معادله (‏۳‑۳۳) برای محاسبه ادمیتانس^[۸۲] یک خازن غیر ایده­آل به کار گرفته می­ شود. کنداکتانس موازی هم از رابطه (‏۳‑۳۴) محاسبه می­گردد[۵۳].

(‏۳‑۳۳)

(‏۳‑۳۴)

.

پاسخ فرکانسی

مقدمه

قابلیت و توانایی روش­های خطایابی نقش کلیدی در ارزیابی کیفیت شرایط در درون ترانسفورماتور ایفا می­ کند. روش­های خطایاب، باید توانایی تشخیص اثرات تغییرات محلی ایجاد شده توسط یک خطا را داشته باشند. از بین این روش­های مختلف تشخیص خطا در درون ترانسفورماتور، روش تحلیل پاسخ فرکانسی بسیار مناسب می­باشد . به همین دلیل روش­های مبتنی بر پاسخ فرکانسی، بطور گسترده­ در طول دو دهه اخیر مورد استفاده قرار گرفته اند. هرچند اطلاعات کمتری در مورد نحوه عملکرد آن نسبت به روش­هایی مانند آنالیز گازهای محلول، وجود دارد. این روش هم بصورت آزمایشگاهی و هم به صورت محاسباتی تحلیلی( با بهره گرفتن از مدل الکتریکی ترانسفورماتور) قابل پیاده­سازی می­باشد.

تحلیل پاسخ فرکانسی

هدف اولیه در تحلیل پاسخ فرکانسی تعیین مشخصاتی مانند امپدانس یا ادمیتانس ترانسفورماتور نسبت به یک رنج فرکانسی مشخص می­باشد. تحلیل پاسخ فرکانسی مانند اثر انگشت^[۸۳] یک ترانسفورماتور می­باشد و معمولا یک تابع تبدیل از ورودی- خروجی در یک رنج فرکانسی می­باشند.
اثر اندازه ­گیری شده با اثر در حالت سالم (اثر مرجع^[۸۴]) مقایسه می­گردد و هرگونه عدم تطابق نشان­دهنده یک خطا و تغییر شکل در درون ترانسفورماتور می­باشد. اثر مرجع را می­توان با اندازه ­گیری در کارخانه سازنده یا در صورت عدم دسترسی به آن، از ترانسفورماتور­ها با طراحی مشابه(واحد خواهر^[۸۵]) تهیه نمود. به منظور مطالعه دقیق روش تحلیل پاسخ فرکانسی، داشتن مدلی دقیق از شرایط داخلی ترانسفورماتور، بهترین روش به منظور مطالعه حساسیت و اثرات انواع خطا­ها می­باشد.
در نشان نشان داده شده است که تغییر در تابع تبدیل با مکان و نوع خطا مرتبط می­باشد. تا کنون، تحلیل پاسخ فرکانسی یک روش استاندارد نبوده و تنطیمات متنوعی برای انجام آن انجام می­شده است. علاوه بر دو روش اندازه ­گیری پاسخ ضربه ولتاژ پایین^[۸۶] و جاروب پاسخ فرکانسی^[۸۷]، روش­های مختلف دیگری نیز استفاده می­شده است. اما امروزه از دو روش مزبور که به طور مشروح در زیر آمده است، استفاده می­ شود.

ضربه ولتاژ پایین

این روش در حقیقت مشابه تست ضربه می­باشد. ولتاژ ضربه تولیدی از ژنراتور مولد ضربه به مدار اعمال شده و خروجی که معمولا بصورت ولتاژ یا جریان نوترال می­باشد از ترمینال دیگر اندازه ­گیری می­ شود. این تست در حوزه زمان می­باشد و با بهره گرفتن از تبدیل فوریه^[۸۸] می­توان آن­را به حوزه فرکانس منتقل کرد و تابع تبدیل را به صورت نسبت تبدیل فوریه خروجی به ورودی محاسبه نمود.
از جمله مزایای این روش می­توان به موارد زیر اشاره کرد:

• • اندازه ­گیری همزمان چندین تابع تبدیل

• • کاهش زمان خروج در طول تست

• • سریع بودن در مقایسه با جاروب فرکانسی

واز معایب آن نیز می­توان به نکات زیر اشاره کرد:

• • عدم فیلتر نویز پهن باند

• • وابستگی دقت آن به محاسبات ریاضی

• • تولید خطا و نویز در حین دیجیتال کردن اطلاعات

• • توانایی عدم ثبت سیگنال­های میرا­شونده

• • نیاز تجهیزات بیشتر

تحلیل جاروب پاسخ فرکانسی

این روش در مقایسه با روش قبل کندتر بوده و دلیل آن جاروب کردن یک رنج فرکانسی دلخواه با یک سیگنال سینوسی می­باشد.
از مزایا آن می­توان به موارد زیر اشاره نمود:

• • نسبت سیگنال به نویز بالاتر^[۸۹]

• • جاروب کردن رنج فرکانس وسیع

• • تنظیم وضوح و دقت نمودار با تعداد نقاط فرکانسی

و از معایب آن می­توان موارد زیر را نام برد:

• • امکان پذیر نبودن تعیین همزمان چندین تابع تبدیل

• • طولانی بودن زمان اندازه ­گیری

• • کوچک بودن دامنه سیگنال

اگر فرض کنیم که سیگنال اعمالی به نمونه مورد تست به صورت رابطه (‏۴‑۱) باشد.

III. آغاز تستهای شبیه ساز میدان مغناطیسی
مرحله چهارم : از آغاز مرحله اول جمع آوری اسناد ، مکتوب کردن نتایج

تستهای صحت سنجی و کیفیت میدان مغناطیسی تولیدی شبیه ساز

در پروژه ها و طرحهایی که با هدف ساخت انجام می شوند ، مرحله ای بسیار حساس وجود دارد و آن تطبیق دادن نتایج تئوریک با نتایج آزمایشات است . نمی توان انکار کرد که بین نتایج تئوریک و نتایج آزمایشات تناقض و اختلاف وجود دارد و البته نمی توان انکار کرد که میزان این اختلاف تابع تجربه ساخت و نیز پشتوانه تکنولوژیک سازندگان و در عین حال پیچیدگی سامانه ای است که در حال ساخت است ( که متأسفانه تجربه چندانی در زمینه ساخت نداریم ) .
باید ذکرکرد که دلیل این تناقض و اختلاف ، مشکلات تکنولوژیک و مشکلاتی است که در مرحله ساخت خودنمایی می کند و از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد :
عدم در دسترس بودن برخی از ابزار آلات مطلوب
دقت نامطلوب ( پایین تر از دقت محاسبات ) ابزار ساخت و اندازه گیری نتایج تست
عدم آشنایی و ناوارد بودن عواملی که برای ساخت سخت افزار ، استخدام و به کار گرفته می شوند

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

ضعف روحیه کارگروهی و عدم توانایی کارکرد ، جمعی از متخصصین در کنار هم که البته در انجام پروژه های ساخت بیشتر خودنمایی می کند .
اما برای حل مشکل عدم تطابق نتایج تئوریک و عملی نیز راه حلی وجود دارد و آن کالیبره کردن سامانه ای استکه ساخته شده است . برای این منظور با شرایط معلوم آزمایشاتی با تعداد مطلوب ( که خود وابسته به حساسیت موضوع و میزان اخلاف بین نتایج تئوریک و عملی است ) انجام می شود و برای تبدیل نتایج تئوریک و عملی به هم ، ضریبی به عنوان ضریب کالیبراسیون تعیین می شود .
فرایند مذکور برای کالیبراسیون ” شبیه ساز میدان مغناطیسی ” ( حلقه های هلمهولتز ) انجام شد و آزمایشاتی نیز برای رسیدن به ضریب کالیبراسیون و مقادیر عملیاتی برخی از متغیرها انجام شد که در این فصل به توصیف و گزارش تک تک آزمایشات خواهیم پرداخت . در ادامه نیز نتایج آزمایشات را گزارش و تحلیل خواهیم کرد .
در اینجا ذکر دو نکته لازم به نظر می رسد ؛ اولاً از مراحل انجام آزمایشات فیلمی تهیه شده است که در قالب CD همراه با شرح پایان نامه ارائه شده است و ثانیاً گزارش آزمایشات در قالب و فرمتی کاملاً یکسان ، استاندارد و تفکیک شده ارائه شده اند . لیست آزمایشات انجام شده به شرح زیرند .
الف ) تعیین مقاومت معادل مدار هر یک از جفت حلقه های هلمهولتز
ب ) تعیین میزان میدان تولیدی در مرکز هرکدام از جفت حلقه های هلمهولتز با تغییر شدت جریان الکتریکی گذرا از حلقه ها
ج ) تعیین کیفیت میدان تولیدی یا محدوده پایداری میدان مغناطیسی تولیدی برای هر کدام از حلقه ها در شرایط کارکرد مستقل حلقه ها
د ) تعیین کیفیت میدان تولیدی یا محــدوده پایداری میدان مغناطیسی تولیدی در شرایط تست گیری مشابه با شرایط واقعی

