاوه بر موضوعات عمومی مؤ ثر بر نوآوری در سازمان ها، شرکت های پروژه محور به طور اعم و شرکت های پیمانکاری عمرانی به طور اخص دارای ویژگی های خاص خود می‌باشند که در این تحقیق مورد توجه قرار می گیرند . تحقیقاتی که در این زمینه انجام شده ، نشان می‌دهد که اغلب نوآوری در این صنعت نوآوری های تدریجی و انطباقی است، یعنی افراد یا شرکت ها خودشان را با نوآوری تطبیق می‌دهند و سبب تقویت کالا و خدمات و فرایند موجود می شود . در صورتی که در این صنعت بیشتر باید یک نوع نوع آوری نظام مند باشد . تیلور و لویت معتقدند عواملی نظیر تنوع سازمانی (پیچیدگی فعالیت ها و تعداد پیمانکاران فرعی)، درجه وابستگی متقابل، مقررات و دستورالعمل های کاری، پراکندگی و محدوده نوآوری بر نوآوری سیستماتیک در شرکت های پروژه محور بر نقش برجسته مدیر مؤثر است. (بارت و سکستون ،۲۰۰۶) مالک در نوآوری شرکت های پروژه محور کوچک تأکید دارند) . داون پورت ،۲۰۰۶) معتقد است اشکال سازمانی پروژه محور ذاتاً نوآور هستند، زیرا به طور مداوم تیم های کاری را تشکیل و منحل می‌کنند و در نتیجه کارکنان ب هطور پیوسته دانش، توانمندی ها و مهارت هایشان را توسعه می‌دهند.( مارتین سو و همکاران ۲۰۰۶) معتقدند تئوری نظریه و فشارهای خارجی نظی ر دسترسی به دانش و همکاری در شبک ه وسیع تر، انتظارت مشتری، فشارهای مرتبط با هم شکلی ناشی از نهادینگی در زمینه خاص صنعت و پیچیدگی داخلی بر نوآوری در شرکت های پروژه محور مؤثر است.

با توجه به تحقیقات، به طور خلاصه می توان گفت :

نوآوری بسیار وسیع است و کلیه ابعاد سازمان اعم از توسعه و خلق محصول جدید، فر ایندها، روش ها و معماری سازمان و ساختار را دربر می‌گیرد،

عوامل مختلفی نظیر تغییرات راهبردی، زمینه‌های اجتماعی فرهنگی، ملی، ذی نفعان، زیرساخت های نوآوری، دانش علمی، هنجارهای نهادی، منابع انسانی شایسته، سرمایه گذاران علاقه مند، مشتریان و مصرف کنندگان آگاه و بسترهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بر نوآوری مؤثر هستند،

منابع نوآوری نه فقط در سازمان و مراکز تحقیقاتی بلکه در تعامل با مجموعه ذی نفعان شکل می‌گیرد،

نوآوری را نباید به عنوان یک تلاش مقطعی تلقی نمود، بلکه باید به صورت جریانی پیوسته و مستمر در آید و لازمه آن گسترانیدن آن در کل سازمان است.

هر چند درباره نوآوری طی دو سه دهه اخیر پژوهش های بسیار زیادی انجام شده ولی درباره مدیریت و است، راهبرد نوآوری در شرکت های پروژه محور به طور اعم و شرکت های عمرانی به طور اخص پژوهش های بسیار کمی انجام شده است و اگر مرز پژوهش ها به داخل کشور ایران محدود شود، شاید بتوان ادعا کرد که در این زمینه پژوهشی یافت نشده است و جای خالی آن با توجه به نیاز روز افزون صنعت خدمات عمرانی به نوآوری، بیش از هر زمان دیگر احساس می شود. قبل از هر چیز لا زم است اصطلاح نوآوری روشن گردد. برخی ها نوآوری را که با توجه به استفاده های یک اصطلاح مدرن می دانند (هاوسچید ، ۱۹۹۷). تعاریف متنوعی که از آن در تحقیقات می شود به گونه ای بسیار متفاوت تعریف و تفسیر شده است. هر چند از ابداع اصطلاح نوآوری در متون بیش از نیم قرن می گذرد، ولی نوع برداشت از این مفهوم طی زمان تغییر یافته است . برای نشان دادن این سیر تغییر و تکامل چند تعریف معروف ارائه خواهد شد :

نوآوری عبارت است از : هر فکر، رفتار یا هر چیز جدیدی است که از لحاظ کیفی از شکل های موجود متفاوت است (برنت ، ۱۹۵۷).

نوآوری عبارت است از : کوشش برای خلق تغییرات هدف مند و متمرکز در یک بنگاه اقتصادی یا پتانسیل های اجتماعی (دراکر ، ۱۹۸۵).

نوآوری عبارت است از: استفاده از ابزار، سیستم، سیاست، برنامه، فرایند، محصول یا خدمات جدیدی که ممکن است در داخل سازمان ایج اد شده باشد یا ‌از بیرون سازمان خریداری شده باشد برای سازگاری و انطباق سازمان (دامانپور ، ۱۹۹۱).

با توجه به تعاریف فوق، توان گفت که نوآوری نوع خاصی تغییر است که ایده جدیدی را برای اولین بار برای ساخت یا بهبود کالا، خدمات یا فر ایند عملی می‌کند. پس همه نوآوری ها منجر به تغییر می‌شوند ولی هر تغییری ضرورتًا نوآوری نیست (رابینز ، ۲۰۰۵).

محور نوآوری به طور سنتی، توسعه فن آوری محصول بوده است، ولی چون سرعت تغییرات بیشتر شده و سیر وقایع کاملاً غیرقابل پیش‌بینی هستند، بهتر است بجای پرداختن به محصولا ت و خلق و تولید آن ها، درپی ایجاد انگیزه کلی در سراسر سازمان برای گسترش خلاقیت و نوآوری بود.

نوآوری مفهوم گسترده تریست که عبارت است از به کارگیری روش، نظام، فر ایند، سیاست، برنامه، محصول و خدماتی که برای شرکت جدید محسوب می شود و ممکن است در داخل شرکت توسعه یافته یا از بیرون شرکت کسب شده باشد.

۲-۵-۳-۲ نوآوری

هر چند درباره نوآوری طی دو سه دهه اخیر پژوهش های بسیار زیادی انجام شده ولی درباره مدیریت و است، راهبرد نوآوری در شرکت های پروژه محور به طور اعم و شرکت های عمرانی ب ه طور اخص پژوهش های بسیار کمی انجام شده است و اگر مرز پژوهش ها به داخل کشور ایران محدود شود، شاید بتوان ادعا کرد که در این زمینه پژوهشی یافت نشده است و جای خالی آن با توجه به نیاز روز افزون صنعت خدمات عمرانی به نوآوری، بیش از هر زمان دیگر احساس می شود. قبل از هر چیز لا زم است اصطلاح نوآوری روشن گردد. برخی ها نوآوری را که با توجه به استفاده های متنوعی که از آن درتحقیقات می شود یک اصطلاح مدرن می دانند(هاوسچید، ۱۹۹۷) .

هر چند از ابداع اصطلاح نوآوری در متون بیش از نیم قرن می گذرد، ولی نوع برداشت از این مفهوم طی زمان تغییر یافته است . برای نشان دادن این سیر تغییر و تکامل چند تعریف معروف ارائه خواهد شد :

نوآوری عبارت است از : هر فکر، رفتار یا هر چیز جدیدی است که از لحاظ کیفی از شکل های موجود متفاوت است (برنت، ۱۹۵۳(.

نوآوری عبارت است از : کوشش برای خلق تغییرات هدف مند و متمرکز در یک بنگاه اقتصادی یا پتانسیل های اجتماعی (دراکر، ۱۹۸۵).

نوآوری عبارت است از: استفاده از ابزار، سیستم، سیاست، برنامه، فرایند، محصول یا خدمات جدیدی که ممکن است در داخل سازمان ایجاد شده باشد یا ‌از بیرون سازمان خریداری شده باشد برای سازگاری و انطباق سازمان (دامانپور، ۱۹۹۱).

با توجه به تعاریف فوق، توان گفت که نوآوری نوع خاصی تغییر است که ایده جدیدی را برای اولین بار برای ساخت یا بهبود کالا، خدمات یا فر ایند عملی می‌کند. پس همه نوآوری ها منجر به تغییر می‌شوند ولی هر تغییری ضرورتًا نوآوری نیست (رابینز، ۲۰۰۵). محور نوآوری به طور سنتی، توسعه فن آوری محصول بوده است، ولی چون سرعت تغییرات بیشتر شده و سیر وقایع کاملاً غیرقابل پیش‌بینی هستند، بهتر است بجای پرداختن به محصولا ت و خلق و تولید آن ها، درپی ایجاد انگیزه کلی در سراسر سازمان برای گسترش خلاقیت و نوآوری بود.

فصل سوم:

روش تحقیق

مقدمه

در این فصل به بیان روش تحقیق و چگونگی انتخاب آن می­پردازم . مسلماًً هر تحقیقی دارای اهدافی است که اهداف در جهت حل مشکل یا کشف عوامل مشکل آفربن ‌می‌باشد. لذا برای رسیدن به اهداف هر تحقیقی باید روش اتخاذ گردد که با سؤالات و اهداف پژوهش متناسب باشد. لذا در ذیل به چگونگی انجام این تحقیق می­پردازیم.