آزمایش شماره ۱ : تعیین مقاومت معادل مدار هر یک از جفت حلقه های هلمهولتز

تئوری آزمایش
در حلقه های هلمهولتز این شدت جریان گذرا از حلقه هاست که عامل اصلی تولید میدان است . اما در مولدهای جریان DC ، ولتاژ بجای جریان تولید شده و عامل شارش و برقراری جریان در مدار می شود . پل ارتباطی بین شدت جریان تولیدی و ولتاژ راه انداز مدار ، مقاومت معادل مدار است

(۴-۷۳)

این مقاومت در مدار از دو عامل تولید می شود ؛ اول مقاومتی که در مدار قرار داده می شود تا جلوی اتصال کوتاه را بگیرد و دوم مقاومتی که حاصل از جنس سیم است . البته لازم به ذکر است که مقاومت مذکور در جایی اهمیت پیدا می کند که طول سیم به کار رفته در مدار طولانی باشد .
مقاومتی که باید در مدار قرار می گرفت تا مقابل اتصال کوتاه را بگیرد باید مقاومتی با ظرفیت پایین و در عین حال دارای توان بالا می بود . بر این اساس مقاومتی با مشخصات یک اهم و پنج وات برای هر کدام از مدارات حلقه ها مورد استفاده قرار گرفت .
از سوی دیگر ، بنابر داده های جداول مرجع مقاومت واحد طول سیم به کار رفته در مدار حلقه ها در دمای ۱۵ درجه سانتی گراد برابر است با Ω/Km 30.3 . با توجه به این موضوع و طول سیم به کار رفته در هر کدام از حلقه ها مقاومت معادل هر یک از آنها برابر است با
جفت حلقه بزرگ :

(۴-۷۴)

(۴-۷۵)

ج: اقدام در مورد تهدید علیه صلح، نقض صلح و اعمال تجاوز :
ماده ۳۹ : شورای امنیت وجود هر گونه تهدید علیه صلح ، نقض صلح ، یا عمل تجاوز را احراز و توصیه هایی خواهد نمود یا تصمیم خواهد گرفت که برای حفظ یا اعاده صلح و امنیت بین المللی به چه اقداماتی بر طبق مواد ۴۱ و ۴۲ باید مبادرت شود .

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

بنابراین ماده ، کار تشخیص وجود هر گونه تهدید نسبت به صلح ، نقض صلح یا اقدام تجاوزکارانه و انجام اقدامات متناسب به شورای امنیت واگذار شده است .
ماده ۴۱ : شورای امنیت میتواند تصمیم بگیرد که برای اجرای تصمیمات خویش لازم است به چه اقداماتی که متضمن استعمال نیروهای مسلح نباشد دست بزند ، همچنان که میتواند از اعضای ملل متحد بخواهد که به این قبیل اقدامات مبادرت ورزند . این اقدامات ممکن است شامل متوقف ساختن تمام یا قسمتی از روابط اقتصادی و ارتباطات راه آهن ، دریایی ، هوایی ، پستی ، یا تلگرافی رادیویی و سایر وسایل ارتباطی و قطع روابط سیاسی باشد .
ماده ۴۲ : در صورتی که شورای امنیت تشخیص دهد که اقدامات پیش بینی شده در ماده ۴۱ کافی نخواهد بود یا ثابت شده باشد که کافی نیست می تواند به وسیله نیروهای هوایی ، دریایی یا زمینی به اقدامی که برای حفظ یا اعاده صلح و امنیت بین المللی ضروری است مبادرت ورزد .
این اقدام ممکن است شامل بر تظاهرات و محاصره و سایر عملیات نیروهای هوایی ، دریایی یا زمینی اعضای ملل متحد باشد .
ماده ۴۳ بند ۱ : کلیه اعضای ملل متحد به منظور شرکت در حفظ صلح و امنیت بین المللی متعهد می شوند که به نیروهای مسلح ، کمک و تسهیلات من جمله حق عبور لازم برای حفظ صلح و امنیت بین المللی را بنا به درخواست شورای امنیت و بر طبق موافقت نامه یا موافقتهای خاص در اختیار آن شورا قرار دهد .
گفتار دوم :دفاع مشروع ^[۹۰]در چارچوب منشور ملل متحد
همانطور که در گفتار قبل آمده اصل عدم توسل به زور به عنوان قاعده ای حقوقی و اصلی مسلم در جامعهی بین المللی پذیرفته شده است لکن این اصل دارای دو استثناء است که عبارتند از :
۱- توسل به زور برای دفاع از خود
۲- توسل به زور توسط سازمان ملل متحد برای حفظ صلح و امنیت بین المللی
طبق اصل دفاع مشروع^[۹۱]کشورها میتوانند طبق شرایطی متوسل به زور شوند . این استثناء تنها از ارزش اصل عدم توسل به زور نمیکاهد بلکه خود عامل تحکیم این اصل در جامعهی بین المللی است ، کشوری که متوسل به دفاع مشروع میشود در واقع به خاطر حفظ کیان و بقای خود متوسل به زور شده است .
این حق برای اولین بار در پیمان بریان – کلوگ ( ۱۹۲۸ ) به عنوان استثنایی برای تحریم جنگ آورده شد لیکن هیچ گونه شرطی برای اعمال این حق در نظر گرفته نشد در منشور ملل متحد ماده ۵۱ به اصل دفاع مشروع اختصاص داده شده است این ماده تنها ماده ای است که یک کشور را در صورت وجود شرایط لازم ، محق استفاده از زور دانسته است .
ماده ۵۱ منشور مقرر می دارد :
« در صورتی که یک عضو ملل متحد مورد حمله مسلحانه قرار گیرد هیچ یک از مقررات این منشور ذاتی دفاع مشروع انفرادی یا اجتماعی تا موقعی که شورای امنیت اقدامات لازم برای حفظ صلح و امنیت بین المللی به عمل آورد لطمه وارد نخواهد کرد . اقداماتی را که اعضا برای اجرای حق دفاع مشروع به عمل می آورند باید فورا به شورای امنیت اطلاع دهند ولی این اقدامات به هیچ وجه در اختیارات و وظایفی که شورا بر طبق این منشور دارد و به موجب آنها در هر موقع روشی را که برای حفظ یا اعاده صلح و امنیت بین المللی لازم میداند میتواند اتخاذ کند تاثیری نخواهد داشت ».
در مورد ماهیت دفاع مشروع در حقوق بین الملل و تفاوت آن با دفاع مشروع در حقوق داخلی حقوق دانان معتقدند که در حقوق داخلی دفاع مشروع استثنایی بر قاعده است .
در حالی که در حقوق بین المللی به دلیل فقدان یک قدرت فراملی و یک نیروی اجرایی مافوق دولتی ، دفاع مشروع یک قاعده محسوب می شود اما قاعده ای که خود استثنایی بر قاعده منع توسل به زور است .^[۹۲]در اجرای حقوق داخلی نیروهای انتظامی ضامن حسن اجرای قانون هستند ولی جامعهی بین المللی از زمان تاسیس سازمان ملل متحد تاکنون دارای نیروی مسلح بین المللی نشده لذا کشوری که مورد حمله قرار میگیرد بر اساس قاعده دفاع مشروع خود اقدام به دفع حمله میکند و این تنها روشی است که یک کشور هنگام تجاوز میتواند برای حفظ تمامیت خود اتخاذ نماید .
اگر چه اصل دفاع مشروع مندرج در منشور دارای ابهاماتی است لکن میتوان گفت که جنبه های خاصی از آن در ماده ی ۵۱ روشن است . شرایطی که از ماده ی ۵۱ برای اعمال حق دفاع مشروع استنباط می شود عبارتند از :
۱- اقدامات دفاع مشروع باید پس از آغاز یک حمله مسلحانه انجام گیرد تا زمانی که شورای امنیت عمل نماید .
۲- دفاع مشروع باید متناسب با حمله باشد .
۳- ضرورت و فوریت دفاع مشروع بدون حق انتخاب دیگری برای دفع حمله وجود داشته باشد .
۴- اقدامات دفاع مشروع خلاف حقوق بین الملل نباشد .^[۹۳]
بر اساس ماده ۵۱ منشور ملل توسل به زور برای دفاع از خود محدود به وقوع حمله مسلحانه شده است اما به طور ضمنی حمله مسلحانه را به عنوان دفاع مشروع ، قبل از آن که حمله ای صورت گرفته باشد به بهانه پیشگیری از حمله ممنوع شمرده است . ولی مشکل بزرگ آن است که زمان وقوع حملهی مسلحانه توسط شورای امنیت اعلام می شود و تا آن زمان ممکن است حوادث بسیاری اتفاق بیفتد که تشخیص آغازگر و نهایتا تعیین متجاوز را پیچیده و مشکل نماید .^[۹۴]
در این جا لازم است به بررسی شرایط دفاع مشروع که مادهی ۵۱ منشور مقرر کرده است بپردازیم :
شرایط دفاع مشروع :

1. 1. حمله مسلحانه

۲) حملات مستقیم و غیر مستقیم نظامی
بر اساس مادهی ۵۱ منشور ملل متحد دفاع مشروع فقط در صورتی جایز است که حمله نظامی روی داده و کشوری مرتکب عمل تجاوز شده باشد . این ماده به موارد اقدامات غیر مسلحانه اشاره نمیکند و سوالی که مطرح میشود این است که اگر فقط در صورت وقوع حمله مسلحانه دفاع مشروع قابل اعمال است آیا حمله غیر مستقیم نیز در زمره ی حمله مسلحانه است ؟ این مسئله نیز مانند مسئله استفاده غیر مستقیم از زور در کنفرانس سانفرانسیسکو بررسی نشد . ^[۹۵]در قراردادهای بین المللی پس از تاسیس سازمان ملل متحد نیز حمله مسلحانه مورد بررسی قرار نگرفت و در عوض مسئله تعریف حمله مسلحانه با مسئله تعریف تجاوز و عدم مداخله مخلوط گشت .اگر چه بررسی مواد اخیر معنای حمله مسلحانه را روشن تر کرد لکن این عمل در زور غیر مستقیم هرگز بررسی نشد.^[۹۶] در زمان تنظیم قطعنامه مربوط به روابط دوستانه که زور غیر مستقیم را ممنوع کرده است اصلاحیه ای ارائه شد مبنی بر این که استفاده از زور غیر عامل حق دفاع مشروع نیز دانسته شود . لکن این امر در مرحلهی تنظیم قطعنامه مورد قبول واقع نگردید .^[۹۷] در سال ۱۹۵۶ طی مذاکرات کمیته مخصوص تعریف تجاوز نماینده شوروی طرحی به کمیته مزبور تقدیم داشت که به موجب آن بین تجاوز مسلحانه و انواع دیگر تجاوز تفاوت آشکار وجود داشت .
نماینده دولت شوروی تاکید نموده بود که تجاوز مسلحانه خطرناکترین شکل تجاوز و تنها نوع تجاوزی است که استعمال زور در دفاع مشروع در مقابل آن مجاز می باشد .^[۹۸]
کلسن در مورد انواع حملات مسلحانه می گوید :
« واضح است که حمله مسلحانه شامل حمله نیروهای نظامی می شود لکن حمله نظامی ممکن است شامل حمایت یک کشور از گروه های انقلابی داخل در قلمرو کشور دیگر نیز بشود برخی روش های زور نیز میتواند به عنوان حمله نظامی تفسیر شود . مثل تسلیح و سازماندهی باندهای نظامی توسط یک کشور جهت اهداف مجرمانه علیه کشور دیگر ، اعزام افرادی برای درگیری در تخاصماتی که در کشور دیگر در جریان است یا تشویق فعالیت های تروریستی در داخل کشور دیگر ».^[۹۹]
این نظر وجوددارد که آن چه از عبارت حمله مسلحانه مندرج در مادهی ۵۱ برداشت می شود، این است که حملات مسلحانه مستقیم و غیر مستقیم مد نظر تدوین کنندگان منشور بوده است پاره ای از حقوق دانان معتقدند که چون ماده ۵۱ از حمله مستقیم و دفاع در مقابل آن سخن نمیگوید و صرفا حمله مسلحانه را مورد تاکید قرار داده است لذا این ماده تمام موارد مستقیم و غیر مستقیم توسل به زور را شامل می شود.^[۱۰۰]
از سوی دیگر براون لی در مورد این امر که تجویز دفاع مشروع در مقابل هر نوع اقدامی که مسلحانه قلمداد می شود دستاویز خوبی برای تهاجمات کشورها علیه تمامیت ارضی و استقلال سیاسی کشورهای دیگر است و لذا با این تفسیر محدوده ی دفاع مشروع در حدی
گسترش می یابد که مشروعیت دفاع را نیز زایل می سازد می گوید :
« تجاوز غیر مستقیم را نمی توان از حمله مسلحانه استنباط کرد اگر چه به تجاوز غیر مستقیم می توان به وسیله سایر اقدامات دفاعی مقابله کرد لکن اقدامات دفاعی نباید شامل اقدامات نظامی در اتداد مرزها شود .^[۱۰۱]
این حقوق دانان همچنین در خصوص کمک یک کشور به گروه های شورشی کشور دیگر اظهار می دارد :
یک کشور با کمک به نیروهای انقلابی و شورشی کشور دیگر حمله مستقیم باندهای قوی نامنظم فعال در کشور دیگر میتواند تشکیل حملهی نظامی را بدهد.^[۱۰۲] این حقوق دان معتقد است که اگر شرط تناسب بخواهد به طور جدی و دقیق در مورد دفاع مشروع رعایت شود میتوان گفت که حق توسل به زور علیه تجاوز غیر مستقیم نمی تواند تحت عنوان ماده ۵۱ منشور اجرا شود .^[۱۰۳]
براون لی مفهوم مادهی ۵را در قالب حمله مسلحانه مستقیم تفسیر می نماید لیکن اقدام دفاعی و خصوصیات آن در مقابل تجاوز غیر مستقیم را تشریح نمیکند . آن چه از نظریات حقوقدان استنباط می شود این است که اگر چه عده ای قائل به تفسیر موسع در خصوص حمله مسلحانه مندرج در ماده ۵۱ هستند لکن میتوان گفت حملات غیر مستقیم نظامی در صورتی می توانند تحت عنوان حملات مسلحا نه مندرج در منشور قرار گیردکه به طور موثر و وسیع در کشوردیگر انجام شده باشد . و ارتباط این حملات با کشورخارجی امری محرز و عیان باشد . چنانچه کشوری با این ادعا که گروه هایی از سوی یک کشور خارجی به ایجاد اختلال دست زده اند علیه کشورخارجی فوق به زعم خود ا قدام به دفاع مشروع نماید. چون هیچگونه حملهی مسلحانه ای از سوی کشور خارجی انجام نشده است . این عمل تجاوز محسوب می شود و برای مرتکب آن مسئولیت بین المللی به همراه داردزیرا از مهمترین شرایط دفاع مشروع شرط « تناسب » است و عملیات نظامی تناسبی با عمل حمایت یک کشورازگروه های شورشی ندارد . همچنین با پذیرفتن این امر که چنانچه کشوری به حمایت از گروه های شورشی بپردازد ( نه در شکل عیان و قوی و اعلام شد) میتواند تحت عنوان دفاع مشروع مورد تجاوز قرار گیرد ، راه برای کشورهایی باز می شود که با بهانه ی حمایت کشوری دیگر از گروه هایی شورشی بدون مراجعه به مراجع بین المللی به حمله علیه آن کشور اقدام ورزند.
در نتیجه :
به نحوی که در ماده ی ۵۱ منشور ملل متحد قید گردیده وقوع هر نوع تجاوزی استفاده از حق دفاع مشروع را اجازه نمیدهد ، بلکه فقط در وقت تجاوز مسلحانه است که انجام دفاع مشروع قانونی می شود . البته عدهای از علمای حقوق و بسیاری از کشورها اعتقاد دارند که در مقابل تجاوز به هر سبک که باشد میتوان دفاع مشروع نمود و لازمه ی دفاع مشروع تجاوز مسلحانه مستقیم نمی باشد .^[۱۰۴]
گفتار سوم : دفاع پیشگیرانه ^[۱۰۵]و امکان انطباق آن با مقررات منشور
حق دفاع پیشگیرانه در منشور ملل متحد پیش بینی نشده است پیرامون این اقدام تفاسیر زیادی ارائه شده است لیکن به طور کلی ۲ نظر در خصوص مشروعیت این حق وجود دارند که به بررسی آن ها میپردازیم :
برخی از حقوق دانان با تفسیر مواد منشور در داخل رژیم حقوقی آن استدلال می کند که دفاع مشروع پیشگیرانه اگر چه در منشور ملل متحد درج نشده است لیکن از دید تنظیم کنندگان پوشیده نبوده است به این معنا که مادهی ۵۱ منشور در ارتباط با بند ۴ مادهی ۲ مطرح میشود که ماده ی اخیر الذکر نه تنها استعمال زور را منع کرده است بلکه تهدید به آن را هم مورد ممنوعیت قرار داده است .
لذا در برابر تهدید به ، توسل به زور می توان از حق دفاع پیشگیرانه استفاده کرد ، اگر چه هیچ گونه حمله یا تجاوز عینی رخ نداده باشد.^[۱۰۶]
همچنین استدلال های دیگری برای وجود این حق ارائه شده است ، از جمله درموارد خطر قریب الوقوع^[۱۰۷] تجاوزمخصوصا با توجه به قرار گرفتن در عصر اتم که فرصت تصمیم گیری برای دفاع به جهت سرعت حمله وجود ندارد ضرورت دفاع پیشگیرانه را اثبات می کند .^[۱۰۸]
مطابق با نظر مدافعین حق دفاع پیشگیرانه ، وجودعبارت حق ذاتی دفاع مشروع آنگونه که در منشور آمده است بدون شک حاوی جواز حق مشروع پیشگیرانه نیز است .^[۱۰۹] این استدلالهایی برای توسل به حق دفاع مشروع پیشگیرانه توسط کشورهای ذیل مورد استناد قرار گرفته اند .
« اسرائیل در سال ۱۹۶۷ علیه مصر ، اسرائیل در سال ۱۹۷۵ علیه اردوگاه فلسطینیان در لبنان ، اسرائیل علیه عراق در سال ۱۹۸۱، و عراق در سال ۱۹۸۰ در توجیه حمله خود علیه ایران متقابلا استدلالهایی در جهت منع دفاع مشروع پیشگیرانه ارائه شده است مخالفین حق دفاع مشروع پیشگیرانه معتقدند که دفاع مشروع اصولا دارای طبیعت ثانویه است و متضمن این امر است که فقط یک حمله واقعی ونه صرفا تهدید به حمله میتواند دفاع را توجیه کند و چنانچه دولتی مورد تهدید قرار گرفت می تواند وسایل جایگزینی و حمایتی را به کار گیرد یعنی تا حدی که حقوق بین الملل عرفی شرایطی را کمتر از حمله نظامی اجازه می دهد به این معنا که منشور ملل متحد و حقوق بین الملل عرفی همیشه راه هایی مسالمت آمیز برای حل اختلافات بین المللی در نظر دارد .^[۱۱۰]