۳-۲ نوع تحقیق

عنوان پژوهش (( تربیت اخلاقی کودکان از دیدگاه امام علی (ع) ‌می‌باشد.)) ‌بنابرین‏ آنچه محور اصلی این تحقیق است ، برسی دیدگاه امام علی در رابطه با اصول و روش‌های تربیت اخلاقی کودکان است. پس سعی شده است از خطبه­ها کلام­ها، احادیث و سیره عملی آن حضرت در رابطه با تربیت اخلاقی کودکان استفاده شود. لذا موضوع ماهیتاً موضوعی است که نیاز به تحقیق نظری دارد.

۳-۴ روش تحقیق

این تحقیق از نوع تحلیل –توصیفی است که پس از انتخاب موضوع و بیان مسئله ،جامعه آماری نهج­البلاغه انتخاب گردید. سپس محقق به جمع‌ آوری داده ها پرداخت. ‌به این ترتیب که محقق به توصیف پدیده ­های تربیتی مورد تحقیق بر اساس شواهد و اطلاعاتی که از منابع مختلف ،از طریق مطالعه اسناد،کتاب‌ها ،مقاله ها، فیش‌برداری و متن­خوانی به دست آورده به تفسیر اطلاعات که در مرحله اول پژوهشگر به توصیف آن پرداخته است. و طی این مرحله اطلاعاتی که در مرحله اولیه برسی ‌شده‌اند طبقه ­بندی می­شوند و کنار هم قرار می­ گیرند.

۳-۵ گردآوری اطلاعات

ابتدا به شناسایی و گردآوری منابع مورد نظر در ارتباط با دیدگاه­ های امام علی (ع) ‌در مورد تربیت اخلاقی پرداخته­ایم اطلاعات مورد نیاز از نهج‌البلاغه گردآوری گردید. از منابع غررالحکم و تحف­العقول به عنوان منابع کمکی استفاده گردید.

۳-۶ ابزار تحقیق:

در این تحقیق از ((فیش ­برداری)) برای جمع ­آوری اطلاعات استفاده شده است.

۳-۷ طبقه‌بندی اطلاعات

1. 1. بررسی مبانی تربیت اخلاقی کودکان از نظر امام علی (ع).

1. 1. بررسی اصول تربیت اخلاقی کودکان از نظر امام علی (ع).

1. 1. تدوین اهداف تربیت اخلاقی کودکان از نظر امام علی (ع).

1. 1. تعیین روش‌های تربیت اخلاقی کودکان از نظر امام علی (ع).

1. صلاحیت‌های حرفه معلمی جهت تربیت کودکان در نظر امام علی(ع).

۳-۸ استنباط اصول و روش­ها

با توجه به اطلاعات موجود درباره هر یک از مسائل مطرح شده در پژوهش و مطالعه منابع موجود در ارتباط با اصول و روش‌های تربیت اخلاقی کودکان و صلاحیت حرفه معلمی جهت تربیت کودکان با بهره گرفتن از دیدگاه امام علی(ع) پرداخته می‌شود.

تحلیل و استنتاج اطلاعات گردآوری شده

در این مرحله ضمن تجزیه‌و تحلیل اطلاعت به دست آمده، اصول و روش‌های تربیت اخلاقی کودکان صلاحیت حرفه معلمی جهت تربیت کودکان را از دیدگاه حضرت استنتاج نموده و سپس به سؤالات هدف­های پژوهش پاسخ داده شد.

فصل چهارم:

تجزیه‌و تحلیل

مقدمه

در این فصل پس از استخراج و گردآوری مفصل از مجموعه اطلاعات و مفاهیم مربوط و متناسب با پژوهش حاضر از منابع مختلف و با تنظیم و طبقه‌بندی کردن و ارائه آن‌ ها در قالبی بدیع به پاسخ سؤال‌های مطروحه با عناوین(( مبانی،اصول، روش، هدف و صلاحیت‌های حرفه معلمی جهت تربیت اخلاقی کودکان از دیدگاه امام علی (ع))) را مورد بررسی قرار می­دهیم.

1. سؤال اول: مبانی تربیت اخلاقی کودکان از دیدگاه امام علی (ع) چیست؟

واژه مبانی، جمع مبنا و در لغت، به معنای بنیان، اساس و بنیاد است (دهخدا،۱۳۸۸).