مهارت انسانی:
– ابعاد مختلف انسان، رفتارهای فردی انسان، رفتارهای گروهی انسان، نیازهای کارکنان سازمان
، شخصیت انسان، فرهنگ و جو سازمان، نیازها، علایق و انگیزه‌های کارکنان، روحیه، وفاداری، تعهد و رضایت شغلی ، پویاییهای گروهی، گروه‌های کار، کار گروهی، هدایت و رهبری افراد، مسائل دیگر مربوط به جنبه‌های انسانی.
مهارت فنی:
– کارگزینی، روش های مصاحبه و آزمون و استخدام،ارزشیابی نظارت و کنترل کارکنان، برنامه‌ریزی، طرح‌ریزی، سازماندهی منابع انسانی، بودجه‌بندی، پیش‌بینی‌های مالی، حسابداری و امور مالی مختلف، آمار و اطلاعات، نظم اطلاعاتی و امور مربوط به آن، امور اداری و مالی جاری و رایج، مسائل دیگر مربوط به روش های تولید یا ….. روش های حصول به نتیجه یا محصول.
مهارتهای ادراکی
تئوری، تحقیق، علم و عمل- تئوریهای ازمان، به ویژه بوروکراسی، تئوریهای مدیریت، اعم از تئوریهای قدیم و جدید، تئوری سیستم‌ها، مفاهیم و کاربرد آن، تئوریهای تصمیم گیری، دیگر تئوریها و مدلهای نظری.
مطالعاتی که در سال (۱۹۲۴ تا ۱۹۳۳). به رهبری التون میو در کارخانه‌های هاثورن صورت گرفته است. نقطه شروعی برای مطالعاتی سیستماتیک در زمینه روابط انسانی به شمار می‌آید. این مطالعات نشان داد که برقراری روابط انسانی، جو دوستانه، مشارکت، پذیرش و اعمال روش های انسانی قابل قبول از طرف ناظران آزمایش، عوامل مثر بر افزایش تولید به حساب می‌آید (هرسی و بلانچارد، ۱۹۹۲).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

رابینز(۲۰۰۱)، در این باره این چنین می‌گوید: این امر تأیید شده است که در سطوح مدیریت، مهارتهای انسانی در موفقیت مدیران بیشترین اهمیت را دارا می‌باشند. طی نظرسنجی که به عمل آمده از مدیران در خصوص اینکه برای یک پست فرضی واجد شرایط باید چه نوع مهارت، اطلاعات و توانائیهایی داشته باشند، آنان ابتدا مهارت انسانی و سپس مهارت ارتباطی را برشمردند.
براساس تحقیقات سونی^[۱۱۱] (۱۹۸۲) مدارس اثربخش دارای رهبران اثربخش هستند. اکثر آنچه که مدارس جهت افزایش پیشرفت تحصیلی انجام می‌دهند در درون قدرت مدیر جهت نفوذ و کنترل نهفته است. بطور مشخص شش نوع رفتار رهبری وجود دارد. که بطور معنی‌داری با مدارسی که به خوبی اداره می‌شوند و پیشرفت دانش آموزان آنها رابطه دارد. مدیران اثربخش:
۱- بر پیشرفت تحصیلی تاکید می‌ورزند.
۲- استراتژیهای آموزشی تدوین می‌نمایند و برنامه‌هایی را جهت حل مشکلات دانش‌آموزان اجرا می‌نمایند.
۳- جو و فضای منظمی ایجاد می‌نمایند.
۴- مستمر از پیشرفت دانش‌آموزان ارزیابی می‌کنند.
۵- برنامه‌های آموزشی را هماهنگ می‌نمایند.
۶- معلمان را تائید و پشتیبانی می‌نمایند.
کوالکسی (۱۹۹۲) برروی معلمین و مدیران آموزشی انجام دادند و عقاید و احساسات آنان را درباره مهارتهای مدیریتی نسنجیدند و پس با بهره گرفتن از پرسشنامه کاتز مهارتهای مدیریتی طبقه‌بندی شد و به نتایج زیردست یافتند. نگرشهای مربوط به مهارتهای مدیریتی برای اثربخشی کار اولیاء آموزشی یکی از نکات مهم مدیریتی تصمیم گیری و عدم تمرکز در ارتباط با شرایط لازم مدیریتی در مورد اولیاء آموزشی است. در مقوله‌های مهارتهای فنی، انسانی و ادارکی تمام گروه‌های مورد آزمون را جهت بیشتر مهارتها تأکید داشتند.
دای- آلن(۱۹۸۷) در یک پژوهشی با بهره گرفتن از روش زمینه یابی تلاش برای مشخص کردن شرایط علمی لازم و مهارتهای اساسی یک ناظر انجام داد. همچنین این تحقیق سعی داشت تا روشن نماید. که از چه برنامه‌هایی باید استفاده شود تا کلیه افراد زیر دست یک ناظر از برنامه‌های طرح ریزی شده توسط وی حمایت نمایند. این تحقیق برروی اعضا انجمن مشاوران آموزشی و ناظران و افرادی که تمایل به شرکت در این تحقیق داشتند انجام شد. آنها شامل ۷۲۴ نفر بودند. حدود ۲۵ درصد آزمونیها به علل مختلف به آزمون پاسخ ندارند نتایج قطعی در مورد ۱۰ درصد آزمودنیهایی که به صورت تصادفی انتخاب شده بودند. نتایج نهایی، مهارتهای علمی و دیگر مهارتهای موردنیاز را مشخص نمود. برخی از ۲۶ مهارتهای اساسی مشخص شدند که از میان آنها ۶ مهارت اصلی وجود داشت که با مهارتهای دیگر مشابه بود این مهارتها عبارت بودند از:
ویژگیهای شخصیتی و کیفیت این خصوصیات، مهارتهای آشکار و ظاهری که شامل مهارتهای ادراکی، علمی، فنی و رهبری بود، مهارتهای فردی مانند مدیریت برنامه‌ریزی، مهارتهای نظامی و دانش مدیریت برنامه‌ریزی و نظارت، نتایج بیانگر آن بود که بیانگر سمینار و یک دوره آزمایشی می‌تواند زمینه‌های آماده سازی مدیران را در بعد مهارتهای علمی و صلاحیت وی فراهم سازد این نتایج، نتایج تحقیقات دیگر را که نشان می‌داد دانش و مهارتهای لازم باید قبل از وقوع هر رویدادی در ارتباط با ناظرین دیگر مورد استفاده قرار گیردند. را کاملاً تأیید می‌کرد. این مهارتهای موردنیاز می‌بایست با بهره گرفتن از آموزش تعدیل شوند تا به عنوان عوامل اصلی و به عنوان یک معیار مورد ارزیابی قرار گیرند. همچنین با بهره گرفتن از روش بازخورد می‌توان این مهارتها را مورد بازنگری قرار داد و عملکرد را ارزیابی نمود. همچنین استفاده از مهارتها به عنوان معیارهای تعیین کننده تفاوتهای مهمی را نشان می‌دهند و مشخص می‌سازند که آیا آموزشهای مضاعف یا اصلاح عملکرد لازم است(به نقل از موسویان،۱۳۷۲).
دراش ویلاکو (۱۹۹۲) در مطالعهای که بر نیازهای اساسی اولیاء آموزش تازه استخدام شده تأکید دارد به این نتایج دست یافتند. در این تحقیق تأکید بر تفاوتهای میان ادراک در مورد آرمانها وتجارت اولیاء آموزشی است. این آزمون بر روی ۴۲۰ نفر از مردان انجام شد و در ۱۰۰ مدرسه ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان در ۵ ایالت مورد سنجش قرار میداد و بیان شد که انواع مهارتها میتواند برای عملکرد شغلی موثر اهمیت داشته باشد. مدیران آموزشی ارزش بسیار بالایی برای اجرای آموزش مهارتهای مدیریتی در مورد مشاغل آموزشی در دوره اخیر انجام دادند. تا اهمیت تفاوتهای مربوط به آموزش مهارتهای مدیریتی را نشان دهند، نتایج مهم این تحقیق عبارت بود از: رتبهبندی، مهارتهای مدیریتی به ترتیب اهمیت در مورد ارزیابی برنامههای آموزشی و مقایسه روش های آموزشی بود.
کرامر (۱۹۹۵) به بررسی فرضیاتی در رابطه با نقش زنان میپردازد. ابزار تحقیق یک مصاحبه نیمه باز بود. آزمودنیها نیز ۷ نفر زن بودند مصاحبهها در پی کشف این مطلب بود که چه فاکتورهایی برای رسیدن به موقعیتی که زنان داشتند مهم بود. احساس و درک آنان در رابطه با جنسیت وقدرت چیست. اما بهرحال یکی از این مدیران بدون اینکه صلاحیتهای لازم را داشته باشد به این مقام رسیده بود(به نقل از دلخوش کسمایی ۱۳۸۳).
دمبوکسای (۱۹۹۸) در مطالعهای در مورد رهبری و مدیریت به این نتایج رسید که رهبری و مدیریت نقش مهمی در مدیریت آموزش مدارس بازی مینمایند از سئوالات باز پاسخ در مورد تأثیر اصول مدیریتی و اینکه چگونه افراد باید مدیریت آموزشی را با مهارتهای مدیریتی تلفیق نموده. مدل براساس سه بعد عملکردی از مدیریت قرار داشت و تمامی بخشهای این مدل که مرتبط با وظایف مدیران آموزشی بود تمامی وظایف و عملکردهای آنان را در برمیگرفت(به نقل از اتحادنژاد،۱۳۸۰).
– تحقیق توسط (باغبان، ۱۳۷۷) در مورد ویژگیهای رفتاری مدیران اثر بخش انجام گرفته که نتایج به شرح زیر است:
نتایج بدست آمده از تجزیه و تحلیل داده‌ها در این تحقیق ویژگیهای رفتار مدیران اثر بخش را به شرح ذیل بیان می‌دارد. مدیر اثر بخش باید از قدرت بیان، خلاقیت و ابتکار برخوردار باشد مدیر دارای حسن خلق باشد از سلامت جسمی، عاطفی و روانی برخوردار باشد باید در برقراری ارتباط مطلوب و صمیمی بین خود و معلمان بکوشد.
باید راهنما و مشاور مناسب برای معلمان و دانش‌آموزان باشد. باید در حل مسائل و مشکلات دانش‌آموزان کوشش کند و در رعایت عدالت و داشتن قضاوت عادلانه در برخوردهایش تلاش کند.