از نظر لغوی، تفاوتی بین واژه مبنا و اصل وجود ندارد. این دو واژه در هر موردی به کار می­رود. در جمله معنای پایه و اساس می­دهد؛ اما این طور نیست که در رشته­ های گوناگون دانش، به یک نحو مورد استفاده قرار گیرد. در واقع باید انتظار داشت که در هر قلمرویی از دانش، معنایی متناسب با آن قلمرو داشته باشند.

امام علی(ع)، مبانی در قلمرو علم کاربردی می­دانند. وی مبانی تعلیم و تربیت را مجموعه قانونمندی­های شناخته شده در علوم نظری، چون روانشناسی و جامعه ­شناسی می­شمارد که تعلیم و تربیت بر آن تکیه دارد و این قانونمندی‌ها به شکل قضایایی حاوی «است» خود را نشان می­دهد( باقری،۱۳۸۰،ص۶۴).

مبانی تربیتی اخلاقی ارائه شده در نهج­البلاغه، ‌بر جهان­بینی توحید اسلام استوار است و در پرورش انسان صالح مؤمن به دو بعد: جسم و روح یا جنبه­ های مادی و معنوی، دنیوی و اخروی او توجه کامل دارد و از آنجا که در نهج­البلاغه همه چیز را که صبغه­ی خدائی است، طبعاً تمامی ابزار و عوامل و اهداف آموزش‌وپرورش نیز برای خدا و به منظور تکامل انسان و تزکیه و تصفیه­ی روح و باطن آدمی توجیه می­گردد و رهایی از بندگی از بندگی غیر خدا و مبارزه با “اعدا عدو انسان”، اشاره به حدیث معروف «اَعدا عَدوکَ نَفسِکَ اَلتی بَینَ جَنبیکَ» « دشمن­ترین دشمنان تو نفس است که در وجود توست» دارد(هاشمیان،۱۳۹۲،ص۱۲۶).

از دیدگاه نهج­البلاغه، در پرورش انسان صالح مؤمن که کمال مطلوب و دست‌پرورده‌ی آرمانی اسلام است، مبانی تربیت اخلاقی مهم‌ترین عامل به شمار آمده و به عنوان لوازم تعالی حیات روحانی و عزت دنیا و آخرت انسان معرفی شده است که شامل:

1. پرهیزگاری یا تقوا: پرهیزگاری ، از جمله اصولی با توجه به نقش سازنده و مؤثری که تقی در تحقیق بهروزی انسان پرهیزگار دارد و به گفته­ی مجد و بزرگواری ارجمندتر از اسلام و هیچ عزتی والاتر از پرهیزگاری نیست،« لاشَرَفَ اَعلی وَ لاعَز اِعزُ مَن الِتقوی»،« هیچ شرفی برتر از پرهیزگاری نیست»(نهج­البلاغه،۱۳۸۷،حکمت۳۷۱،ص۵۴۰).

امام علی (ع) می­فرماید: ((خداوند شما را به تقوا سفارش کرده و آن را آخرین مرحله خشنودی و خواست خویش از بندگان قرار داده است ؛ وَأَوصَاکُم بِالتَّقوَی، وَجَعَلَهَا مُنتَهَی رِضَاهُ، وَحَاجَتَهُ مِن خَلقِهِ).(نهج­البلاغه، خطبه۱۸۲)

این عبارت نشان می­دهد که تقوا برترین خواست پروردگار از بندگان و بالاترین افتخار برای همگان است. و هماهنگ با آیات قرآنی است که می­گوید: ((ِاِنَّ أَکرَمَکُم عِندَ اللهِِ أَتقَاکُم)(سوره حجرات،آیه۱۳)، (( وَتَزَوَّدُوا فَاِنَّ الزَّادِ التَّقوَی))( بقره، آیه۱۹۷)، (( تِاکَ الجَنَّتهُ الَّتِی نُورِثُ مِن عِبَادِنَا مَن کَانَ تَقِیّا))( سوره مریم، آیه۶۳) و بالاترین بها را برای تقوا قائل شده است.

حقیقت این است که تقوا احساس مسئولیت از درون است از یک سو زاییده ایمان قوی است و از سوی دیگر سرچشمه اطاعت و پرهیز از گناه است.

1. 1. اعمال عبادی: از دیدگاه نهج­البلاغه، اعمال عبادی چون: نماز، روزه، زکات، حج و جهاد عوامل اصلی در تربیت و تزکیه­ی روح کودکان به شمار می­روند. چنان که نماز از قول پیامبر (ص) به چشمه­ی آبی گرم تشبیه شده که جلوی خانه­ی مؤمن روان است و بدیهی است که اگر کسی در شبانه روز پنج نوبت در آن آب شستشو کند، از هر گونه آلودگی پاک خواهد شد(نهج­البلاغه،کلام۱۹۹).