– (محمدزادگان، ۱۳۷۹). در تحقیقی تحت عنوان ویژگیهای رفتاری مدیر اثربخش از دیدگاه دبیران راهنمایی ناحیه ۴ را مورد بررسی قرار داده و به نتایج به شرح زیر رسیده است:
۱- معلمان روابط شخصی مدیر مدرسه با گروه‌ معلمان، دانش‌آموزان و والدین را مورد تاکید قرار داده‌اند.
۲- معلمان به انضباط از سوی مدیر مدرسه بر دانش‌آموزان تمایل دارند البته هیچ کدام تمایل به رهبری آمرانه نشان نداده‌اند.
۳- هرمدیر مدرسه با گروه‌های مختلف ارتباط دارد و هریک از آنان انتظارات متفاوتی از نقش او دارند و آنها در دادرسی رفتار می‌دهند.
– (عباس‌ آرنده، ۱۳۸۰). در تحقیق خود تحت عنوان موفقیت مدیران مدارس ابتدایی دهدشت به این نتیجه رسید که مدیری موفق است که:
۱- نظرات برحسن اجرای امور آموزش و پرورش مدرسه داشته باشد
۲- به مشاهده کلاس درس و روش تدریس معلمان بپردازد.
۳- وسایل ارتقاء فکری و علمی و ایمانی کارکنان را فراهم آورد.
۴- از کار معلمین به طور مداوم ارزشیابی به عمل آورد.
۵- ارزش لازم در زمینه مدیریت آموزشی برخوردار باشد.
۶- هر سه ماه یکبار از چگونگی پیشرفت کارهای مدرسه به اداره گزارش تهیه نمایید.
۷- در تشکیل جلسات انجمن اولیاء و مربیان فعال باشد.
۸- در بهبود روابط بین خود و معلمانان و دانش‌آموزان کوشا باشد.
۹- در اتخاذ تصمیمات به نظرات دبیران اهمیت دهد.
۲-۱۹- خلاصه فصل
به نظر «رابرت کاتز» مهارت توانایی قابل پرورش است که در انجام وظایف مشخص مدیر انعکاس می‌یابد. به اعتقاد او و تعدادی از صاحبنظران، مدیر موفق باید به سه نوع مهارت فنی، انسانی و ادراکی آراسته باشد. مهارت فنی استادی در فعالیت خاص و کاربرد فنون و روش است. مهارت مذکور مورد توجه نظریه‌پردازان دیدگاه سیستم حقوقی است که به «رسمی شدن» سازمانها تأکید دارند. مهارتهای فنی مورد نیاز مدیران دبیرستانها در شش گروه طبقه‌بندی می‌شود که عبارتند از:
۱) برنامه‌ریزی آموزشی و تدریس ۲) امور دانش‌آموزان ۳) امور کارکنان ۴) روابط مدرسه اجتماع۵) تسهیلات و تجهیزات آموزشی ۶) امور اداری و مالی
مهارت انسانی توانایی مدیر در انگیزش کارکنان، ایجاد تفاهم و همکاری گروهی است. صاحبنظران دیدگاه سیستم حقیقی با اعتقاد به اینکه نمی‌توان کارکنان را به منزله «بازوان به استخدام در آمده» تلقی کرد بر مهارت انسانی مدیران تأکید ویژه دارند. شاخصهای مهارت انسانی برای مدیران دبیرستانها عبارتند از: ۱) درک نیازهای کارکنان ۲) شناخت و احترام به شخصیت دیگران ۳) دوست داشتن دیگران ۴) توان برقراری ارتباط با دیگران ۵) گوش دادن به دیگران.
مهارت ادراکی توانایی مدیر در تلقی سازمان به صورت یک کل متشکل از اجزاء در حال تعامل با هم است که تغییر در هر جزء بر اجزاء دیگر سازمان تأثیر دارد. این مهارت مورد توجه و تأکید صاحبنظران دیدگاه سیستم باز قرار دارد که مدرسه را سیستم تعامل اجتماعی می‌دانند. شاخصهای مهارت ادراکی برای مدیران دبیرستانها عبارتند از: ۱) جامعیت ۲) تعمق ۳) قابلیت انعطاف
تمایز مهارتهای مدیران فقط به منظور تجزیه و تحلیل علمی سودمند است بنحوی که آنچه مشاهده می‌گردد بهم آمیختگی آنهاست و نمی‌توان مرز پایان یک مهارت و آغاز مهارت دیگر را مشخص کرد. هر چند مهارتهای سه‌گانه حائز اهمیت زیاد است، اهمیت نسبی آنها در سطوح مختلف مدیریت فرق می‌کند، در حالی که مدیران عملیاتی به مهارت فنی بیشتری نسبت به مدیران عالی نیاز دارند، مدیران عالی باید مهارت ادراکی قابل ملاحظه‌ای داشته باشند، مهارت انسانی در همه سطوح مدیریتی به یک اندازه مورد نیاز است.
توانمندی مدیران در مهارتهای سه‌گانه مدیریت منجر به اثربخشی سازمانی می‌شود هر چند تعریف واحدی از اثربخشی در دست نیست. عموماً مدل سیستم اجتماعی «پارسونز» را جامع‌ترین صورت‌بندی برای تحقیق و مطالعه در اثربخشی مدارس دانسته‌اند. شاخصهای اثربخشی دبیرستان بر اساس مدل مذکور عبارتند از: ۱) سازگاری ۲) نیل به اهداف ۳) انسجام ۴) پوشش.
۳-۱- مقدمه
در این فصل ابتدا به روش تحقیق سپس به بررسی جامعه آماری ،نمونه و روش نمونه گیری می پردازیم ضمن اینکه در این فصل به بیان ابزار جمع آوری اطلاعات ، روایی و پایایی پرسشنامه ها و روش های آماری مورد استفاده در تحقیق می پردازیم .
۳-۲- روش انجام تحقیق
با توجه به طرح تحقیق و اهداف آن تحقیق مورد نظر توصیفی از نوع همبستگی می باشد . تحقیق توصیفی مجموعه روش هایی است که هدف آن ، توصیف کردن شرایط موجود یا پدیده های مورد بررسی است و از آنجایی که محقق قصد دارد به توصیف وضعیت مهارتهای مدیران و اثربخشی آنان بپردازد ؛ تحقیق توصیفی و ازا ین جهت که هدف تحقیق کشف رابطه یا عدم رابطه مهارتهای مدیران و اثر بخشی آنان می باشد ، تحقیق از نوع همبستگی است .
۳-۳- جامعه آماری
جامعه تحقیق عبارت است از مجموعه‌ای افراد که ویژگیهای همانند و قابل اندازه‌گیری دارند و نمونه تحقیق از چنین جامعه‌ای اخذ شده و نتیجه آن نیز به همان جامعه تعمیم داده می‌شود (نادری و دیگران، ۱۳۷۶، ص ۴۱) جامعه آماری مورد مطالعه، تمامی مدیران و دبیران دبیرستانهای پسرانه،دخترانه عادی دولتی آموزش و پرورش ناحیه۱ شهر شیراز می‌باشند. تعداد این دبیرستانها در سال تحصیلی ۸۸-۸۷، با توجه به اینکه جامعه آماری۴۰۰ نفر بوده است که به گزینش گروه نمونه دبیران به روش تصادفی مبادرت شده است.
۳-۴- روش نمونه‌گیری و حجم نمونه
نمونه تحقیق عبارت است از یک گروه منتخب از جامعه‌ای که تحقیق در آن انجام می‌شود و باید که خصوصیات و صفات همان جامعه را دارا باشند تا نتایج تحقیق قابلیت تعمیم به آن داشته باشد(نادری و دیگران، ۱۳۷۶، ص ۴۱).
جهت انتخاب اعضای نمونه از روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای استفاده گردید. با بهره گرفتن از این روش، جامعه آماری به گروه های کوچکتر و یکسانی تقسیم شد و سپس بر حسب این تقسیم که در آن نسبتها به لحاظ حجم گروه های منشعب از جامعه آماری رعایت شده، نمونه‌گیری به اندازه حجم تعیین شده (حجم نمونه با بهره گرفتن از فرمول تعیین شد) بصورت کاملاً تصادفی انجام شده است(نادری و سیف نراقی، ۱۳۷۶، ص ۱۷۴).
با توجه به جامعه آماری مدیران مورد مطالعه که به استناد آمار موجود در اداره کل آموزش و پرورش شیراز، به تعداد ۴۰۰ نفر ـ برابر با تعداد دبیرستانهای پسرانه،دخترانه عادی دولتی ـ مشخص شد.

راه های مهم بحرانی قابل تصور عبارت اند از:
الف) استفاده از آب آلوده به رادیواکتیو برای مصارف خوراکی: این مستقیم ترین راه برگشت رادیواکتیویته به انسان از طریق آب های سطحی می باشد .این فرایند برگشت به انسان، از طریق دریا وجود ندارد.

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

ب) مصرف غذاهای دریائی آلوده : مصرف غذاهای دریائی (مانند ماهی، خرچنگ دریایی و غیره) بدلیل یک تاخیر زمانی بین رهاسازی آلاینده های رادیواکتیو و برگشت به انسان، یک راه نیمه مستقیم آلودگی^[۱۹] می باشد. با این وجود، عمده ترین مسیر انتقال آلاینده های رادیواکتیو از آب های دریا به انسان را تشکیل می دهد.
ج) آبیاری با آب آلوده: آلودگی سبزیجات، کم و بیش سریع انجام شده و سرعت آن به روش آبیاری، طبیعت خاک و کود مورد استفاده، بستگی دارد. در عمل (غیر از مورد آبیاری چراگاه ها با آب آلوده به تریتیوم) عناصر رادیواکتیو با نیمه عمر طولانی مشکل سازتر هستند.
د) تغذیه جانوران از آب و یا عوامل آلوده: تهیه آب شرب برای احشام از رودخانه، و یا تولید غذای ماکیان با آرد ماهیان آلوده، از جمله این موارد هستند.
ه) استفاده از رسوبات آلوده به عنوان کود: در این صورت راه آلودگی بسیار مستقیم است. در این فرایند تنها مواد رادیواکتیو با نیمه عمر طولانی باید مدنظر قرار گیرند.
روش های ریاضی برای محاسبه میزان آلودگی انسان از مسیرهای مختلف وجود دارد که در این مختصر نمی گنجد (قنادی مراغه و همکاران، ۱۳۸۸).
۱-۱۱-۳- مسیرهای پرتوگیری از خاک
راه های احتمالی برگشت مواد رادیواکتیویته به انسان عبارتند از:
الف) راه مستقیم، مانند استفاده مجدد از زمین های آلوده به مواد رادیواکتیو.
ب ) راه غیر مستقیم، استنشاق گرد و خاکی که دوباره وارد اتمسفر می شود. همچنین با انتقال در زنجیره غذائی (بخصوص از طریق سبزیجات) برگشت رادیواکتیویته به انسان، محتمل است. لازم به ذکر است که بعضی عناصر رادیواکتیو که بر سطح سبزیجات می نشینند، با شستشوی ساده حذف می شوند. برخی دیگر، در بافت گیاه نفوذ کرده و در بعضی اعضای آن به صورت انتخابی جذب شده و ماندگار می شوند. در جریان این فرآیندها، عناصر رادیواکتیو دستخوش تغییر و تبدیل فیزیک و شیمیایی شده و یا حتی در اثر کاهش رادیواکتیویته، ناپدید می شوند (قنادی مراغه و همکاران، ۱۳۸۸).
۱-۱۲- رفتار عناصر رادیواکتیو در محیط زیست
۱-۱۲-۱- رفتار عناصر رادیواکتیو در خاک
خاک توده ای متخلخل، متشکل از ذرات ریز می باشد، که دارای سطح بسیار وسیع در واحد جرم است. مواد آلی و معدنی خاک دارای پتانسیل قابل توجهی برای واکنش شیمیایی، با رادیونوکلئیدها است. مهم ترین آنها، مکانیسم تعویض یونی است، که در آن، مواد جامد با بارمنفی، یون های مثبت در محلول را ربایش می کنند و می توانند بطور برگشت پذیر بدون ایجاد تغییر اساسی در ساختار یک نوع را جایگزین نوع دیگر، کنند. یون هیدروژن که دارای بار مثبت است، در فرایند تعویض یونی در رقابت قرار گرفته و به طور قابل ملاحظه ای تشکیل گونه های بعضی از رادیونوکلئیدها را تحت تاثیر قرار می دهد. در این صورت، میزان جذب رادیونوکلئیدها بطور کامل تابع pH محیط می باشد. این مکانیسم، به ویژه در: خاک رس، زئولیت و کمپلکس آلومینا – سیلیکات، دارای اهمیت است. گروه آخر، دارای منافذ بزرگی در ساختمان کریستالی خود بوده، که آب و یون های فلزی می توانند در آنها انباشته شوند.
این مکانیسم تا حدودی با مواد دیگر مانند اکسید آهن و منگنز (که سطح ذرات خاک را پوشانده اند) نیز اتفاق می افتد. هرچند، مکانیسم های متفاوت تر دیگری مانند ایجاد پیوندهای هیدروژنی و احتمالا اتصالات اکسیژنی (بخصوص در موارد تماس های طولانی مدت) می توانند دارای اهمیت باشند. این برهم کنش بویژه برای اغلب عناصر فلزی، به غیر از قلیایی ها و قلیایی های خاکی (که ترکیبات یونی آنها گرایش به هیدرولیز شدن در pH عملا خنثی حاکم به شرایط طبیعی دارند) اتفاق می افتد.
خاک می تواند در اثر عملیات کشاورزی یا حفر تونل توسط حیوانات و حشرات (مانند کرم خاکی) بصورت انبوه جابجا شود. در این فرایند، در یک دوره زمانی چند ساله، حتی مواد غیر قابل حل در سطح و اعماق زمین، در عمل بصورت یکنواخت توزیع می شوند.
تخریب و تجزیه بقایای بافت های موجودات زنده، گستره وسیعی از ترکیبات با وزن مولکولی از چند صد تا چند صد هزار را بوجود می آورند. این ترکیبات، اغلب به علت دارا بودن گروه های متعدد عامل کربوکسیلیک و فنولیک، دارای خاصیت اسیدی می باشند. آنها می توانند به عنوان عامل احیا کننده برای یون های فلزی با ظرفیت بالا، عمل کنند. ممکن است آنها: غیر قابل حل، قابل حل در محیط های قلیایی تا شرایط اسیدی ضعیف (اسید هیومیک) و یا قابل حل در تمام pH ها (اسید فولیک)، باشند. حتی آنهایی که قابل حل هستند، به شدت توسط سطوح جامد از نوع آلی یا معدنی، جذب می شوند. خاصیت پلی اسیدی، آنها را به عوامل کمپلکس دهنده قوی برای یون های فلزی حساس به لیگاند اکسیژن تبدیل می کند. در محلول، این کمپلکس­ها می­توانند با ایجاد مانع در مقابل فرایند تبادل یونی مهاجرت رادیونوکلئیدها را تسهیل کرده و یا با جذب بر روی جامدات یا لخته و رسوب کردن، از حرکت آنها جلوگیری کنند. یون های فلزی (بخصوص یون های چند ظرفیتی) باعث ارتقا فرایند لخته شدن، می گردند. این خاصیت از یک عنصر رادیواکتیو به عنصر دیگر و شرایط محیطی، تغییر می کند.
تاثیر کلی فرایند جذب (حتی در حالت برگشت پذیری) ایجاد کندی حرکت آب حاوی مواد نسبت به خود آن، است. هرچه میزان جذب بیشتر باشد، مقدار تاخیر بیشتر خواهد بود. مقدار این جذب نه تنها به pH، بلکه به پتانسیل احیایی بعضی از رادیونوکلئیدها نیز بستگی دارد. مقدار گزارش شده برای نسبت توزیع، عبارتند از: صد برای استرانسیوم، چندین هزار برای سزیم، هفت هزار برای رادیوم و حدود صدهزار برای پلوتونیوم.
مرتبه تحرک نسبت معکوس با مرتبه جذب دارد، که برای تعداد کمی از مهترین رادیونوکلئیدها به صورت زیر است:
آمرسیوم ≈ پلوتونیوم < سزیوم < استرانسیوم < ید
به هر حال، با در نظر گرفتن طبیعت خاک و مدت زمان تماس با ذرات جاذب، سزیم می تواند کم تحرک­ترین عنصر باشد. بعد از انفجارات هسته ای، بررسی ها نشان داد که میزان نفوذ عناصررادیواکتیو حاصل شده، در خاک ۳۰ سانتی متر بوده است و حداکثر میزان استرانسیوم نشست کرده، در این ناحیه قرار دارد.
بنابر این، موادی که در مایعات رادیواکتیویته محلول هستند، به هنگام ورود به خاک با اجزای آن (به خصوص با خاک رس و مواد آلی موجود در آن) واکنش می دهند. براساس تحقیقات به عمل آمده، انتخاب بعضی از عناصر معدنی توسط یون ها برای واکنش، به اثبات رسیده است. همچنین، تمام واکنش های جذب سطحی، فقط با نوع کاتیونیک انجام می شوند. از سوی دیگر، عناصر رادیواکتیو می توانند از نظر: فیزیکی، فیزیک و شیمیایی و بیوشیمی (بسته به مشخصه های آنها و شرایط محیطی) دچار تغییر و تبدیل شوند. تمام این مکانیسم های تاخیر در جابجایی مواد رادیواکتیو نسبت به حلال را، سبب می شوند. با توجه به اینکه این تاخیر، کاهش رادیواکتیویته مواد دفع شده را به دنبال دارد، می تواند در فرایند تاخیر در بازگشت به انسان، مفید واقع شود. ارزیابی دقیق این تاخیر برای برآورد پی آمدهای احتمالی بعدی برای انجام عملیات دفع، بسیار حائز اهمیت است.
مطابق آنچه ذکر شد، شاره های مایع بعد از ورود به خاک قدری پخش شده و به این ترتیب رقیق می شوند. سرعت حرکت و تغییر مکان شاره ها تابع عوامل: زمین شناسی، مشخصه های تخلخل و نفوذپذیری خاک، ترکیب شیمیایی محلول، وجود سایر منابع آبدار، است. در اینجا نیز (مانند مورد هوا) شناخت کامل و دقیق شرایط پخش در خاک، قبل از اقدام جهت هرگونه تصمیم برای تخلیه، ضرورت دارد (قنادی مراغه و همکاران، ۱۳۸۸).
۱-۱۲-۲- رفتار رادیونوکلئیدها در حیوانات و گیاهان
رسوبات بر روی برگ گیاهان ممکن است از طریق منافذ برگ ها به درون بافت آنها نفوذ نمایند. همچنین رسوبات بر سطح زمین ممکن است توسط باد یا قطرات باران بر روی گیاه پاشیده و جذب آن شوند. قسمتی از این رسوبات ، در آب حل شده و از طریق ریشه گیاهان جذب می شوند.
رادیونوکلئیدهای موجود در گیاهان، از طریق تغذیه حیوانات علف خوار وارد بدن آنها می شوند. مقداری از مواد جذب بدن آنها، و بقیه از طریق مدفوع دفع و دوباره به خاک بر می گردند.
میزان جذب عناصر رادیواکتیو مختلف در بدن حیوانات به صورت زیر است:
آمرسیوم< پلوتونیوم < سزیم < استرانسیوم ≈ ید
(دامنه جذب از نزدیک به ۱/۰% تا ۱۰۰%می باشد)
ارجحیت نشست انتخابی مواد رادیواکتیو فوق در اعضای بدن حیوانات و انسان ها به ترتیب:
ید در تیروئید، استرانسیوم در استخوان، پلوتونیوم و آمرسیوم در استخوان و کبد است. سزیم تقریبا به طور یکنواخت در تمام بافت های عضلانی بدن، با ارحجیت تجمع در بافت ماهیچه ها، پخش می شود. مواد رادیواکتیو با آهنگ متفاوت به تدریج دفع میشوند.
ورود مواد رادیواکتیو به بافت و بخصوص شیر حیواناتی که چرخه غذائی انسان را تشکیل می دهند، برای آلودگی انسان از طریق تغذیه، اهمیت دارد. ید، سزیم و استرانسیوم به سهولت، به شیر (که منبع اصلی تغذیه و مواجهه انسان است) منتقل می شوند. برای سزیم مسیر ثانویه، از طریق مصرف گوشت وجود دارد. پلوتونیوم و آمرسیوم در شیر وارد نشده و در گوشت تجمع نمی کنند. بیشترین تجمع آنها در کبد و جگر بوده، که مسیر انتقال به انسان از طریق زنجیره غذائی راتشکیل می دهند. اثر نامطلوب مواجهه آنها نسبت به پلوتونیوم طبیعی (که از طریق مصرف دخانیات وارد بدن انسان می شود) کمتر است (قنادی مراغه و همکاران، ۱۳۸۸).
۱-۱۳- پایش پسماندهای منتشر شده در محیط
در کلیه کشورهای جهان، دفع مواد رادیواکتیو طبق آئین نامه و مقرراتی زیر نظر یک تشکل نظارتی- کنترلی، انجام می شود. این تشکل، معمولا زیر مجموعه سازمان انرژی اتمی و یا وزارت بهداشت و درمان است. وظیفه این تشکل، تطبیق توصیه های کمیسیون بین المللی حفاظت در برابر پرتو^[۲۰] در قالب مقررات برای تعیین حدود در استفاده و دفع مواد رادیواکتیو است. همچنین، این تشکل باید برای رعایت این حدود برای کاهش پرتوگیری مردم تا حد امکان، نظارت داشته باشد. در این شرایط، ضرورت دارد که این تشکل از پروژه های دفع مواد رادیواکیتو در راستای صدور اجازه و پایش انتشار، و مشخص کردن راه های برگشت به انسان، مطلع شود.
توصیه ها، قوانین و مقررات ملی و بین المللی، کنترل انتشار مواد رادیواکتیو در نقطه تخلیه را مقرر می کنند. بعلاوه نظارت مستمر محیط، منطبق با طبیعت عملیات، باید انجام شود. مسئولین تاسیسات هسته ای در چهارچوب توسعه کارخانه، ملزم به ارائه گزارش حاوی اطلاعات دقیق در رابطه با تاثیر ساخت و بهره برداری از واحد جدید بر سلامت مردم، گیاهان و جانوران اطراف آنها به مقامات ذیصلاح هستند. مجموع این اقدامات، باید مورد توافق مسئولین بهره بردار و مرجع قانونی قرار گیرد (قنادی مراغه و همکاران، ۱۳۸۸).
۱-۱۳-۱- پایش اتمسفر
پایش رادیواکتیویته هوا در محل تاسیسات هسته ای، باید با شناخت شاخصه های هواشناسی، طبق روش هنجار (یا متداول) با ثبت سرعت و جهت باد (بخصوص برای بادهای ضعیف) انجام شود. اندازه گیری گرادیان عمودی دما، شناخت شاخصه های هواشناسی را تکمیل می کند.
در عمل، پایش رادیواکتیویته هوا در نقطه انتشار و در کانال تخلیه آلاینده های گازی در اتمسفر و در محیط، با دستگاه های ثابت، سیار و نمونه برداری های مختلف انجام می شود.
برای پایش در نقطه انتشار، به آشکارساز سازگار برای اندازه گیری عناصر رادیواکتیو با در نظر گرفتن حالت فیزیکی آنها (گازها و ذرات) نیاز است؛ که با اندازه گیری رادیواکتیویته ویژه هوا و برآورد حجم تخلیه توسط دبی متر، امکان محاسبه کل تخلیه و استفاده از این سیستم بعنوان یک زنگ خطر، فراهم می شود.
بطور کلی، پایش در محیط می تواند با بهره گرفتن از ایستگاه های ثابت یا سیار انجام پذیرد. هدف اصلی دستگاه های ثابت، بررسی رقیق سازی مناسب آلاینده ها و برآورد دز موثر دریافتی توسط جمعیت بحرانی است. تجهیزات می تواند مختصر (دزیمتر، پلاک نمونه برداری رسوبات) یا برعکس، شامل تعداد زیادی دستگاه پیشرفته به شرح ذیل باشند:

1. 1. آشکارسازهای پیوسته گاز و ذره؛

1. 1. قیف جمع آورنده نزولات جوی؛

1. 1. نمونه بردار حجم بالا با فیلتر ثابت؛

1. 1. سیستم اندازه گیری رادیونوکلئیدها ساطع کننده β وγ ؛

1. 1. سیستم اندازه گیری رادیونوکلئیدها ساطع کننده β وα ؛

1. 1. دزیمتر فردی و محیطی ترمولومینسانس^[۲۱] ؛

1. 1. سیستم طیف سنج گاما با آشکار ساز ژرمانیم بسیار خالص^۲ ؛

1. 1. سیستم سنتیلاسیون مایع؛

1. 1. سیستم اندازه گیری رادیونوکلئید ید؛

1. 1. سیستم اندازه گیری شاخصه های هواشناسی.

دستگاه های سیار دارای تنوع زیادی هستند. آنها می توانند از یک آزمایشگاه کامل تا یک اتومبیل مجهز به یک آشکارساز سوسوزن (شمارنده درخششی^۳) باشند. این دستگاه ها معمولا برای پایش های متداول، مورد استفاده قرار می گیرند. درصورت وقوع حادثه می توان از آنها برای اندازه گیری دقیق در توده آلاینده ها استفاده کرد.
برای تکمیل کنترل های پیوسته، باید پایش متناوب عناصر زنجیره غذائی با نمونه برداری های مرتبط، انجام شود. انتخاب محل ها و عناصر پایش، تابع فرآیندهای تاسیسات هسته ای و اقلیم شناسی منطقه می باشد. برای قابل استناد بودن نتایج، لازم است که موقعیت آنها کاملا مشخص بوده و به طور کامل نمایانگر شاخصه های محیطی باشند. از سوی دیگر، پایش های متناوب باید منطبق با نوع و وسعت فعالیت های تاسیسات هسته ای انجام شود. غیر از موارد خاص (مانند شیر که دارای تناوب کنترل هفتگی است) نمونه برداری در اطراف محل تاسیسات هسته ای منطقی و کافی است (قنادی مراغه و همکاران، ۱۳۸۸).